Ժամանակագրութիւն

Յետ երկնասահանաց հեղեղաց եւ անդնդապտոյտն ջրահեղձ լինելոյ շնչականաց, յետ ակամայ նաւարկութեան Նոյի ԻԷ (27) իար ամսոյ եւ ի նոյնքանիսն ելանելոյ հանդերձ եռեակ սեռիւք ի լաստէն ջրաողող ի Մասիք Արարատեայ: Եւ յետ կրկին օրհնութեան ա•ել ծնելութեամբ եւ օրէնսդրութեան ոչ հեղուլ զարիւնն բանականի եւ ոչ ուտել զմիս արեամբ շնչով հանդերձ եւ յետ կար երդման ոչ ողողիլ դարձեալ ամենայն երկրի եւ տալոյ զմարգարէութիւն, զքահանայութիւն եւ զթագաւորութիւն Նոյի, զոր կորոյս Ադամ: Եւ նոյն քահանայութեամբն պատարագեաց Աստուծոյ ի սուրբ կենդանեաց եւ մարգարէութեամբն օրհնեաց զերիս որդիս ըստ իւրաքանչիւր պատուոյ յայտնելով նոցա զապագայսն: Եւ թագաւորութեամբն բաժանեաց զաշխարհս յերիս մասունս` յԱսիայ, յԵւրոպիայ եւ ի Լիբիայ: Եւ բաժանեաց զնոսա երից որդոց. զԱսիա Սեմայ ետ, սկսեալ ի Պարսկաստանէ, գայ ընդ մէջ Ասորեստանի եւ երթայ մինչ ի Պաղեստինէ թափանց գնացմամբ ծիր առնու Յռինու Կուրարայ, որ է Գեհոն: ԶԼիբիայ ետ Քամայ, որ սկսանի ի Գեհոնէ, որչափ հոսանէ ընդ ներքս հարաւ կոյս մինչ ի Գադիրոն: ԶԵւրոպիայ Յաբեթի շնորհեալ, որ սկսանի յականցն Տիգրիս գետոյն, որ բաժանէ ընդ Պարս եւ ընդ Մադէ մինչեւ յարեւմուտս առնու ի հիւսիսոյ եւ ի հարաւոյ մասնաւորաբար:

Յաբեթ ծնանի զԳամեր:

Գամեր ծնանի զԹիրաս:

Թիրաս ծնանի զԹորգոմ:

Թորգոմ ծնանի զՀայկն:

Հայկն ծնանի զԱրմենակ:

Արմենակ ծնանի զԱրամյիս:

Արամյիս ծնանի զԱմասիայ:

Ամասիայ ծնանի զԳեղամ:

Գեղամ ծնանի զՀարմայ:

Հարմայ ծնանի զԱրամ:

Արամ ծնանի զԱրայն Գեղեցիկ:

Արայ Գեղեցիկ ծնաւ զԱրայեանն Արայ:

Արայեանն Արայ ծնաւ ըզՍօս, որ է Անուշաւան:

Այլ մեք դարձցուք ի վեր Յաբեթ, ուստի ազգաբանեցաք եւ սկսցուք համա/181/ռօտաբար զքաչութիւն եւ զտիրելն հայրենեաց, թէ որպէս կամ զիարդ տիրեցին աշխարհի:

Յաբեթ ծնանի բազում որդիք, նախ զԳամեր, ուստի աշխարհ կալուածո նորա կոչեցան Գամիրք, զՄագոգ, ուստի Կեղտք եւ Գաղատացիք, զՄադայ, ուստի Մարք, յՅաւան եւ ի նմանէ Հելլենք եւ Յոյնք. իսկ որդիք Յաւանայ Եղիշա, յորմէ Սիկիլացիք եւ Աթենացիք: Կիտիիմ, յորմէ Հռովմայեցիք. Թոբէլ որդի Յաբեթի, յորմէ Թետաղք. Մոսոք, յորմէ Լիւրիկեցիք. սոքա ամենեքեան որդիք Յաբեթի ազգօքն իւրեանց:

Թիրաս որդի Գամերայ, ի նմանէ Թրակացիք, սա ծնանի Դ (4) որդիս` զԱսքանազ, յորմէ Սարմատք, Եւրիփատ, յորմէ Սօրամատք, զԹորգոմ, որ ժառանգեաց զկալուածս երէց եղբօր իւրոյ Ազքանազայ, յորմէ մեք կոչիմք Հայեաստանեայքս եւ նայ ժառանգեաց զՍարմատիայ, չորրորդ զՔիտիմ եւ ի նմանէ Մակեդոնացիք, եւ ի սոցանէ մեկնեցան կղզիք եւ ազգ հնգետասան. ապայ ի բաժանել ազգաց, յազգս եղեւ ԾԱ (51) ազգ:

Թորգոմ որդի Թիրասայ, ուստի Թորգոմեանս: Հայկ որդի Թորգոմա սերունդ ազգիս մերոյ: Եւ սա մի էր ի հսկայիցն քաջագանգուրն եւ խայտակն, միաբանեալ ի չար շինումն ամբարտակին զԽ (40) ամ մինչեւ ի շնչել հողմոյ ուժգին կործանելով զբուրքն ահագին, բաժանելով զմի լեզուն ՀԲ (72): Զայն տեսեալ Բելայ, որ է Նեբրովթ որդի Մեծրայիմայ, որդոյ Քուշայ, որդոյ Քամայ, որ ի Նոյէ, ըմբոստացեալ, մեծամտեալ, խորհէր միապետել ի վերայ այլոց ազգաց եւ աստուածս համարէր զինքն: Բայց Հայկայ ոչ հնազանդեալ նմա եւ առեալ զորդի իւր զԱրամենակ, զոր ծնաւ ի Բաբելոն, եւ զորդի Արամանեկայ զԿադմոս հանդերձ այլ ուստերօք եւ դստերաւք եւ որդոց որդովք եւ ընդոծնօք, եկելո յարելոյ ի նա իբրեւ արք ԳՃ (300) եւ ամենայն ախիւ գայ ի Յայրարագ ի լիառնոտին միում ի դաշտավայրի: Շինէ անդ տուն բնակութեանն կալուածոյ եւ տա թոռին իւրոյ Կադմոսի եւ ինքն առեալ զԱրամենակ որդի իւր խաղայ յարեւմուտս հիւսիսի եւ զկա առնու անդ եւ կոչէ զբարձրաւանդակ դաշտն Հարք: Շինէ գիւղ մի անդ եւ անուանէ Հակաշէն, այսինքն աստ են բնակեալ որդին Թորգոմայ, Հայկն, որ անուանի այժմ Մալանծկերտ: Բայց յառաջ /182/ քան զգալ Հայկայ ցրուեալքն յաշտարակէն խառնի•աղան•քն աստ անդ զետեղեալք էին փանաքիք եւ զնոսայ հնազանդեալ Հայկայ ինքն գոլով գլուխ ամենեցուն սոցայ: Բայց Նեբրովթ, որ է Բէլ, լուեալ զամենայն եւ առաքեաց զորդի իւր զԲաբ առ Հայկն ասելով. «Միայն հնազանդ լեր բանիւ եւ նիստ ի տան քում պատուովե: Եւ ոչ լուաւ նմայ քաջագանգուրն, այլ մեծաւ անարգանաւք յետս դարձոյց զառաքեալն: Եւ Բէլ մռընչեաց իբրեւ զչար գազան եւ ժողովեաց զամենայն հնազանդեալ զօրս իւր իբրեւ զաւազ եւ եկեալ հասեալ յերկիրն Արարադեայ մերձ ի տունն Կադմեայ. եւ փախստական լինի Կադմոս առ Հայկ, քաջ ընթացս առաքէ առաջի իւր առ հաւն իւր. «Գիտեայ, ասէ, զի Բէլ եկեալ հասեալ է յաւերժիւք քաջօք եւ երկայնադէզ հասակաւք սկայիւք մրցօղօքե: Եւ Հայկ ա•ապարեալ հաւաքէ զորդիս իւր եւ զթոռունս յոյժ, նուազունս յորդորելով զնոսա եւ չու արարեալ հասանէ ի ձորադաշտակի միոջ, ուր Բէլ նստէր հանդերձ սկայիւք, վառեալք յաղեղն եւ ի սուսեր եւ ի տէգ նիզակին: Եւ Հայկն եւ որդիքն եւ թոռունք եղեն Գ (3) գունդ, գնացեալք ընդառաջ. եւ խայտակն լի քարշէ պինդ զլայնալի• աղեղն եւ զերեք թեւեան նետ դիպեցուցեալ երկաթագամ տախտակի կրծիցն Նեբրովթայ թափանց անց ընդ թիկունսն յայնկոյս, յերկիր հարըստէր զմսադէզն սատակմամբ եւ զօրքն ցիր եւ ցան ի փախուստ դարձան: Եւ զտեղի պատերազմին կոչեաց Հայուձոր, եւ զտեղի սատակման Բէլայ` Գերեզման մինչեւ ցայսաւր ժամանակի: Բայց զդիակն Բէլայ բերեալ եդ ի Հարք ի տեսիլ կանանց եւ որդոց իւրոց: Իսկ աշխարհս մեր կոչի յանուն նախնոյն մերոյ Հայկայ` Հայք: Սորա կային երկու որդիք այլ, բաց յԱրամենակայ, գլխաւորք Խոռ եւ Մանաւազ, ուստի Խոռխոռունիք, որ է Ար•էշ եւ Բերկրի, եւ Մանաւազեանքն, որ այժմ կոչի Մալածկերտ: Եւ եղեալ որդի Մանաւազայ Բազ անուն, ուստի Բզնունիք յեզր ծովակին:

Եւ կեցեալ Հայկ ամս շատ մեռանի ի Հարք, թողեալ զամենայն ինչ Արամանեկայ անդրանկի իւրոյ եւ զեղբարսն յիշխանութիւն նմա: Արամենակ թողեալ զեղբարս զԽոռ եւ զՄանաւազ տալով զերկիրն եւ ին/183/քն հանդերձ ախիւն եւ որդովք երթայ յերեւելս հիւսիսի տեղի մի բարետեսակ պարսպեալ լերամբ եւ ընդ ստորոտով լերին գետս կարկաջասահ ի յարեւմտից ընդ մէջ անցանելով եւ զդաշտն արեւելից իմն գոգցես երկայնութեամբ ընդ մէջ դէպ յարեգակն պարզեալ. յայսմ խորութեան դաշտի բնակեալ Արամենակայ, շինէ զմասն ինչ հիւսիսոյ դաշտին յոտն լերին ի նոյն կողմանէ եւ անուանէ զլեառն սպիտակ Արագած եւ զկալուածն` ոտն Արագածոյ. եւ կեցեալ ամս շատ մեռանի հաւատալով Արմաիսայ որդոյ:

Արմայիս որդի Արամանեկայ ի նմին իսկ դաշտի բլուր մի, առ եզերբ գետոյն Երասխայ, շինէ քաղաք եւ տուն բնակութեան իւրոյ եւ անուանէ զնա Արմաւիր յանուն իւր, եւ զանուն գետոյն յանուն թոռին իւրոյ Երաստայ` Երասխ: Եւ զորդին իւր զՇարա զյոլովածին եւ զշատակեր ամենայն ախիւ իւրով առաքէ ի դաշտ մի մաւտեւոր, արգաւանդ ի թիկունս հիւսիսոյ Արագածու, ուր ջուրք բազում գնան, եւ զգաւառն անուանեալ Շիրակ: Այս Արմայիս ծնաւ զԱմասիայ, կեցեալ շատ ամս մեռաւ:

Ամասիայ բնակէ յԱրմաւիր, յետ ամաց ծնանի զԳեղամ եւ յետոյ զՓառոխ արի եւ զՑոլակ: Եւ յետ ծնանելոյն անցանէ զգետովն Երասխայ մերձ ի լեառնն հարաւոյ եւ շինէ անդ առ խարշիւք լեառնն ոտին Բ (2) տուն` մինն յարեւելս ստորոտոյ լերանն մօտ յակն աղբերն եւ միւսն յարեւմուտս կոյս նորին տան, բացագոյն աւուր միոյ •անապարհ: Եւ ետ ի ժառանգութիւն Բ (2) որդոց իւրոց արւոյն Փարոխի եւ կայտռին Ցոլակայ, որ անուանին` Փառախոտ եւ Ցոլակերտ, բայց զլեառն յիւր անուն կոչէ Մասիք եւ գայ յԱրմաւիր եւ կեցեալ ամս շատ մեռաւ:

Գեղամ ծնաւ զՀարմա յԱրմաւիր, եթող զնա անդ հանդերձ որդովք եւ ինքն զմիւս լերամբն յարեւելեայ հիւսիսոյ յեզր ծովակի միոյ շինէ տուն, կոչէ զ[լ]եառն Գեղ եւ զշէնսն Գեղաքունի, որով կոչի եւ ծովն: Աստ ծնաւ զորդի իւր զՍիսաք բարեգեղ եւ գեղեցկագեղն. սմայ տա ժառանգութիւն ի ծովէն ընդ արեւելս մինչ ցդաշտ մի, որ գետն Երա[ս]խայ հատեալ զքարանձաւս, զոր բազումք Քարավազս անուանեն, աստ բնակեալ Սիսակ լնու զկալւածս իւր, ուստի կոչին Սիւնիք: Բայց ինք Գեղամ դառնայ անդրէն ի դաշտ /184/ անդր եւ առ ոտամբ նորին լերինն շինէ մեծ դաստակերտ մի եւ դնէ զիւր անունն Գեղամի. յետոյ ի Գառնկէ թոռէ նորա կոչեցաւ Գառնի, եւ առ Վաղարշակաւ կոչեցաւ Վարաժնունի, վասն վարժ անուան, որ էր փոյթ յորս եղջերաց եւ այծեմանց. եւ հրամայէ որդոյ իւրո Հարմայի յԱրմաւիր բնակել եւ կացեալ ամս բազում մեռաւ: Իսկ Հարմայ կեցեալ ամս ծնանի զԱրամ եւ մեռաւ: Արամ բազում գործ քաջութեան պատմի. լաւ համարէր զմեռանելն իւր, քան թէ քայլ մի ոտին ի սահմանաց իւրոց կոխել օտարածնաց. զի սա անուանեաց Առաջին Հայք, զԿեսարիայ իւր վի•ակով, եւ Երկրորդ Հայք` ի Պոնդոսէ մինչեւ ի Ծոփաց գաւառն եւ Երրորդ` անտի մինչեւ ի Նփրկերտ, Չորրորդ` անտի մինչեւ ցԱղձնիս: Եւ զիւր սեփական աշխարհն կոչէ Մեծ Հայք, զոր յետ բազում ժամանակաց Մօրիկ կայսրն Հռովմայեցոց փոփոխեաց զանուանս նոցա, զայս վասն այն ասացի, զի յորժամ հանդիպեսցիս այլ եւ այլ անուանց ոչ մեղադրեսցես:

Եւ այս Արամս փոքր ինչ յառաջ է քան զՆինոս: Եւ սայ սպանանէ զՆիւքարն` զգլուխն Մեդացոց, յեզեր սահմանաց Հայոց, որ հանապազ քուշանաբար զինու սըմբակակոխ արարեալ զՀայս եւ տիրեալ ամս Բ (2), զոր քաջապէս ձերբակալ արար զՆուքար ածէ յԱրմաւիր ցից երկաթի վարեալ ընդ •ակատ յորմ պարսպին վարսել հրամայէ ի տեսիլ անցաւորաց եւ զաշխարհ նորա մինչեւ Նինուէի եւ Ասորեստանի տիրէ: Մինչեւ ի Նինոս թագաւոր, որ քէն ունէր միշտ ի մտի վասն սպանման Բէլայ հաւոյն իւրոյ եւ Նիւքարա, այլ ոչ իշխէր ընդդիմանալ նմա եւ մեծ համարձակութիւն տայ նմա վարսակալ ածել մարգարտէ եւ երկրորդ նորա կոչեալ: Խաղա նոյն զաւրութեամբ զկողմամբն Ասորեստանի եւ գտանէ զոմն ապականիչ երկրին իւրոյ Բարշամ անուն, յազգէ հսկայից անապատ արարեալ զերկիրս ի դիմի հարեալ ընդ մէջ Կորդաց ի դաշտն Ասորեստանի սպանանէ զնա եւ դաշտն ի ծառայութիւն կացուցանէր ամս բազումս:

Եւ գնացեալ յարեւմուտս հիւսի[սի] Պայեապիս Տիտանեան ոմն բռնացեալ ունէր զԿապադովկիայ, զՏրապիզոն մինչեւ ի ծովն Ովկիանոս. եւ Արամ ի դիմի հարաւ նմա հալածէ ի կղզի ինչ Ասիական եւ տա զտեղին Մաշակայ ազգականին իւրոյ եւ բիւր մի ի զօրաց /185/ իւրոց յօգնականութիւն նմա եւ հրամայէ աշխարհին ուսանել զլեզու հայկական եւ մինչեւ ցայսաւր ժամանակի անւանեն զկըլիմն զայն Պռօտոն Արմենան, այսինքն Առաջին Հայք, որպէս յառաջն ասացաք: Եւ սա կեցեալ այսպիսի քաջութեամբ ծնաւ զԱրայն Գեղեցիկ եւ երկրորդէր Նինոսի թագաւորութիւն:

Արայն Գեղեցիկ տիրէ հայրենեաց իւրոց կոչելով զերկիրն յանուն իւր Այրարադ: Եւ սա պատուի ի Նինոսէ որպէս եւ հայրն իւր եւ յետ փախըստական լինելոյ Նինոսի ի կնոջէն իւրմէ ի տուայտէն Շամիրամայ ի Կրիտէս կղզին եւ անդ մեռեալ, որպէս ասեն: Այնուհետեւ կաթոտ Շամիրամ եւս առաւել լրբեալ ի շամշեալ խորհուրդն իւր եւ տեսալ էր զԱրայն Գեղեցիկ, որ երթս եւ եկս առնէր ի ժամանակս Նինոսի տռփայր հանապազ ընդդէմ նորա: Եւ յորժամ փախեաւ Նինոս ի կնոջէն իւրմէ ել ի հնազանդութենէն Շամիրամայ. եւ Շամիրամ յար առաքէր առ նա զի կամ եկեալ առցէ զնա եւ տիրէ Նինուէի եւ ամենայն Ասորեստանի եւ թէ ոչ, գոնէ միայն զչար կամս տռփանացն կատարես[ց]է եւ երթիցէ պատուով, որում ոչ հաւանեալ Արայի բնաւ: Եւ եկեալ կաթոտն Շամիրամ ամենայն ուժով ի վերա Արայի յԱյրարատ եւ պատերազմեցաւ եւ սպանաւ Արայն Գեղեցիկ եւ տիրեաց ամենայնի Շամիրամ: Սա շինեաց զՎան քաղաք, զի ամառնային եղանակն անդ կացցէ, վասն զովութեան եւ զայլ երեք եղանակն ի Նինուէ:

Եւ որդի մի էր Արայի ԲԺ (12)-ան ամաց, եւ Շամիրամ վասն տռփանաց հօր նորա կոչէ զնա յանուն հօր նորա Արայ եւ տա զպատիւ ի ձեռս նորա: Եւ ի մեռանել Շամիրամայ ի Զարմեսեայ, որ է Նինուաս յորդոյ իւրոյ: Եւ Արայեանն Արա մեռաւ ի պատերազմին եւ եթող զաւակ ամենահարուստ յիր եւ ի բան զԱնուշաւան: Անուշաւան, որ եւ Սօս. սա շատ արհամարհանս կրեալ ի Նինուասէ տուայտի ի դրան արքունի եւ օգնեալ ի բարեկամաց շահի զմասն ինչ աշխարհիս յետո, ապա եւ զբոլորս եւ յետ ամաց բազմաց նուա•ելոյ մեռանի:

Եւ աստ բարձեալ լինի պայազատութիւն սոցա ոչ ըստ ազգի, այլ ըստ յառաջադիմութեան արանց զմիմեամբք ելանելով հարստահարութեամբ տիրելով Թորգոմեանս տոհմի. նախ Պարետ, Արբոկ, Յաւան, Փառնաւոս, Սուր, առ սովաւ Յեսու, որդի նաւեա, սատակեաց զՔանանացիս, եւ ոմանք ի նախարարացն Քանանացոց փախուցեալ եկին ի Հայս /186/ եւ ստուգեալ անտի գոլ զազգն Գնթունեաց, որ առյապայ եղեն զգեցուցանօղք ազգին Արշակունեաց: Հաւանակ, Վաշտակ, Հայկակ. սա ամբոխ արարեալ ի վերա Բելոքոսի Նինուէի թագաւորի եւ մեռանի ի նմանէ: Ամպակ, Առնակ, Շուարշ, Նորայր, Վստասկար, Գոռակ, Հրատն, Ընձակ, Գղակ, Հօրոյ, Զարմայր, Պեր•, սա յաւուրս Դաւթի թագաւորի, Արբուն, Բազուկ, Հոյ, Յուսակ, Կայպակ:

Յետ սոցա կրկին դարձաւ իշխանութիւն ի Հայկազունսն, նշանաւորաբար որդի ի հօրէ պայազատելով ոչ միայն իշխանաց իշխան, այլ •ոխաբար թագաւոր նոր:

Պարոյր Սկաորդին ոչ միայն իշխան այլեւ արդ թագաւոր, զոր եւ զներբող գովեստի սորա ուսցիս ի Մովսէս Քերթողէ, զի եւ զայս ծաղկաքաղ եմ արարեալ ըստ ախորժակաց իմոց: Այս Պարոյրս յիշխանութեան աւուրս օգնական լեալ Վարբակայ Մարի Մեդացոյ բարձին զթագաւորութիւնն ի Սարդանապալլայ թագաւորի Ասորեստանի, որ նստէր ի Նինուէ, որ կոչի Աթուրիայ եւ Սելեւկիա եւ այժմ Մօսըլ: Եւ յորժամ Վարբակէս Մար տիրեաց իսկ եւ իսկ Մարաց եւ Ասորեստանի ԶԲելոքոս թագաւորեցոյց ի Բաբելոն եւ զՊարոյր թագաւորեցոյց Հայեաստանեացս: Առ այս Պարոյրս եկին որդիքն Սենեքարիմայ Սանասար եւ Ադրամելիք յետ սպանելոյ հօրն իւրեանց առաջի կռոց փախուցեալք յեղբօրէն յԱսորդանայ: Եւ Պարոյր պատուեաց զնոսա, որ յետոյ ի ժամանակս Արշակունեաց անուանեցան Արծրունիք եւ Գնունիք: Արծրունիք, որք զարծուիս բարձեալ առաջի Արշակունեաց եւ բնակութիւն ի Սասուն գաւառի, եւ Գնունիք այսինքն, տակառապետ, որք զանոյշ գինի մատուցանէին առաջի թագաւորին, եւ բնակութիւն սոցա յԱմուկ բերդի: Այլ Պարոյր թագաւոր կացեալ ամս բազումս մեռանի:

Հրաչեայ ոդրի նորա առնու զթագաւորութիւնն: Հրաչեայ կոչի սա, վասն կարմրայտ եւ բոցատիպ գոլոյն. առ սովաւ յիշէ գիրն Երեմիայի, թէ հրաման տուր ազգին հիւսիսոյ Ասքանազեան գնդին, այսինքն Հրաչէի գալ ընդ Նաբուգոդոնոսորա ի վերա Երուսաղէմի ի գերութիւն սոցա եւ սա խնդրեաց զմի ի գերելոց Շամբատ անուն յազգէ Յուդայ եւ ետ, որ էր եղբայր Յովաքաղու եւ որդի Յովսիայ թագաւորի: Եւ բերեալ ի Հայս եւ պատուով պահեաց, զի թագաւորազնին ի թոռանց Դաւթի եւ Աբրահամու եւ ի Սառայէ եւ անվանեցան Բագրատունիք եւ բնակութիւն նոցա ի Աղթամար, զի ասեն թէ Աղթամարոյ կաթողիկոսքն ի նոցանէ են:

Բայց կարի յոյժ զարմանամ հիացմամբ ընդ միջոց սոցա, զի բազում ամք են ի տիրելոյն Վարբակայ եւ Դ (4) թագաւորք այլ յետ նորա տիրեցին Ասորեստանի մինչ ի Սենեքարիմ, որ որդիք սորա եկին առ Պարոյր եւ աստի յառաջ յոլով ամք են մինչեւ ի Նաբուգոդոնոսոր, որ յիշէ ի ժամանակս Հրաչէի որդոյ Պարուրա, այլ թէ գրիչն սխալեալ կամ յանուսումն բարուց, կամ շատ ամ կացին Պարոյր եւ Հրաչէ:

/187/ Այլ կամիմ աղիւսակով յայտնել զՄարաց եւ զՀայոց թագաւորութիւն եւ թափանց անցանել երագութեամբ:

Մարաց առաջին թագաւորն Հայոց առաջին թագաւորն

Վարբակէս Մար Պարոյր Հսկայորդին

Մաւդակիս Հրաչեայ

Առտիկիս Փառնուաս

Դէովկիս Պա•ոյ•

Փռաւորտիս Կոռնակ

Փաւոս

Կուաք Հայկակ

Աժդահակ Երուանդ սակաւակեաց

Տիգրան

Այս Աժդահակ, որ թարգմանի վիշապ, սա սպան զԲաղդասար, զորդի Նաբուգոդոնոսորայ եւ տիրեաց ի վերա Մարաց եւ զԲաբելոն ամս Բ (2), յԼԶ (36) ամի թագաւորութեան իւրոյ, եւ սա կոչեցաւ Դարեհ, եւ յոյժ սիրէր զԴանիէլ մարգարէն: Եւ ի ժամանակս սորա մարգարէն եդ զվ•իռն ԿԲ (62) եւթներորդացն, որ է ԴՃՁԳ (483) մինչեւ ի ծնունդ կենարարին մերոյ, որ փութացաւ յառաջ քան զութսուն ամն:

Այս Տիգրան հուժկու լեալ ամենայն նախնեաց իւրոց եւ հզաւր զօրութեամբ: Սա սպան զԱժդահակ Մարաց թագաւորն աջակցութեամբ Կիւրոսի Պարսից թագաւորին, զի նիզակակից էր նորա եւ բանիւ նորա սպան եւ գերեաց զտուն սորա ոգիս իբրեւ Ռ (1000) եւ զԱնուշ մայրն վիշապաց պատւով պահէր, տարեալ բնակեցուցեալ ի Գողթան ի Ճուղայ ի Խրամ եւ կոչեաց զանուն ազգին Մուրացաւան, այսինքն զարմ Մարաց թագաւորին Աժ/188/դահակայ: Յետ որոյ եւ Կիւրոս հնազանդեցուցեալ իւրն երկրորդ առնելով: Եւ սա շինեաց զՏիգրանակերտ ի պատիւ քուեր: Եւ սա ծնաւ զԲաբ, Տիրան, Վահագն եւ կեցեալ ամս մեռաւ: ԶԲաբ Տիրանայ, ասեն, հանգոյն Հերակլայ, եւ ընդ վիշապաց կռուեալ եւ յաղթեալ յորմէ Վահունիք: Սորա որդին Առաւեն, յորմէ Առաւենեանքն. Ներսեհ, Զարեհ, աստի Զարեհաւան. Արմոք, Բագամ, Վան, Վահէ, սա ընդվզեալ ընդդէմ Աղէքսանդրի Մակեդոնացոյ մեռանի ի նմանէ եւ տիրեաց միահեծան Աղէքսանդր:

Եւ աստի ի վայր ոչ հաւաստեաւ ունիմ ասել թագաւոր Հայոց, զի շփոթեալ ցուցանի ցանկն Թորգոմեան, զի Աղէքսանդր տայր հասարակաց թագաւորութիւն ըստ հա•ոյից իւրոց: