Ժամանակագրութիւն

Եւ Մեսրովպ աշակերտ մեծին Ներսէսի. յորժամ վաղ•անեցաւ էր նօտար ի դրան արքունի մինչեւ ցարդ եւ թողեալ զհոգս արքունի գնաց ի Գողթան կեալ միակեցութեամբ:

Եւ թագաւորն Խոսրով իբրեւ տիրեաց ամենայն նախարարացն յղէ առ Արկադ, խնդրէ զբաժինն Յունաց, զի ծառայեսցէ Բ (2) թագաւորաց եւ տացէ զիւրաքանչիւր բաժնի զհարկն ի նոյն թագաւոր. եւ զի մեռեալ էր Արշակ նոցայ եդեալ թագաւոր եւ Արկադ յանձն էառ:

Եւ եկաց կաթողիկոս սուրբն Սահակ, որդի մեծին Ներսէսի, ամս ԾԱ (51), ի Դ (4) ամի թագաւորութեան Խոսրովու կամակցութեամբ նորա: Իբրեւ լուաւ Շապուհ բարեկամանալն Խոսրովու առ Արկադ եւ առանց հրամանին նտուցանել զՍահակ հայրապետ, բարկացաւ եւ առաքեաց զԱրտաշիր որդին իւր, որ եկեալ ըմբռնեաց զԽոսրով եւ ետ տանել Յանուշն բերդի, որպէս յառաջ զԱրշակ:

Եւ թագաւորեցոյց զՎռամշապուհ եղբայր Խոսրովայ ամս ԻԱ (21):

Եւ Շապու[հ] Պարսից յետ ՀԲ (72) ամի թագաւորութեան իւրոյ մեռանի առեալ զթագաւորութիւն Արտաշիր, որդի նորա, ամս Դ (4): Առ սա գնաց մեծն Սահակ եւ թախանձեալ, զի սպարապետ կոցուսցէ Հայոց զՀամազասպ փեսայն իբր Մամիկոնեան փոխանակ Սահակայ ասպետի: Եւ Արտաշիր կատարեաց զխնդիրն գրելով առ Վռամշապուհ մեր թագաւորն: Եւ իբրեւ եկն սուրբն Սահակ եւ կատարեցին զհրամայեալսն:

Մեռաւ Արտաշիր արքայն եւ թագաւորեաց Վռամ, որ եւ Կրմանն կոչեցաւ, ամս Ժ (10): Եւ զնոյն սէր եւ բարեկամութիւն կալաւ ընդ Հայոց: Յայսմ ժամանակի Մեսրովպ սքանչելի այրն Աստուծոյ եգիտ զձայնաւոր գիրսն, տուելովն Աստուծոյ ի վիմին տպաւորեալ ի Բալու: Եւ սկսան Մեսրովպ եւ Սահակ թարգմանել զԱստուածաշունչ գիրս հանդերձ աշակերտօքն` Եզնակ, Կորիւն եւ փոքունք սոցա` Յօվսէփ, Յոհան, Ղեւոնդ, Սահակ, Մովսէս Քերթօղն եւ եղբայրն նորին Մամբրէ Վերծանօղն, սուրբն Եղիշէ, յետոյ Դաւիթ Անյաղթն /208/ եւ Յոհաննէս, տէր Աբրահամ, Մուշէ, Արձան, Խոսրով, Ղազար Փարպեցի եւ յետ սոցա Ստեփաննոս Սիւնեաց եպիսկոպոսն եւ Հռափանոս Սամոստացի:

Եւ Վրամշապուհ բարւոք վաղ•անեալ. եւ սուրբն Սահակ խնդրէ ի Վռամայ, Պարսից արքայէ, թագաւորեցուցանէ զկապեալն Խոսրով, զոր արարն իսկ:

Եւ թագաւորեաց Խոսրով ի կրկնումն ամ մի մեռաւ: Եւ Յազկերտ, որդի Վռամայ, թագաւորեաց Պարսից, թագաւորեցուցանէ Հայոց զՇապուհ որդի իւր ամս Դ (4), զոր ոչ ընկալան եւ ոչ դնէին նմա պատիւ թագաւորի իշխանքն Հայոց: Եւ մեռաւ հայր սորա Յազկերտ, վասն որոյ անարգանօք վարեցին եւ մեռաւ: Եւ մնաց երկիրս Հայոց ամ մի անթագաւոր, ժողովեցան իշխանքն առ սուրբն Սահակ եւ գնացին առ Վռամ երկրորդ, որդի Յազկերտի, եւ խնդրեցին ի նմանէ թագաւոր Արշակունի. եւ նա թագաւորեցոյց զԱրտաշիր որդի Վռամշապհոյ: Եւ թագաւորեաց Արտաշիր, որ եւ Արտաշէս, ամս Դ (4): Եւ զի սա զեխ էր եւ իգամոլ, միաբանեալ նախարարքն առ սուրբն Սահակ, զի օգնեսցէ նոցա լինել չարախօս զնմանէ առ Վռամ, զի ընկեսցեն զնա եւ հեթանոս ածեն ի տեղի նորա եւ սուրբն ոչ միաբանեցաւ ընդ նոսա: Եւ նախարարացն գնացեալ ի Պարս հանդերձ Սուրմակաւ Արծկեցոյ առ Վռամ երկրորդ եւ չարախօսէին զԱրտաշրէ եւ զՍահակ հայրապետէ. եւ նա լուաւ նոցա եդ ի կապանս զԱրտաշիր եւ զսուրբն Սահակ արգել ի կաթողիկոսութենէ, զՍուրմակ չարալեզու տալով ի տեղի նորա եւ բազում պարգեւս տուեալ նախարարացն արձակէ Պարսիկ մարզպանաւ Միհրշապուհ անուն:

Աստանօր բարձաւ թագաւորութիւն Արշակունեաց ի Հայոց տեւեալ ամս ՇԿԸ (568): Եւ բարձաւ հայրապետութիւն ի ցեղէ Լուսաւորչին, զի թէպէտ յետ այսորիկ մնաց սուրբն այլեւս ԺԶ (16) ամ, սակայն անարժան վերակացւօք ի Քրիստոսէ ՆԾԱ (451) ամ, եւ ի Լուսաւորչէն ՃԽԵ (145) ամ մինչեւ ցայժմ:

Եւ կեցեալ Սուրմակ ոսոխասէրն ամ մի հալածեն զնա նախարարքն եւ խնդրեն յարքայէն Պարսից զԲրգիշոյ Ասորի վատթար քան զնա, որ եկաց ամս Գ (3): Դարձեալ աղաչեն եւ ետ զՇմուէլ եւ նախարարքն յերկուս բաժանեալ, ոմանք ասէին, զոր թագաւորն տայ նայ լիցի կաթողիկոս, իսկ Մանէ• Ապահունի եւ Սպանդարատ Արշակունի խնդրէին զսուրբն Սահակ հայրապետ նաեւ զՄեսրոպ եւ այլ եպիսկոպոսունքն խնդրէին զսուրբն Սահակ, վասն որոյ հաւանեալ Վռամայ կատարէ զերկուց դասուց զխնդիրն տա զՇմուէլ հակառակ աթոռ եւ տա սրբոյն Սահակայ զիւր վի•ակն միայն վարդապետել եւ ձեռնադրել, զոր Շմուէլն կամիցի: Եւ թագաւորն ասէ ցսուրբն Սահակ. «Երդմնեցուցանեմ զքեզ ի քոյին հաւատն /209/ եւ յաւետարանն, զի միամիտ կացցես եւ յորդորեսցես զամենայն կալ ի ծառայութիւն մեզ եւ մի պատրել ի մոլար հաւատակցութիւնն Յունացե: Զայս իբրեւ լուաւ սուրբն Սահակ ի բարկութիւն բրդեալ, զմահ յանձն առեալ, կանգուն կացեալ ի բեմբասութեան ձեւի, համեստ հայեցւածով. «Քաւ լիցի կարծել մոլար զՅոյնսնե, եւ պատմեաց զերախտիս նախնեաց իւրոց առ նախնիս նորա եւ այլ բազում բան եւ յանդիմանեաց զհրապաշտութիւն նոցա: Եւ յոյժ պակեաւ թագաւորն եւ ամենայն ատեանն, հրամայեաց արծաթ բազում տալ նմա իբրեւ համարձակախօսի առաջի այսպիսի հզօր թագաւորի, զի Աստուած յարգոյ ցուցանէ զծառայս իւր: Եւ սուրբն Սահակ ասէ. «Արծաթ քո քեզ լիցի, բայց խնդրեմ, զի զՎարդան թոռն իմ, որդի Համազասպայ, արասցես ստրատելատ բաժնի քում, որպէս եւ Թէոդոս իւրոյ բաժնին եւ զամենայն նախարարսն մատուսցես ի գահի իւրումե: Զոր եւ արարն իսկ բազում շքեղութեամբ արձակէ զնոսա: Բայց Շմուէլ վատթարն կացեալ ամս Ե (5) մեռանի: Եւ ժողովեալ նախարարացն առ սուրբն Սահակ անկան յոտս նորա ունել զաթոռն եւ սուրբն ոչ լուաւ նոցա մինչ կարի աղաչեցեալ ասաց զտեսիլն իւր ի Վաղարշապատ քաղաքի ի տիս սարկաւաքութեան` զջնջումն Արշակունեաց թագաւորաց եւ զքահանայութիւն ի ցեղէ սրբոյն Գրիգորի մինչեւ ի յետին ժամանակն ապա նորոգիլ Բ (2) գաւազանացն: Եւ նախարարքն վա~յ կարդացեալ թողին զնա ի կամս իւր: Եւ հանգեաւ մեծն Իսահակ նաւասարդի Լ (30), յորում աւուր ծնեալ էր, ի յերկրորդ ամի Յազկերտի, որդոյ Վռամայ, եւ յերրորդ ամի մարզպանութեան Վարդանայ: Եւ եդ ի տեղի իւր զսուրբն Մեսրոպ, Զ (6) ամիս կեցեալ հայրապետ, եւ ննջեաց ի Քրիստոս: Եւ եդ ի տեղի իւր զՅովսէփ աշակերտն իւր ամս Ը (8). էր սա ի գաւառէն Վայոյ ձորոյ, ի գեղջէ Հողոցմաց: Բայց գիտելի է, զի յորժամ հանգեան ի Քրիստոս սուրբն Սահակ եւ սուրբն Մեսրոպ. դարձեալ զօրացաւ Սուրմակ եւ Զ (6) ամ ինքն կատարէր զձեռնադրութիւնն եւ ոչ իշխէր սուրբն Յովսէփ ասել ինչ: Եւ յորժամ մեռաւ Սուրմակ, ապա համարձակեալ Յովսէփ ամս Բ (2): Սա արար ժողով ի Շապիվանս, ուր զտուգանաց կանոնս կարգեցին: Սա նահատակեալ ընդ սրբոց Ղեւոնդեանց ի Պերոզէ որդոյ Յազկերտի, յետ Բ (2) ամի նահատակութեան սրբոց Վարդանանցն, զի այս Բ (2) ամս ի կալանս կացին ի Պարս ի Նուշաւոր քաղաք եւ շահեցան զերանելի մոգպետն Ներշապուհ: Եւ մինչ ի կալանսն էին հրամաեաց մնացեալ /210/ նախարարացն տալ ձեռնադրել ըզԳիւտ կաթողիկոս, որ եկաց ամս Ժ (10): Էր սա ի գաւառէն Վանանդայ, ի գեղջէ Օդմսոյ: Եւ ոմանք ի պատմագրացն ասեն, թէ Վարդան կացոյց զսա կաթողիկոս, յորում աւուրսն դարձան ի Հայս Յաթենայ սուրբ Մովսէս Քերթողն եւ Մամբրէ եւ Դաւիթ, եւ թուի թէ ի լինել ժողովոյն Քաղկեդոնի վաղջանեալ էր Գիւտ, զի շփոթեալ երեւի միջոցս:

Եւ յետ կատարման սրբոց Վարդանանցն ՌՄԼ (1230) ընկերօքն հրոտից Լ (30), ի ԺԶ (16) ամին Յազկերտի եւ մնաց երկիրս Հայոց անիշխան ամս Զ (6), յետոյ զղջացեալ Պերոզ, որդի Յազկերտի, կացոյց իշխան Հայոց զՄագնոս, որդի Վարդանայ, որ եկաց ամս Ի (20): Յառաջին ամին սորայ եկաց հայրապետ Յոհան Մանդակունի ամս ԺԲ (12) եւ ոմանք Զ (6) ասեն: Յաւուրս սորայ սուրբ հայրն Թաթուլ Վարոսիւ եղբարբն թողեալ զամենայն եւ գնացեալ ի լեառն Կաղզուանայ, որ Վիշապաձոր անուանի եւ անդ •գնեալք որպէս զանմարմին:

Եւ յետ Յոհաննու տէր Բաբգէն, ի գաւառէն Վանանդայ, ի գեղջէ Օդմսոյ, ամս Զ (6): Յաւուրս սորայ միաբանեալ եպիսկոպոսք եւ վարդապետք եւ անյաղթ փիլիսոփայք, աշակերտք սրբոց թարգմանչացն եւ միաբան նզովեցին զժողովն Քաղկեդոնի եւ զտումարն Լեւոնի եւ զգուշացուցին զաշակերտեալս:

Եւ կացեալ իշխան Հայոց Վահան, որդի Հմայեկի, եղբօր Վարդանա, ամս ԼԱ (31), կամակցութեամբ Վաղարշայ, որդոյ Պերոզի, թագաւորին Պարսից: Սա նորոգեաց զամենայն եկեղեցիս Հայաստանեացս զաւերեալսն ի Պարսից: Սա եւ զԱլանաս արգէ[լ]ական արար:

Եւ յետ Գուտա նստաւ տէր Սամուէլ ամս Ժ (10) ի Յարծկոյ. ապա տէր Մուշէ, ի գաւառէ Կոտայից, ի գեղջէ Աղաբերից, ամս Ը (8), ապա Սահակ, ի գաւառէ Հարքայ, ի գեղջէ Ջակայ, ամս Է (7). ապա տէր Քրիստափոր, ի գաւառէ Բագրեւանդայ, ի գեղջէ Տիրաո•ոյ. ամս Զ (6):

Եւ յետ Յոհաննու եկաց իշխան Հայոց Վարդ Պատրիկ, եղբայր նորա, ամս Դ (4): Սա բազում արեան •ապաղիս արար ի Հոռոմոց եւ տեսլեամբ ասացին նմա շինել բազում եկեղեցիս յանուն սրբոյն Ստեփաննոսի եւ կատարեաց անյապաղ: Եւ զկնի Վարդ Պատրկայ մարզպանք Պարսիկք տիրեցին ամս ԺԱ (11):

Եւ յետ Քրիստափորին տէր Ղեւոնդ, ի գաւառէ Առբերանոյ, ի գեղջէ Փոքր Առեստոյ, ամս Գ (3):

Եւ եկաց իշխան Մեժէժ Գնունի ամս Լ (30):

Յետ Ղեւոնդի /211/ եկաց հայրապետ Ներսէս, ի գաւառէ Բագրեւանդայ, ի գեղջէ Աշտարակոյ, ամս Թ (9): Յետ սորայ Յոհաննէս, ի գաւառէ Գաբեղենից, ի գեղջէ Սնձղնուտայ, ամս ԺԵ (15): Եւ ապա տէր Մովսէս ամս Լ (30), ի գաւառէ Յարագածոտն, ի գեղջէ Եղիվարդայ: Սա Ժ (10) ամին իւրոյ, եւ ոմանք Դ (4) ասեն, եւ յիշխանութիւն Մեժէժայ եւ Յուստիանոսի Կոստանդնու եւ Խոսրովու Պարսից, այս Մովսէսի հրամանաւս եղաւ թվականն Հայոց, յետ լրման Մ (200)-եկին Անդրէասայ, ի Դուին քաղաքի ի կենարար ծնընդենէ Փրկչին մերոյ ամք ՇԾւԳ (553), եւ ի Լուսաւորչէն ՄԽԱ (241) եւ ի գտանելոյ գրոյն ՃԺԷ (117) եւ էր Յունաց թուականն ՅԴ (304) եւ Ասորոց թուականն ՊՀԱ (871), ոմանք ի պատմագրաց ասեն, թէ առ Ներսէսիւ եդաւ թվական, բայց յոլովքն առ այս Մովսէսիւ ասեն. թվական Ժ (561) կարգեցաւ Շ (500)-եակն ի ձեռն Էտսայ Աղէքսանդրացոյ:

Այս Մովսէս զԿիւրիոն ոմն, փակակալն իւր, եպիսկոպոս ձեռնադրեաց Վրաց եւ Գուգարայ եւ Եգերացոց նահանգին ըստ առաջնոցն սովորութեան: Եւ Կիւրիոնս այս միտեցաւ զհետ ժողովոյն Քաղկեդոնի եւ հայրապետն Մովսէս բազում անգամ խրատեաց զնա եւ նա պատ•առէր զպատ•առս մեղաց սուտ կարծել զիրն: Եւ յետ Մովսէսի նստի տէր Աբրահամ, ի գաւառէ Ըռշտունեաց, ի գեղջէ Աղբաթանից, ամս ԻԳ (23) ի մարզպանութեան Տա•կաց, զի յետ Մեժեժայ իշխանի Տա•իկք տիրեցին Հայոց ամս ԼԶ (36): Եւ յաւուրս Աբրահամու յայտնի եղեւ աղանդն Կիւրոնի, վասն որոյ նզովէ զնայ եւ բաժանեցան Վրացիքն ի Հայոց եւ եղեն քաղկեդոնիք:

Այսուհետեւ կամիմ թվականաւն ասել զամենայն բան, զի ի Վարդանէ հետէ շփոթեալ տեսանեմք զիշխանութիւն Հայաստանեաց եւ թագաւորութիւն ամենեւիմբ բարձեալ, զի թէպէտ երբեմն-երբեմն իշխանք նստէին, այլ ի հրամանէ Պարսից եւ Յունաց եւ էր զի ինքեանք նստէին մինչեւ զԲագրատունիսն այլ աստ մարզպանք Պարսիկք տիրէին, այլ մեք թվականաւն զկարգն ցուցից:

Թվին Ի (571) նստաւ կաթողիկոս տէր Աբրահամ յետ Մովսէսի, որպէս յառաջն ասացի: Ապա տէր Յոհաննէս, ի Կոդովիտ գաւառէ, ի գեղջէ Գաբարանայ, ամս ԻԳ (23): Զսա յոլովք ի պատմագրաց ընդ Աբրահամու ասեն ի միում ժամանակի:

Մօրիկ կայսրն նստուծեալ ի Հայս ի բաժնի իւրում, բայց մեք ստուգեցաք, որպէս յառաջն ասացի:

/212/ Թվին ԾԷ (608) Դաւիթ Սահառունի մարզպան եղեալ Հայոց ամս Լ (30):

Թվին ԿԲ (613) բուն բաժանում: Եւ ի յայսմ ամի ելեալ Մահմետ սուտ մարգարէ Տա•կաց, յազգէ Իսմայէլի, գլուխ վա•առականաց Եգիպտոսի: Սա զօրավար Քաղրթի, որ էր գլուխ իսմայէլականաց եւ Քաղրթ խրատովն Մահմետի տիրեաց Պարսից, Հայոց եւ Ասորոց, Եգիպտացոց, Մարաց եւ Պարթեւաց եւ Պաղեստինացոց, եւ իբրեւ յաջողեցաւ ըստացան զսա օրէնսդիր ըստ պղծութեան կամաց իւրեանց: Սա կեցեալ իշխան ամս Ի (20): Եւ յետ սորա տիրեցին Ապուրաքր, Օթման եւ Օմառ: Այլ մեք դարձցուք ի վեր ուստի թողաք:

Թվին ՀԷ (628) նստաւ կաթողիկոս տէր Կոմիտաս, ի գաւառէ Արագածոտն, ի գեղջէ Աղցից, ամս Ը (8): Սա նորոգեաց զվկայարան սրբոյն Հռիփսիմեայ եւ աղօթիւք գտեալ զսուրբ մարմինն անյայտ տեղ եւ չափեաց Թ (9) թիզ եւ Դ (4) մատ կնքեալ ի յարկեզ սրբոյն Գրիգորի եւ սրբոյն Սահակայ եւ ոչ իշխեաց բանալ, այլ ինքն եւս կնքեաց եւ եդ ի ներքոյ սեղանոյն եւ ասաց ողբալով «Անձինք նըւիրեալե: Ապա տէր Քրիստափոր ամս Դ (4): Սա յաղատ տանէ, ազգական Աբրահամու: Եւ ապա տէր Եզր, ի գաւառէ Նգայ, ի գեղջէ Փառաժնկերտէ, ամս Ժ (10): Սա կուրացեալ կառաշօք ի Հերակլէ դարձաւ քաղկեդոնիկ. եւ ետ նմայ Հերակլ կայսրն զերրորդ մասն Կողբաց գին հաւատոյն եւ փոփոխեաց եւ խախտեաց զառաքելական սահմանս. եղեւ այս թվին ՁԷ (638):

Թվին ՃԸ (659) եկաց իշխան Թէոդոս Ըռշտունի ամս ԻԵ (25) ձեռամբ իսմայէլականաց: Սա շինեաց զՅաղթամար կղզին:

Թվին ՂԶ (647) նստաւ հայրապետ տէր Ներսէս, ի գաւառէ Տայոց, ի գեղջէ Իշհանայ, ամս Ի (20), ձեռամբ Թէոդորոսի իշխանի: Սա մեծապէս նորոգեաց զԷջմիածինն եւ զԽոր Վիրապն եւ զԴվնայ սուրբ Սարգիսն:

Արդ` յերկրորդ ամին Ներսէսի եւ ի Ժ (10) ամին Թէոդորոսի եւ ի մի ամին Կոստանդի, որդոյ Կոստանդնի, բարձաւ իշխանութիւնն Պարսից, որ Սասանեանն կոչէր, ի ձեռն իսմայէլականաց` Ապուբաքրայ, Օթմանայ, եւ Օմառայ: ԻԲ (22) ամի իշխանութեան նոցա, որ յետ Քաղըրթի եւ Մահմետի սոքա բռնացեալ ունէին զաշխարհս, եկեալ զօրաց սոցա ի Տիզբոն սպանին զՈրմիզդ, թոռն Խոսրովու, յեկոտասան ամի թագաւորութեան նորա եւ ինքեանք տիրեցին Պարսից թվին ՂԸ (649). տեւեցին Սասանեանքն ի սպանմանէն Արտաւանայ Արշակունոյ մինչեւ ցայժմ ամք ՆԺԸ (418):

Արդ կամիմ համառօտաբար բացայայտել զթագաւորութիւնս Պարսից, որ Սասանեան կոչի մինչեւ ցայժմ:

Նախ եւ առաջին Արտաշիր, որդի Սասանայ Ստահրացի, ամս ԽԷ (47): Սա սպան զԱրտաւան Արշակունի բառնալով զթագաւորութիւն նոցա ի Պարսից, վասն որոյ Խոսրով հայրն Տրդատայ քինախնդիր եղեալ իբր ազգային. եւ փախոյց զնա մինչեւ ի Հնդիկս. եւ այս Արտաշիր առաքեաց զԱնակ, որ սպան նենգութեամբ զԽոսրով: Ապա Շապուհ, որդի Արտաշէրի, թագաւորեաց ամս ԽԶ (46). յաւուրս սորա չարչարեաց Տրդատ զսուրբն Գրիգոր եւ արկեալ ի Վիրապն եւ նահատակեցան սուրբ կուսանքն եւ խողանալն Տրդատայ եւ բժշկութիւն նորա եւ զօրացն ի ձեռն սրբոյն Գրիգորի եւ Ճեն աղին Մամգոնի եւ Կամսարականի որդոյ Պերոզամատայ ի Կարինեան Պալհաւէ գալն ի Հայս առ Տրդատ եւ են սոքայ մեծ նախարարութիւնք. եւ շինումն Կոստանդնուպօլսի:

Ապա Ներսեհ, որդին Շապհոյ, ամս Թ (9):

Ապա Որմիզդ ամս Գ (3): Շապուհ, որդի Որմզդի, ամս ՀԳ (73): Սա նահատակեաց զսուրբն Սարգիս: Ի ԿԹ (69) ամին սորա նստաւ սուրբն Սահակ հայրապետ Հայոց:

Արտաշիր, որդի Շապհոյ, ամս Գ (3): Առ սա գնաց սուրբն Սահակ եւ պատուեցաւ: Վռամ Կրման, որդի նորա, ամս ԺԱ (11): Յազկերտ, որդի նորա, ամս ԺԱ (11): Վրամ Երկրորդ ամս ԻԲ (22): Առ սա գընացին նախարարքն Հայոց եւ Սուրմակ չարալեզու ընդ նոսա եւ ընկեցին զԱրտաշիր Արշակունի, որդի Վռամշապհոյ. ի տէրութենէ եւ զսուրբն Սահակ ի կաթողիկոսութենէ: Եւ առ սովաւ բարձաւ թագաւորութիւն Արշակունեաց ի Հայոց տեւեալ ամս ՇԿԸ (568) եւ հայրապետութիւն ի ցեղէն սրբոյն Գրիգորի տեւեալ ամս ՃԽԵ (145). թէպէտ եկաց յետ այնորիկ կենդանի սուրբն Սահակ այլեւս ԺԶ (16) ամ:

Ապա Յազկերտ, որդի Կրմանայ, ամս ԺԹ (19): Ի ԺԷ (17) ամին սորա կատարեցան Վարդանանքն: Ապա Պերոզ, որդի Յազկերտի, ամս ԻԲ (22): Վաղարշ ամս Դ (4): Կաւատ ամս է (7). սա էառ զՅամիթ: Ջամասպ ամս Բ (2): Կաւատ ամս ԺԷ (17): Խոսրով ամս ԽԸ (48): Սա մօտ ի վախ•անն իւր հաւատաց ի Քրիստոս եւ մկրտեցաւ, եւ ի սենեակն իւր սեղան ետ կանգնել յանուն սուրբ Աստուածածնին եւ հաղորդեցաւ /213/ եւ կացեալ սակաւ աւուր վաղ•անի:

Եւ յետ նորա Որմիզդ, որդի նորա, ամս ԺԲ (12):

Խոսրով ամս ԼԷ (37): Սա գնաց փախստեամբ առ կայսրն Մօրիկ, զի փոքր էր եւ ոչ ընդունէին զնա զօրքն արեաց գնդին: Եւ Մօրիկ մկրտեաց զնա եւ անթիւ զօրս եդ ընդ նմա, որ եկեալ տիրեաց հայրենեացն: Սա խնդրեաց զվրէժն Մօրկայ եւ գերեաց զսուրբ խաչն փրկչական եւ տարաւ ի Թարւէզ, որ մնաց անդ ամս ԺԳ (13), մինչեւ թագաւորեցոյց Հերակլ զԽոռիան նախարարն Պարսից եւ փոխարէն էառ զսուրբ խաչն եւ տարաւ եդ Յերուսաղէմ ի տեղի իւր թվին ՁԲ (633):