Տաղեր

ՅԻստամպօլ քաղաք դուստր ոմն հրէի,
Որ էր բնակեալ ի դրան Ֆէնէռի,
Յարտաքոյ դրան նոյն Իսկէլէի,
Յեզերս ծովուն, որ Եալի կոչի:

Էր անդ հացի ծախ ի դուռն, զոր ասի,
Յոյն դաւանութեամբ, ազգ առնաւուտի,
Առոյգ հասակաւ ի մանկական տի,
Որոյ եւ անունն Տիմօյ կոչի:

Սա տայր հաց ի ծախ ի տունս հրէի,
Գոլ ծանօթանալ նոյն տալիթայի,
Իբրու կատականս սիրոյ աղագի,
Յիրարս լինէին միշտ ի զրուցի:

Որոջն հրէի արթնացեալ հոգի,
Վառելով ի սէր յունաց կտրջի,
Խօսին եւ զմայլին ի սէր աւելի,
Որ միշտ երթեւեկ ի տունն լինի:

Իսկ մայր աղջկանն ասէր Տիմօյի,
Թէ այդքան սէր քոյ, որ ի մեզ վառի,
Լիջիր հրէայ ի մերս օրինի,
Քեզ զօնքաչ լինիմ, դուստր իմ` կին քեզի:

Ունկն եդեալ եւ դուստրն մօրն իւր բանի,
Առաւել հարեալ ի սէր տարփալի,
Եւ եւս ցՏիմօն ինքն համարձակի,
Ասէր քեզ լիցիմ եւ դու իսկ` ինձի:

Ճուղապ տայ Տիմօն` Ա'յ իմ սիրելի,
Ոչ ոք է լուեալ զայս յաւիտենի,
Թէ քրիստոնեայ ոք հրէայ լինի,
Զլոյսն փոխարկէ ի գարշ խաւարի:

Քանզի փռօֆիդայք դասք տեսանողի,
Համայնք գրեցին սակս Մեսիայի,
Թէ գայ եւ առնու զբնութիւնս մեր նախնի,
Մաքրեալ սրբեսցէ արեամբ իւր ձրի:

Տես զի մինչ ցայսօր ազգն մեր հայի,
Ակնարկեալ զգալուստն Մեսիայի
Մոլորեալ մնացին ի խոր խաւարի,
Խաբեալ սուտ արանցն, կան այլայլելի:

Լոյս է հաւատն իմ փրկչին Յիսուսի,
Որ ի խաչ նորա ես հաւատացի,
Որ ազգ եւ ազինք զնա խոստովանի,
Թագաւորք ՚ւ իշխանք մինչ ցօրս յայտնի:

Տես զի դուք հանուրց եղաք գարշելի,
Որ ամենայն ազգ նալլաթ տայ ձեզի,
Դու ինձ խոստացիր զհաւատն Յիսուսի,
Որ լոյս տուեալ ինձ, տայ եւ լոյս քեզի:

Լեր դու ինձ այսօր ըստոյգ խոստովան,
Եղիր դու յօրէնս իմում քրիստեան,
Մկրտեալ լիջիր յանուն Յիսուսեան,
Ես քեզի լինիմ, դու ինձ` սիրական:

Մրգատան սիրով ասէ Տիմօյին,
Թէ բարի ասես զբանդ սխրագին,
Բայց պակասաւորս որպէս լինիցիմ,
Զմեծ զործդ առնել ես իմոյս անձին:

Ազգն իմ զիս սպանէ յոյժ ողորմագին
Եւ զքեզ ո'չ թողուն կենացդ բաժին,
Ո'չ զքեզ ողջ թողուն եւ ո'չ զանձն իմ,
Այլ կորուստ յայսմիկ, զինչ օգուտ լիցին:

Ասէ եւ Տիմօն զիւր Մրգատային,
Միայն զսիրտդ ուղղեա քո ստեղծողին,
Դու ինձ խոստացիր զհաւատն Յիսուսին,
Հնարեսցուք երթալ ի յերկիր բարին:

Ասէ Մրգատան թէ` Որպէ՞ս փախչիմք,
Որ ի ճանապարհն ումեք չհանդիպիմք,
Գուցէ զկնի մեր խնդրողք անկանին,
Յետինն չար լինի մեր, քան զառաջին:

Մինչ յայս խորհրդեան հանապազ կային
Եւ օր ըստ օրէ ի սէր յաւելուին,
Փախչելոյ հնարս առնել փութային,
Դիպուկ ժամ ուրուք օգնելոյ մնային:

Առընթեր միմեանց սեղան նստէին,
Ի դէմս դրոշմեալ զնշան սուրբ խաչին,
Զոմանս կատականս, զոմանս ստուգէին,
Գովելով Տիմօն զհաւատն Յիսուսին:

Աչք Մրգատային յերես Տիմօյին,
Անթարթ ՚ւ անդադար յիրարս դիտէին,
Ճօճալ ճապկտալն Մրգատային,
Լինէր հոգեհան խիստ-խիստ Տիմօյին:

Վասն թղթի բարեկամաց Տիմօյին, որ կային ի յՈւլահ, որ ոմանք ասեն, թէ եղբայրն է

Տիմօյին մարդ կայր ի երկիրն Ուլահ,
Ոմանք մեծամեծք գործ յիշխանութեան,
Գրեալ Տիմօյին` Նստիլդ յայդր ունայն,
Պանդուխին յաշխարհիդ յերկիր Տաճկաստան:

Այլք գան առ ի մեզ, մարմնով զուարճանան,
Հոգով ցնծացեալ յերկիրս քրիստիայն,
Զկենցաղս վայելեն ի հանգստութեան,
Կցորդ լեալ փառաց մեր վայելչութեան:

Դու ես առ մեզ իբր զոմն օտարական,
Կաս որպէս թէ ոչ ի մտաց մեր սահման,
Օտարք ՚ւ ընտանիք մեզ ծանօթացան,
Կարօտ մեք առ քեզ, դու` խորթանման:

Մի՞թէ չկայ աստ գործ արհեստիդ նման,
Չիցե՞մք մեք քան քո վարպետիդ նման,
Յարկ մեր հանգստութեան տեղ եւ ապարան,
Վայրքդ փոշոտ ՚ւ ողջլոտ, բարուց քոց նման:

Սթափեաց ի գինւոյդ մանուկ մոլական,
Զգաստացիր եւ ել յերկրէդ Տաճկաստան,
Առ մեզ եկ սրտիւ քո յօժարական,
Ողջ լիցիս Տէրամբ ի սոյն արթնութեան:

Վասն ողբագին տխրութեան Տիմօյին, եւ գրելոյ զպատահմունս իւր, որ ի յաղջկանէն, առաքելով ի յՈւլահ եղբարց իւրոց

Լուեալ զայս Տիմօն ի լաց ելանէ,
Ողբայ դառնագին, խորոց հառաչէ,
Ասէ` Զոր գրեալ են, ինձ խիստ արժան է,
Յիմոցս օտար կամ, անձին իմ կարօտ է:

Չէ' ժամ-ժամանակ, գերիս զի՞նչ առնէ,
Որ դստեր հրէին սիրտ իմ հարեալ է,
Սէր նորա զմարմինս, զհոգիս կու մաշէ,
Վա'յ զգլուխս պատեաց, որ ելն անհուն է:

Գրեմ իմս գլխոցս, որ ի փորձանք է.
Պարոն եղբարցդ իմ ի յազնիւ տոհմէ,
Պատուեալ գործակալք ի յազատ ազգէ,
Ոտից ձեր համբոյր ի նուաստէս հասցէ:

Գիր ձեր մեծութեանցդ բան, որ հասեալ է,
Աչք իմ արտասուաց ոչ դադարեալ է,
Զինչ որ գրեցիք, ինձ այլ աւել է,
Յանցանք իմ անբախտ ՚ւ յանգիտութենէ:

Իրաւ որ զփառս ձեր օտարն վայելէ,
Հացի է հասեալ, կենօքն ուրախ է,
Հալաւս իմ կեղտոտ ապա քէպէ է,
Թէ փորովս հացիկ` ծեծով, փետով է:

Թող որ մատունք իմ չհամարձակէ
Գրելս զմեծութեանցդ, սիրտ իմ սասանէ,
Որ մոլական ախտն զիս ըմբռնեալ է,
Ի դուռն հրէի կանգնեցուցեալ է:

Առ այս փորձանաց, որ դիպեալ եղէ,
Օր աւուր եւ այն առաւել աճէ
Եւ նորա պտուղն կամ կեանք կամ մահ է,
Ի յերկուցս մինն լինիլ խիստ մերձ է:

Ի սէր սիրական սիրտ իմ պրկեալ է,
Որ այժմ եւ յաւէտ ոչ ոք լուեալ է,
Եւ այն առ դստէր գարշ հրէի է,
Ձեզ խոստովանիմ, որ մեծ փորձանք է:

Աղուոր պատկեր է, որ մարդ տեսեալ չէ,
Քաղցր լեզու է, որ լսելոյ չէ,
Բարք նազելի է, որ ասելոյ չէ,
Սէրն հանց յաղթող, որ պատմելոյ չէ:

Թէ յաչս համայնից, որ գարշ հրէայ է,
Չգիտեմ, թէ ինձ այսպէս որ երեւեալ է,
Չգիտեմ, թէ որպիսի հուր ինձ վառեալ է,
Առանց չուան ՚ւ երկաթ զիս պինդ կապեալ է:

Որպէ՞ս կարացից մեկնիլ ի նմանէ,
Որպէ՞ս զատեցայց զնորայն տեսլենէ,
Որգո՞ն մոռացայց զսէրն, որ անհան է,
Որ ճառելոյ չէ, ոչ պատմելոյ է:

Պատուելի պարոն այդ խրատդ զի՞նչ է,
Զի եղբօր խրատ յոյժ օգտակար է,
Զսէր նորա ասեմ, որ հուր բորբոքէ,
Զկոչումդ խո ահա ինձ կրկին վիշտ է:

Թուղթ ձեր կրտսերիդ որ առ ձեզ հասցէ,
Խրատ ձեր արագ ինձ ժամանեսցէ,
Զի հանց արարից որպէս հրաման է,
Այս բաւ մեծութեանցդ, ողջ լիջիք ի Տեառնէ:

Վասն պատասխանելոյ եղբօր Տիմօյին փութով առաքեալ յԻստամպօլ, մխիթարեալ զնա յուսադրական բանիւ, եւ քաջալերէ երթալ ի յՈւլահ, տանելով եւ ընդ իւր զաղջիկ հրէին:

Էհաս թուղթս փութով յերկիր Ուլահայ,
Եղբօր Տիմօյին, որ արդէն էր նա,
Լցեալ խնդութեամբ եւ ուրախանայ,
Զդարձ թղթին գրէ, որ յօրինակս կայ.

Տիմօյ եղբօրդ իմ ողջոյն այս սլասցի,
Իրդ որ քեզ դիպեալ ի Տեառնէ, գիտասցի,
Ամօթ չէ մարդոյ, որ փորձանք դիպի,
Ի հողմոյն չշարժեալ ցոյց ինձ ծառ յերկրի:

Անմեղ ՚ւ անսխալ բեր մարդ մի ինձի,
Անարատ կենօք ՚ւ ոչ սէր սրտի,
Պղտոր է հասակն երիտասարդի,
Թող որ ղարիպ լինողն կարօտ ամենի:

Թող որ եւ մատաղ աղջիկ է հրէայն,
Յաչս քո անկեալ գեղն քարշական,
Հանդէպ աչաց քոց լինի ճօճական,
Հարեալ սէրն ի սիրտդ յանկարծ տարփական:

Չեմ ես մեղադիր եղեալ ի յայտ բան,
Զի այդ մեծ ոմանց եւս հանդիպեալ կան,
Ես գրեմ թուղթ մերոցդ, որք ի այտր կան,
Զի քեզ օգնեսցեն ի խորհուրդ եւ ի բան:

Թէ կարես հնար առնել գալստեան,
Բերելով ընդ քեզ զբամբիշ Մրգատան,
Զի աստ մկրտեալ առցուք քրիստիան,
Լաբրօն հարսանիս փառօք իստիֆան:

Վասն ցուցանելոյ Տիմօյին զթուղթն առ աղջիկն եւ գովէ զաշխարհն քրիստոնէից եւ հարսանիսն իւրեանց

Թղթովս այս Տիմօն եմուտ ցՄրգատան,
Ասաց` Աւետիք ինձ այսօր հասան,
Գիրս այս յեղբօրէս արդ առաքեցան,
Ցաւոցս դեղ գտին, հնար եւ դէրման:

Երթամք ընդ քեզի ի յՈւլահ երկրի,
Յաշխարհ խնդութեան, մէջ քրիստոնէի,
Ի լսելն գայցեն ընդ առաջ մեզի,
Պատուեալ մեծարեն զքեզ, իմս հոգի:

Ելցես ի խաւար հրէիցն օրինի,
Ելցուք օձատիպ Տաճկացն աշխարհի,
Սիրով յարեսցուք յազգ քրիստոնէի,
Կեանք եւ օր տեսցուք ընդ քեզ, իմս հոգի:

Մեծ պատրաստութիւն հարսանեաց, հոգի,
Վասն իմ եւ սակս քո խնդութեան, հոգի,
Կուսանք քո նաժիշտք յունական ազգի,
Կարգ-կարգ յօրինին, պճնեալ զքեզ, հոգի:

Քոյին օրիորդք` դստերք պարոնի,
Կոյսք քեզ զարդարիչք` քորքն պօյեարի,
Կոյսք քեզ քօղարկուք` կանայք իշխանի,
Գահոյք յօրինեն քոյդ առագաստի:

Քեզ քօղ հարսնութեան սուրբ հարամբ օրհնի,
Քեզ զարդ մեծութեան յարքունեաց ձրի,
Քեզ պսակ փառաց խաչիւ տեառնագրի,
Տանին ի մատրան սուրբ եկեղեցի:

Քահանայն աջովն տայ զձեռդ յիմ աջի,
Երթամք ընդ առաջ հանդէպ խորանի,
Դասք-դասք նուագին զերգ զարմանալի,
Ուրախ լեր այսօր, սուրբ եկեղեցի:

Զերգս յարմարելով երաժշտական,
Զսիրով սիրիմն սողոմոնական,
Գովեն, երանեն զհարսդ երանական,
Ի մէջ աշխարհի քրիստոնէութեան:

Թէ որ զօրէնս քոյին նախնական,
Մերժեցեր զկրօնն իսրայէլական,
Սիրեցեր զհաւատ քրիստոնէութեան,
Բառնալով եւ ձեր զերկիւղն հրէական:

Մանկունք զքեզ գովեն երգովք մեծական,
Մեծաձայն օրհնել, աղերսել փութան,
Ընծայեն ռոճկէն զորոջդ կուսական,
Զի հրէայդ եմուտ ի հօտ քրիստոսեան:

Յաւէտ յիշատակ քո մեծի անուան,
Մասն քո բարի գործոյդ լրութեան,
Երգի եւ ճառի յաշխարհ ամենայն,
Ոգւոյդ մեծութեան, սրտիդ արութեան:

Վասն յօժարելոյ սրտի աղջկանն եւ ի գիշերի պատրաստեալ թալիգայիւ, տաճիկ կերպարանաւ փախեան

Լուեալ Մրգատան, ասէր Տիմօյին.
Այս եղեւ շնորհօքն իմ Մեսիային,
Որպէս նա հաճի կամք իւր եղիցին,
Զինչ եւ խնդրեսցուք ի կատար լիցին:

Ես քեզի յանձին, եւ դու` Արարչին,
Ճանապարհ բացէ ի յաջողութիւն,
Արա մեզ թապտիր ծածուկ խորհրդին,
Զի գնացեալ հասցուք յուսացեալ բարին:

Ցնծացաւ հոգին պապայ Տիմօյին,
Հայէր ի գետին, խնդայր իւր մտին,
Ցցէր եւ շօվէր զփնճերն պէխերին,
Զոր սոյն զոր ջանայր հեշտ երեւին:

Ժպտեալ երեսին պէխէրն ի ձեռին,
Ասէր գոհութիւն յերկնից արքային,
Որ ետ քեզ շնորհս ըստ մեր սուրբ սրտին,
Լիցուք պատրաստել ի ճանապարհին:

Եմուտ ի խորհուրդ ընդ նաւավարին
Դու պատրաստ կացիր ի սոյն գիշերին,
Զի յայլ տեղ երթամք մեք երկու հոգի,
Փութով գնասցուք մինչ լոյս չլինի:

Ի նոյն գիշերին այնք պատրաստեցին,
Նստան ի նաւին ի ծով վարեցին,
Ի Էյուպ սուլթան իսկէլէն ելին,
Անդ եւ զերիվարսն պատրաստի գտին:

Գերծեաց զգլխակն Մրգատային,
Եդ թաթար սամուր ղայլփախն ի գլխին,
Սեաւ փուշի պատեալ ի պարանոցին,
Եւ կապուտակ ձորձ էարկ զանձամբ նորին:

Փոքրիկ կառք մի այլ պատրաստեալ էին,
Թալիգայ անուամբ յայլ լեզու կոչին.
Ետ անդ զՄրգատայն նոյն կերպափոխին,
Որպէս թէ պարոն կամ պարոնորդին:

Ել ի կառն նստաւ յօժարեալ ուխտին,
Բայց արտօսրն յաչացն առու հոսէին,
Զի այս որպէ՞ս գործ նմա հանդիպին,
Ընդ յօտարս երթալ ի յօտարութիւն:

Աղէ~, սակս յուսոյ անմահ արքային,
Որ կապեալ ի սիրտն առթիւ Տիմօյին,
Ա'յ Ադոնիայ, ձեռք քո օգնեսցին,
Ասէր` Լեր դու ընդ մեզ ի ճանապարհին:

Սրընթաց ձիովքն, որ ճամփայ մտին,
Աւուրբք ինչ զգետ Տանաւիս անցին,
Տաճիկ աշխարհի զսինօռն անցին,
Ի քրիստոնէից յերկիրն հասին:

Պարոնն կանգնեալ կնքահայր նոցին,
Մեծաւ հանդիսիւ զնա մկրտեցին,
Փառօք հարսանեօք իստիֆանեցին,
Զնոր հարսն եւ փեսայն օժտօք ռոճկեցին:

Վասն խռովութեան հրէից եւ բողոք բարձեալ առ բռնակալս, բազումք զհետ նոցա անկան ի ճանապարհ, ո'չ հասին եւ դարձան յետս եւ երգեցողք ձաղանս հրէից ոտաշարէին

Լուր դու զկատարածն հրէից ազգին,
Թէ զինչ գործեցաւ ի նոյն սահմանին,
Հրէայքն առ ի մայրն ի հարցմունք ելին,
Տեսին զի ողբայր եւ լայր դառնագին:

Նստէր դրացեօք եւ իւր ազգայնօք,
Լալական պառւօք, գուսան ողբերգօք,
Անիծեն զՏիմօն պէսպէս նզովիւք,
Զոր ծննդեան նորա յոյժ անարգանօք:

Յոյժ անմխիթար լային կոծելով,
Լերամբ եւ դաշտով, ծովով ցամաքով,
Երկնով եւ երկրով, ձորով, սարերով,
Քան զողբն Երեմիա առաւել ցաւով:

Հրէայքն ի խնդիր որ ի մայրն եկին,
Ասեն` Իզուր է կոծ ձեր տրտմագին,
Ելցուք ի սահմանս ծովեզերին,
Յուզեսցուք ի տունս յունական ազգին:

Ազդ առնեն իսկոյն զայս ղայմախամին,
Որ նա յանձնէ առ մեծ սուպաշին,
Վրէժխնդիր լեալ պօստանճի պաշին,
Խուզեն ՚ւ որոնեն ի նոյն սահմանին:

Չեղեւ գտանել զհետս նոցին,
Թէ ընդ որ ճանապարհ անցեալ գանցին,
Զբազում հոռոմս կալեալ կապեցին,
Զաղջկան տանողք գուցէ գտանիցին:

Զտանող նաւավարն հազիւ որ գտին,
Որ զնոսա էհան եզր քաղաքին,
Կալան ի բանտի ՚ւ ի տանջանս արկին,
Իսկ նա ի յուրաստ նոցանէ լինի:

Ասի` Փոառ զինուք, առ իս որ եկին,
Զինքեանս տաճիկ սուրհանդակ ասին,
Երկեայ դառնագոյն տեսլենէ նոցին,
Առեալ եւ հանի յեզր քաղաքին:

Թողին զնա ի բաց եւ զայլս խնդրէին
Ի համայն ազգաց ի դրան Ֆէնէռին
Եւ տեղեկացան գտանել Տիմօյին,
Զմուտ եւ զէլ ունելն առ դստէր հրէին:

Բողոքեն ազգօք ի հրապարակի,
Ասեն` Չէ եղեալ այս ի սոյն թախտի,
Մեզ հարկատուացս մեծ թագաւորի,
Անիրաւութեանս այսմով լուռ լիցի:

Կոտորիմք ազգօք ի սուր սուսերի,
Թէ աղջիկն մեր ի գիւտ ոչ լիցի,
Թող բաժին լիցի այն տաճիկ ազգի
Եւ մի' թշնամեաց մեր` քրիստոնէի:

Լուան զայս ազինք ի սոյն քաղաքի,
Նախատինս տան հրէից ազգի,
Մոռացան այսու զԿէլտի-կէլտին,
Արդ զաղջիկն ջհտին ընդ առնաւուտի:

Տարաւ առնաւուտն զաղջիկն ջհտի,
Հեծոյց յերիվար առնել զկնի,
Հոռոմք փեսաւէրք եղեն հրէի,
Փեսայ առնաւուտ եւ յոյնք խնամի:

Ասեն ի փողոցս ՚ւ ի հրապարակի,
Զկնի եւ յերեսն հրէից ազգի,
Նեղեն եւ վշտանան յաղագս սոյն իրի,
Բողոքեն ի դուռս շատ բռնաւորի:

Աղաչեն բազում եւ դրամս տան,
Պօստանճի պաշիէն առեալ հրաման,
Յղեալ զոմն ճարտար Պէքիր կոչական,
Զի վաղվաղեսցէ երթալ զհետ նոցայն:

Պէքիր Խասէքին եւ զօրք ընդ նմայն
Եւ հրէայք ոմանք յերիվար հեծան,
Փութասլաց ձիովք զհետ նոցա եղան,
Իբրեւ յիջեւանն յերկրորդում իջան:

Գիշերն զերիվարսն նոցա գողացան,
Ելին ընդ առաւօտն տեսեալ ապշեցան,
Զբոլոր գաւառն յուզեալ շրջեցան,
Զձիսն ոչ գտին, զգործողսն չիմացան:

Որք էին որ զգործն զայն արարեալ,
Կամ զպատրաստութիւն վաղուց հոգացեալ,
Կամ թէ յիւրաւի գողոց գողացեալ,
Կամ թէ Ջինկեանեաց, որ անդ մերձ օթեալ:

Այս պակաս անուամբ ի յետս դարձեալ,
Եւ ամօթ զնոսայ յոյժ առաւելեալ,
Եւ եւս զի անհաշտ խռովութիւն ծնեալ
Առ ի մէջ հրէից եւ յունաց յորդեալ:

Երգս նոր յարմարեալ ի փողոցս յոգեալ,
Մեծաց եւ փոքունց գեղգեղեալ ձայնեալ,
Քան զսուտ Նէպիին բանքն առաւելեալ,
Զարմանք համայնից յունաց պարծանք լեալ:

Նախատինք հրէից արդ յոլովեցան,
Կատակեն զնոսա այլազգիք համայն,
Զի զգործ Տիմօյին առնեն արտասան,
Զսիրտ քաջութեան եւ զսէր աղջկան:

Մեծամեծք, փոքունք գոլ ի զարմացման,
Վասն առնաւուտի սրտի մեծութեան,
Զերկոցունց սիրոյն զեղուն լիութեան,
Խորհրդոց, հնարուցն եւ պատրաստութեան:

Զնաւն ի գիշերի պատրաստի կալման,
Զերիվարսն ի յեզր ծովուն ի դիպման,
Զաղջիկն փոխեալ ի կերպս մանկան,
Զփախուստն արագեալ եւ ի յաջողման:

Զդիպուած բախտին շնորհաւորական,
Պահն բարիոք եւ պատշաճական,
Ժամն գերագոյն, օրն ուղղադիպման,
Խորհուրդքն խոհեմ ի սէր զուարթական:

Ի յաստուած եդին զյոյսն պնդական,
ԶՅիսուս կոչեցին իւրեանց օգնական,
Առին ախոյեան զխաչն Տէրունեան,
Ուղեկից բարի` զհրեշտակս պահապան:

Վասն անգոսնելոյ հրէից զմայր աղջկանն, թէ խորհրդով քո կորեաւ դուստրն քո, իսկ նա դառնագին կոծով ողբայր ի մէջ քաղաքիս` անիծելով զառնաւուտն

Զմայրն հրէայք դատապարտէին,
Թէ իրս որ եղեւ, գիտութեամբ քոյին,
Եւ նա բողոքէր զխիղճս իւրոյ սրտին,
Թէ զհուրս որ ունիմ, բաւ է իմս անձին:

Դուք այլ մի' խոցէք վշտիւք սաստկագին,
Սպանէք դուք զիս, հալալ արիւն իմ,
Ո՞վ է որ զպտուղ իւրոյ արգանդին
Կորուսէ այլոց ի յօտարութիւն:

Աչացս իմ հանդէպ զդուստրն իմ խլեցին,
Թէպէտ կենդանի որպէս մահ ցուցին,
Ի տանէս իմոյ տարագիր հանին,
Սուգ ինձ պաշարեաց, ցաւ անհնարին:

Հաւատոցս հանին քրիստոնեայ առին,
Նախատինք արար մէջ համայն ազգին,
Պետութիւնք Տաճկաց չէ որ գտանին,
Այլ յօտար յերկիր, մէջ քրիստոնէին:

Առին ի գրկէս զդուստրն իմ ծաղկածին,
Արին անզաւակ զմայրս լալագին,
Զպտուղս ի ծառէս խակակութ հատին,
Զլոյս իմ շիջուցին, տունս խաւար ածին:

Կեանքս եղեւ այսօր մէջ աղջամղջին,
Ո'չ հանգիստ աւուր, ո'չ ի գիշերին,
Այրիմ, տոչորիմ դստերս կարօտին,
Տապիմ, տագնապիմ ի բոց կրակին:

Հայրն զոր լսէ, զի՞նչ տաց պատասխան,
Ի յօտար աշխարհ եգիպտոսական,
Զնախատինս կրէ յայլազգեաց համայն,
Սակս մեր աշխատի գոյս ստացական:

Ունէաք փափագ, թէ տացուք նշան,
Ըստ արժանւոյ անուան հօրն մեծութեան,
Ըստ օրինի մերոյ խօսել հրէական,
Ի պատշաճժամու սպասել հարսնութեան:

Միամօր դստերս իմ վայելչական,
Փեսայացնել զոմն արպի Մուսայն,
Սպասէի խնդալ ի տեսս նոցայն,
Սակս մեր ժառանգորդ լինել յաւիտեան:

Դառնայ եւ խօսի առ առնաւուտն այն.
Ո՞վ ետ քեզ խրատ, այր ամբարտաւան,
Գող եւ հարամի, ազգ ժպրհական,
Իշխեցեր, խլել զդուստրն իմ պատուական:

Մի՞թէ վասն քո զաւակ հասուցի,
Յղացեալ երկնեցայ, ծնայ յաշխարհի,
Բազկօքս բարձի ՚ւ ի գիրկ գգուեցի,
Կաթամբ դիուցեալ, խեղեփ սնուցի:

Շողոյն փախուցեալ, ցրտոյն ծածկեցի,
Ի ջրոյն պատրաստեալ, ի հրոյն պահեցի,
Օտար ՚ւ ընտանեաց նազելի ցուցի,
Մի՞թէ քեզ համար զայն պատրաստեցի:

Դու զիս անզաւակ արեր յաշխարհի,
Անզաւակ լինի մայրդ ողորմելի,
Զարտասուս աչացս հեղէր ի յերկրի,
Քո մօր արտասուսն ո'չ դադարեսցի:

Զի՞նչ քեզ արժանի դուստրն իմ նազելի,
Զի՞նչ քեզ գարշելոյդ խաթուն պատշաճի,
Նարըն եւ նազուքս քեզ անպիտանի,
Ճէլալիդ Տիմօյ, ժալըմ առնաւուտ:

Յո՞ր յազգէ էիր այդ անիծելի,
Յո՞ր յերկրէ էիր դու նզովելի,
Ո՞ր չարեաց ծնունդ, ծնօղ քո եղկելի,
Ո'վ Բել չարաթոյն, ժալըմ առնաւուտ:

Դու նինուէացի եւ բաբելացի,
Կորուստ վատնեցեր զփառս իմ յերկրի,
Ի բնէ թշնամիդ մերս Իսրայէլի,
Մամժէր ամալէկ, ժալըմ առնաւուտ:

Դու ինձ Եգիպտեայ փարաւոն եղեր,
Զանդրանիկ դուստրն իմ տարագիր հաներ,
Միայն զմիամօրս մխիթար հատեր,
Մէլլուն ֆարաօն, ժալըմ առնաւուտ:

Դու Անտիոքոս տանց իմոց եղեր,
Զխնդութիւնս մեր ի սուգ փոխեցեր,
Նախատինք յաւէտ ազգիս մեր թողեր,
Ա' անդիօհոս, ժալըմ առնաւուտ:

Դու ինձ Թամուր-Լանկ, ճէլալի եղեր,
Եաղի եւ թաթար եւ գայլ մարդակեր,
Զիմ դուստրս ի ծոցոյս յանկարծ խլեցեր,
Ա' շունի Փէռօ, ժալըմ առնաւուտ:

Դու Իստամպօլու հուր նմանեցեր,
Յազգէ-յազգ սրտիդ կրակ վառեցեր,
Յաւիտեան հոգոյս կսկիծ դիզեցեր,
Ա' դիավօլօս, ժալըմ առնաւուտ:

Դու ժանդ եւ ժպիրհ ազգ ես գարշելի,
Զի՞նչ քեզ միաբան իսրայէլացի,
Դու անխառն ընդ մեզ պիղծ սամարացի,
Շամսի քրիստիան, ժալըմ առնաւուտ:

Դու ես անօրէն եւ չարեաց որդի,
Կեղտոտ ճիկէրճի եւ պիղծ այլազգի,
Ծանակ առնաւուտ, տմարդ եապանի,
Էնխէրէմատոյ, ժալըմ առնաւուտ:

Դու գարշատեսիլ, վատ քան զղալմուխի,
Սըղրթմաճչօպան, տրազ էպանի,
Պատառող գազան, գզող անճոռնի,
Գզեցեր զգուստրն իմ, ժալըմ առնաւուտ:

Երկաթ քեզ լայեխ, որ ի վիզդ անցանի,
Շղթայ քո զոտոքդ ընդ փայզանսն գերի,
Գէշ պէխեր պօշնախ ու տօպրուճալի,
Անսուրբ ՚ւ անթլփատ, յալըմ առնաւուտ:

Վա'յ ինձ, դստրիկ իմ, քաղցրիկ ու շիրին,
Ասուն ու խօսուն ձագուկ իմ նարին,
Որսացողք ագռաւք խլեալ զքեզ տարին,
Շնբաժին լինիս, ժալըմ առնաւուտ:

Վասն երթալոյ մօրն յԷտրէնէ` տայ արզուհալ թագաւորին եւ կարծեցեալ վաճառականսն կապանօք տարան յԷտրէնէ, եւ ի չգտանել վկայից, անմխիթար լեալ: Մեռաւ մայրն աղջկանն անդ

Լայր եւ լացն էր նոր այս ողբերգօք,
Աղջկօք եւ հարսնօք, լալական պառւօք,
Շօղոտ եւ ժանկռոտ կախարդ շնծերօք,
Անիծին զդուստրն եւ զայրն առնաւուտ:

Շնծեր պիղծ պառաւք մօրն խրատ տան,
Ե'րթ ի յԷտրէնէ, արզ տուր ի յարքայն,
Ժալում տուր կանչէ, լաց ՚ւ եղիր լալկան,
Միթէ մատնեսցես զտանողքն ի յատեան:

Գնաց յԷտրէնէ մայրըն աղջկան,
Երետ արզուհալ ողորմ ողբական,
Ասաց թագաւորն` Տեսցէ ղայմախամն,
Զով կամի քերամլին եղեւ հրաման:

Զոմանս վաճառականսն յԷտրէնէ տարին,
Մատուցին հանդէպ մեծ ղայմախամին,
Կանգնեցաւ ի դատ խիստ կինն ջհտին,
Ասէ` Զիմ աղջիկն սոքա կորուսին:

Ասէ ղայմախամն` Ո՞ւր է քո վկայն,
Զի չեմ ընդուներ զքո հրէայ վկայն,
Որ ազգօք եղեալ էք դուք դաւաճան,
Հաստատուն տաճիկ կամիմ զձեր վկայն:

Երբ չգտին վկայ, յամօթի հարան,
Հոռոմ պազիրկեանքն զբողոք կալան,
Եթէ յԻստամբօլ այլ վաճառական,
Սապէս բուխտանից մուտ ՚ւ էլ չկարեան:

Սիրտք բռնակալաց յայսմիկ հաճեցան,
Ոմն հայցուածովք, ոմն տինարական,
Կոչեալ ղայմախամն զնոյն պազիրկեանքն`
Հուճեաթ գրեալ վասն այնց անմեղ ի նոյն բան:

Լսողքն ամենայն այսմ եղեն հաւան,
Եղջիւր քրիստեանց առ այս բարձրացան,
ԶԿէլտի Կէլտիին զվրէժն առան,
Առնաւուտք ցնոսա յարաժամ ցնծան:

Այլ ի դուրս չելաւ մայրն աղջկան
Եւ ոչ ի յերես բռանկալացն այն,
Ծախեալ զստացուածս եւ զինչս իւրոյ տան,
Չեկեալ ի քաղաքս միւս եւս անգամ:

Նոյն տապօվ տապէր ի խոր կսկծման,
Վայ եւ եղուկ տայր անձինն անխափան,
Նոյն ցաւօքն հեծէր ողորմ ողբական,
Յետ ոչ շատ աւուրց մեռաւ խեղճական: