Ազգաբանական աշխատութիւններ

Սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ թափուեցաւ յանաւրինաց եւ եղեւ քրիստոնէից յաւուր ուրբաթի, յուլիս ամսոյ ԺԵ (15) աւրն ի թուականին Քրիստոսի ՌՂԹ (1099): Եւ ընտրեցին քրիստոնէքն թագաւոր Երուսաղէմի զԳաւնդաւֆրէ տը Պոյլունն, որ էր տուկ գաւառին, որ կոչէր Լաւռայն. այլ սա ոչ կամեցաւ թագ շալկել եւ մեռաւ անժառանգ:

/172բ/ Ա. Յետ մահուան Գաւնդաւֆրէ տը Պոյլունին պսակեցաւ առաջին թագաւոր Երուսաղէմի Պաղտինն իր աղբայրն եւ սա մեռաւ անժառանգ:

Բ. Եկաց երկրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Պաղտին տը Պուրգն կարեւոր սոցա: Սա էառ կին հայ իշխան ի մի, որում անուն էր պարոն Գաբրիէլ, որ տիրէր Մէլիտինոյ, եւ անուն կնոջն Մաւրֆիա. եւ եղեն նորա դստերք Դ (4), որ են անուանք նոցա` Մէլիսանթ, Ալիծ, Հաւտիարտ, Ճաւիէ: Մէլիսանթն եղեւ կին Ֆուքին, որ էր գունդ Ան•ոին. Ալիծն եղեւ կին բրընձին Անտիոքայ. Հաւտիարտն եղեւ կին գունդին Տրապաւլսոյ. Ճաւիէն եղեւ հաւատվոր եւ վասն իւր շինեցաւ վանքն, որ կոչի սուրբ Լազար Բեթանիոյ:

Գ. Յետ մահուան թագաւորին Պաղտնի եկաց երրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Ֆուքն իւր փեսայն, որ ամուսնացեալ էր ընդ Մէլիսանթ դուստր նորա, եւ եղեն նոցա Բ (2) որդիք` Պաղտին եւ Ամառի: Այս թագաւոր Ֆուքս ի գոյրն Աքայոյ կու վարէր լապըստակ մի եւ ձին զոլաւմ անցաւ եւ եսպան զինք:

Դ. Եկաց չորրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Պաղտին որդի Ֆուքին եւ եղբայր նորա Ամառին եղեւ գունդ Ճաֆուն: Այս Պաղտին թագաւորս յղրկեց ի Կոստանդինուպաւլիս վանց կին առնելոյ եւ ետուն նմա կին զԹաւտաւռն ի յազգէ Մանուիլ կայսերն եւ չեղեւ նոցա ժառանգ, յետ որո մեռաւ թագաւորն Պաղտին:

Ե. Եկաց Ե (5)-երորդ թագաւոր Երուսաղէմի Ամառի եղբայր Պաղտնին, բայց զսա ոչ կամեցաւ թագել պատրիարգն Երուսաղէմի, մինչեւ բաժնեցաւ ի յիր ամուսնոյն, որ էր դուստր Ճաւսլնին Ուռհայոյ գունդին, վասն ազգակցութեանն, որ ի մէջ նոցա. բայց յառաջ ծնեալ էր ի նոցանէ որդի մի, որում անուն էր Պաղտին եւ դուստր մի, որում անուն էր Սպիլ: Այս թագաւոր Ամառի յետ բաժանելոյ ի կնոջէն իւրմէ Աննիզէ էառ իւր կին զՄարիայ, ազգականն Մանուիլ կայսեր. եւ եղեւ նոցա դուստր մի /173ա/ Զապէլ անուն:

Զ. Յետ մահուան թագաւորին Ամառէ եկաց Զ (6)-երրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Պաղտինն, որ գոյդի եղեւ. եւ Սպիլ, քոյր սորա, եղեւ կին մարգիզ տ Մունֆէռանթին: Եւ եղեւ նոցա որդի մի Պաղտին անուն, որ եղեւ տղայ թագաւորն: Յետ մահուան մարգիզին իւր կինն Սպիլն ամուսնացաւ ընդ Կի տ Լըզինայն: Եւ Զապէլ դուստրն թագաւորին Ամառէ ծնեալն ի Մարիամայ թագուհոյն ամուսնացաւ ընդ Հանֆրէ տը Դուրունն:

Է. Յետ մահուան Պաղտին Գաւդոյն եկաց Է (7)-երրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Պաղտին, որդի մարգիզին, ծնեալն ի Սպիլէն, որ էր քոյր թագաւորին Պաղտնի. եւ սա մեռաւ փոքր:

Ը. Եկաց Ը (8)-երրորդ թագաւոր Երուսաղէմի Կի տը Լըզինայն այրն վերոյասացեալ Սպլին: Յաւուրս սորա եղեւ կորուստն Երուսաղէմի եւ փրկչական խաչին. եւ յետոյ ի սղարն Աքայոյ: Մեռաւ Սպիլ թագուհին Երուսաղէմի: Եւ եղեւ թագուհի Զապէլ, քոյրն իւր, դուստր Մարիայ թագուհոյն, որ էր կին Հանֆրէ տը Դուրունին, եւ պսակվեցաւ ընդ Քուռաթ մարգիզ տ Մունֆռանթն. եւ եղեւ նոցա դուստր մի Մարիայ անուն: Զայս մարգիզ Քուռաթս Հաշիշիքն սպանին. եւ կին նորա Զապէլ թագուհին պսակվեցաւ ընդ գունդ Հէռի տ Ջայնբայնն եւ ծնաւ ի նմանէ Բ (2) դուստր` զԱլիծն եւ զՖիւլիպն: Ալիծն եղեւ կին թագաւորին Կիպրոսի Կի տ Լըզինին եւ Ֆիլիպն եղեւ կին Էրադ տը Պրէնին: Գունդը Հեռին ընկաւ ի պատուհանն ի վայր ի բերդն Աքայոյ եւ մեռաւ: Եւ Զապէլ թագուհին իւր կինն պսակվեցաւ ընդ Հեմրի թագաւորն Կիպրոսի եւ ծնաւ ի նմանէ դուստր Բ (2)` զՍպիլն եւ զՄէլիսանթն: Սպիլն եղեւ կին թագաւորին Հայոց Լեւոնի եւ Մէլիսանթն եղեւ կին Կոյր բրընձին: Եւ յետ մահուան Զապէլ թագուհոյն ամուսնացուցին զՄարիայ, դուստր նորա, որ ծնեալ էր ի մարգիզէն, ընդ Ճուան տը Պրայնն. եւ այս եղեւ ըռէ Ճուանն /173բ/ Աքայու: Սոցա եղեւ դուստր մի Զապէլ անուն, որ եղեւ կին ընբրուր Ֆրտրկին, յորմէ ծնաւ որդի մի Քուռաթ անուն եւ այս եղեւ ըռէ Քուռաթն հայր Քուռատնին: