Նորին դարձեալ վասն ապաշխարութեան. ի Բանն՝ (Ապաշխարեցեք՝ զի մերձեալ արքայութիւնն երկնից։) Մատ. 3. 2. (Գլուխ. ՀԶ)

Տէր մեր զապաշխարութիւնն բանիւ եւ արդեամբք կամեցաւ։ Բանիւ այն՝ զոր ասէ. (ոչ կամիմ զմահ մեղաւորին. այլ զդառնալն նորա եւ զկեալն։) Եւ թէ՝ (եկայք առիս ամենայն աշխատեալք. եւ ես հանգուցից զձեզ։) Իսկ արդեամբք՝ որպէս զենովք ապաշխարութեամբ յերկինս փոխեաց։ Զմանասէի մեղսն եթող։ ԶԴաւիթ թագաւորութիւնն հաստատեաց։ Զմաքսաւորն արդարացոյց։ Զպոռնիկն ընկալաւ։ Աւազակին զդախտն եբաց։ ԶՊետրոս որ մարդկութեամբ ինչ տկարացաւ՝ երիւք խոստովանութամբ բժշկեաց։ Եւ զայլն նմանապէս։ Եւ արդ՝ եւ ոչ միայն զմարդս. որ թէպէտ դիւախաբ է ի մեղս, այլ դիւրադարձ է յապաշխարանս. այլեւ բազում ինչ օրինակ ունիմք ապաշխարութեան ի յերկինս եւ ի յերկրի։ Եւ նախ զլուսինն. յորժամ յարեւելս գոլով պակասի ի լուսոյ, եւ յարեւմուստ ի մէջ խաւարի, առնու զյոյս. եւ սակաւ լուսով ի բոլորն կատարի։ Այսպէս եւ մարդյորժամ ի յանմեղութեան լոյսն լինի՝ եւ սխալի եւ պակասի, եւ յորժամ ի մէջ խաւարին մեղաց գոլով, զղջացեալ գայ ի լոյս շնորհաց, սակաւ սակաւ ապաշխարութեամբն՝ յառաջին կատարեալ արդար անմեղութիւնն ժամանէ։ Դարձեալ՝ զկրկին տախտակսն գրեալ մատամբն Աստուծոյ բանեան օրէնս՝ ընկեաց Մովսէս եւ խորատակեաց։ Եւ այլ տախտակ կոխեաց իբրեւ զառաջինն. եւ գրեցաւ նոյն պատգամն ի վերայ։ Նշանակէ կրկին տախտակն՝ զհոգի եւ զմարմին մեր ունելով տասն զգայութիւնս, անարատ ձեռինն Աստուծոյ ստեղծուած։ Սա յորժամ վասն արբեցութեան եւ շուայտութեան խորտակի, դարձեալ ի ձեռն ապաշխարութեան կոխելով, այսինքն, զաւելորդն ի մարմնոյն հանելով, զուտելն՝ եւ զմպելն՝ եւ զպոռնկիլն, եւ զայլն։ Իսկ ի հոգւոյն՝ զհպարտութիւնն. եւ զնախանձն. զատելութիւնն եւ զայլն, յայն ժամ գրի դարձեալ առաջին հրամանն Աստուծոյ։ Երրորդ օրինակ՝ գաւազանն Մովսէսի յորժամ ընկեաց ի գետինն, եղեւ օձ. եւ բուռն եհար՝ եւ եղեւ դարձեալ գաւազան։ Նշանակ է ապաշխարութեան. զի գաւազան ուղղութեան եւ հաստատութեան՝ մարդն է. ի ձեռն մեղացն անկանի յերկիր եւ լինի օձ, ընդ հեշտութիւն երկրի սողալով. եւ յորժամ ըմբռնեմք ապաշխարութեամբ, դարձեալ լինի գաւազան հաստատութեան։ Չորրորդ՝ ձեռն Մովսէսի զոր էարկ ի ծոցն եհան բորոտեալ. եւ դարձեալ էարկ ի ծողն՝ եհան սրբեալ։ Ձեռն՝ նշանակէ զգործ մեր. որ մեղօք խայտաբղետ եղեալ. լինի բորոտ եւ պիղծ. զի պիղծ էր բորոտն յանյմ ժամանակի։ Եւ դարձեալ՝ յորժամ ի ծոց ապաշխարութեան արկանեմք, լինի դարձեալ սրբեալ։ Եւ տես՝ զի երկոքինն ի ծոցն գործեցաւ՝ բորոտիլն եւ սրբիլն. այս է՝ զի նախ ի ծածուկ խորհուրդս սրբեմք, կամ պղծեմք զհոգի մեր. եւ ապա գործով արտաքոյ երեւիմք։ Հինգերորդ օրինակ. գաւազանն Ահարօնի որ ծաղկացաւ՝ նշանակ էր ապաշխարութեան. զի գաւազանն այն հատեալ ի բուն ծառոյն, չորացաւ ի կենաց. եւ ի գիշերի դարձեալ դալարացաւ եւ ծաղկեցաւ ի մէջ տաճարին։ Ցուցանէ՝ յորժամ մեղօք ի բուն արմատոյն մերոյ հատանիմք եւ չորանամք, եւ ի նմին գիշերի՝ այսինքն, ի սուգ եւ ի տրտմութիւն ապաշխարութեան դարձեալ առողջանամք եւ պտղաբերեմք զառաջինն։ Եւ այն ի տաճարի ի սրբութեան. այս է՝ ի մէջ եկեղեցւոյ. զի ամենայն սրբութիւն մեր՝ ի մէջ ի կեղեցւոյս կատարի։ Եւ ոչ միայն այս։

Այլեւ բազումս ունիմք ի կենդանիս եւ յանկենդանս օրինակ ապաշխարութեան։ Որպէս արծուի ծերացեալ՝ մերձ երթեալ արեգականն, զամենայն թեւս խանձէ ի նմանէ. եւ իջեալ յաղբիւրս լուանայ. եւ նորոգի մանկութեան թեւօք։ Նոյնպէս եւ մեք յորժամ հնացեալ մեղօք ծերանամք, եւ ելանեմք հաւատով եւ յուսով ընդդէմ արեգականն արդարութեան Քրիստոսի, եւ զմեղս մեր պակասեմք, եւ իջեալ յապաշխարութեան եւ յարատասւաց աղբիւրն լւանամք զմեզ։ Եւ այսպէս (նորոգի որպէս արծւոյ մանկութիւն մեր որպէս ասէ Դաւիթ։) Դարձեալ՝ զարջոյ ասեն թէ՝ յորժամ կամի մտանել ի քուն, երթոյ ի ջուրն եւ ըմպէ. եւ լւանայ զամենայն փորն. զի մի մնասցէ մասն ինչ գարշութեան, եւ հոտեալ սպանցէ զինքն։ Նշանակ է մեզ՝ յորժամ ի քուն մահու մտանեմք, պարտ է զամենայն մեղս սրբել ի մէնջ խոստովանութեան եւ ապաշխարութեան ջրովն. զի մի մնասցէ սակաւիկ ինչ մեղք. եւ սպանցէ զմեզ յօր դատաստանին։ Դարձեալ՝ տեսանեմք զօձս՝ յորժամ մորթն հնանայ, եւ կամի ապականել զինքն, երթեալ մտանէ ի նեղ տեղիս. եւ զամենայն հին մորթն՝ արտաքոյ հանէ. եւ զնորն զգենու։ Նոյնպէս հնացեալ մեղքն մեր որ է ապականութեան զգեստ, պարտ է ի նեղութիւն ապաշխարութեան մտանել. որ է սով՝ եւ ծարաւ՝ եւ չարչարանք. եւ այսու զհնութիւն մեղաց ի բաց դնել. եւ զնոր գործս արդարութեան ստանալ։ Չորրորդ՝ օրինակ ունիմք զծառս պտղաբերս եւ անպտուղս. որք ի գարնան ժամանակս կանաչի եւ ծաղկով եւ պտղով գեղեցկացեալ լինի. եւ յորժամ ցրտութիւն ձմերան հասանի, եւ ի հասանի, եւ ի շնչել հողմոյ հիւսիսոյ, տերեւաթափ լինի. եւ մեր կացեալ տգեղանայ։ Նոյնպէս եւ մարդ արդարութեան գործով գեղեցիկ է կանաչացեալ եւ ծաղկեալ բարի պտղով. եւ յորժամ ցրտանայ ի հաւատոցն եւ ի սիրոյն Աստուծոյ, եւ սատանայական հողմն շնչէ ի նա, չորանայ եւ մերկանայ յամենայն բարութեանց։ Եւ յորժամ շնչէ հարաւ մարդասիրութեանն Աստուծոյ ի հոգիս մեր, դարձեալ կանաչիմք եւ ծաղկիմք որպէս զառաջինն։ Հինգերորդ՝ երկիրս զուարճացեալ բուսօք եւ ծաղկօք ի ժամանակի գարնան, ի ձմեռն մեռանի եւ անպտուղ. տգեղանայ. երւ ի գարնան՝ դարձեալ առնու զանձրեւն եւ զջերմութիւնն եւ պտղաբերի։ Այսպէս եւ մարդս զարդարեալ է բարեաց գործովք. եւ չորանայ եւ տգեղանայ մեղօք. իսկ յորժամ ցօղն երկնային եւ հուր հոգւոյն դարձեալ իջանէ ի հոգին, վերստին զարդարի յառաջին կերպարանն գեղեցիկ։ Այսոքիկ օրինակք են ապաշխարութեան։ Իսկ օրինակք անփոփոխ առաքինութեան՝ բազում գոն ի կենդանինս։ Որպէս եղն հանապազ եւ միշտ վաստակի՝ ի ներքոյ լծոյ մեր եդեալ զուսն։ Եւ էշ միշտ ի բեռնակրութեան կելով։ Շուն միշտ տիրասէր։ Այժեամն միշտ սրատես։ Ոշխար յամենայն ժամ զգօն։ Գառն միշտ անմեղ։ Նոյնպէս եւ մեզ պարտ է ըստ օրինակի նոցա՝ միշտ եւ անփոփոխ յառաքինութեան մեր լինիլ։ Արագիլն արդար։ Եւ տատրակն աղջախոհ։ Ուղտ խոհեմ։ Եւ առիւծն արի։ Զոր եւ մեզ պարտ է կամօք ստանալ զոր նոքա բնութեամբ ունին։ Այլեւ տեսանեմք զբազում ծառս մշտասաղարթս. որք զտերեւն ոչ թափեն յամառն եւ ի ձմեռն. որպէս գին. կիպարին. ձիթենին, եւ այլք։ Նոյնպէս եւ մեզ պարտ է ի խաղաղութեան եւ ի խռովութեան՝ զառաքինութեան գեղս մեր պահել եւ ոչ թափել ի բարի գործոց. (որ զպտուղ իւր ի ժամու տացէ։) Այլեւ ապաշխարութիւն երկրորդ աւազան է՝ որ լուանայ զմեղս։ Ջուրն արտասուքն է յերկոցունց աչացն. որ զհոգին եւ զմարմինն լուանայ։ Եւ մեռուցումն մեղաց մահ է՝ որք ընդ Քրիստոսի յաւազանին թաղիմք. իսկ խոնարհումն սրտին՝ է որպէս իջանելն եւ ելանելն յաւազանէն։ Խոստովանութիւն մեղացն՝ է խոստովանութիւն եւ դաւանութիւն Ամենասուրբ Երրորդութեանն։ Իսկ ատել զմեղս՝ է հրաժարումն ի սատանայէ. որպէս անտանօր ի մկրտութեանն. նոյնպէս եւ աստանօր յապաշխարրութիւնս կարտարի։ Եւ որպէս անդ սրբիմք ի մեղաց ի սկզբնականէն եւ ի ներգործականէն. նոյնպէս եւ աստ ի ձեռն ապաշխարութեան՝ սրբիմք ի մահու եւ ի ներելի մեղացն։ Վասն որոյ ապաշխարութիւնն երկրորդ աւազան է յետ միանգամ մկրտութեան աւազանին ջրոյ։ Ասասցուք այժմ թէ, զի՞նչ է ապաշխարութին։ Ապաշխարութիւնն է՝ ըստ գտանք գործեցեալ մեղացն. այսինքն, յորժամ ի միտսն մին զմեղսն յիշատակէ եւ տրտմի եւ զղջայ թէ է՞ր արարի, յայնժամ ապաշաւէ եւ ապաշխարէ։ Ապաշաւելն ի հոգին է որ ափսոսայ եւ փոշիմանի թէ, է՞ր գործեցի։ Իսկ ապաշխարելն՝ ի մարմինն. որ չարեաց փոխարէն՝ զբարին գործէ։ Եւ այս երկու իրօքս՝ մարդն մօտի առ Աստուած՝ եւ հաճոյանայ նմա. այսինքն, տրտմութեամբն մեղաց, եւ աղօթիւքն առ Աստուած։ Յորժամ վշտանայ ի մեղացն, դառնայ առ Աստուած մտօքն. եւ աղօթիւքն՝ ներումն խնդրէ մեղաց իւրոց։ Վասն զի երկու իրօք հեռանայ մեղաւորն յԱստուծոյ. այսինքն, յետս դարձմամբն յԱստուծոյ, եւ դարձմամբ ի մեղս. զի նախ յետս դարձուցանեմք զերեսս յօրինցն Աստուծոյ. եւ այսպէս լինի հեռացումն յԱստուծոյ։ Եւ յորժամ մօտաւորիմք առ Աստուած նախ թողում զհեշտութիւն մեղացն որ յատոյ հետեւեցաք. եւ ապա դառնամք առ Աստուած յորմէ նախ հեռանաք։ Եւ այսպէս նախ տրտմիլն եւ զղջանալն է ի մեղաց. եւ ապա աղօթիւք եւ մտօք դիմելն առ Աստուած, եւ զներումն թողութեան խնդրել։ Դարձեալ՝ երկու իր էր ի գործ մեղացն. նախ ատելութիւնն Աստուծոյ՝ յորմէ եղեւ անհաշտ խռովութիւն. եւ ապա սիրելն յմեղս՝ յորմէ եղեւ անքակ կապակցութիւն։ Նմանապէս եւ ապաշխարութեամբն՝ լինի ատելութիւն եւ քակտումն մեղաց. եւ աղօթիւքն՝ լինի սէր եւ հաշտութիւն առ Աստուած։ Դարձեալ գործ մեղացն՝ զրկումն է բարեաց եւ ժողովումն չարեաց. ընդդէմ նմին եւ գործ ապաշխարութեանն՝ պակասումն է չարեաց. եւ աղօթիւք՝ լցումն է բարեացեւ շնորհաց։ Դարձեալ՝ մեղքն նուազեցոյց զլոյս շնորհացն Աստուծոյ եւ ուրախութեան. եւ աճեցոյց զխաւար չարեաց եւ տրտմութեանց։ Այսպէս ընդդէմ նմին՝ ապաշխարելն փարատէ զխաւար մեղաց եւ տրտմութեան. եւ աղօթքն՝ լնու շնորհօք եւ խնդութեան լուսովն զհոգիս մեր։ Յայժամ միշտ յուրախութեան բերկրի սիրտ մարդոյն. եւ երեսն զւարճացեալ. եւ այլ տխրութիւն եւ թաղծումն մեղաց՝ ոչ անկանի ի սիրտ նորա. որպէս գրէ առառքեալն։ (Ուրախ լերուք ի Տէր՝ դարձեալ ասեմ ուրախ լերուք։) Այլ որ ասէ իմաստունն Սողոմօն թէ, (հոգի իշխանին ելցէ ի վերայ քոյ՝ զտեղի քո մի թողուր նմա։) Իշխան զսատանայ կոչէ. որպէս եւ Տէրն (իշխան աշխարհի ասէ։) Եւ Պօղոս ասէ. (եթէ ընդ իշխանին իշխանութեան օդոյ՝ որ ընդ մտեալէ յորդիսն ապստամբութեան։) Եւ իշխան կոչի վասն կրկին պատճառի։ Նախզի մեք մարդիկ՝ իշխան արարաք զնա ի վարայ մեր, մեր տկարութեամբս եւ չար գործովս։ Այլ նա ինքն ի բնէ ոչ ունէր իշխանութիւն ի վերայ մեր. որպէս մարդ ոք թողու զբնական Տէրն իւր, եւ օտարաց ի ծառայութիւն մտանէ. նոյնպէս եւ մարդիկ թողին զհրամանս արարչին իւրեանց Աստուծոյ, եւ զկամս սատանայի գործեցին։ Երկրորդ կոչի իշխան. զի ոմն ի նոցանէ հպարտութեան իշխէ. եւ ոմն բարկութեան. եւ այլք պոռնկութեան, կամ այլ ինչ չարեաց։ Արդ՝ խրատէ իմաստունն թէ, յորժամ չար ոգիքն սատանայի յառնեն ի վերայ քո, եւ մոլորեցուցանեն ի մեղս, կամ բարկութեան, կամ ցանկութեան, կամ ագահութեան, կամ յայլ ինչ ծանր կամ թեթեւ մեղս. զքո տեղին առաքինութեան եւ զվարձն զոր ունէիր յառաջն՝ մի թողուր յուսահատութեամբ եւ հեղգութեամբ. այլ առաւել ժրացիր եւ պինտ կացիր եւ արի ի գործն քո։ Զի սատանայ կրկին կերպիւ գայթակղէ զմարդն։ Նախ՝ որ խաբէութեամբ ի մեղսն ձգէ՝ ի հոգեկան կամ ի մարմնական։ Հոգեկան է ամբարտաւանութիւնն. սնափառութիւնն. նախանձն. բարկութիւնն. ատելութիւնն, եւ այլն։ Եւ մարմնական՝ ծուլութիւն. ագահութիւն. գողութիւնն. պոռնկութիւնն, եւ այլն։ Այս առաջին կերպ մոլորութեանն է։ Երկրորդն է՝ որ յետ մեղացն գործոյ, ձգէ զմարդն ի յուսահատութիւն եւ ի հեղգութիւն։ Նա պարտ է որ մարդն այսպէս զգուշ կենայ. յառաջ քան զգործն՝ պատրաստ կենայ զի մի մոլորեսցի եւ անկցի ի մեղսն։ Ապա թէ ի թուլութենէ մարմնոյն, կամ ի պատրանացն սատանայի գլորրի եւ անկանի ի մեղս, յետ մեղացն գործոյ՝ այլ կրկին ապաշխարութիւն ստանալ եւ ժիր պարտի կենալ աղօթիւիք եւ արտասւօք։ Մին վասն գործեալ մեղացն թողութիւն խնդրել. եւ մին վասն գալոյն ամրանալ եւ պնտիլ. զի մի յուսահատեսցի։ Իսկ թէ զի՞նչ է յուսահատիլն, այն է՝ որ երեք մասամբ հոգւոյն տկարանայ ի բարի գործոյն։ Զի բանական մասն տրտմի եւ խաւարի յընտելոյն. եւ ցասումն յուսահատի ի քաւութենէ. եւ ցանկութեամբն գերի ի հեշտութիւն մեղացն։ Եւ այսպէս տիրէ յուսահատութիւնն։ Յայնժամ հեծէ եւ մռնչէ եւ յոգւոց հանէ ինքն առ ինքն. եւ տրտմի թէ այլ ոչ բժշկիմ, եւ ոչ ելանեմ ի մեղաց. որպէս ասէ մարգարէն. (զօր հանապազ արտում գնայ. զի անձն իմ լի եղեւ չարչարանօք. եւ ոչ գոյ բժշկութիւն մարմնոյ իմոյ։) Եւ ո՞ւր ուրեք, թէ լինի որ ի ծանրութէն մեղացն բուռն հարկանէ զշնորհացն Քրիստոսի. եւ նովաւ սրբի ի խղճէ մտացն։ Եւ թէ ո՞րպէս մարդ զշնորհացն Քրիստոսի բուռն հարկանէ։ Գիտել պարտ է՝ զի շնորհն Քրիստոսի այն է, որ քաւութիւն եւ թողութիւն շնորհէ մեղաց մերոց։ Եւ հանապազ պարտ է՝ որ ապաշխարօղն զերկոսինն ի մտի պահէ. այսինքն, զշնորհսն Քրիստոսի եւ զմեղս իւր։ Զի թէ՝ զմինն առանց միւսոյն մտածէ, լինի կրկին վնաս. այսինքն, թէ զշնորհսն Քրիստոսի միայն ի մտի դնէ, եւ անխտիր կայ ի մեղս, այն յուսով մեղանչումն է. եւ որ յուսով մեղանչէ. անյոյս կորնչի։ Եւ որ միայն զմեղսն ի մտի ունի, եւ ոչ զշնորհսն քաւութեան, այնպիսին յուսահատ է. վասն այն յորժամ ի մտի պահեմք հանապազ զբազմութիւն մեղանց մերոց եւ զառաւելութիւն շնորհացն Քրիստոսի, յայնժամ ողջանայ յորս մեր. եւ արիանամք ի հաւատս եւ ի յոյս եւ ի սէրն Քրիստոսի՝ որ քաւէ զմեղս մեր։ Վասն այն ասէ առակն. (ողոքունմ՝ դարձուցանէ զմեղս մեծամեծս. ) այսինքն, թէ յորժամ չար իշխանն սատանայ ընկղմէ եւ ձգէ յորոգայթ մեղաց, մի անյուսութեամբ կորնչիր. այլ աղօթս եւ աղաչանս առ Աստուած մատո. եւ քաւէ զմեղս քո թէ մեծ եւ թէ փոքր։ Զի թէ ուրացան զԱստուած, եւ ելեր ի հաւատոցդ, ըստ Պետրոսի ողոքեա զնա դառն արտասուօք եւ քաւիս։ Եւ թէ սպաներ եւ արիւն հեղեր, որպէս զԴաւիթ ի մահիճս քո հեծութեամբ եւ արտասուօք. եւ թողու քեզ զմեղսն քո։ Եթէ պառնկեցար եւ շնացար որպէս զկինն պոռնիկ, նիստ առ ոտս Քրիստոսի. այսինքն քահանայից. եւ արտասուօք աղերսեա նմա եւ խնդրեա զթողութիւն. եւ ընդ նմա արձակիս ի խաղաղութիւն։ Յիշեա զի զմաքսաւորն արդարացոյց ի տաճարին։ Զաւազակն ի դրախտն եմոյծ բանիւ։ ԶՂունիկիանոս որ խոցեաց տիգաւ զՔրիստոս, աշակերտ իւր արար։ ԶՊօղոս որ քարկոծեաց զՍտեփաննոս, իւրն անօթ ընտիր արար եւ առաքեալ, կրել զանուն նորա ի հեթանոսս։ Յիշեա զի ի բորոտէն ոչ գարշէր. ընդ մեղաւորս ուտէր Քրիստոս. զկոյսն լուսաւորէր. եւ խլից լսել տայր, յորժամ հաւատով աղաչէին եւ խնդրէին ի նմանէ. զի ամենեցուն աննախանձաբար շնորհէր զխնդիրն։ Նոյնպէս թէ կարի մեղաւոր իցես եւ մեծամեծ մեղս ունիցիս, յորժամ ողոքես եւ աղաչես զՔրիստոս, քաւ է զմեծամեծ մեղս քո։ Եւ ընդ մեծ մեղացն՝ եւ զփոքունսն ներէ եւ ոչ յիշատակէ։ Յայնժամ ապա սրբիս ի մեռելոտի գործոցն. եւ մաքրիս ի խիղճէ մտաց քոց շնորհօքն Քրիստոսի։ Որպէս ասէ առաքեալն հռօմայեցւոց. (մինչ թշնամիքն էաք՝ հաշտեցաւ ընդ մեզ մահւամբ որդւոյն իւրոյ. զի ա՞րդ ի հաշտիլն մերում ոչ զամենայն շնորհիցէ մեզ։) Այսինքն, յորժամ թշնամիք էաք ընդ Աստուծոյ մեղօքն Ադամայ, հայր Աստուած այնչափ սիրեաց զմեզ, մինչ զորդին միածին ետ ի մահ վասն մեր։ Եւ մեք էաք արժանի մահու. (զի անձն որ մեղիցէ, նոյն եւ մեռցի։) Ինքն որդին Աստուծոյ մեռաւ՝ եւ զպարտս մեր վճարեաց. եւ բազում յանցանօք դատապարտեալ էաք, հոգին սուրբ զամենայն քաւեաց եւ շնորհեաց մեզ։ Դարձեալ՝ սեւացեալ էաք՝ ի մեղացն Ադամայ՝ եւ զազրացեալ ի գործոց մերոց. հոգին սուրբ սրբեաց զմեզ. եւ իւրն տաճար եւ բնակարան արար։ Զթշնամիս հօր Աստուծոյ՝ յորդէգրութիւն եւ եղբայրակից Քրիստոսի արար, եւ իւրն զաւակ. զի հոգին սուրբ ծնանի զմեզ սուրբ աւազանին։ Արդ՝ այժմ յորժամ տեսանէ զմեզ խոցոտեալս ի մեղաց հայրն երկնաւոր, եւ զփախուցեալս ի սատանայէ եւ զդիմեալս առ նա, զի ա՞րդ արգելու զմեզ։ Զի ասաց՝ (որ գայ առիս, ոչ հանից արտաքս։) Այլ հայրն երկնաւոր՝ ընդ առաջ ելանէ որպէս անառակ որդւոյն. եւ համբուրէ զմեզ. եւ սրբէ զարտասուս մեր։ Առեալ ի գիրկն իւր, պարսպէ աստուածային բազկաւն։ Յայնժամ սատանայ այլ ոչ կարէ խաբել զմեզ. զի ճանաչեցաք զմեղսն եւ զսատանայ՝ որ սուտ էր եւ խաբօղ։ Եւ ոչ կարէ բռնութեամբ քարշեր զհոգիս մեր եւ տանիլ ի տանջանս։ Տես՝ զի այժմ թէպէտ մեղաւոր եմք, ի հօրն մեր գրկի եմք դարձմամբ ի մեղաց։ Զի նա է բնիկ Տէր մեր. եւ նա է սեփհական ստեղծօղն մեր. որ ետ զաստուածական արիւնն իւր, եւ գնաց զմեզ. զարեամբ գնեալսս իւր ոչ կորուսանէ։ Զի յորժամ մոլորեալ ոչխար էաք, դարձոյց հովիւն քաջ, եւ խառնեաց ի հօտն երրկնաւոր. այժմ որ գամք առ հովիւն, զի ա՞րդ հեռացուցանէ։ Յորժամ կորուսեալ դրամ էաք, գտաւ զմեզ. այժմ զգտեալ պատկեր իւր զի ա՞րդ կորուսանէ։ Որ յայնժամ դարձուցեալ էաք զերեսս, եւ փախչէաք ի նմանէ, զհատ եկն անճառ գթութեամբն իւրով եւ ըմբռնեաց զմեզ, եւ այլժմ յորժամ դառնամք առ նա եւ խնդրեմք, զի ա՞րդ հեռանայ ի մէնջ։ Որ յայնժամ առանց խնդրելոյ ետ մեզ՝ այժմ խնդրելով ի նմանէ զարքայութիւնն զի ա՞րդ խնայէ։ Առատ է գթութեամբ. մեծ է ողորմութեամբ. կորօտ է եւ ամենազօր։ Որպէս յայնժամ աւազանին ջրովն՝ այժմ արտասւօք բաշխէ զթողութիւն մեղաւորացս. եւ անարատ ողջացուցանէ անսպիապէս քաւիչն մեր Յիսուս Քրիստոս՝ եւ Սուրբ Հոգի նորա։ Որով եւ ընդ որում Հօր Աստուծոյ ծնողին մերոյ եւ մարդասիրի, երեք անձնաւորութեանն, եւ մի Աստուածութեանն, վայելէ փառք իշխանութիւն եւ պատիւ. այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն զղջման. ի Բանն՝ (Զմեղս ատեցի եւ անարգեցի. եւ զօրէնս Քո սիրեցի։) Սաղ. 118. 163։ (Գլուխ. ՀԷ)

Ի զղջումն եկելոցն՝ պարտ է զդաւթեայն վերա ձայնել զբան. (զմեղս ատեցի եւ անարգեցի։) Զի պարտ է տաղտկալ եւ ի բաց փախչիլ ի մեղացն ժահահոտութենէ. վասն զի յերղծումն եւ յապականութիւն զունօղս իւր առաքէ։ Գիտելի է՝ զի մեղքն երկարի է. մինն կամաւորն է, եւ մինն ակամայն։ Այն որ ակամայն է, եւ տգիտութեամբ, եւ տկարութեամբ, ներելի է եւ թողլի. ըստ այնմ, (զմեղս մանկութեան եւ զանգիտութեան իմոյ մի յիշեր։) Իսկ որ կամաւորն է, եւ գիտութեամբ, եւ կարողութեամբ, մահացու է եւ անթողլի. ըստ առաքելոյն՝ (կամակար մտօք եթէ յանցանիցեմք, ոչ է պիտոյ վասն մեղաց պատարագ. այլ ահեղ ակնկալութիւն դատաստանին. եւ նախանձ հրոյն՝ որ ուտիցէ զհակառակորդս իւր։) Եւ այս երկու մեղքս՝ այսպէս զանազանին. այն որ ակամայն է, գթելն է. իսկ կամաւորն՝ թաւալիլն ի մեղս։ Դարձեալ՝ ակամայն՝ յանցանելն է. իսկ կամաւորն՝ մեղանչելն է։ Դարձեալ՝ ակամայն փորձանք է մեղացն. իսկ կամաւորն՝ ծառայել է մեղացն. (զի որ առնէ զմեղս՝ ծառայէ մեղաց ասէ Տէրն։) Փորձանք է՝ որպէս մշակն որ ոչ հաւանին չար տեառն, մեկնին, ի միմեանց. իսկ ծառայն՝ ոչ կարէ ազատիլ, այլ իւր կամաւն կորացեան է ի ներքոյ մեղացն. եւ մեղքն չարչարէ զնա՝ որպէս չար տէր զծառայ։ Արդ՝ կրկին է կամաւորն։ Նախ այն է՝ որ իւր կամաւն եւ գիտութեամբն գործէ զմեղս։ Եւ երկրորդ՝ որ յետ գործելոյ մեղացն՝ անզեղջ մնայ ի նոյնն. այնպիսին յիրաւի առանց թողութեան մնայ. զի ոչ զղջանայ. ոչ յառաջ քան զմեղսն, եւ ոչ յետ մեղացն. այլ անզեղջ կամօք մնայ ի նոյնն որպէս սատանայ, եւ ընդ նմին դատապարտի։ Նմանապէս եւ կրկին է ակամայն։ Նախ՝ որ անգիտութեամբ եւ յոչ կամայ գործէ զմեղս։ Եւ երկրորդ՝ որ յետ գործոյն, զղջանայ ի մեղացն։ Եւ այսպէս սա թողութիւն գտանէ. զի կամ յառաջ քան զմեղսն, կամ յետ մեղացն, ունի զղջումն եւ խիղփ մտաց։ Եւ թէ ո՞րն է զղջումն, կամ խիղճ մտացն, կամ տրտնջականն, ասացից։ Սոքա ամենեքեան առ հասարակ զղջումն են ի հոգին եւ փոխիմանիլ. այլ զանազանապէս։ Զղջումն՝ կամացն է. եւ խիղճ մտացն՝ իմացականին. եւ տրտնջականն՝ կարողականին։ Եւ երեքեան սոքա՝ յետ մեղացն տիրեն ի մարդն։ Այսպէս ընդդէմ կամաւորին՝ զղջումն է. ընդդէմ գիտութեանն՝ խիղճ մտացն. ընդդէմ կարողութեանն՝ տրտնջականն յառնէ։ Վասն սոցա ասէ Յօհան ի կաթուղիկէն։ (Եթէ սիրտք մեր զմեզ ոչ ըստգտանիցեն, եղիցիմք սրբեալք։) Եւ առաքեալն ի հռօմայեցւոց ասէ։ (Ուր առաւել եղեն մեղք, անդ առաւելան շնորհք։) Երեք միտս ունի։ Նախ՝ հեթանոսք որք առաւել էին մեղօք ի կուռս եւ ի գործս, առաւելան շնորհքն Քրիստոս ի հաւատս եւ ի բարիս։ Երկրորդ՝ մկրտեալն որ փոքր տղայ մկրտի, միայն սրբի ի սկզբնական մեղաց։ Եւ որ երեսնամեայ լինի, սրբի ի սկզբնականէն եւ ի ներգործականէն. զի անդ առաւելու շնորհն։ Երրորդ՝ յապաշխարութիւնն. որ զմեղս սակաւ ունի եւ խոստովանի, սակաւ շնորհիւ. եւ որ առաւել ունի եւ մեծամեծ, շատն եւ մեծն թողանի. եւ բազում շնորհս եւ պարգեւս առնու յԱստուծոյ։ Եւ երկու իրօք սա առաւելու։ Նախ՝ որ մեծ մեղաց թողութեամբն՝ մեծ շնորհս ընկալաւ յԱստուծոյ։ Եւ երկրորդ՝ որ սա առաւել սիրէ՝ որ զմեծ շնորհսն ընկալաւ. ըստ այնմ, (որ յոյժ սիրէ, յոյժ թողութիւն գտանէ։) Զոր օրինակ՝ հուրն որ առաւել նիւթ գտանէ, մեծ բոց արձակէ եւ լուսաւորէ. նոյնպէս եւ յառաւել եւ մեծամեծ թողութիւնն՝ շնորհ հոգւոյն առաւել լուսաւորէ զհոգին։ Եւ զի լուացարան մեղացն մեղայն է զղջումն. եւ որքան առաւել է զղջումն ի սիրտն եւ մեղայն ի լեզուն, առաւել սրբի ի մեղաց. որպէս առաւել ջրովն՝ առաւել սրբի աղտ հանդերձին։ Նոյնպէս եւ աղտ մեղացն ի հոգւոյն. որպէս ասէ մարգարէն. (թէ իցեն մեղքն ձեր իբրեւ զձանձախարիթ որ է մուր առեացն, իբրեւ զձիւն սպիտակ արարից ապաշխարութեանմբն։ Եւ թէ իցեն իբրեւ զորդան կարմիր արեամբ, իբր զասր սուրբ արարից զղջմամբ եւ խոստովանութամբ եւ ապաշխարութեամբ։) Վասն այն ասէ. (ուր առաւել եղեն մեղք, առաւելասցին շնորհք։) Եւ զայս յայտնապէս յաւէտարանին ասէ։ (Կին մի էր ի քաղաքին մեղաւոր. իբրեւ լւաւ թէ Յիսուս բազմեալ է ի տան Սիմօնի բորոտի, եղեր իւր. եւ արտասուօքն թանայր զոտս նորա։) Երեք եղանակաւ մարդ երթայ ի տուն այլոց. եւ Քրիստոս այս երեք կերպիւս գայ ի տունս մեր։ Նախ՝ մեծարելով. որպէս Քրիստոս գնաց ի տուն Սիմօնի որ աղաչեաց զնա, զի կերիցէ ճաշ ընդ նմա։ Եւ մեք յորժամ աղաչեմք զնա՝ գայ ի տուն հոգւոյս մեր Քիրիստոս։ Երկրորդ կերպիւ ինքնակամ երթայ. որպէս գնաց ի տունն Զաքէի. այսպէս երբեմն ինքն իւր կամաւն եւ յօժարութեամբն գայ եւ իջանէ ի մեզ Քրիստոսի։ Երրորդ կերպիւ՝ որպէս աղաքատք շրջին ի դրունս մեր. այսպէս եւ Քրիստոս ի կերպարանս աղքատաց շրջի ի դրունս մեր։ Որպէս ասէ տեսիլն ի դէմս Քրիստոսի թէ, (ես բախեմ զդրունս. եւ թէ ոք բանայ, մտանեմ առ նա. եւ ուտեմ հաց ընդ նմա եւ նա ընդիս։) Վասն զի յոյժ սիրէ Քրիստոս եւ բնակիլ ընդ մարդկան. այսինքն, ի հոգիս մեր. եւ սեղանակից լինիլ մեզ. որպէս աստ բնակեցաւ ի տուն Սիմօնի. եւ հանգանակեաց ընդ Մարիամու մագդաղաենացւոյ։ Զի նա երեք ցեղ պատարագ եբեր առաջի Քրիստոի՝ բայց թթու էր. եւ Քրիստոս այլ երեք ցեղ կերակուր խառնեաց անդ։ Առաջին կերակուր՝ էր մեղաւորին կատարեալ զղջումն. եւ Քրիստսին որ ողորմեցաւ նմա։ Երկրորդ՝ խոստավանիլն. եւ Քրիտոսին որ եթող նմա։ Երրորդ՝ ապաշխարելն. եւ Քրիստոսին որ ետ նմա. զերկնից արքայութիւնն ասելով. (դուստր երթ ի խաղաղութիւն. թողեալ լիցին քեզ մեղք քո։) Բայց Սիմօն անիրաւ դատեաց զՔրիստոս եւ զկինն. զի ասաց՝ (թէ մարգարէ էր սա, գիտէր թէ որպիսի կին մերձաւ. եւ զՄարիամ՝ զի աղտեղի համարէր զնա։) Վասն այն ասաց Քրիտոսի. (Սիմօն՝ կամիմ ինչ հարցանել քեզ. ուրեմն փոխատուի՝ երկու պարտապանք էին. ոմն պարտ էր հինգ հարիւր դահեկան. եւ ոմն յիսուն։) Հինգ հարիւր պարտ էր Մարիամ. զի հինգ զգայութեամբն կատարեալ հարիւրովն զամենայն մեղս գործեալ էր։ Իսկ զյիսունն պարտ էր Սիմօն. զի այլ սակաւ էր. եւ յիսունն հինգ տասն է, եւ տասն հինգ. եւ սա հինգ զգայութեամբ մեղացեալ էր ի տասն բանեան օրէնսն. եւ երկոցունցն շնորհեաց։ Զի ամենայն որ մղանչէ՝ ոչ կարէ վճարել առանց ողորմութեանն Աստուծոյ. որպէս մարդ որ կարէ ինքեամբ ի խորխորատ անկանիլ. բայց ինքեամբ ոչ կարէ ելանել։ Եւ կինս այս մեղաւոր՝ բազում բարիս ուսուցանէ մեզ։ Նախզի՝ այլ մեղաւորք՝ յապաղեն ի խոստովանութիւնն. իսկ սա իբրեւ լուաւ զՔրիստոսէ, ի նմին ժամու եկն ի խոստովանութիւնն։ Երկրորդ՝ ոմանք զմեծ մեղսն թաքուցանեն՝ յորմէ գարշելի հոտ ելանէ. իսկ սա՝ զամենն յայտնեաց. այն է որ զամեն իւղն ետեղ։ Երրորդ՝ զի այլք յետ խոստովանութեանն՝ դառնան ի մեղս ի փսխածն իւրեանց. իսկ սա՝ եկաց առ ոտս Յիսուսի։ Չորրորդ՝ զի այլք պարծին զմեղս իւրեանց առաջի մարդկան լրբուեամբ. իսկ սա՝ ամօթով, եւ ոչ կարէր ի վեր նայիլ։ Հինգերորդ՝ զի այլք ծիծաղելով խոստովանին. իսկ սա՝ լալով։ Վեցերորդ՝ այլք տրտնջելով եւ տրտմութեամբ ապաշխարեն. եւ սա ուրախութեամբ. եւ հերով իւրով ջնջէր՝ որ է պատուհումն. նշանակէր զմեծութիւն աշխարհիս՝ թէ պարտ է զամենայն հեղուլ ի վերայ ոտիցն Քրիտոսի, որք են աղքատք. որպէս նա զամենայն իւղն եհեղ։ Եւ գիտելի է՝ զի վեց են պատճառք զղջանալոյ՝ ի մեղաց։ Նախ՝ ծերութիւնն յորում սպառի ախտ մարմնոյն. եւ զօրանայ հոգին. եւ զղջանայ ի մեղաց։ Երկրորդ՝ հիւանդութիւնն. յորում նուազի պարարտութիւն մարմնոյն եւ տկարանայ։ Երրորդ՝ աղքատութիւն. յորում պակասութիւն է կերակրոյ եւ ըմպելեաց։ Չորրորդ՝ ի ձեռն լսելեաց զբան խրատու եւ քարոզութեանց՝ զղջանամք ի մեղաց։ Հինգերորդ՝ ի ձեռն տեսանելեաց զպատուհաս աշխարհի, զղջանամք ի մեղաց, զսոսա տեսանելով կամ կրելով։ Վեցերորդ՝ ի ներքս ի հոգին ծագումն շնորհացն Աստուծոյ՝ որ յուսաւորէ զմիտս եւ դարձուցանէ զկամս մեր ի բարին. որպէս զղջացաւ կինն պոռնիկ. եւ արտասուօքն թանայր զոտսն Յիսուսի։ Զի այս է նշան ուղղակի զղջման՝ որ խիղճ մտացն կսկծեցուցանէ զսիրտն. եւ վերացեալ ի գագաթն՝ հեղու արտօսր ընդ աչսն։ Եւ զայս եւս պարտ է գիտել՝ թէ յորո՞ւմ տեղւոջ թողանին մեղք մարդոյն. ի զղջո՞ւմն, թէ ի խոստովանի՞լին, թէ յապաշխարե՞լն։ Զի ոմանք ի զղջումն ասեն. եթէ ի զղջումն թողանի, ապա ընդ է՞ր խոստովանիմք. եթէ ի խոստովանիլն թողանի, ապա ընդէ՞ր ապաշխարեմք. եւ թէ ապաշխարութիւնն թողու, ապա ընդէ՞ր խոստովանիմք։ Եւ զի՞նչ է ո ասէ. (ասա զմեղս քո՝ արդարասցիս. ) այսինքն, խոստովանելովդ։ (Եւ յորժամ յոգւոց հանիցէք եւ հեծեծէք, ասացից թէ ահաւասիկ եմ. ) այսինքն, ի զղջանալ սրտին։ Եւ տարակոյս է ապա այս. եւ այսպէս լուծանի։ Զի յորժամ զղջանամք ի սրտի եւ դառնամք ի մեղաց, ի նոյն ժամն թողու Աստուած եւ հաշտի ընդ մեղաւորին. որպէս ասէ. (դարձարուք առիս, եւ ես դարձայց առ ձեզ. ) այսինքն, զղջմամբն։ Զոր օրինակն՝ յորժամ զկափուցեալ աչսն յետ բանամք, իսկոյն տեսանեմք զլոյսն. նոյնպէս յորժամ ի սրտի զղջմամբ եւ դառնամք ի մեղաց, ծագէ Աստուած զլոյս շնորհաց. եւ թողու զմեղս մեր. այլ ի իւր կողմանէն եթող։ Այլ յորժամ խոստովանիմք, ի մէնջ ի յանձնէ մերմէ սրբեցաւ եւ քաւեցաւ մեղքն. վասն այն յետ զղջմանն խոստովանիլ պարտ է, որ քահանայն ի կապոյ մեղացն արձակէ զմեզ։ Եւ յետ խոստովանութեանն ապաշխարեմք. զի այն որ յաւիտենից պարտաւոր էր, զղջմամբն եւ խոստովանութեամբն եղեւ սակաւ եւ ժամանակեայ. եւ յորժամ ապաշխարեմք, այսինքն զոր ինչ քահանայն լուծ դնէ՝ փոխանակ մաղացն բարի առնեմք, ազատիմք ի պատժոց։ Եւ այս է պատճառն. զի գործ մեղացն՝ ի հոգիս մեր է ըստ ունակութեան. եւ յիշումն Աստուծոյ՝ է ըստ արդարութեան. եւ ի տանջանսն յաւիտենից՝ ըստ պատժոյն։ Զի երեք իր կայ ի մեղսն. այսինքն, գործն. եւ յիշումն. եւ պատիժն։ Գործն ի մեզ է. յիշումն առ Աստուած. եւ պատիժն ի տանվանսն որպէս ասացաք։ Այլ արդ՝ յորժամ զղջանամք ի մեղաց, Աստուած թողու զմեղսն. եւ հանէ ի յիշատակութենէ իւրմէ. եւ յորժամ խոստովանիմք, ջնջեմք ի յանձնէ մերմէ. եւ քահանայն արձակէ զկապ ունակութեան մեղացն. եւ յորժամ ապաշխարեմք, ազատիմք ի յաւիտենից տանջանացն։ Ապա ուրեմն յայտ է որպիսի թողութեան մեղաց։ Եւ սոցա ունիմք օրինակ ի սուրբ գրոց։ Անիրաւ տնտեսն մերձեալ ի մահ, ասէր. (գործել ոչ կարեմ, մուրանալ ամաչեմ. ) զի ժամանակ ապաշխարութեանն անցեալէր եւ մերձեալ ի մահ։ Կոչեաց միտքն զերկու պարտականսն. այսինքն, զհոգին եւ զմարմինն. եւ ի հոգեկան մեղացն՝ եթող զկէս պարտուցն. եւ մարմնաւորին՝ եթող ի հնգէն զմի մասն։ Զի միտք անըմբռնելի էր եւ դիւրամեղ. եւ զմարմինն կարեմք ըմբռնել. իսկ սոցա զղջացեալ միտքն՝ եթող ի պատժոց մեղացն զկէս պատժոցն, եւ զհինգերորդ մասն։ Այս վասն զղջման։* Իսկ վասն խոստովանութեան՝ ունիմք ի Դաւիթէ. յորժամ ասաց մեղայ Տեառն, (Տէր անցոյց զքեւ զմեղս քո. եւ մի մեռցիս ասէ։) Սակայն սուր խղճմտանացն՝ ի տանէ նմա ոչ պակասեցաւ։ (Լուացի ասէ զամենայն գիշեր զմահիճս իմ. եւ արտասուօք իմովք զանկողինս իմ թացի։) Եւ վասն այն յետիոտս փոխեաւ յԱբիսողոմայ։ Արդ՝ տես որ յաւիտեանից պատիժն՝ ժամանակեայ եղեւ յորժամ խոստովանեցաւ նաթանայ. այսպէս ամենայն մեղաւորաց իմացիր, թէ զղջմամբ եւ խոստովանութեամբ եւ ապաշխարութեամբ քաւեն։ Բայց տես՝ զի մի եւնոյն գործ ապաշխարութեանն՝ է փոխարէն մեղացն զոր գործեմք, եւ է փառք յաւիտենից. որպէս ասէ սուրբն Եփրեմ վասն Դաւիթի։ Զի վասն երեք պատճառի կարգեն զապաշխորութիւն խոստովանորդւոյն։ Նախզի՝ հեռասցի ի չարէն պարսպեալ ապաշխարութեամբ։ Երկրորդ՝ զի մի կրեսցէ զյաւիտենից պատիժն. զի ժամանակաւ կրեսցէ։ Երրորդ՝ զի փառք եւ պսակ է արդարոցն եւ կատարեալ խոստովանողացն։ Դարձեալ՝ քաւելոյ զմեղս եւ ապաշխարելոյ օրինակք՝ են այսոքիկ։ Զի որպէս սիրելի ոք ունիցի ի սրտէ մեռեալ, եւ առ աղէտս վտանգին անփոյթ առնէ զամենայնէ վասն տրտմութեան սիրելւոյն. երկրորդ՝ որպէս վէրք ինչ սաստիկ ի մարմինս. երրորդ՝ հատեալ մասն ինչ յանդամոցն. որք ոչ դադարին առ այսոսիկ անչափ հեղուլ զարտասուս՝ զնոյն պարտ է կրել եւ ի մեղոցն ապաշխարութիւնս։ Իսկ որք յայսոսիկ գան՝ այսինքն յատելութիւն մեղաց եւ ի քաւել, այս գունակ պարտ է լինիլ։ Ասել առ դիւրասայթաք եւ վայրաքարշ բնութիւնս։ Ի յերկինս հրաւիրեցար եւ ի դարախտն՝ ընդէ՞ր ի դժոխս իջանել ջանաս. եւ զփուշս խոցոտիչս ժողովեալ։ Զաչս հանդերձ այլ զգայանօքնդ եւ անդամօքդ ի բարիս խրատեցար շարժել. ընդ է՞ր զոմն յարատ, եւ զայլսն յայլ ինչչ վատթարս շարժես։ Ասես զղջալ եւ զամենայն բարիս գործել՝ այլ ի խորհուրդս միայն. եւ ոչ խորհրդածես զօր վախճանին (զի իբրեւ զորոգայթ հասանի. ) եւ յայնժամ ոչ ձայնս ողբոց՝ (եւ ոչ փրկէ եղբայր. եւ ոչ գինս փրկանաց. եւ ոչ օգնեսցեն ինչք։) Այլ զի՞նչ՝ (լալ աչաց, եւ կրճտել ատամանց։) Հուրն անշէջ. եւ որդն անքուն. այրումն եւ պապակումն. խաւար շօշափելի. եւ տեղի ժահահոտ։ Մինչ զի ոչ ոք կարէ տեսանել ի սաստկագոյն ցաւոցն. այլ միայն զինքն համարիլ ի չարչարանս. եւ ոչ ունիլ սփոփանս եւ օգնականս որպէս ասացաւ։ Եւ արդ՝ գիտելով անձն իմ, ընդ է՞ր հեղդաս. վասն զի կարօղ ես դիւրաւ զերծանիլ յայսմ ամենայնէ՝ եւ ի բարութեան լինիլ ի ձեռն քաղցր լծոյն եւ փոքր բեռանց զղջման եւ ապաշխարութեան, մինչչեւ ժամանեալ այսոցիկ։ Եւ որպէս առ բժշկութիւն մարմնոյ գոն դեղ զօրաւորք եւ ազդուք. այսպէս եւ առ ոգւոց բժշկութիւնս՝ սէր սիրոյ առ Աստուած եւ առ ընկերս. եւ ողորմութիւն առ կարօտեալս. եւ զայլսն նմանապէս։ Որում եւ զմեզ արժանի արասցէ Քրիստոս. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն խոստովանութեան. ի Բանն՝ (Խոստովան լերուք միմեանց զմեղս ձեր. եւ աղօթս արարեք ի վերոյ միմեանց։) Յակօբոս. 5. 16։ (Գլուխ. ՀԸ)

Նախ գիտելի է զի խոստավանութիւնն է հարկաւոր. որպէս մկրտութիւնն։ Զի նախ մկրտութիւնն է, եւ ապա այլ ամենայն խորհուրդ։ Նոյնպէս նախ խոստովանութիւնն է, եւ ապա այլք՝ ապաշխարութիւն, պահք, աղօթք եւ այլն։ Այլ ասեն վարդապետք եթէ՝ խոստովանութիւնն է, զթաքուցեալ մեղս յայտնել յուսով թողութեան. զի նիւթ խոստովանութեանն՝ մեղքն է. եւ գործն՝ յայտնել բանիւ. եւ վախճանն է յոյս թողութեանն։ Այլ երկու է խոստովանութիւնն. մին մտաւոր. եւ այս լինի Աստուծոյ. զի միշտ եւ հանապազ պարտի զմեղս իւր տարածել առաջի Աստուծոյ ի միտս իւր. եւ միւսն՝ բանիւ. եւ զայս պարտ է յայտնել քահանային։ Եւ այս վասն տասն պատճառի։ Նախզի՝ մարդն հոգի է եւ մարմին. վասն այն պարտ է հոգւով եւ մարմնով կատարելապէս խոստովանիլ. եւ զայն քահանային՝ որ հայր է հոգւոյ՝ եւ մարմնոյ դայեակ։ Երկրորդ պատճառ՝ զի նախ քան զմարմնանալն Քրիստոսի՝ միայն մտօք խոստովանէին Աստուծոյ. եւ յորժամ մարդ եղեւ, պարտ է խոստովանիլ մարդոյ՝ որ փոխանորդ է Քրիստոսի. այսինքն, քահանային։ Երրորդ՝ զի քահանայիցն ետ իշխանութիւն կապելոյ եւ արձակելոյ. ցուցանէ թէ՝ նոքա են դատաւորք մեղաց. եւ նոցա պարտ է խոստովանիլ։ Չորրորդ՝ զի քահանային է կատարել զեօթն խորհուրդ եկեղեցւոյ. զմկրտելն. զպատարագելն. զպսակելն, եւ զայլն։ Նոյնպէս քահանայն դնէ զապաշխարութիւնն որ մի է ի խորհուրդոցն. վասն այն քահանային խոստովանիմք. զի մի է յապաշխարութեանցն եւ առաջին քան զամենայն։ Հինգերորդ՝ զի քահանայք է քաւիչ մեղաւորաց. որպէս անունն իւր յայտնէ. զի քահանայն՝ քաւիչ թարգմանի. վասն այն պարտ է քահանային խոստովանիլ։ Վեցերորդ՝ զի քահանայն միջնորդ հաշտութեան է Աստուծոյ եւ մարդոյ, եւ բարեխօս. վասն այն քահանային պարտ է խոստովանիլ. զի հաշտեցուսցէ զԱստուած ընդ մեղաւորին։ Եօթներորդ՝ զի քահանայն թարգման եւ լեզու է Քրիստոսի առ մեղաւորն՝ որով խօսի ընդ մեղաւորին վասն զղջման եւ դարձի նորին. ըստ այնմ, (որ հանէ զպատուականն յանարգէն, բերան իմ կոչեսցի. )

վասն այն քահանային պարտ է խոստովանիլ։ Ութներորդ՝ քահանայն աղերսէ զղջումն մեղաւորին առաջի Քրիստոսի. եւ ի նմանէ զշնորհ թողութեանն ի ջուցանէ առ զղջացեալն. զի թողութիւն զղջացելոյն է։ Իններորդ՝ զի քահանայն (հրեշտակ Աստուծոյ ամենակալի է եւ օրէնսդիր, որպէս ասէ մարգարէն։) Զի զգործ հրեշտակի կատարէ եւ զօրէնս դնէ. վասն այն նա պահանջէ զպահպանութիւն օրինացն Աստուծոյ։ Տասներորդ՝ զի քահանայն քննօղ եւ դատօղ է սրբոյն եւ պղծոյն. արարին եւ անարատին. որպէս ասէ օրէնքն եթէ՝ (նոքա ընտերեսցեն զպիծն եւ զսուրբն. եւ ի վերայ դատաստանի արեան՝ նոքա կացցեն։) Եւ յայտ է զի կոչի Տէր՝ այսինքն, դատօղ եւ պատժօղ։ Վասննն այնորիկ ի տիպ Քրիստոսի նստի քահանայն ի դատողական աթոռն. եւ մեղաւորն ի ծախմէ յօրինակ ձախակողման դասուն. գլխակոր եւ ամօթալից. արտասուալից աչօք եւ հառաչմամբ սրտի խոստովանի որպէս Քրիստոս զիւր յանցանսն. եւ տայ նմա զթողութիւն իշխանութեամբ կարգին. եւ դնէ զապաշխարութիւնն ըստ քննութեան դատաստանին, եւ ըստ վճիռին ծանր եւ թեթեւ։ Յաղագս այսորիկ պարտ է միայն քահանային խոստովանիլ, եւ ոչ այլ ումեք։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ զի՞նչ է խորհուրդն որ խոստովանելով քահանային թողութիւն լինի։ Ասեմք թէ բազում է։ Այլեւ այժմ զսակաւն ասեմք օրինակաւ եւ յայտնի՝ որ հասկանայք դուք։ Առաջին խորհուրդն է՝ յորժամ զմեղս գործեմք, եկեղեցւոյ կանոնաց՝ եւ պատւիրանացն Աստուծոյ պարտական լինիմք. յայնժամ պարտ է գալ եւ ասել թէ՝ զո՞ր պատուիրանս է անցեալ. որ գիտէ քահանայն, թէ քանի հետ է անցեալ. եւ զո՞ր մեղս է գործեալ։ Նա որ գալ առաջի քահանային, հնազանդի կանոնաց. եւ որ ասէ մեղայ Աստուծոյ, հնազանդի պատւիրանին Աստուծոյ. եւ քահանայն իշխանութեամբ եւ աղօթիւք արձակէ զնա։ Զկանոնաց յանցանսն իշխանութեամբ թողու. ե զպատւիրանացն Աստուծոյ՝ աղօթիւք խնդրէ յԱստուծոյ զթողութիւն նորա եւ ազատէ յերկուց պարտուցն։ Այս է առաջին խորհուրդն։ Երկրորդ այն է՝ որպես մարդ ոք որ զիւր գանգատն ասէ, առ մեծ ոք ասէ. եթէ այսպէս զրկեաց եւ վնաս արար ինձ այս անուն մարդ։ Նոյնպէս եւ մեք առաջի քահանային՝ գանգատիմք զսատանայէ թէ՝ զայս ինչ արար եւ զայն ինչ մեղս գործել ետ. եւ կոխեալ է եւ հանապազ յաղթէ ինձ. եւ քահանային զգանգատն հանէ. եւ օգնելով զթշնամին յաղթեն։ Երրորդ՝ այն է խորհուրդն. որպէս ծածուկ գող մտեալ ի տունն, եւ յաղաղակելն փախչի ի տանէն, նոյնպէս մեղքն եւ սատանայ՝ գող են մտեալ ի հոգին. յորժամ խոստովանութեամբ յայտնեմք եւ աղաղակեմք առաջի քահանային, եւ քահանայն օգնական լինի եւ խրատ տայ. եւ ապա դադարիմք ի մեղաց. Չորրորդ՝ զդաշն սատանայի քակէ. զի մարդ որ դաշնակից է մարդոյ՝ զծածուկ խորհուրդ նորա պահէ. նոյնպէս եւ մեղաւորն ի մեղս՝ դաշնակից է սատանայի. եւ յորժամ խոստովանի եւ յայտնէ զծածուկն նորա եւ խայտառակի, յայնժամ հեռանայ սատանայ. եւ ոչ տայ այլ գործել զմեղս. զի սիրելին թշնամի եղեւ։ Հինգերորդ՝ այն է խորհուրդն. որպէս կենդանի ինչ՝ որ ի բերան գազանի անկանի, եթէ ձայնիւ աղաղակէ, գան մարդիկ եւ թափեն ի գազանէն։ Նոյնպէս մարդն ի մեղս անկեալ՝ ծածուկ ի բերանն սատանայի է մատնեալ. ըստ այնմ, (ոսոխն ձեր սատանայ իբրեւ զառիւծ գոչէ. շրջի եւ խնդրէ թէ, զո կլանիցէ։) Եւ յորժամ խոստովանի եւ յայտնէ զմեղս, զերծաւ ի բերանոյ սատանայի. եւ յորովայնն ոչ երթայ որ է դժոխքն։ Զի ի գործելն զմեղս՝ ի բերանն է սատանայի. եւ յետոյ գժոխքն է տեղի։ Վեցերորդ զոր օրինակ՝ հուրն որ ի ձեռն կամ ի գոգն լինի, այրէ զմարդ. եւ յորժամ ձգէ, այլ ոչ այրի. նոյնպէս մեղքն հուր է հոգւոյն. եւ որքան ունի՝ այրի հոգին. եւ ի բաց ձգելն՝ հանգչի. որպէս ասէ Սողոմօն. (ծրարիցէ՞ մարդ ի հանդերձս իւր հուր եւ ոչ այրի. կամ գնայցէ՞ ի վարայ կայծականց եւ ոչ խոցոտի։) Եօթներորդ զորօրինակ՝ խոց ծածկեալ՝ ոչ բժշկի. այլ յորժամ ցուցանեմք, դեղ դնէ հէքիմն եւ ողջանայ։ Ի յայն միտս՝ զմեղսն որ խոց է եւ վէր հոգւոյն, յայտնեմք քահանային. եւ նա տայ զթողութիւն մեղացն եւ զապաշխարութիւնն՝ որ զսպիս մեղացն ջնջէ. եւ առողջանայ հոգին։ Ութներորդ այն է խոր հուրդն՝ զոր օրինակ՝ մարդ ի խոր գուբ ակեալ. եւ յորժամ աղաղակէ ի վեր, գան եւ հանեն աստի։ Նոյնպէս մեղաւորն ի խորխորատ եւ ի մեղաց գուբն է անկեալ. եւ յորժամ աղաղակէ, քահանայն ձեռն տայ եւ հանէ անտի։ Զի նախ աղաղակելն՝ խոստովանիլն է. զձեռն ձգէ ի քահանայն թողութիւն խնդրելով, յայնժամ քահանայն թողու զմեղսն. եւ հանէ զնա ի գբոյն։ Իններորդ այն է՝ որ զզղջումն սրտին յայտնեմք խոստովանելով, թէ ատելի է ինձ մեղքն. եւ փոշիման եմ. եւ ճար խնդրեմ զերծանելոյ. զի որքան ոչ խոստովանիմք. ընդ մեղացն սէր ունիմք։ Ապա յայնժամ քահանայն հրամանաւն Աստուծոյ եւ իշխանութեամբն իւրով՝ հեռացուցանէ զմեղսն որ ատելի էր. եւ տայ զապաշխարութիւնն որ սիրելի է նմա։ Տասներորդ այն է խորհուրդն՝ զի մեղքն երեք են. մտօք, բանիւ, եւ գործով։ Եւ այսպէս կորուսանեմք զնոսա. զմտաց մեղսն զղջմամբն։ Եւ զգործոց մեղսն՝ բարի գործովն։ Իսկ զբանից մեղսն՝ բանիւ խոստովանութեան։ (Զի ի բանից քոց արդարասցիս, եւ իբանից քոց պարտաւորեսցիս։) Զի այնպիսի է բանս մեր՝ որ երբեմն պարտաւորէ, յորժամ սուտ խօսիմք, հայհոյեմք, ուրախանամք, եւ այլն։ Նոյնպէս արդարացուցանէ՝ յորժամ աղօթս առնեմք, զԱստուած դաւանեմք, զմեղսն խոստովանիմք, մարդկան բարխօսեմք, եւ այլն։ Եւ թէ զի՞նչ է օգուտ խոստովանութեանն՝ ասեմք թէ բազում ինչ։ Առաջին՝ զի ընդդէմ է ատենի աշխարհիս. զի որ յատենի աշխարհականի խոստովանի, դատապարտի. որպէս աքար զարմեան յորժամ խոստովանեցաւ՝ դատապարտեցաւ։ Իսկ ի հոգեւօր ատենի՝ որ ոք խոստովանի զմեղս, ազատի. եւ որ ոչ խոստովանի, դատապարտի։ Եւ որ աստ յայտնէ զմեղս, առաջի ատենին Քրիստոսի ծածկեսցի. եւ որ աստ ի մին քահանայէն ծածկէ, անդ առաջի Աստուծոյ եւ հրեշտակաց եւ մարդկան յայտնեսցի։ Առաջին այս է օգտութիւն եւ շահ խոստովանութեան։ Երկրորդ՝ զվէրս հոգւոյն բժշկէ. որպէս խոցուած մարմնոյն ի մահն տանի. նոյնպէս եւ մեղքն՝ հոգւոյն եւ մտացն է խոց, որ տանի ի յաւիտենից մահն։ Եւ որպէս մլհամ եւ դեղ զխոցն բժշկէ. նոյնպէս խոստովանութիւնն բառնայ զմեղս, եւ զհոգին բդշկէ. ըստ այնմ, (ո քաւէ զմեղս քո. եւ բժշկէ զամենայն հիւանդութիւնս. ) նոյնպէս զմիտսն ի ցաւոց բժշկէ. եւ թեթեւացուցանէ զծանրութիւնն։ Երրորդ՝ խոստովանութիւնն ջնջէ զմեղս. որպէս ջուրն լուանայ զաղտ մարմնոյն. նոյնպէս խոստովանիլն եւ արտասւելն՝ լուանայ զհոգին եւ թողու զմեղս. ըստ այնմ, (ասացի թէ պատմեցից ինձնէն զմեղս իմ. եւ դու թողցես զամենայն անպարշտութիւնս մեղաց իմոց։) Չորրորդ՝ խոստովանութիւնն զԱստուած յայտնէ մարդոյն. զի յորժամ ոչ խոստովանիմք, Աստուած հեռու է ի մէնջ եւ ծածուկ. (զի մեղքն մեր՝ որոշեն ի մէջ մեր եւ Աստուած։) Եւ ի խոստովանիլն՝ լուծանի մեղքն. եւ մերձ կենայ Աստուած եւ յայտնի մեզ։ Որպէս ասեն վարդապետք թէ, յորժամ ոչ խոստովանիմ, ոչ ծածկեմ զիս իքէն, այլ զքեզ յինէն Տէր։ Հինգերորդ՝ զարքայութիւնն բանայ. զի փակեալ է դուռն արքայութեանն ընդդեմ մեղաւորին. որպէս յիմար կուսանացն. այլ յորժամ բանայ զբերանն եւ խոստովանի, բանի նմա դուռն արքայութեանն եւ մտանէ. որպէս աւազակն աջակողմեան յորժամ եբաց զբերանն առ Քրիստոս եւ խոստովանեցաւ թէ՝ (յիշեա զիս Տէր յարքայութեան քում, ) ի նոյն ժամն պատասխանեաց նմա. (այսօր ընդիս իցես ի դրախտին։) Վեցերորդ՝ զի բարեխօս բազմացուցանէ. զի որքան ի մեղս եմք, ոչ իշխեմք խօսիլ ընդ Աստուծոյ. եւ ի խոստովանիլն՝ քահանայն ի մէջ մտանէ եւ բարխօսէ վասն մեր։ Յայնժամ ապա մեք իշխեմք բարիս խօսիլ վասն մեր եւ աղաչել զԱստուած։ Եւ դարձեալ՝ այն որ միայն մեք աղօթէաք. յորժամ խոստովանիմք, խոստովանահարքն վասն խոստովանորդւոցն բարեխօսեն. եւ ամենայն քահանայք վասն խոստովանողացն բարեխօսեն. եւ լսէ Աստուած աղօթից նոցա. որպէս ասէ Յակօբոս. (յոյժ զօրաւորք են աղօթք արդարոց յօգնականութիւն։) Եօթներորդ՝ զողորմութիւնն Աստուծոյ կակղացուցանէ ի վերայ մարդոյն. զի որքան առանց խոստովանութեան է մարդն, բարկութեամբ է Աստուած ի վերայ մեղաւորին։ Եւ յոյժամ խոստովանի, քաղցրանայ Աստուած եւ թողու. որպէս ասէ սաղմոսն. (զմեղս իմ ցուցից քեզ. եւ զանօրէնութիւնս իմ ոչ ծածկրեցից ի քէն. ) այսինքն, մեք զմեղսն ցուցանեմք. եւ Աստուած թողու։ Ութներորդ՝ օգուտ է. զի զպակասութիւն փոխարինացն լնու. զի ասեն վարդապետք թէ՝ խոստովանութիւնն ունի զղջումն եւ զյայտնելն եւ զհատուցումն։ Զի մեղացն զղջումն է. եւ յիշելն զմեղս խոստովանիլ. եւ ամօթն եւ արտասուքն՝ տանջանք եւ պատիժ։ Զի որքան ամօթն առաւել է, մեղքն առաւել սրբի. վասն այն յորժամ բոլոր զղջմամբ եւ ուղիղ խոստովանիմք զմեղս ի նոյն օրն հաղորդիմք արժանաւոր խորհրդոյն։ Իններորդ օգուտն. զգուաշանայ ի չարէն. զորօրինակ՝ որք զփտեալ ատամն հանեն զի մի այլքն ապականեսցին. նոյնպէս խոստովանիմք զմեղս միոյ մասին անդամոց. զի մի զայլսն ապականեսցէ չարութեամբն իւրով. ըստ այնմ, (ո՞ փրկէ յապականութենէ զկեանս քո։) Տասներորդ օգուտն. զհոգին ցնծութեամբ լնու. եւ զխիղճ մտացն թեթեւացորւցանէ. որպէս ասէ Դաւիթ. (ի ձայն ցնծութեան խոստովան եղէց քեզ։) Եւ որպէս զծանօ բեռն են մեղքն. ըստ այնմ. (անօրէնութիւնք իմ բարձրացան քան զգլուխ իմ. եւ որպէս բեռն ծանր ծանրացան ի վերայ իմ։) Յորժամ խոստովանիմք, թեթեւանայ խղճմտանքն. եւ հանգչիմք ի չարչարանաց նորա. որ առաւել չարչարէ զհոգին ի ներքուստ, զբազում տանջանս յարտաքուստ։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ զի՞նչ է զօրութիւնն խոստովանութեան։ Ասեմք եթէ՝ բազում է զօրութիւնն. զոր ցուցցուք ի սուրբ գրոց։ Նախ՝ Աստուած օրէնս ետ Մովսիսի թէ՝ յորժամ զգողն ըմբռնեն, միոյն հինգ տուժեսցեն։ Այլ թէ զղջայ եւ խոստովանի քահանային, զգողունսն միայն վճարէ ի տէրն կամ ի քահանայն. եւ զի հնգէն մին մասն տուգանս հինգ զգայութեանն. եւ խոյ մի պատարագ Աստուծոյ եւ ազատի։ Ահա յայտ է՝ որ զմիոյ հինգ տուգանսն ի հիգէն ի մինն եբեր։ Եւ վասն այն տային ի քահանայն՝ որ միջնորդ է կենդանեաց եւ մեռելոց. զի վճարէ ի Տէրն եւ հաշտեսցին։ Եւ մեզ նոյնպէս զգողունսն ի Տէրն պարտ է վճարել. եւ կամ յազգականս նորա, կամ ի քահանայն, կամ յաղքատս։ Եւ փոխանակ խոյին՝ այս է, ապաշխարութիւն դնել. պահս՝ աղօթս՝ եւ ողորմութիւն. որք զհոգի եւ զմարմին պատարագեն Աստուծոյ։ Երկրորդ այն է զօրութիւնն՝ յորժամ պատարագ բերէին ի դուռն խորանին, խոյ՝ գառն՝ կամ այն ինչ, դնէր զձեռն ի վերայ գլխոյն. իբր թէ զիմ մեղս ի սա տամ. յայնժամ զենուին եւ ազատէր ի մեղաց։ Արդ՝ գառն անարատ եւ խոյ եւ այլ պատարագ՝ Քրիստոս է. որ անմեղն վասն մեր մեռաւ. եւ մեք գամք առաջի քահանային. եւ խոստովանելով զմեղս մեր, տամք ի Քրիստոս. եւ քահանայն զձեռն դնելով՝ ազատիմք ի մեղաց։ Երրորդ՝ ի սրբութիւն բորոտին. որ եօթն օր արտաքոյ բանակին կենայր. հանդերձն լուծեալ. եւ բերանն կապեալ. եւ զգլուխն՝ խոստովանէ. եւ ապա պատարագաւ մտանէր ի բանակն։ Բորն՝ նշանակէ զմեղսն, որով պղծի եւ գարշելի լինի. եւ եօթն օրն՝ է ժամանակ ապաշխարհողին վասն Է զգայութեան մեղացն։ Արտաքոյ բանակին այն է՝ որ մեղօք ելանեմք յեկեղեցւոյ, որպէս Ադամ ի դրախտէն։ Բերանն կապեալ՝ զի անպատասխանի է. եւ պատառեալ հանդերձն՝ զի պատառեցաւ ի շնորհացն. եւ գլուխն զերծեալ՝ զի յստակ եւ պարզ խոստովանեսցի զմեղս. եւ ապա մտցէ յեկեղեցին։ Այսպէս զօրաւոր է խոստովանութիւնն։ Եւ գիտելի է՝ զի ապաշխարութիւն մեղաւորին՝ ընդունելի է Աստուծոյ առաւել քան զհպարտացեալ արդարոց՝ որրք միայն զձեւ արդարութեան ունին։ Որպէս դպիրքն եւ փորիսեցինք՝ յաչս անձանց իւրեանց արդար երեւէին, եւ չէին արդարք. զղջացեալն ի մեղաց՝ լաւ է քան զնոսա։ Եւ այս յայտ է յերկուց։ Նախ՝ ի տէրունական առակէն. ի մոլորեալ մոլորեալ ոչխարէն. եւ ի կորուսեալ գրամէն. որ կոչեաց զբարեկամս երկնաւոր դասուցն. եւ ուրախացան առ հասարակ։ Առ որ ասաց Տէրն. (այսպէս ուրախութիւն է յերկինս վասն միոյ մեղաւորի որ ապաշխարիցէ, քան ի վերայ իննսուն եւ ինն արդարոցն՝ որոց չէ պիտոյ ապաշխարութին։ Դարձեալ՝ յայտ է ի պոռնիկ կնոջէն. (որ եհեղ զիւղն ի գլուխն Քրիստոսի. եւ համբուրէր զոտսն. եւ արտասուօքն թանայր. ) վասն որոյ ընկալաւ զթողութիւն մեղաց. իսկ զփարիսեցիսն նախատեաց՝ որք երեւէին արդարք. եւ ոչ այնպէս զղջացան։ Վասն որոյ ասաց Տէրն. (մտի ի տուն քո՝ համբոյր մի ոչ ետուր ինձ. եւ ջրով ոչ լուացեր զոտս. եւ ոչ իւղով օծեր։) Վասն որոյ ասէ յերգսն Սողոմօն. (լաւ է իւղ անուշահոտ, քան զամենայն խունկս. ) այսինքն, հոտ ապաշխարութեան ընդունելի է Աստուծոյ, քան զամենայն արդարս հպարտացեալս, որք ոչ ապաշխարեն։ Եւ գիտելի՝ զի պոռնիկ կինն՝ զերեք մասունս ապաշխարրութեան լիով եցոյց. այսինքն, զզղջումնն, եւ զխոստովանութիւնն. եւ զապաշխարութեան փոխարէնսն. զի զղջացեալ սիրտն՝ կսկծի եւ ելանէ ծուխն՝ ի գագաթն, եւ լինի արտասուք։ Եւ խոստովանութիւնն յայտ է՝ որ համբուրէր շրթամբք զոտսն Յիսուսի։ Խոնարհիլ գլխոյն առ ոտն, ցուցանէր զանձն իւր պարտաւոր։ Եւ հատուցումն ապաշխարութեան, էր իւղն զոր եհեղ ի գլուխն Քրիստոսի. վասն որոյ ընկալաւ կատարելապէս զթողութիւն մեղաց։ Եւ զի՞նչ է ասելն թէ՝ (տունն լի եղեւ ի հոտոյ իւղոյն. ) այսինքն, նախ զայն նշանակէ՝ յորժամ մերձեցաւ իւղն յօծեալ գլուխն Տեառն, առաւելացաւ հոտն. որպէս խունկն որ մերձի ի հուրն. եւ երկրորդ՝ տունն՝ ի յօրինակ տիեզերաց, յոր ել համբաւ նորա ընդ բոլոր կողմն աշխարհիս։ Իսկ առ ի մեզ զայն ցուցանէ, յորժամ զղջանամք եւ ապաշխարեմք զմեղս, հոտ անուշից՝ լնու զերկինս եւ զերկիր. եւ հաճոյութիւն է Աստուծոյ եւ հրեշտակաց եւ մարդկան որպէս ասացաք։ Որում եւ զմեզ արժանաւորեսցէ Քրիստոս Աստուած. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։

ագահութեանն՝ թողու զառաւօտու պաշտօնն. եւ ընթանայ ի վաստակս մարմնոյ։ Եւ թողեալ զպատարագն՝ ընթանայ ի վաճառս. եւ թողեալ զերեկոյեան աղօթքս, ընթանայ ի նախիրս անասունս, եւ յայլ ընչից ժողովումն. ահա որ կռապաշտ եղեւ գործով։ Երկրորդ՝ ագահութիւնն լինի բազում չարեաց պատճառ որպէս ասացաւ. զի վասն ագահութեան զրկեմք եւ յափշտակեմք. սուտ ասեմք. սուտ երդնումք. նախանձիմք. թշնամանեմք հայհոյութեամբ. անիծանեմք. պատերազմիմք. հակառակիմք. հարկանեմք եւ սպանեմք. եւ այս ամենայն չարիքս եւ խռովութիւնքս՝ թալան, գերութիւն, աւերումն երկրի, վասն ագահութեան լինի ի բռնաւորաց։ Երրորդ՝ վասն ագահութեան եւ փառաց՝ անկաւ մարդն Ադամ ի դրախտէն կենաց. զի որ շատացաւ ամենայն պտղով դրախտին. կամեցաւ ագահութեամբ եւ զմինն այլ ուտել. եւ կինն ագահացաւ փառացն Աստուծոյ, թէ տիրեմ ի վրայ մարրդոյն, եւ Աստուած որդիս ծնանիմ. եւ յառաջ եկեր ի պտղոցն։ Վասն ագահութեանն անկան եւ յայն փառացն զոր ունէին. մերկացան ի լուսոյն. եւ անկան ի ցաւալից եւ ի փշաբեր երկիրս. ընդ անիծից եւ ընդ մահու գրաւեցան. մինչեւ մտին մարմնով ի գերեզման, եւ հոգւով ի դժոխս. այսպէս ամենայնի ագահութիւն՝ դատապարտէ զմարդ հոգւով եւ մարմնով։ Չորրորդ՝ կային որ սպան զԱբէլ՝ էր վասն ագահութեան փառացն. որ զնոսա պատարագն ոչ ընդունէր Աստուած. եւ կամ որպէս ասեն՝ վասն կնոջն սպան զԱբէլ, եւ զրկեաց զկինն. եւ կամ վասն ագահութեան՝ զի միայն ինքն լիցի որդի եւ ժառանգ հօրն Ադամայ. եւ տիրեսցէ ամենայն երկրի։ Եւ տես թէ ինչ հատուցանւ նմա յԱստուծոյ. փոխանակ պատարագին օրհնութեան՝ զանէծս ընկալաւ յԱստուծոյ. եւ փոխանակ տիրելոյն երկրի, զեդողդոջումն եւ զերերումն ընկալաւ. եւ փախեաւ ի մարդկանէ՝ եւ ընեդ անասունս շրջէր. եւ փոխանակ կնոջն եւ զաւակացն՝ ջնջեցան եւ կործանեցան զաւակք նորա եւ թոռունք յերկրէ հեղեղաւ ջրոյն. այսպէս չար է ագահութիւնն։ Հինգերորդ՝ վասն ագահութեան եւ որկորստութեան ջուրն հեղեղի. եւ կորոյս յերկրէ զամենայն մարդ եւ զկենդանի. ըստ որում հրամայէ Տէրն. (ուտէին ըմպէին. ) առանց հրամանի ուտէին զմիս զգինի. եւ յաճախէին ի գործ պոռնկութեան. եւ հարիւր քսան ամեդ Աստուծոյ ժամանակս դարձի. յորամ ամ ոչ դարձան, այլ փութացան յառաւել չարիս, վասն այն Աստուած կարճեաց զքսան ամենայնն. եւ փութացաւ եբեր զջրհեղեղն եւ կորոյս զամենայն. միայն ապրեցաւ Նոյ ի տապանին եւ սերմն կերնդանեացն որ ընդ նմա. զի սուրբ կացին յագահութեան ախտէ եւ ի պոռնկութենէ. այսպէս եւ ամենայն ագահ եւ չար՝ կամ մարմնով պատժի աստ, կամ հոգւով ի հանդերձեալն։ Վեցերորդ՝ յորժամ յեսու որդին նաւեայ նզովեաց զերիքով, զի մի ոք առցէ յընչից եւ յանիծից նորա. եւ աքար զարմեան ագահեաց եւ արհամարհեաց զանէծսն եւ գողացաւ յընչիցն, եւ ոչ զղջացաւ ի ձգելն վիճակաց, եւ յորժամ յայտնեցան գողունքն, զինքն եւ զկանայս եւ զորդիս եւ զստացուածս նորա հրամայեաց Յեսու՝ եւ տարան քարկոծեցին. եւ կուտեցին բլուր ի վերայ նորա. եւ յիրաւի՝ զի վասն անիծիցն քարկոծեցաւ. եւ վասն ագահութեանն բլուրն հողոյն ի վերայ դիզեցաւ. զի այնու շատասցի եւ լնանիցի ագահութիւն նորա. որպէս ասեն յառակս թէ՝ ագահն մինն ափ հողովն լցուի՝ որ ծածկեն զաչսն նորա ի գերեզմանս։ Իսկ կին եւ զաւակսն նորա գերեզմանս։ Իսկ կին եւ զաւակքն վասն է՞ր քարկոծեցան. եւ այս յիրաւի. զի նոքա գիտէին զագահութիւնն եւ ծածկեցին զգողունսն եւ ոչ խոստովանեցան. վասն այն ընդ Աքարայ եւ նոքա պատժեցան։ Իսկ ինչք եւ անասունքն վասն Ս պատճառի քարկոծեցան։ Մին՝ որ տեսնու ամենայն ժողովուրդն, թէ այնչափ ինչ ունէր. եւ ոչ վասն աղքատութեան՝ այլ վասն ագահութեան գողացաւ. եւ մին՝ զի որ յանիծիցն եւ ի զրկանացն եմուտ՝ ի տուն՝ զամենայն ինչս նորա պղծեաց. վասն այն զպիղծ ինչս նորա՝ ընդ նմակորոյս։ Այսպէս ամենայն ագահաց զրկանքն եւ յափշտակութիւնն՝ կործանեն զտուն եւ զտանուտէրն. կամ աստ մարմնով, կամ ի հանդերձեալն հոգւով։ Եօթներորդ՝ հարամայեաց Աստուած Սաւուղ թագաւորին գնալ Յամաղէկ. եւ վրէժ խնդրել ժողովրդեանն Աստուծոյ. որք ի յելս Եգիպտոսի պատերազմեցան. եւ ասէ՝ մի առցես յընչից եւ յաւարէ նորա եւ ի գերոյ. այլ զամենայն կոտորեսցես սրով. եւ զթագաւորն նորա Ագագ սպանցես. եւ գնաց Սաւուղ եւ յաղթեաց նոցա. եւ վասն ագահութեան՝ գերի եւ աւար էառ զամենայն. եւ զթագաւորն ձեռբակալ էած կենդանի. յորժամ գնաց Սամուէլ մարգարէն՝ եւ ասաց ցնա. ընդէ՞ր վասն ագահութեան քոյ զհրամանն Աստուծոյ անարգեցեր. վասն որոյ եբաձ Աստուած զթագաւորութիւն քո. եւ ետ ընկերի քում լաւագունի քան զքեզ՝ որ առնէ զկամս նորա։ Նոյնպէս եւ Աքայաբ եւ Եղաբէլ վասն ագահութեան՝ յափշտակեցին զայգին Նաբովթայ արդարոյ, եւ զինքն սպանին, վասն որոյ ի ձեռն Եղիայի ասաց Աստուած նմա. փոխանակ զի զրկեցիք զայգի արդարոյն, եւ սպանիք զնա, շունք կերիցեն զմարմինս ձեր. եւ խազք լուասցին յարենէ ձերմէ. եւ եօթանասուն որդիք քո սրով սատակեսցին. որպէս եղեւն իսկ ի ձեռն Յէուայ, որ թագաւորեացտ եւ սպան զԵզաբէլ, եւ զեօթանասուն որդիսն առ հասարակ։ Այսպէս է պատիժ ագահաց եւ զրկողոց զինչս այլոց։ Ութներորդ՝ Նէեման բորորտն յորժամ եկն ի Դամասկոսէ առ Եղիսէէ մարգարէն, եւ մկրտեցաւ ի Յորդանան եւ սրբեցաւ ի ցաւոյն, դարձաւ առ մարգարէն եւ ասէ. առ ինչս ի բեռանց ոսկւոյ եւ արծաթոյ զոր բերի քեզ. վասն զի բժշկեցեր զիս. եւ մարգարէն ոչ էառ ի նմանէ, եւ ոչ մի դանկ. ասէ՝ անունն Աստուծոյ զքեզ բժշկեաց ձրի. ոչ առնում ի քէն ինչ։ Եւ ապա Գէեզի աշակերտ նորա՝ ագահացեալ գնաց զկնի Նէեմանայ. եւ էառ տաղանդս արծաթոյ եւ հանդերձս. եւ բերին ծառայքն ի դուռն մարգարէին. եւ խաբէութեամբ դարձոյց զնոսա յետս. յայնժամ ասէ ուստի՞ գաս Գէեզի. եւ նա պատճառեաց եւ ասէ. ոչ ուստէք. եւ զայն վասն այն եհարց՝ մի թէ զղջասցի. եւ յորժամ ոչ զղջացաւ, ասէ՝ ո՞չ ընդ քեզ էր հոգի իմ յորժամ գնացեր առ Նէեման եւ խաբեցեր եւ առեր զարծաթն եւ բերեր. արդ բորոտութիւն նորա ի քեզ դարձցի յազգաց յազգս. եւ բորորտեցաւ Գէեզի. եւ ոչ սրբեցաւ յազգէ նորա բորոտութիւնն։ Իններորդ՝ ի նորս Անանիա եւ Սափիրա որք խորեցի ի գնոց գեղջն՝ եւ ոչ յայլմէ գողացան, այլ զիւրեանց արծաթն վասն ագահութեան՝ զրկեցին ի հասարակաց աղքատացն. վասն այն բարկացաւ առաքեալն Պետրոս՝ եւ պատժեաց զնոսա եւ մեռան երկոքինն։ Եւ պատուհասեաց զնոսա մարմնով. զի մի պատժեսցին հոգւով. այսպէս ագահաց պատուպաս գոյ ի դատաստանէն Աստուծոյ. եթէ մարմնով, եւ եթէ հոգւով։ Տասներորդ՝ եւս յայտնի է ի Յուդայէ. որ վասն ագահութեան մատնեաց զփրկիչն աշխարհի եւ խաչել ետ։ Եւ տես զմեծ վնաս նորա։ Նախզի՝ աշակերտ էր՝ զվարդապետն իւր մատնեաց, եւ ոչ զօտար ոք։ Երկրորդ՝ զի տեսեալ էր զամենայն սքանչելիսն Քրիստոսի. եւ լւեալ զքարոզութիւն աւետարանին։ Երրորդ զի յընտրելոց կարգէն էր յերկոտասանիցն. ոչ յետին ոք կամ անպատիւ։ Չորրորդ՝ զի զարկղն արծաթոյ ինքն ունէր եւ պահէր. եւ ոչ էր կարօտտ կամ աղքատ։ Հինգերորդ՝ զի բազում անգամ զգուշացուցեալէր զնա, թէ (վայ մարդոյն յոյր ձեռն գայցէ գայթակղութիւն. որդի մարդոյ երթայ. եւ լաւ էր թէ չէրծ ծնեալ մարդն այն. ) եւ թէ՝ (մի ոմն ի ձէնջ մատնելոց է զիս. ) եւ թէ՝ (համբուրելո՞վ մատնես զորդի մարդոյ. ) այլ սէր արծաթոյն՝ կուրացուցեալէր զնա։ Վեցերորդ՝ զի զանմեղն մատնեաց՝ որ չէր ինչ մեղապարտ մահու. ոչ առ նա, եւ ոչ այլս։ Եւ այսպէս վասն այսքան պատճառացս՝ մեղքն Յուդայի ծանրագոյն է եւ անթողլի. եւ զայս պատճառեաց ագահութիւնն. զի զանմեղն եւ զբարերարն եւ զվարդապետն եւ զարարիչն երկնի եւ երկրի՝ վաճառեաց դիւրագոյն ընդ երեսուն արծաթոյ։ Դարձեալ՝ մեղքն Յուդայի եւ Պետրոսի՝ հաւասար էին գայթակղութիւն. ըստ այնմ որք ուրացան զնա։ Այլ Յուդա զի կամաւ եւ վասն ագահութեանն ուրացաւ. եւ յուսահատեցաւ ի փրկչէն. եւ չոգաւ խեղդեցաւ. ահա առաւել ագահութիւնն՝ տարաւ զնա ի յուսահատութիւն. եւ յուսահատութիւնն տրաւ ի խեղդ եւ ի մահ՝ որ մարմնով եւ հոգւով կորեաւ։ Իսկ Պետրոս ակամայ ուրացաւ եւ պատահմամբ. եւ յոյսն հաստատ էր ի Տէր. ելաց դառնապէս եւ ապաշխարեաց. եւ այնու զփրկութիւն գտաւ հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Եւ յիրաւի խեղդեցաւ Յուդա. զի որ խեղդ էր ագահութեան չուանովն՝ խեղդեցաւ մահու չուանով։ Եւ ոչ օգտեցաւ նա յարծաթոյն. ոչ ի կեանս, եւ ոչ ի մահ։ Այլեւ խեղդեցաւ՝ զի մի լիցի մահ նորա որպէս զամենայն մարդկան ի վերայ երկրի. այլ կախեալ ի յօդս՝ ընդ դիւացն տանջեսցի։ Եւ ապականեալ ուղեղ գլխոյն՝ ոչ ել ընդ բերանն. զի բերանն նորա ոչ ապականեցաւ որ համբուրեաց զՔրիստոս. այլ էջ ի սիրտն ապականեալ, ուր զագահութին խորհեցաւ. եւ զմատնելն Քրիստոսի մտաբերեաց։ Վասն աեյն ուղեղ գլխոյն եւ սիրտն ի միասին ապականեցան. եւ թափեցաւ փոր նորա յերկիր. եւ զազիր հոտով ելից զօդս. զի եւ խաչօղն որք հեշտացան ի մատնութիւն բանից նորա, գարշեցան եւ դժուարացան ի հոտոյ նորա։ Եւ այսպէս դառն եւ դաժան է ագահութիւն եւ կորուսիչ հոգւոյ եւ մարմնոյ. որպէս փոքր ի շատէ ցուցաւ ի սուրբ գրոց։ Այլ ինքն մարդասէրն Աստուած եւ երկայնամիտ՝ իւրական սիրով ներեսցէ յանցանաց ձերոց. եւ հանցէ ի ձէնջ զսիրտ քարեղէն, եւ տացէ ձեզ սիրտի մարմնեղէն. եւ զհոգգի ուղիղ նորագեսցէ ի ձեզ. ծածկեսցէ զաչս սրտից ձերոց ընդդէմ ագահութեանց աշխարհի. եւ բացցէ եւ լուսաւորեսցէ ի սէր երկնաւոր կենացն եւ անտի մեծութեան։ Եւ ընդ սրբոյ երջանիկ եւ գլխաւոր առաքելոյն Պետրոսի՝ տացէ ձեզ զղջումն եւ ապաշխարութիւն գործեցեալ մեղացն. եւ յետ աստի կենացս՝ ի յարութեան աւուրն մեծի, տեսութեան իւրոյ, անճառ գթութեան, եւ երկնից արքայութեան՝ արժանի արասցէ զձեզ Քրիստոս Յիսուս Տէր մեր. Որում փառք եւ պատիւ եւ իշխանութիւն ընդ Հօր Իւրում եւ Սուրբ Հոգւոյն, յաւիտեանս ամէն։

ւ հասակաւ կամ ժամանակաւ. այլ նախապատիւն եւ առաջին է այրն. եւ երկրորդ եւ կրտսեր կինն. զի յառաջին ժամն ստեղծաւ Ադամ. եւ յերկրորդն կինն։ Վասն այն յօրինաւոր պսակին՝ պարտ է զի լիցի հարսնն կրտսեր քան զփեսայն։ Երկրորդ՝ զի թէ ի հողոյ էր ստեղծեալ, լինէին այր եւ կինն օտար եւ անգութ առ միմեանս. այլ ի մարմնոյն Ադաւայ՝ զի սիրեսցէ այր զկին իւր որպէս զիւր մարմին. եւ ցաւակից լիցին միմեանց։ Երրորդ՝ զի թէ երկուքն ի հողոյ էին, լինէին աննմանք եւ այլատեսակք. որպէս եզն եւ ձին են ի մի հողոյ եւ այլ բնութիւնք։ Ապա եւ մանուկն ի նոցանէ լինէր այլատեսակ եւ աննման ծնողցն։ Չորրորդ՝ զի թէ ի հողոյ էր կինն, պիտոյ էր նմա այլ եւս որիշ փչումն եւ շունչ կենդանութեան. եւ այլ օրհնութիւն եւ հրաման որպէս Ադամայ։ Վասն այն ի յԱդա ստեղծաւ՝ զի զօրութեամբ ընդ Ադամայ ընկալաւ զօրհնութիւնն եւ զփչումն շնորհաց եւ զայլն։ Որպէս առաքեալն Թօմայ՝ էառ ընդ այլ առաքեալսն զփչումն հոգւոյն, թէպէտ չէր ընդ նոսա, ի վերնատանն։ Հինգերորդ՝ զի թէ կինն եւս ի հողոյ էր ստեղծեալ, յայնժամ սկիզբն մարդկան ազգի ոչ լինէր մինն. այլ երկուքն։ Այլ այսու եւս նման է մարդն արարչին. զի որպէս Աստուած միայն սկիզբն է բոլոր աշխարհի. նոյնպէս եւ առաջին մարդն՝ միայն էր սկիզբն բոլոր տեսակին։ Եւ դարձեալ՝ որպէս հայր Աստուած սկիզբն է որդւոյ ծննդեան եւ հոգւոյ բղխման. նոյնպէս եւ Ադամ սկիզբն է Սեթայ եւ Եւայի. միոյն ծննդեամբ. եւ միւսոյն բղխմամբ. այլ այս օրինակ, եւ նա ճշմարտութիւն. եւ հեռի է օրինակն. եւ իրօք ինչ նմանի։ Վեցերորդ ըստ խորհրդոյ. զի որպէս Եւայի սկիզբն է Ադամ. նոյնպէս եւ եկեղեցի սուրբ՝ սկսաւ ի Քրիստոսէ. եւ նա է գլուխ մարմնոյ եկեղեցւոյ. որպէս ասէ առաքեալն. (խորհուրդս այս մեծ է. բայց ես ասեմ ի Քրիստոս եւ յեկեղեցի։) Յաղագս ասացեալ պատճառացս՝ ոչ յօտար հողոյ ստեղծեաց զկինն. այլ ի կողէն, Ադամայ։ Իսկ թէ վասն է՞ր ի կողէն եւ ոչ յայլ ինչ մասնէ։ Նախզի՝ հնազանդ լիցի Ադամայ եւ լուռ։ Երկրորդ՝ ի կողէն էառ՝ զի մի տկար ոք իցէ. այլ զօրեղ. զի կողեղ եւ հաստակող կոչեմք զմբիշս։ Երրորդ՝ զի շարժումն ցանկութեան ի կողից է. որպէս աման է երիկամացն եւ տեղի որ ի կողիցն զօրանայ. նոյնպէս եւ ցանկութեան առն տեղն կինն է. եւ բեղնաւորէ եւ սնուցանէ զսաղմն։ Չորրորդ՝ զի կողն է միջասահման վայր. ցուցանէ զպատիւ կանանց ոչ հաւասարիլ գլխոյն. եւ ոչ ընդ ոտիւք կոխան եւ անարգ. այլ զմիջին սէրն ստանալ առ նա։ Հինգերորդ՝ զի ի կողն կեռ ոսկր է. նշանակէ թէ՝ կինն է ժողովումն եւ հաւաքումն մարդոյն եւ ընչիցն. զի մարդն է որպէս գետ. եւ կինն որպէս ծով. առ որ ժողովին գետք։ Վեցերորդ՝ կողն զերեսն փայլուն ունի. եւ զմէջն բրոր. նոյնպէս եւ կինն ի դէմս ցուցանէ զգեղեցկութիւնն. այլ ի սիրտն նենգութիւն ունի լցեալ. զի այլ է ի լեզուին, եւ այլ է ի սրտին։ Եօթներորդ՝ երկու երեսս ունի կողն. նոյնպէս եւ կինն ունի զդեմս առ իւրսն եւ առ օտարսն։ Ութներորդ՝ սուր է բերան կողին. այսպէս սուր է եւ հատանօղ լեզու կնոջն. եւ պատառէ լեզուաւն որպէս զչար գազան։ Վասն որոյ իմաստսէրն Սեկունդոս՝ կոչէ զկինն ընտանի գազան. հանապազորդ կռիւ։ Եւ այս Գ յատկութիւնս՝ անզգամ կանանց յարմարին, եւ ոչ համեստից։ Իններորդ՝ որպէս Ադամ ետ զկողն եւ էառ մարմին. զի ասէ՝ (ելից ընդ այնր մարմին։) Այսպէս ողջախոհ արք՝ տան զզօրութիւն կանանց. եւ առնւնն զտկարութիւն եւ զփափկութիւն։ Եւ որպէս մին կող էառ եւ շինեաց մին կին միոյ առն. նոյնպէս պարտ է լինիլ միոյ կնոջ մին այր. եւ մին մարդոյն մին կին. եւ այս է ըստ օրինացն Աստուծոյ։ Իսկ կրկինն՝ ներելով եւ թոյլ տալով է. այլ ոչ ըստ կանոնաց։ Եւ տես ի կտատարմունսն. զի ամուսնացեալքն՝ ոչ առնուն զթագն ի գլուխս. եւ ոչ առաջի բեմին. այլ ի մէջ եկեղեցւոյն պսակին։ Իսկ երրորդն եւ այլն՝ պոռնկութիւն է. եւ ոչ գոյ պսակ. որպէս այն որ կենդանի գոլով երկու կանայս առցէ։ Եւ որպէս կողն նախ ի յԱդամ էր՝ եւ յետոյ շինեցաւ կին եւ եղեւ մի մարմին անբաժանելի ի նմանէ. նոյնպէս օրինաւոր կինն՝ անբաժանելի է յառնէն. զի զօրհնութեան պսակն ոչ ոք կարէ քակել. ըստ այն, (զոր Աստուած զուգեաց՝ մարդ մի մեկնեսցէ. ) որպէս ցուցաւ յառաջնումն։ Եւ որպէս Աստուած էառ զկողն եւ շինեաց կին. նոյնպէս ամենայն մարդոյ պարտ է սրբութեամբ կալ՝ մինչ խնամօքն Աստուծոյ եւ օրհնութեամբ լիցի մարդոյն կին։ Եւ ողորմելի են նոքա որք պղծեն զինքեանս ի մոլեգին ցանկութիւնս։ Նախզի որպէս ոչ կարէ մարդն ինքն հանել զիւր կողն. նոյնպէս ոչ կարէ մարդ ինքեան կին ածել։ Երկրորդ՝ եւ թէ հատանէ զիւր կողն, ոչ կարէ լնուլ ընդ այնր մարմին. նոյնպէս ոչ ոք կարէ ինքն զինքն պսակել, կամ շնութեամբ կին ստանալ. զի այն ոչ լինի մարդոյն կին, այլ պղծութիւն նմին. զի պղծի սերմն՝ եւ ինքն ընդ նմին։ Զիի երկու իր պիղճութիւն է սերման։ Նախ՝ յորժամ բաժանի յինքենէ, պղծի սերմն։ Երկրորդ՝ թէ յօտար մարմին անկանի շնութեամբ՝ պղծի։ Ապա յայտ է՝ յորժամ առ մեզ է՝ սուրբ է սերմն. եւ յորժամ ի հալալ տեղի անկանի ի կին որ է մարմին իւր, սուրբ է եւ պատւական ամուսնութիւն։ Տասներորդ ըստ խորհրդոյ՝ որպէս ի վերայ ցուցաւ. զի ի կողիցն Ադամայ շինեցաւ կինն. եւ ի կողիցն Քրիստոսի՝ շինեցաւ եկեղեցի սուրբ մկրտութեամբ ջրոյն, եւ հաղորդութեամբ արեանն։ Յայս միտս սովորութիւն է եկեղեցւոյ՝ յետ պսակին հաղորդել ի սուրբ խորհրդոյն զօրինաւոր ամուսնացեալսն. եւ կամ օրհնեալ գինի տալ երկոցունց։ Զի հաղորդութեամբ արեանն՝ եղեւ միացեալ հարսնացեալ եկեղեցի ընդ փեսային Քրիստոսի։ Եւ Քրիստոս օրհնեաց զգինին ի հարսնիսն ի կանա գալիլեացւոց. եւ դարձեալ՝ ամենայն խորհրդոց կատարումն է հաղորդութիւնն սուրբ. որպէս ասէ սուրբն Դիոնէսիոս. վասն այն յետ պսակին հաղորդին։ Եւ թէ ասիցէ ոք՝ յո՞ր կողից էառ յաջո՞յ թէ ի ձախոյ։ Ասեն վարդապետք եթէ՝ ի ձախոյ. եւ յայտ է։ Նախզի՝՝ կինն ի ձախոյ կողմն գոյանայ յարգանդի. եւ դարձեալ՝ զի կնոջն մին կող աւելի է ի ձախն։ Եւ դարձեալ ըստ օրինակի. աջովն ստեղծեաց եւ էառ զկողն. կարգաւոր է ի ձախոյն առնուլ ի դիմացն կոյս։ Յայս միտս ի մտանել յեկեղեցին՝ փեսայն ունի զհարսն ի յաջ կողմն իւր, աջ ձեռօքն ըմբռնեալ զձեռն։ Եւ յորժամ ի դուրսգան, դարձուցանէ զհարսն ի ձախ կողմ փեսային, ձախոյ ձեռօքն ըմբռնեալ։ Եւ յաջակողմն նստի հարսն փեսային ի բարձր տեղւոջ։ Զայս նշանակէ Գ փոփոխումն. զի աջովն Աստուծոյ ստեղծաւ կինն ի կողէն. եւ եգաւ ի յաջ կողմն ի բարձր տեղւոջ ի դրախտին։ Եւ յորժամ ի ձախ կողմ աշխարհի անկման կինն եղեւ պատճառ, վասն այն զձախ ձեռն ըմբռնեալ ի գուրս ելանէ յեկեղեցւոյն որ է դրախտ ի վերայ երկրի։ Եւ թէ ոք ասիցէ Եւա ի յԱդամայ կողէն է, ապա դուստր է Ադամայ եւ ոչ կին։ Ասեմք եթէ, ի ծնունդս զաւակին՝ պիտոյ է երեք ինչ։ Նախզի՝ իցէ յառնէ եւ ի կնոջէ։ Երկրորդ՝ ի սերմանէ, կամյարենէ։ Երրորդ՝ ի ծննդական մասնէ։ Այլ արդ՝ կինն ի կողէն է Ադամայ եւ ոչի սերմանէ կամ յարենէ. եւ ոչ ի ծնընդական մասնէ յառաջ եկեալ. եւ ոչ ներգործութեամբ առն. այլ աստուածային զօրութեամբն առաւ ի կողէն. ապա ուրեմն ոչ է դուստր Ադամայ Եւա։ Զի որպէս ածս ոստոց կամ մատունս որթոց տնկեն՝ եւ զամենայն ինչ ունի զօրութեամբ զծաղիկ, զտերեւ, զպտուղ, եւ զայլն։ Նոյնպէս եւ կողն այն լոկ միայն՝ զամենայն ունի զօրութեամբ. զմիս եւ զարիւն եւ զջիլ. զմորթ եւ զայլն. որ յետոյ եղեւ ներգործութեամբ կազմեալ եւ շինեալ. որպէս ասէ գիրն։ (Շինեաց զկողն զոր էառ յԱդամայ ի կին։) Զկինն շինուած կոչէ Աստուած։ Նախ զի՝ Աստուծոյ է շինուած. ոչ ոք կարէ քակել. բայց միայն նա որ շինեացն, որպէս այն որ զհոգի եւ զմարմին կապեաց ի մի՝ ոչ ոք իշխէ լուծանել. բայց նա որ կապեացն՝ եւ նա արձակեսցէ. եւ վերստին անլոյծ կապեսցի։ Դարձեալ շինուած կոչէ. զի առանց կնոջ աւեր է տունն. եւ տան շինութիւն կինն է. եւ դարձեալ՝զի առն քաղաք եւ գաւառ եւ տուն՝ կինն է. հանգստարան եւ բնակութիւն եւ ժողովումն որպէս ասացք ի վերոյ։ Զայս սովորութիւն կալան այժմ. եւ կոչեն զկինն տուն. տուն ունի՞ս. տուն առեա՞լ ես։ Վասն ասէ. (զկողն զոր շինեաց, էած առ Ադամ։) Եւ տեսեալ Ադամայ՝ նախ հիանայ եւ հրաժարելով ասէ. (այս այժմ ոսկր է յոսկերաց իմոց. ) ի բրթէ այս գեղանիշ պատկերս՝ այն մերկ եւ դատարկ կո՞ղն իցէ։ Երկրորդ՝ յանձնառական եւ հաւատալի ասէ. ստուգապէս այս է ոսկր յոսկերաց իմոց. որեւ մարմին եւս ի նոյն զօրութենէն առաւ։ Երրորդ՝ մարգարէանայ եւ ասէ. այս այժմ միայն է ոսկի եւ մարմին հանեալ յառնէ. յայսմ հետէ՝ այլ ոչ լիցի. այլ յառնէ եւ ի կնոջէ սերմնեալ։ (Սա կոչեսցի կին. զի յառնէ իւրմէ առաւ։) Ինքն ստուգաբանէ զանունն կին. այսինքն, կէս մարդոյ. կամ կող՝ որ է զօրութիւն մի. կամ ի կենդանւոյ առաւ. կամ կողաբոյս եւ կողածին. այս է մեկնութիւն կնոջ անուանն։ (Վասն այնորիկ թողցէ այր զհայր իւր եւ զմայր. եւ երթիցէ զհետ կնոջ իւրոյ։) Զայն մարգարէանայ եթէ՝ յետոյ լինին հայր եւ մայր եւ ծնունդք. դստերք եւ որդիք. որք հարսնանան եւ փեսայանան. եւ թողուն զհայր եւ զմայր։ Որպէս նախ ինքն կատարեաց. զի եթող զհայր եւ զարարիչ Աստուած պատուիրանաւն. եւ զմայր զբնութիւնն յորմէ ստեղծաւ. եւ չոգաւ զհետ կնոջ իւրոյ եւ լւաւ նմա. եւ ել ի դրախտէն որում ոչ էր պատշաճ։ Եւ յայնմ հետէ սովորութիւն կալեալ, թողու փետայն զծնօծսն. եւ երթայ առ հարսն։ Եւ ապա հարսն զիւր ծնօղսն թողու. եւ գայ զհետ փեսային եւ պսակի։ Եւ դարձեալ՝ թէ շփոթումն ինչ լինի տանն, թողու մարդն զծնօղսն. եւ երթայ զհետ կնոջն։ Սակայնն օրինաւորն այն է՝ որ վատթարն զհետ լաւին երթայ. այսինքն, կինն երթայ ի տուն հօր առն իւրոյ։ Որպէս եւ եղեւ ի կատարումն մեծի խորհրդոյն. զի Տէրն մեր անբաժանելի աստուածութեամբն ի հօրէ եկեալ. եւ եթող զմայր ի տրտմութեան. եւ գայ ի խաչ զհետ եկեղեցւոյ. ապա այնուհետեւ հարսնացեալ եկեղեցի թողեալ զամենայն այսինքն, զհայրենի սովորութիւն կռապաշտութեանն, եւ զմայրենի սովորական մեղս, եւ երթայ զհետ փեսային Քրիստոսի ի տուն հայրենի. ի հաւատս եւ ի գործս սուրբս. եւ նոքօք յարքայութիւնն երկնից։ (Եւ եղիցին երկուքն ի մարմին մի։) Նախ զվատթարն ասէ որ է մարմին. եւ ոչ ասէ մի հոգի. ըստ այնմ, (որ միտնայ ի Տէր՝ մի հոգի է. եւ որ միայն ի կին մի մարմին է. ) այսինքն, մի է հեշտախտութիւն եւ ցանկութիւն երկուցն։ Դարձեալ մի մարմին. զի ցաւակից եւ խնդակից լինին միմեանց որպէս մի մարմին իրերաց. ըստ առաքելոյն՝ (եթէ վշտանայ մի անդամն, վշտանան ամենայն անդամքն ընդ նմա. եթէ փառաւորի մի անդամն, խնդան ամենայն անդամքն ընդ նմա։) Դարձեալ՝ մի մարմին են երկոքեանն. եւ կէս մարդոյ է մինն առանց միւսոյն։ Եւ թէ ասիցէ ոք՝ եթէ կէս մարդոյ են առանց միմեանց, ապա առն առանց կնոջ ոչ է պարտ եթէ գործ ինչ կատարեսցէ. կամ աղօթեսցէ, կամ այլ ինչ։ Ասեմք եթէ՝ մին մարմին լինին այր եւ կին, եւ ոչ թէ մի անձն. զի իւրաքանչիւր ոք՝ յատուկ անձամբ կարէ գործել զինչ եւ կամեսցի։ Չորրորդ դարձեալ մի մարմին. զի յերկուցն սաղմն մածեալ լինի ի մին մարմին զաւակին։ Հինգերորդ լինին մի մարմին. զի այրն զգեղ կնոջն եւ զհամեստութիւն՝ իւրն համարի. եւ կինն զինչս եւ զփառս առնն՝ իւրն համարի։ Վեցերորդ սոսկալին եւս. Քրիստոս գլուխ. եւ մարմին եկեղեցի. եւ գլուխ եւ անդամքն մի են ըստ Պօղոսի. (մարմին եմք ի մարմնոյ նորա. եւ ոսկր յոսկերաց նորա։) Զորեւ օրհնեսցէ զձեզ ճշմարիտ գլուխն Քրիստոսի ի փառս եւ ի պատիւ ադամոյ իւրոյ. կալ եւ մնալ ձեզ ի մարմին ի պատճառս օրհնութեան յորչէ ծնութիւն զաւակաց. ի լրումն եկեղեցւոյ Սրբոյ. եւ ի յաճումն երկնւոր պսակացն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. Որ է օրհնեալ յաւիտեանս. Ամէն։