Նորին քարոզ վասն ձայնական աղօթից. ի բանն՝ (Ձայնիւ իմով ես առ Տէր կարդացի։) Սաղ. 144. 1։ (Գլուխ. ՂԱ)

Վասն բազում պատճառի բարձր ձայնիւ աղօթեմք առ Աստուած. ըստ մարգարէին։ (Ձայնիւ իմով ես առ Տէր կարդացի։) Նախ՝ որպէս մարգարէքն քնարաւ եւ գործեօք երգէին օրհնութիւն. ըստ այնմ, (տասն աղեաւ սաղմոսարանաւ սաղմոս ասացից քեզ։) Այսպէս եւ մեք կենդանի քնար եմք հոգւոյն սրբոյ. տասն զգայարանօք հոգւոյ եւ մարմնոյ երգեմք օրհնութիւն։ Երկրորդ՝ զբարձրեալն ի բարձունս՝ բարձր ձայնիւ բարեբանեմք. որպէս խրատէ մարգարէն. (բարձր արարէք զՏէր Աստուած մեր. երկիր պագէք եւ այլն։) Եւ այլ եւս. (օրհնեցէք զնա ի ձայն ցնծութեան. եւ ի բարբառ լսելիս։) Երրորդ՝ հրեշտակք անդադար բերանով՝ անհանգիստ բարբառով՝ ի ձայնս իւրեանց բարեբանեն զԱստուած. ըստ մերովբէիցն որք աղաղակէին մի առ մի. (սուրբ սուրբ սուրբ Տէր զօրութեանց. ) եւ մեք նմանեալք նոցա, ձայնակից լինիմք ըստ կարողութեան մերում։ Չորրորդ՝ ձայնն հեռաւորացն է. իբր թէ մեղօք հեռացեալք յԱստուծոյ. ըստ որում թէ՝ (մեղքն ձեր որոշեն ի մէջ իմ եւ ի մէջ ձեր. ) վասն որոյ բարձր աղաղակեմք լսել եւ ողորմիլ մեզ։ Հինգերորդ՝ վերափոխեալ հոգիքն՝ հեռի են ի մէնջ բազում հեռաւորութեամբ. կենօք եւ աշխարհօք. եւ մեք սրբոցն մաղթեմք բարեխօսել վասն մեր. եւ վասն մեղուցելոցն թողութիւն խնդրեմք։ Վեցերորդ՝ զի սարսին դեւք եւ չքանան ի հոգենուագ ձայնից. ըստ որում այսն որ չարչարէր զՍաւուղ՝ փախչէր ի սաղմոսելն Դաւթի. եւ որպէս կայծակունք եւ որոտ եւ կարկուտ՝ այսպէս աստուածային ձայնք եւ հոգեւոր երգք՝ այրեն զսատանայ. եւ ահաբեկեալ ի բաց հեռանայ ի մէնջ. ըստ Դաւթի. (որոտաց Տէր յերկնից եւ բարձրեալն. ետ զձայն իւր ի կարկուտ եւ ի կայծակունս հուր։) Ըստ որում ի գերեզմանն Ղազարու գոչեաց Յիսուս ի ձայն մեծ՝ զի սարսեսցին բարապանք դժոխոցն որք են դեւք եւ մեղաւորք. եւ ոչ մի այն ի մարդկանէ, այլեւ ի ձայնէ հաւուխօսելոյ եւ ի ժամահարաց՝ հալածին դեւք. զի ձայնք նոցա կոչնակք եւ օրինակք են օրհնութիւնսն Աստուծոյ։ Եօթներորդ՝ բարձր ձայնիւ կոչեմք զհրեշտակս երգակցիլ մեզ. ըստ որում հրաւիրէ մարգարէն. (օրհնեցէք զՏէր ամենայն հրեշտակք եւ զօրութիւնք նորա։) Եւ զի երգակցին մեզ՝ ասէ յայլ ուր. (կանխեցին իշխանք հանել զօրհնութիւն ի մէջ գուսանաց եւ գովչաց։) Ութներորդ՝ զուրախուի հոգեւոր մեր նշանակէ. ըստ որում, (շրթամբք ցնծութեան օրհնեսցէ զքեզ բերան իմ։) Եւ թէ՝ (օրհնեցէք զՏէր ցնծութեամբ եւ ուրախութամբ. ) որպէս հրեշտակք ի ծննդեանն ցնծացեալք՝ բարձր ձայնիւ զփառս ի բարձունս երգէին. եւ ստնդիայ տղայքն եւ աշակերտքն ի գալստեան Տեառն՝ մեծաձայնութեամբ Ովսաննայ երգէին։ Իններորդ՝ զանձկութիւն եւ զնեղասրտութիւն մեր նշանակէ, զոր կրեմք ի սատանայ է. վասն որոյ բարձրաձայնիւ աղաղակեմք առ բարձրեալն հզօր՝ զի փրկեսցէ զմեզ։ Տասներորդ՝ զի ետ մեզ ձայնական գործիք զմասունս մարմնոյ՝ որով պաշտամամբ եւ բարձր ձայնիւ օրհնեմք զտուօղն. ըստ Դաւթի. (օրհնեցէք զնա ի բանս քաղցր, եւ ի ձայն գոհութեան։) Մետասաներորդ՝ վասն ժողովրդեանն. զի ամենեքեան լսիցեն եւ զարթիցեն ի թմրութենէ եւ ի քնոյ մեղաց. ըստ Եսայեայ խրատու. (գոչեա զօրութեամբ եւ մի խնայեր. բարձրացո իբրեւ զփողոյ զբարբառ քո. ) վասն որոյ աղաղակեմք. (զարթիք եւ մի ննջէք նման յիմար կուսիցն եւ այլոցն։) Երկոտասաներորդ՝ բարձր ձայնիւ զաւետիս տամք ամենայն հաւատացելոց փրկութեան. ըստ որում, (ել ի վերայ լերինդ բարձու աւետարանիչդ Սիօնի. բարձրացո իբրեւ փողոյ զբարբառ քո աւետարանիչդ Երուսաղէմի։) Երեքտասներորդ՝ ձայնն առաւել վարժէ զմիտս մարդկան ընդ իւր. վասն որոյ քաղցրաձայն երգով զմիտս մարդկան ի քաղցրութիւն Աստուծոյ հրաւիրեմք։ Չորեքտասաներորդ՝ հրամայեաց միաբան աղօթել. ըստ այնմ, (թէ երկու եւ երեք միաբանեսցին ի ձէնջ ի վերայ երկրի վասն ամենայն իրաց՝ անդ եմ ես։) Այդ այս՝ ձայնիւ առաւել կատարի. զի ներդաշնակաբար ձայնակցեմք միմեանց զբարբառ օրհնութեան։ Հնգետասաներորդ՝ զոչ երկնչիլն՝ նշանակէ ձայնիւ աղօթելն. ըստ այնմ, (որ ոք խոստովանեսցի յիս առաջի մարդկան, խոստովանեցայց եւ ես զնա առաջի հօր իմոյ. ) ըստ Դաւթի. (խօսէի զվկայութիւնս Քո առաջի թագաւորաց՝ եւ ոչ ամաչէի։)

Նորին քարոզ վասն Ձայնական աղօթից. ի բանն՝ (Ձայնիւ իմով ես առ Տէր կարդացի։) Սաղ. 144. 1։ (Գլուխ. ՂԲ)

Եւ վասն բազում պատճառի ձայնիւ աղօթելի է մեզ։ Նախզի՝ աղաղակն ստին է յատուկ. զի զիղձս մեր նշանակէ. որպէս ձայնն բերանոյ. եւ խօսքն լեզուին. վասն այն ձայնիւ աղաղակեմք՝ որ զպաղատանս յայտնէ ի լսելիս մեր։ Երկրորդ՝ զներքին կսկիծն յայտ առնէ բարձր աղաղակելն. զոր ունիմք ի հոգիս մեր վասն մեղաց, եւ հեռանալոյն յԱստուծոյ։ Երրորդ՝ որպէս ասաց Մովսէս յօրէնսն, եթէ ընդ պատարագս գառինն չորրորդ դորակ գինւոյ եւ իւղոյ բերցեն. եւ ընդ խոյին զերրորդ մասն դորակի. եւ ընդ ղուարակին կէս դորակի. մի քան զմի առաւելեալ։ Արդ՝ գառն նշանակէ զմիտսն սուրբ եւ անմեղ։ Եւ խոյն՝ զհոգին խոնարհ։ Եւ զուարակն՝ զմարմինն վաստակեալ ի բարիս. ըստ այնմ, (պատարագ Աստուծոյ հոգի խոնարհ. զսիրտ սուրբ եւ զհոգի խոնարհ Աստուած ոչ արհամարհէ։) Իսկ իւղն՝ զուարթութիւն մտացս։ Եւ գինին՝ զուրախութիւն հոգւոյն նշանակէ։ Իսկ առաւել ձայնն՝ զաւելի զուրախութիւն հոգւոյն նշանակէ եւ ցուցանէ. զոր պարտ է օրըստօրէ յաւելուլ բարեացն գործովք։ Չորրորդ՝ բարձր ձայնն՝ յորժամ պրկին ձայնական գործիքն, առաւել չարչարի եւ վաստակի. զի որպէս որ ծունր կրկնէ վաստակի. նոյնպէս բարձր աղաղակելովն՝ ի սէրն Աստուծոյ աշխարհի։ Հինգերորդ՝ ի խորխորատ անկեալ ոք՝ բարձր աղաղակէ ի վեր. զի լսիցեն եւ հանիցեն։ Նոյնպէս եւ մեք ի խորխորատ մեղաց ընկղմեալ, բարձր աղաղակեմք առ Աստուած. որպէս Յովնան ի փոր կիտին ընկեցեալ. եւ Դաւիթ ասէ. (ի խորոց կարդացի առ քեզ։) Վեցերորդ՝ որքան ձայն պաշտամանն հասանի՝ հալածին դեւք որք ի յօդս են բնակեալ։ Զի քահանայից ձայնն՝ որպէս ձայն որոտման սարսռելի է նոցա. եւ անուանակոչումն Աստուծոյ՝ որպէս փայլակն խոցէ զնոսա. եւ կնիք խաչին՝ որպէս քարեայ կարկուտ հարկանէ զնոսա. ըստ այնմ, (որոտաց Տէր յերկնից՝ եւ բարձրեալն ետ զձայն իւր ի կարկուտ։) Եօթներորդ՝ որպէս ձայն յաղթողաց ի պատերազմի՝ լքանէ եւ բեկանէ զմէջս թշնամեաց. նոյնպէս բարձր ձայնիւ աղաղակելն՝ զյաղթութիւն ի վերայ թշնամեաց նշանակէ. որպէս ի վերայ երիքովի շուրջ գալն եօթնեկի փողովք եւ պաշտմամբ, եւ յեօթներորդ բարձր աղաղակելն՝ կործանեցաւ պարիսպն, եւ հեղաւ որպէս ջուր. նոյնպէս բազմութիւնք դիւաց կործանին ի յաղաղակելն քահանայից։ Ութներորդ՝ ձայնն յողբս շարժի զամենեսեան եւ յարտասուս։ Իններորդ՝ ձայնիւն համաձայնիմք միմեանց յաղօթս։ Տասներորդ՝ ձայնն զերգս օրհնութեան նշանակէ՝ որք երգեմք զյաղթականն Աստուծոյ. որպէս յորժամ էանց ժողովուրդն ընդ ծովն, եւ փարաւօն ընկղմեցաւ, էառ Մարիամ զթմբուկն. եւ ամենայն կանայք ընդ նմա. օրհնէին զԱստուած եւ ասէին. (օրհնեսցուք զՏէր՝ զի փառօք է փառաւորեալ. զհեծեալս եւ զերիվարս ընկէց ի ծով։) Մետասաներորդ՝ (ի ձայն օրհնութեան կռածոյ փողոյ օրհնութեամբ եւ ցնծութեամբ սաղմոսեցէք ասէ Դաւիթ. ) փոխանակ փողոցն՝ ձայնական գործիքն մեր։ Երկոտասաներորդ՝ (բարձր արարէք զՏէր Աստուած մեր՝ երկրպագէք ի լեառն սուրբ նորա. ) որ է եկեղեցի լեառնացեալ առաքինութեամբ։ Երեքտասաներորդ՝ սաղմոսիւք եւ օրհնութեամբ՝ եւ երգօք հոգեւորօք փառաւորեմք. այս է՝ սաղմոսն ի թիւ եւ աղօթքն. օրհնութիւն շարականն. եւ երգքն հոգեւորք՝ ձայնաւորքն են։ Չորեքտասաներորդ՝ ի տօնս կռոց եւ ի հին տաճարն՝ այսպէս երգէին. եւ ոչ է պարտ տաճարին Աստուծոյ եւ նորոյս պաշտման պակաս գոլքան զնոցայն. եւ անխրախճան եւ խուլ եւ համր. վասն այն՝ որպէս նոցայն էր մարմնաւոր երգ՝ զմերս ի հոգեւորն փոխեցին։ Զանմարմինն՝ ի մարմին։ Զբարձունս՝ ի ցածութիւն։ Զհեռին՝ ի մերձ։ Զդժուարինն ի դիւր։ Արդ՝ զառաջինն զանմարմինն ի մարմին. այս է՝ զի դեւք անմարմին են՝ անտեսանելի եւ անըմբռնելի մեզ։ Արդ՝ զչարութիւն նոցա եւ զպատերազմ՝ ի ներս ի մարմինս մեր յաղթեսցուք. զի յորժամ յաղթեմք հեշտութեանց մարմնոյ մերոյ, յաղթեցաք զդեւսն՝ որք հակառակ եւ տիպ են արտաքին թշնամեաց մարմնոյ. զի զնոսա զօրութեամբ յաղթեմք. իսկ զսոսա՝ տկարութեամբ. (զի որքան տկարանամք, այնքան զօրանամք։) Իսկ զբարձունս ի ցածունս. զի որ անհնարին է ծանր մարմնոյ ի բարձունս յերկինս ելանել եւ ընդդէմ բնութեան՝ եւ զայս եւս կարելի արար մեզ. զի որքան ցածանամք եւ խոնարհիմք, այնքան բարձրանամք եւ խոնարհիմք, այնքան բարձրանամք. եթէ հեզութեամբ եւ խոնարհութեամբ, եւ եթէ ծունր կրկնելով եւ ի հող իջմամբ. եթէ ի վայր ի խորափիտս երկրի մտանեմք մարմնով, այնքան ի բարձունս ելանեմք հոգւով։ Որպէս զՄանասէէ պատմեն. կապեալ երկաթով ի խոր վիրապս ընկեցեալ. որ յաւուրս քառասունս աղօթիւք բարձրացեալ ի դուրս ել։ Նոյնպէս եւ ամենայն ոք ի ձեռն աղօթից եւ խոնարհութեանց վեր ի յերկինս բարձրանայ։ Իսկ զհեռին ի մերձն. զի հեռի է դատաստանին ընտրութիւն. եւ ոչ գիտեմք զարդարն եւ զմեղաւորն։ Այլ այժմ ի մերձակայս ճանաչեմք զընտրեալն եւ զխոտեալն։ Նախ ի միտս մեր. (յորժամ զմեզ ոչ ըստ գտանիցեն, ճանաչեմք թէ հաճոյ եմք Աստուծոյ։) Երկրորդ՝ ի գործս նայելով՝ իմանամք զբաժին արքայութեանն եւ զժառանգ դժոխոցն։ Իսկ չորրորդ զդժուարինն ի դիւրին. զի դժուարին է մտանել յարքայութիւնն Աստուծոյ. (զոր ակն ոչ ետես, եւ ունկն ոչ լուաւ եւ այլն։) Այլ զայս դիւրապէս կարեմք ըստանալ. ի ձեռն ապականացու իրաց՝ զանապականն առնուլ պսակ. այսինքն, (զքաղցն կերակրել. եւ զծարաւն արբուծանել. եւ զմերկն զգեցուցանել. եւ զօտարն ժողովել. զհիւանդս տեսանել. եւ բանտելոցն մխիթար լինիլ. ցբարիս գործել. եւ բարեացն Աստուծոյ հասանիլ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն Աղօթից. ի բանն առակին որ ասէ։ (Լաւ է ճշմարտութիւն եւ արդարութիւն քան զարիւն զոհից։) Առակ. 21. 3։ (Գլուխ. ՂԳ)

Գիտելի է՝ որ պատարագք անասնոցն՝ ի պատկեր մեր մեռանէին. եւ նուիրին արիւնքն եւ ողջակիզին. իբր թէ մեք մեռաք եւ նուիրեցաք Աստուծոյ ըստ այսմ օրինակի։ Զի արիւնն ելեալ ի սրտէն, է ինքն արիւն. եւ ունի ընդ ինքեան զկենդանութիւն. եւ զշունչն ընդ խռչափողն խառնեալ։ Իսկ ի մէջն ի սրտէ մերմէ աղօթքն բղխեալ, է ինքն բան եւ իղձ եւ ճշմարտութիւն. եւ հեծեծումն ընդ նմին խառնեալ ըստ չորից կրից արեանն։ Այլ մարմին զոհին՝ կրեաց զցաւն եւ մեռաւ. եւ ողջակէզ եղեւ։ Իսկ արդարութեան գործն՝ ի մարմին կրէ զվաստակն եւ զմեռելութիւն ախտի. եւ սիրովն Աստուծոյ ողջակիզի ըստ երից կրից մարմնոյն պատարագի։ Արդ՝ լաւ է պատարագ աղօթիցն, քան զարիւն զոհիցն։ Նախզի՝ այն պատկեր եւ օրինակ՝ ցուցաւ մեզ. իսկ այս ճշմարիտ պատարագ. որ զհոգի եւ զմարմին մեր նուիրեմք Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ զի զայս հաճեցաւ Աստուած եւ ասէ. (պատարագ օրհնութեան փառաւոր արասցի զիս։ Եւ պատարագ Աստուծոյ սիրտ սուրբ եւ հոգի խոնարհ՝ զոր Աստուած ոչ արհամարհէ։) Իսկ զայն անարգեաց ասելով. (ոչ ընդունիմ ի տանէ քումմէ զուարակս։) Երրորդ՝ արեամբք զոհին ոչ խօսիմք ընդ Աստուած. այլ աղօթքն խօսք է ընդ Աստուծոյ։ Չորրորդ՝ յարիւնն սոսկ ոչ հանգչի Աստուած. այլ աղօթիւք եւ գործովք լինիմք տաճար Աստուծոյ։ Հինգերորդ՝ աղօթիւք եւ փառաբանութեամբ նման եմք հրեշտակաց՝ որք մերձաւորք են Աստուծոյ։ Իսկ արեամբ զոհիցն՝ նմանիմք անասնոցն, որք հեռաւորք են Աստուծոյ եւ ի ներքոյ մեր։ Վեցերորդ՝ աղօթիւքն լինիմք հրեշտակաց նման՝ որք կամարարք են Աստուծոյ. եւ արեամբ զոհից՝ նմանիմք անբանից, որք կամարաք են մարդոյ։ Եօթներորդ՝ աղօթիւքն պարզի եւ յստակի խորհուրդ մեր եւ ելանէ յերկինս. եւ արիւն զոհիցն՝ թանձրացեալ մտանէ յերկիր եւ ծածկի։ Ութներորդ՝ արեամբ մի անգամ նուիրի պատարագ. եւ աղօթքն է նշան սիրոյ. եւ բազում անգամ նուիրի. հանապազ մեռելութիւն ախտից եւ ողջակիզումն սիրոյ։ Իններորդ՝ աղօթքն կենդանի եւ խօսուն պատարագ. իսկ արիւնն՝ անկենդան եւ անբան նուէրք։ Տասներոդ՝ աղօթքն յինքենէ, եւ զինքն նուիրէ Աստուծոյ. իսկ ի զոհսն՝ զօտար արիւն եւ զօտար կենդանիս մատուցանեմք։ Ապա ուրեմն ճշմարտապէս լաւ են աղօթք եւ գործք, քան զարիւն զոհից կենդանեաց։ Եւ գիտելի է՝ զի պատարագ անօրինաց՝ պիղծ են առաջի Տեառն վասն հինգ պատճառի։ Նախ՝ թէ մատուցանօղն անօրէն է եւ պիղծ, ոչ ընդունի զնուէրսն։ Երկրորդ՝ թէ պատարագն լինի զրկանօք եւ անարժան։ Երրորդ՝ թէ լինի անարժան Աստուծոյ մատուցեալն. որպէս Կայինին խոտանն եւ անարգն. որում ասէր Աստուած։ (Ուղիղ մատուցեր, այլ ուղիղ ոչ բաժանեցեր. ) զի զվերջինն եւ զանարգն մատոյց։ Չորրորդ՝ թէ լինի չարութեան կամօք որպէս խունկ Ոզիայի, չէ ընդունելի։ Հինգերորդ՝ թէ լինի յանդէպ ժամանակի, չէ ընդունելի. որպէս պատարագն Սաւուղի։ Յայսցանէ յայտ է՝ զի կամք եւ ժամանակն փոխեն զչարն ի բարի, եւ զբարին ի չար. որպէս սպանութիւնն չար է՝ այլ բարի կամօք որ ըստ Աստուծոյ եւ վասն Աստուծոյ, հաճոյ եղեւ. որպէս Եղիային եւ Փենէհէսին։ Նոյնպէս եւ ժամանակն. թէ յառաջ քան զգողութիւնն պատժեն զգողն՝ չար է. այլ յետ գողութեանն՝ բարի է պատիժն. այսպէս թէ ի պահոց աւուրսն ուտեն զմիս՝ չար է. եւ թէ ի յուտիսն, բարի է ըստ ժամանակին։ Դարձեալ՝ կամքն եւ ժամանակն զբարին ի չար փոխէ. որպէս կեղծաւորաց աղօթքն պահքն եւ ողորմութիւնն գործք բարիք են. այլ փառասէր կամքն՝ չարացոյց զնոսա։ Այսպէս ժամանակն. յերէկ ուտիք էր եւ հրաման կերակրոյ եւ ամուսնութեան. եթէ ի պահս կատարի, թէպէտ հալալէ ամուսնութիւնն, ի շնութիւն է համարեալ վասն ժամանակին. եւ կերակուրն պղծեաց զմարդն։ Իսկ արդարոյն պատարագն՝ ընդունելի է. որպէս Աբէլին եւ Նոյին. զի նախ զԱստուած առ ինքն հանգուցանէ. եւ ապա զպատարագն ընդունի։ Այս է պատճառն. զի մարդիկ զպատարագն ընդունին. եւ նովաւ հաշտին ընդ նուիրօղն. իսկ Աստուած ոչ այսպէս. այլ ի ձեռն մատուցանողին ընդունի զպատարագն։ Զայս եւ ի բանեղէն պատարագն է տեսանել. զի յանարժան սրտէ ոչ ընդունի զաղօթս. ըստ այնմ, (ընդէ՞ր բնաւ պատմես զարդարութիւն իմ եւ այլն։) Եւ դարձեալ՝ այլ իմն գոյ բանեղէն պատարագիս պատճառ. այսինքն, զի սիրտն եւ լեզուն թէ միաբանին միմեանց, ընդունելի է. ապա թէ զայլ ինչ մտածէ, եւ զայլ աղօթէ, ոչ է ընդունելի։ Նոյնպէս եւ ձայնեղէնն. եթէ իղձ սրտին եւ ձայնն զուգաւորին, ընդունելի է. ապա թէ ոչ՝ աւանդութեան է լրումն. եւ ոչ սիրոյ պտուղ առ Աստուած կամ պաշտօն։ Եւ այս գիտելի է՝ զի այն է պատարագ մարմնական՝ յորժամ վասն անուանն Աստուծոյ զարիւնն ի սրտէ կենդանւոյն հանեմք՝ այն է բաժին Աստուծոյ, եւ կենդանին մեռանի. այս է պատարագն եւ մատաղն։ Եւ երիւք կատարի. մին՝ զի յանուն Աստուծոյ է. երկու՝ զարիւնն ի սրտէն հանեմք. երեք՝ որ մարմինն մեռանի։ Այսպէս աղօթքն որ է բանեղէն պատարագ՝ մատուցանեմք Աստուծոյ։ Նախզի՝ յանուն Աստուծոյ աղօթեմք։ Երկրորդ՝ ի սրտէն զբանն բղխեմք։ Երրորդ՝ զի զախտն մեռուցանեմք. այսպէս կոչի եւ աղօթքն պատարագ։ Եւ թէ ո՞րն է ի սոցանէ ընդունելի՝ մարգարէն ասէ։ (Մատո Աստուծոյ պատարագ օրհնութեան։ Զի ընդ զոհս եւ ընդ պատարագս ոչ հաճեցաւ Աստուած. ) Եւ այս վասն վեց պատճառի։ Նախզի՝ աղօթքն բանաւոր պատարագ է եւ խօսուն. եւ այն անբան եւ առանց խօսից։ Երկրորդ՝ այս ի մեր անձնէ եւ յէութենէ է. եւ այն արտաքին իր։ Երրորդ՝ այս բաժին է ի մեր հոգւոյս եւ մարմնոյս. եւ այն բաժին է յնչից մերոց։ Չորրորդ՝բանն անմարմին է, եւ ազգակից Աստուծոյ. եւ նա մարմին եւ օտար յԱստուծոյ։ Հինգերորդ՝ սա միշտ կենդանի եւ պատարագ է. եւ նա ընդ պատարագիլն վախճանեցաւ։ Վեցերորդ՝ իղձ սրտին առաւել բանիւն հպի առ Աստուած, քան արտաքին կենդանեօք։ Ապա ուրեմն յաղագս այս քան պատճառաց՝ առաւել է աղօթից պատարագն, քան զմարմնական նուէրն. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս ամէն։

Նորին քարոզ վասն ուրախութեան եւ Տրտմութեան. ի բանն՝ (Ուրախ լերուք ի Տէր. դարձեալ ասեմ ուրախ լերուք։) Փիլիպ. 4. 4։ (Գլուխ. ՂԴ)

Զայս խրատէ թէ՝ հաւատացեալն ի Քրիստոս եւ բարեգործն ամենեւին ոչ տրտմի աստ։ Զի վասն չորից է տրտմութիւնն. երկուքն պիտակ. եւ երկուքն իսկապէս։ Եւ յայսցանէ բարեպաշտ հոգին ոչ տրտմի։ Նախ տրտմութիւն է վասն մարմնաւորաց պակասութեան՝ ընչից եւ այլոց. եւ առաքինին վասն այսց ոչ տրտմի. զի միշտ յայնս ցանկայ։ Երկրորդ տրտմութիւն է՝ վասն մեղաց. եւ առաքինին մեղս ոչ ունի. եւ թէ տրտմի վասն մեղաց աշխարհի եւ ապաշխարհութեան, այն ուրախութիւն է ի հոգին. եւ կերպարանաւ է տրտմութիւն. սոքա պիտակ տրտմութիւնք են։ Եւ իսկապէս տրտմութիւն է առաջին մահն՝ եւ յետ այնր երկիւղ տանջանացն. եւ առաքինիքն ի մահու ի կեանս փոխին. ոչ տրտմին վասն մահու. այլեւ Քրիստոսիւ ազատին ի տանջանաց. եւ վասն այն ոչ տրտմին։ Յիրաւի ապա խրատէ առաքեալն թէ՝ (անտրտում ուրախութիւն է առհաւատչեայ հանդերձելոյ կենացն. ) այժմ ընդունին առ ինքեանս սուրբքն Աստուծոյ։ Վասն այն է գրեալ ի վարս հարանցն թէ՝ սուրբն Ատօն ոչ տրտմէր բնաւ. եւ էր զուարթ երեսօք եւ ուրախ սրտիւ. նմանապէս եւ այլքն։ Եւ գիտելի է՝ զի ուրախութիւնն լինի ի բարեկարգութենէ հոգեկան կամ մարմնական իրաց. իսկ ծաղրն՝ բղխի յուրախութենէ. զի ուրախութիւն սրտին է. եւ ծաղրն մարմնոյն։ Իսկ զբօսանքն լինին ի ծաղրէ. եւ մոռացումն տրտմութեան եւ ցաւոց՝ լինի ի զբօսանաց եւ ի զբաղանաց։ Եւ այսպէս ուրախութիւնն եւ ծաղրն՝ զանցեալ տրտմութիւնն մոռանալ տան. այլ ոչ զհանդերձեալ երկիւղ եւ զտրտմութիւն մահուն աւ զտանջանաց։ Դարձեալ՝ արժան է գիտել թէ՝ ո՞րպէս զանազանին ամօթն եւ տրտմութիւնն։ Պատ։ Այսպէս հասարակք են։ Նախզի՝ երկոքեանն բանական մասինն են. եւ ոչ ցասման կամ ցանկութեանն։ Եւ դարձեալ՝ զի երկոքեանն պակասութիւն ախորժելեացն են։ Այլ այսպէս զանազանին։ Նախզի՝ ամօթն իմացական մասինն է կիր. եւ տրտմութիւնն կամացն։ Երկրորդ՝ զի տրտմութիւն սրտին է կիր. եւ ամօթն երեսացն։ Երրորդ՝ զտրտմութիւնն յինքենէ կրեմք. եւ զամօթն յայլմէ։ Չորրորդ՝ ամօթն միայն գոյանայ ի պակասիլ բարեացն. եւ տրտմութիւնն բարեացն եւ չարեացն։ Զի թէ ոք ախորժ է զբարի կամ զչար, ի պակասիլն նոցա տրտմի. զի տրտմութիւն է պակասութիւն ախորժակացն։ Հինգերորդ՝ ամօթն միշտ անցեալ գործոյն է. եւ տրտմութիւնն լինի յանցեալն, լինի եւ վասն ներկային։ Եւ այսպէս զանազանին սոքա երկոքեանն։ Զի չարն թէ անցեալ է ամօթ ածէ. եւ թէ մերձ է ի ներկայն, տրամութիւն է. թէ ի հանդերձեալ է՝ երկիւղ բերէ։ Այլ աստ հարցանելի է թէ՝ զի՞նչ է ուրախութիւն Տեառն՝ եւ ուրախութիւն աշխարհի։ Պատ։ Ուրախութիւն Տեառն որ է հոգեւոր՝ եւ ուրախութիւն աշխարհիս որ է մարմնաւոր՝ այսպէս զանազանին։ Նախզի՝ հոգեւորն մարմնովն աշխատ ածէ. եւ յուսովն ցնծացած. իսկ մարմնաւորն՝ մարմնովն փափկացած՝ եւ հոգւովն վշտացած։ Երկրորդ՝ մարմնոյ ուրախութիւնս զղջումն ունի ի պակասիլ պատճառին. իսկ հոգեւորն՝ ոչ ունի զղջումն։ Երրորդ՝ զի մարմնոյ ուրախութիւնն հակառակ ունի զտրտմութիւնն. իսկ հոգեւորն՝ առանց հակառակութեան է. զի որքան առաւելուն տրտմականքն մարմնոյ, այնքան աճի ուրախութիւնն ըստ հոգւոյ։ Չորրորդ՝ զի մարմնաւորն անցաւոր է եւ ժամանակեայ. իսկ հոգեւորն՝ անանց եւ միշտ ի կեանս. եւ յետ մահու. ըստ որում, (զուրախութիւնն ձեր՝ ոչ ոք հանիցէ ի ձէնջ։) Եւ դու տես զչափ տրտմութեան Տեառն. զի թէ մարգարէն Դաւիթ որ մարդ էր՝ տրտմէր վասն մեղաւորաց. որպէս ասէ. (տրտմութիւն կալաւ զիս ի մեղաւորաց. ) եւ առաքեալն որ զճաշակ մի էառ ի սիրոյն Աստուծոյ՝ ասէր. (ո՞ հիւանդանայ եւ ես ոչ. ո՞ տապանայ եւ ես ոչ վշտանամ։) Քանի՞ առաւել Տէր մեր Քրիստոս վշտանայ եւ տրտմի վասն մեղաւորաց։ Նախզի՝ արարիչ եւ հայր է մեր. (որպէս գթայ հայր ի վերայ որդւոյ՝ այնպէս գթասցի Տէր. ) եւ ապա զի եղբայր եւ ազգակից եղեւ մեզ։ Այլ վասն մեր խաչեցաւ եւ մեռաւ. եւ ետ զարիւնն իւր եւ փրկեաց զմեզ եւ արդարացոյց։ Եւ յորժամ մեք զայս ամենայն մոռանամք, զրկիմք ի շնորհաց նորա, եւ կորնչիմք մեղօք. զի զանասելի տրտմութիւն եւ զվիշտս կրէ վասն մեր. եւ այսոքիկ այսպէս ի ժամանակեայս։ Դարձեալ՝ տրտմութիւն բերեմք Քրիստոսի յաւուրն դատաստանի. եւ պարծանք սատանայի. յորժամ ասիցէ առ փրկիչն մեր եթէ՝ դու այնչափ երախտաւոր ես մարդկան՝ որ զամենայն արարածս վասն նորա ստեղծեր. զերկինս եւ զերկիր, եւ զամենայն բարութիւնսն ի սմա. այլեւ ետուր նմա օրէնս եւ մարգարէս. այլեւ վասն նորա մարդ եղեր եւ խաչեցար՝ եւ փրկեցեր զնա. զայս ամենայն բարութիւնս արարեր. եւ նա եթող զքեզ. եւ արար զկամս իմ. որ ոչ էի բարերար նմա. եւ ոչ արարածս ստեղծի. եւ ոչ ի խաչ ելի վասն նորա։ Արդ՝ զայդ ամենայն արհամարհեաց՝ եւ զքեզ եւ զգործս քո. եւ եկն զկնի իմ. եւ այսպէս տրտմութիւն է մեղաւորին առաջի Աստուծոյ ի դատաստանին։ Եւ այս եւս գիտելի է՝ զի որպէս մեղքն մեր տրտմութիւն է նմա. այսպէս բարի գործելն մեր՝ ուրախութիւն է Քրիստոսի. ըստ այնմ, (ուրախ լիցի ի բարւոք վարսն ձեր։) Զի ոչ է միայն բաւական ոչ առնել չար. այլ պարտ է թողուլ զչարն եւ առնել զբարին. որպէս խրատէ մարգարէն. (խոտորեա ի չարէ. եւ արա զբարի. ) ապա լինիմք կատարեալք։ Զի ոչ չար առնել եւ ոչ բարի՝ անկատար է. եւ չար առնել եւ բարի, խառնակ է. բարի ոչ առնել եւ չար գործել՝ ամենեւիմբ չար է. չար ոչ առնել եւ բարի առնել՝ կատարեալ առաքինութիւն է. որով ուրախանայ Քրիստոս վասն բազում պատճառի։ Նախ՝ յորժամ տեսանէ զմեզ զհետ պատուիրանացն ընթացեալ, թողել զաշխարհս եւ զնա սիրեալ եւ առ նա փութացեալ, յայնժամ ուրախանայ Քրիստոս ի գործս մեր։ Դարձեալ՝ յորժամ արդարապէս կարգաւորեմք զհոգի եւ զմարմին մեր՝ որպէս բնական ստեղծումն է. այսինքն, զմիտս եւ զհոգիս դաստիարակ կացուցանեմք շնչոյս եւ մարմնոյս. եւ զսոսա արբանեակ մտացն. եւ զօրէնսն Աստուծոյ դաստիարակ մտացն. այսպէս զմիտսն հետեւցուցանել օրինացն Աստուծոյ. եւ զհոգին մտացն. եւ զշունչն եւ զմարմինն հոգւոյն. յայնժամ լինի մարդն բոլորովին երկնային, եւ կարգաւորեալ յինքեան։ Դարձեալ՝ այլ իմն կարգաւորի մարդն ի ներքս. զի հոգին երեք մասն ունի. որ է բան, ցասումն, եւ ցանկութիւն։ Եւ բանն իշխան եւ Տէր է ցասմանն. եւ ցասումն ցանկութեանն. եւ սոքա հետեւեալ նմա եւ հնազանդ բանին. եւ այսպէս պատկերն Աստուծոյ պայծառանայ ի մեզ. եւ ուրախանայ Աստուած։ Ապա ուրեմն թէ զայս կարգս շրջեմք, զցասումն եւ զցանկութիւնն անհնազանդ բանին եւ իշխեցօղ առնեմք, յայն ժամ կորուսանի պատկերն Աստուծոյ ի մեզ. եւ շրջի կարգ ստեղծմանն։ Դարձեալ՝ Աստուած զմարդս բարի է ստեղծեալ. հոգի եւ մարմին եւ շունչ. այլ սատանայ գայ գաղտաբար եւ ի բարի բնութիւնս մեր խառնէ զչար սերմանս իւր այսպէս։ Ի հոգին չար խորհուրդ. եւե ի շունչն չար խօսս. եւ ի մարմինն չար գործս. յորժամ զգուշանայ մարդ եւ ոչ տայ տեղի չար սերմանացն, այլ պահէ զմիտսն ի չար խորհրդոց, եւ զլեզուն ի չար խօսից, եւ զմարմինն ի չար գործոց, յայնժամ ուրախանայ Աստուած տեսեալ զմարդն ի չարէն հեռացեալ, եւ ի բարին հաստատեալ։ Դարձեալ՝ սատանայ հակառակ է Աստուծոյ եւ թշնամի մարդոյս. եւ կամի Աստուած հանապազ զմարտնչիլն մեր ընդ սատանայ եւ յաղթել նմա. ըստ այնմ, (ոչ է մեզ մարտ ընդ մարմնոյ եւ ընդ արեան, այլ ընդ իշխանութիւնս։) Արդ՝ յորժամ արիութեամբ մերով յաղթեմք հակառակին՝ ուրախանայ Աստուած. եւ տայ զպսակն յաղթութեան։ Եւ կրկին է յաղթութիւնն սատանայի. նախ ի խորհրդոյն զգուշանալ եւ յաղթել չարին. այս է առաջին պատերազմ. եւ ապա ի մարմինս. զի յորժամ յաղթեմք մարմնոյս մերոյ եւ տկարանամք, յաղեցաք չարին. եւ տկարացուցաք զնա. եւ այսպէս ուրախանայ Քրիստոս։ Դարձեալ՝ յորժամ դառնամք ի մեղաց զղջմամբ եւ խոստովանութեամբ, եւ ապաշխարութեամբ քաւեմք զմեղս, ուրախութիւն է Աստուծոյ եւ ամենայն երկնաւորացն. որպէս ի դարձ անառակին՝ եւ մոլորեալ ոչխարին՝ եւ կորուսեալ դրամին։ Գիտելի է՝ զի հրեշտակք հանապազ ուրախանան եւ տօնակից լինին փրկութեան մարդկան. որպէս յայտ է ի կորուսեալ դրամէն, ի մոլորեալ ոչխարէն, եւ յանառակ որդւոյն։ Եւ առաւել ուրախութիւն է նոցա ի դարձ մեղաւորին որ ապաշխարէ, քան ի վերայ բազում արդարոց։ Զոր օրինակ՝ ունիցի ոք բազում դրամ, այլ յորժամ գտանէ զկորուսալն՝ առաւել ուրախանայ։ Կամ ունի բազում եղբայր՝ այլ ի գիւտ կորուսեալ եղբօրն՝ առաւել խնդայ. նոյնպէս եւ հրեշտակք ի զղջումն մեր։ Զի իւրաքանչիւր մարդոյ՝ գոյ պահապան հրեշտակ՝ որ թուէ զամենայն գործս մեր. եւ մատուցանէ առ Աստուած. այլ ի բարի գոծն մեր ուրախանայ. երւ ի չարն տրտմի. որպէս գրեալ է ի հոգէ շահ պատմութիւնս հարցն. եթէ այր ոմն ներկեալ ամենայն մեղօք՝ յորժամ մտանէր յեկեղեցին, տեսանէր զհրեշտակն իւր հեռացեալ եւ զազրացեալ ի նմանէ. եւ յորժամ պատմեցաւ ամենեցուն, եւ զղջացաւ ի մեղաց իւրաց իւրոց, ետես դարձեալ զհրեշտակն մերձ իւր եւ պայծառացեալ. իսկ զդեւն հեռացեալ եւ տրտմեալ։ Այսպէս եղբարք՝ ի բարի գործն մեր ուրախանան հրեշտակք. եւ տրտմին դեւք. զի կրկին են կիրք. այսինքն, ուրախութիւն եւ տրտմութիւն. եւ մարդս հոգի է եւ մարմին. եւ գոյ մեզ հոգեւոր ուրախութիւն եւ տրտմութիւն. եւ մարմնաւոր ուրախութիւն եւ տրտմութիւն։ Զի մարմնաւոր ուրախութիւն մեր՝ ուրախութիւն է դիւաց, եւ տրտմութիւն հրեշտակաց. եւ մարմնաւոր տրտմութիւնն՝ տրտմութիւն է դիւաց, եւ ուրախութիւն հրեշտակաց. նոյնպէս հոգեւոր ուրախութիւն՝ ուրախութիւն է հրեշտակաց, եւ տրտմութիւն դիւաց։ Եւ այսպէս ճանաչեմք. զի ի հեշտութիւն մարմնոյս մերոյ՝ հեշտանան դեւք եւ դժուարին հրեշտակք։ Եւ ի չարչարանս մարմնոյս՝ չարչարին դեւք եւ հեշտանան հրեշտակք։ Լիցի ապա մեր պարկեշտ քաղաքավարին՝ տրտմութիւն դիւաց, եւ ուրախութին հրեշտակաց. զի ընդ նոսին հասարակեալ ի ցնծութեան յարկսն յաւիտենից, տօնեսցուք ուրախութեամբ ի Քրիստոս Յիսուս Աստուած մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։ Աւարտումն յաղագս աղօթիցն առ հասարակ։ Ասասցուք այժմ վասն պահոց։

Նորին քարոզ վասն Պահոց. ի բանն Զաքարիայի որ ասէ։ (Պահեա Ինձ ի չորից. պահեա ի հնգից. պահեա ի յեօթնից պահեա ի տասնից։) Զաք. 8. 19։ (Գլուխ. ՂԵ)

Գիտելի է՝ զի հինգ տեսանեմք պատճառս հիւանդութեան մարմնոյ. եւ հինգ առողջութեան։ Նախ՝ ներքին խառնումն տարերաց՝ հաւասարութիւնն առողջութիւն է մարմնոյ. ջերմ, եւ ցուրտ, չոր, եւ գէջ. այլ առաւելն եւ նուազն՝ հիւանդութիւն առնէ։ Երկրորդ՝ արտաքին օդոց բարեսնունդն առողջութիւն առնէ. եւ ստահակութիւնն հիւանդութիւն։ Երրորդ՝ կերակրոյն շահեկանն եւ չափաւորն՝ առողջութիւն է. իսկ անչափն եւ վնասակարն՝ հիւանդութիւն։ Չորրորդ՝ կենդանական զօրութիւն հոգւոյն յորժամ թուլանայ, հիւանդութիւն է. եւ պակասիլն մահ. իսկ զօրութիւն նորին՝ առողջութիւն է մարմնոյ։ Հինգերորդ՝ ի խնամոցն Աստուծոյ վասն զանազան պատճառի՝ հիւադանայ մարդ եւ առողջանայ։ Արդ՝ առաջին երիցն՝ բժշկական դեղով լինի առողջութիւն. իսկ վերջին երկուցն՝ ոչ։ Նոյնպէս եւ հինգ պատճառք այսոքիկ տեսանին հիւանդութեան եւ առողջութեան հոգւոյ։ Նախ՝ չորից առաքինութեանց մասընկանց հոգւոյն չափաւորութիւնն՝ առողջութիւն է. իսկ առաւելն եւ նուազն՝ հիւանդութիւն հոգւոյ։ Երկրորդ՝ յարտաքին զգայութեանց եւ յայսոց չարաց հիւանդանայ հոգին. եւ ի նոյն զգայութեանց եւ կրից բարեաց՝ առողջանայ հոգին։ Երրորդ՝ նոյնպէս չափաւոր կերակուրք եւ պահք՝ առողջութիւն են հոգւոյ. ըստ առաքելոյն. (յորժամ տկարանամ, յայնժամ զօրանամ. ) եւ շուայտութիւնն՝ հիւանդութիւն գործէ որպէս ի մարմնի։ Չորրորդ պատճառ՝ եւ կենդանական զօրութիւնքն չորս են. այսինքն, գիտութիւնն՝ եւ հաւատ՝ եւ յոյս՝ եւ սէր. թուլութիւն սոցա՝ հիւանդութիւն է հոգւոյ. եւ պակասիլն մահ. իսկ զօրութիւն սոցա՝ առողջութիւն եւ կեանք է հոգւոյ։ Հինգերորդ՝ ի խնամոցն Աստուծոյ. զոմանս պահէ առանց գայթակղութեան. եւ զթիւրեալսն ուղղէ. որպէս զընտրեալսն ի սկզբանէ. եւ զոմանս թոյլ տայ եւ կորնչին. որպէս զխոտեալսն. որ իւրն միայն է գիտելի պատճառն. եւ ի մէնջ լռի։ Արդ՝ առաջին երեք հիւանդութիւնք հոգւոյն՝ բժշկին ի ձեռս մեր եւ այլոց բժշկաց. իսկ չորրորդն՝ միայն Աստուծոյ է կարելի. որ տայ զգիտութիւն եւ զհաւատ եւ զյոյս եւ զսէր։ Իսկ հինգերորդն անջնջելի ունի զպատճառն։ Եւ որպէս բազում եւ զանազան է հիւանդութիւն մարմնոյ. ուստի յայտ է՝ զի բազմազան է նիւթ բժշկական գեղոց որ յարմատս, եւ ի տերեւս, եւ ի զանազան ծաղիկս։ Նոյնպէս բազում է եւ ազգի ազգի ախտ հոգւոց. եւ զանազան է բժշկութիւն նոցին որ ի սրբոց գրոց հաւաքի։ Եւ պահքն է բժշկութիւն ցաւոց հոգւոյ եւ մարմնոյ. որպէս ցուցանի յառաջի կայգ։ Արդ վասն պահոց՝ երիս իրս տեսանելի է։ Նախ՝ զզանազանութիւն պահոց։ Երկրորդ՝ զսրբութիւն պահոց։ Երրորդ՝ զօգտութիւն պահոց։ Արդ՝ զառաջինն գիտելի է՝ զի բազում են պահք անընդունելիք։ Առաջին պահքն որ ի հարկէ բռնաւորաց լինի, ոչ է ընդունելի. եւ ոչ ունի վարձս. որպէս դատապարտեալքն ի դժոխս միշտ պահեն՝ բայց ոչ ապաշխարեն. զի պահք նոցա՝ ոչ ունին վարձս. վասն զի չեն կամաւորք։ Երկրորդ՝ թէ ոք պահէ վասն տկարութեան մարմնոյ՝ ոչ ուտէ ոչ ըմպէ, չէ ապաշխարութիւն. եւ ոչ ունի վարձս. զի ի հարկէ բնութեան է. որպէս օրինակ ի բնականացս. զի հուրն ոչ ունի վարձս զի ջեռուցանէ. եւ ոչ արեգակն զի լուսաւորէ. եւ ոչ այլ ինչ՝ զի բնութեամբ գործեն. զի ի բնականաց ոչ գովիմք, եւ ոչ պարսաւիմք եւ այլն։ Երրորդ՝ թէ ոք պահէ վասն արծաթսիրութեան. եւ այս ագահիցն է՝ որք ճժդեն որովայնի, զի յաւելցեն դահեկանս. ոչ է պահք ապաշխարհութեան. եւ չէ ընդունելի։ Եւ սոքա առաւել դատին արծաթասէր գոլ. քան պահացօղ։ Զի իւրաքանչիւր գործ՝ ի վախճանէն դատեցեալ լինի. զի ի վախճանն շարժէ զներգործօղն։ Ուստի իմաստասէրն Արիստոտէլ՝ օրինակ տայ թէ՝ որ սիրէ պոռնկիլ ընդ մեծատան պառաւու զի առցէ արծաթս, այնպիսին առաւել դատի ագահ, քան եթէ շուն։ Այսպէս եւ պահք արծաթասիրին՝ չէ վարձատրելի։ Չորրորդ՝ թէ ոք պահէ վասն կեղծաւորութեան փառաց, չէ ընդունելի. զի ոչ է վասն ապաշխարութեան եւ փառացն Աստուծոյ. այլ վասն կեղծաւորութեան ինչ եւ փառաց մարդկան. Տէրն հրամայէ՝ (այն իսկ են վարձք նոցա։) Այսպէս չորեքին պահքս՝ չեն ընդունելի։ Այլ որ արտաքոյ սոցա՝ կամաւոր պահեսցէ եւ վասն սիրոյն Աստուծոյ եւ թողութեան մեղաց, ընդունելի է Աստուծոյ։ Այս առաջին գլուխն վասն զանազանութեան պահոց։ Երկրորդ՝ վասն սրբութեան պահոց՝ են չորքս այսոքիկ, զորս մարգարէն ուսուցանէ։ Առաջին որ ասէ. (պահեա ինձ ի չորից. ) այսինքն, յորժամ մարդ պահէ զինքն ի չորից չարեաց որք են ի սրտի։ Նախ ի չար խորհրդոց։ Երկրորդ՝ ի պատրանաց։ Երրորդ՝ ի չար յօժարութեանց եւ կամաց։ Չորրորդ՝ ի չար հեշտութեանց եւ սովորութեանց։ Յայսպիսի չորիցս՝ առաջին հարքն մեր պահեցին. եւ մեզ պահելի է։ Իսկ պահք հինգերորդին է որ ասէ. (պահեա ի հնգիցս։) Յորժամ պահէ ոք զինքն ի հինգ զգայութեանց ախտից. այսինքն, ի տեսանելոյ զչարս. ի լսելոյ. ի հոտոտելոյ. ի ճաշակելոյ. եւ ի շօշափելոյ չարեաց։ Այն առաջինն՝ ներքին զգայութեանցն է պահպանութիւն. եւ այս արտաքին։ Իսկ պահք եօթներորդին որ ասէ։ (Պահեա ինձ յեօթանց. ) այսինքն, ի յեօթն գլխաւորագոյն ախտից՝ որք հոգւով եւ մարմնով կատարին. այսինքն, հպարտութիւն. նախանձ. բարկութիւն. ծուլութիւն. ագահութիւն. որ կորստութիւն. եւ բղջախոհ ցանկութիւն։ Վասն սոցա ասէ առակն. (եթէ աղաչեսցէ զքեզ թշնամին քո՝ մի հաւատար նմա. զի Է չարիք են ի սրտի նորա։) Եւ Տէրն ասէր. (առնու եօթն այսս չարագոյն քան զինքն, եւ բնակի ի մարդն, եւ այլն։) Իսկ պահք տասներորդին է՝ յորժամ զգուշանամք ի չարեաց. եւ պահեմք զհրամանս տասն բանեան պատգամացն Աստուծոյ։ Որ հինգն յանձնական է. եւ հինգն հրաժարական. այսինքն, (Ես եմ Տէր Աստուած քո. եւ չիք այլ ոք բաց յինէն։ Մի երդնուցուս սուտ յանուն Տեառն Աստուած քոյ։ Մի կոչեր զանուն Տեառն Աստուած քո ի վերայ սնատեաց։ Պատուեա զհայր քո եւ զմայր. եւ պահեա զօր շաբաթուն։) Այս յանձնառականն է։ Եւ հրաժարական։ (Մի շնար։ Մի գողանար։ Մի սպանաներ։ Մի սուտ վկայեր։ Մի ցանկար ընչից ընկերի քոյ եւ այլն։) Այսոքիկ են պահք սրբութեան՝ որք ընդունելիք են պահք սրբութեան՝ որք ընդունելիք են եւ վարձս առնուն յԱստուած։ Երրորդն տեսանելի է վասն օգտութեան պահոց թէ, ընդէ՞ր պարտ է մեզ պահել։ Առ որ գիտելի է. թէպէտ մասնաւոր օգտութիւնն բազում է պահոց. զոր կարգեցից մարգարէքն եւ առաքեալքն եւ հայրապատքն եկեղեցւոյ։ Այլ գլխաւոր պատճառն եռակի է։ Նախ՝ վասն բժշկութեան ցաւոց։ Երկրորդ՝ վասն յաղթութեան թշնամւոյն։ Երրորդ՝ վասն ամբառնալոյ մտաց։ Արդ՝ առաջինն վասն բժշկութեան ցաւոց՝ զի ի բազում կերակրոց եւ ըմպելեաց՝ բազում ծնանին հիւթք։ Եւ ի բազում հիւթից՝ բազում ապականութիւնք։ Եւ յապականութեանց՝ մահաբեր հիւանդութիւնք որպէս ցուցաւ ի վերոյ։ Արդ՝ որպէս ի ցաւս մարմնաւորս նախ հրամայեն բժիշկք անսուաղութիւն զոր փէհրիզ կոչեն. եւ ապա տան զդեղ առողջութեան։ Ուստի ասէ Գալիանոս թէ՝ ծայրագոյն դեղ է անսուաղութիւնն. եւ ներհակք ներհակօք բժշկին։ Այսպէս ի հոգեւորն. վասն զի ծնօղքն առաջին Ադամ եւ Եւա՝ ագահութեամբ կերակրոյն մեղան. եւ ի բոլոր ծնունդսն իւրեանց զայս ժանկ հիւանդութեան անցուցին։ Վասն այն ընդդէմ նմա՝ սրբուհի մայրս մեր եկեղեցի, սահմանեաց դեղ եւ առողջութիւն. սորա բժշկէ զամենայն ցաւս հոգւոյ եւ մարմնոյ։ Այս առաջին օգտութիւն։ Երկրորդ օգտութիւն է վասն յաղթութեան թշնամւոյն։ Արդ՝ մեղքն որ բնակեալ է ի մարմինս մեր՝ թշնամի է հոգւոյս մեր. եւ ցանկութեամբ հանապազ զինուորի ընդդէմ հոգւոյն. որպէս ասէ առաքեալն. (մարմին ցանկայ հակառակ հոգւոյ. եւ հոգի հակառակ մարմնոյ։) Վասն այսորիկ մայր մեր եկեղեցի կամելով զարդարութիւն առնել ի մէջ հոգւոյ եւ մարմնոյ, սահմանեաց պահս. զի այսպէս թշնամի որ բնակեալ է ի մարմինս մեր՝ կերպիւ ինչ յաղթեսցի։ Եւ որպէս զդղեակ ամուր զկերակուր եւ զմպելիս հատանելով յաղթեմք. նոյնպէս պահօք յաղթեմք զթշնամիս հոգւոց մերոց. եւ որպէս զհուրն շիջուցանեմք զնիւթն պակասելով. այսպէս պահքն զհուր ցանկութեան մարմնոյս շիջուցանէ։ Այս իսկ թշնամիս որ է բորբոք մեղաց, չորս ընկերս ունի, որք ծնանին չորս որդիս. եւ սոքա զհոգիս ի մեղս խոնարհեցուցանեն։ Վասն որոյ մեղօք դատապարտին. քանզի են ի մարմնի չորս տարեք. յորոց ծնանին չորս հիւթք։ Որոց միջնորդութեամբն՝ հոգին ի զանազան մեղս խոնարհի. որ է բարկութիւն. ագահութիւն. գիջութիւն. եւ ծուլութիւն. եւ այսպէս պահօք սանձահարին սոքա որպէս ցուցաւ։ Երրորդ օգտութիւն պահոց՝ զի ամբարձումն է մտաց. զի ի յոյժ լիութենէ որովայնի՝ տկարանայ միտքն. որպէս ասեն վարդապետք թէ՝ որքան առաւել զորովայնդ ամբարես, այնքան առաւել զգայութիւն մտացն խնանի։ Եւ այս է պատճառն. զի ի լցեալ կերակրոց՝ գոլորշիք ի վեր ելանեն՝ եւ որպէս ծուխ լնուն զխելապատակն. եւ այնպէս ուղեղ գլխոյն շամանդաղեալ, իմանալ ոչ կարէ։ Դարձեալ՝ տեսանեմք եւս՝ զի յընդունիլ կերակրոյն, բոլորովին ջերմութիւնն ի ներքս ի մարմինն հաւաքի. ապա պահք գոլով ստամոքսացն, յամենայն մասունս մարմնոյ սփռի։ Որ ոչ այլ ինչ նշանակէ, քան թէ ի ձեռն պահոց յարդարի հոգեւոր սէրն առ Աստուած. եւ առ ընկերն սփռի ջերմութիւն սիրոյն։ Եւ միտն վերամբարձեալ թեթեւանայ ի ձեռն պահոց. եւ զամենայն բարիս որ ի նմա, եւ զճշմարտութիւն ճանաչէ. եւ հեռանայ ի չարեաց եւ ի ստութեանց աշխարհի։ Այս ամենայն օգտութիւնք ի պահոցն լինին. վասն այն որքան առաւել պահեմք, առաւել զօգտութիւն հոգեւոր ի մեզ ժողովեմք ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ ամէն։ Սակաւ ասացաւ վասն պահոց քարոզս. զի բազումքն ասացեալ եղեն յառաջին հատոր գրոցն։ Ասասցուք այժմ վասն ողորմութեան կարգաւ։