Նորին քարոզ վասն աղքատաց, ի Բանն Դաւթի։ (Երանի որ խորհի զաղքատն եւ զտնանկն, յաւուր չարէ փրկէ զնա։) Սաղ. 40. 1։ (Գլուխ. ՂԶ)

Նախ պարտէ գիտել թէ՝ զի՞նչ է զանազանութիւն աղքատին եւ տնանկին։ Եւ ապա թէ՝ (Երանի որ խորհի զնոսա։) Զի ասեն վարդապետք թէ՝ ի բազումս բաժանին աղքատաց դասք. եւ որպէս քահանայիցն եօթն են դասք. նոյնպէս եւ աղքատաց. զի եւ նոքա զօրորւթեամբ քահանայք են Աստուծոյ։ Եւ են այսոքիկ։ Առաջին աղքատ է՝ որ ի բնէ ծնողաց կարօտ է ընչից եւ պակաս. եւ տնանկ՝ որ ի մեծ տանէ անկեալ է եւ չքաւորեալ։ Երկրորդ՝ որբն եւ այրին, որբն կարօտ է ծնողաց. եւ այրին անխնամածու։ Երրորդ՝ հիւանդն եւ անդամալոյծն. որպէս կաղ, կոյր, եւ այլ ինչ աղքատացեալք, որք կարօտ են առողջութեան։ Չորրորդ՝ բանտեալն եւ գերին եւ ստրուկն. որք կարօտ են ազատութեան։ Բանտեալն է՝ որ ի զընտան եւ ի կոճեղս է եւ ի տանջանս։ Եւ գերին՝ յոչ կամայ ի ծառայութիւն վարեալ. եւ ստրուկն է՝ որ ոչ է գերեալ սրով. եւ ոչ գնեալ. եւ ոչ վարձեալ. այլ միշտ ծառայ է. այսոքիկ ողորմելիք են։ Հինգերրորդ՝ աւետարան՝ պանտուխտն՝ նշդեհն՝ եկն՝ եւ այլն. որք կարօտ են յարկի եւ հայրենեաց. եւ քաղցր խօսից եւ գթոց։ Օտար է հիւրն. որ ժողովիլոյ եւ յարկի է կարօտ. ըստ այնմ, (օտար էի եւ ժողովեցիք զիս։) Պանտուխտն՝ որ եկեալ է յայլ գաւառէ ի մէջ մեր. եւ կարօտ է տան եւ ժառանգութեան եւ այլոց։ Իսկ նշդեհն է՝ որ կամաւ թողեալ է զազգն իւր եւ հայրենիս. եւ յօտարութիւն շրջի. անինչ անոք եւ անուրեք. նմանեալ որդւոյն Աստուծոյ։ Իսկ եկն՝ որ եկեալ յարեալէ ի մեզ. եւ կարօտ է հաւատոց եւ բարեաց գործոց. խրատու եւ ուսման. որոց պարտ է ողորմիլ առաւել եւ տալ զպիտոյսն։ Վեցերորդ՝ այնոքիկ որք քաղց են եւ ծարաւ. եւ կարօտ են բնական պիտոյից. թէպէտ ոչ են օտար եւ հիւանդ եւ ոչ ի բանտի եւ ոչ որբ եւ ոչ աղքատ. այլ քաղցեալ եւ ծարաւի են. պարտ է զպէտս նոցա լնուլ ըստ հրամանի փրկչին. (զքաղցն կերակրել. զծարաւն արբուցանել։) Եւ վեցերորդք սոքա ի կարգ աղքատաց՝ որք չմարդամոյրք կոչին։ Իսկ եօթներորդ՝ մեռեալքն մարմնով. որոց պարտ է ողորմելի եւ թաղել զնոսա ըստ պիտոյից իւրեանց. իսկ այս վերջինս՝ կարի դառն եւ ողորմելի է։ Զի որ կենդանի աղքատն է եւ կարօտեալ՝ թերեւս շրջի եւ խնդրէ եւ գտանէ զպէտս։ Իսկ մեռեալն՝ ամենեւիմբ ողորմելի է. զի ոչ ունի զոք մերձակայ եւ ոչ զգայարանս որով խնդրէ. եւ որպէս պիտոյ է ի կենդանութեանն՝ նոյնպէս եւ ի մահուն։ Եթէ ոք նոցա օգնական լինի, մեծ վարձս առնու։ Ոմանք արտասուօք. ոմանք բանիւ Աստուած ողորմի ասելով. կամ տանիլ ի գերեզմանս եւ թաղել ըստ օրինաց։ Այս եօթն տեսակք են աղքատաց. եւ սոքա են ողորմելիք. որք հասարակ անուամբ աղքատք կոչին. այսինքն, ի յաղխեաց եւ ի յնչից հատեալ. զի աղխն՝ ինչն եւ ստացուծքն են մարդոյն. եւ կամ աղքատ՝ այսինքն, յաղեաց եւ ի գթոց հատեալ. զի սոքա մարդկան ատելիք եղեալ. եւ սիրելիք միայն Աստուծոյ եւ աստուածասիրացն. որք վասն Աստուծոյ սիրեն. ըստ այնմ, (որ ողորմի աղքատին՝ փոխ տայ Աստուծոյ։) Արդ՝ սոքա զօրութեամբ քահանայք կոչին Աստուծոյ որպէս ասացաք։ Նախ ըստ եօթն դասուց. զի որպէս քահանայիցն են դասք բաժանեալք. նոյնպէս եւ սոքա յեօթն բաժանին. թէպէտ բազում են ըստ իւրաքանչիւրոցն։ Երկրորդ՝ ըստ նմանութեան. որպէս քահանայից բաժին Աստուծոյ է. եւ զԱսոտուծոյ բաժինն ստացան. նոյնպէս եւ աղքատքն յերկրէ չունին. այլ զԱստուծոյ բաժինն ստանան եւ կերակրին. զի նա է հայր որդոց. եւ դատաւոր այրեաց. ըստ այնմ, (ի քեզ թողեալ է աղքատն. եւ որ բոյն դու ես օգնական։) Երրորդ՝ զի զօրութեամբ են քահանայք եւ ոչ ներգործութեամբ. այսինքն. զի որպէս քահանայք զինչս մեր նուիրեն Աստուծոյ. եւ միջնոցդ հաշտութեան լինին. նոյնպէս եւ աղքատքն հաշտեցուցանեն զԱստուած ընդ մեզ։ Այլ զի քահանայն իշխանութեամբ թողու զմեղս մեր. եւ դէմ յանդիման խօսի ընդ Աստուած. այլ նոքա աղաչանօք եւ հոլովական խնդրեն յԱստուած ասելով. Աստուած ողորմի նոցա, եւ այլն։ Յաղագս այնորիկ ի յօրէնսն Մովսէսի հրամայեաց Աստուած յերկրորդ ամին՝ կրկին տասանորդ տալ. զմին քահանայիցն ղեւտացւոց. եւ զմին օտարին՝ որ բոյն՝ եւ այրւոյն. զոր յիշէ տուբիթ թէ՝ հանապազ կրկին տասանորդս ետու. զմին քահանայից, եւ զմիւսն աղքատաց։ Այլեւ օրէնս եդ Աստուած թէ՝ զայգի քո մի առներ ճռաքաղ. եւ զմնացեալ որոյն ի յարտին՝ մի հնձեր. զի զայն խնամքն Աստուծոյ ծածկեաց ի քէն, զի աղքատն տեսեալ ուրախասցի. եւ յետոյ ցուցանէ եւ փորձէ զքեզ. թէ պահե՞ս զպատւիրանն Աստուծոյ թէ ոչ։ Թէպէտ ըստ մտաց նշանակէ արտ եւ այգին զժողովուրն, զոր չէ պարտ իշխանաց ճռաքաղ առնել եւ զամենայն ինչսն զրկել. ըստ այնմ, (հարկահանք ձեր ճռաքաղ առնեն զայգի իմ եւ զրկեն։) Եւ թէ՝ (զրկեալն ի ձէնջ աղաղակէ. եւ բողոք հնձողացն եհաս յականջս Տեառն զօրութեանց։) Թէպէտ վասն աղքատաց եւ զրկողաց ասէ. այլ առ տեղեաւն զայն նշանակէ։ Զի ի հունձս արտին՝ երեք օրէնս եդ։ Մին՝ որ զառաւելն որ գլուխն է արտին՝ մի հնձեր. այլ աղքատին թող։ Եւ մին՝ թէ սրպիկի տակ մի՝ հնձեր՝ որ մանր հասկն աղքատին մնայ։ Եւ երրորդն՝ թէ զանկեալ հասկն ի վեր մի առնուր. այն հասկաքաղին է բաժին. եթէ հասկաքաղ չլինի, թռչունք եւ անասունք ուտեն ի քո վաստակոցն. զի եւ նոքա Աստուծոյ ստեղծուածք են. օրէնքն զնոսա եւս խնամէ. որպէս այն որ ասէ. (Մի կապեսցես զցռուկ եզին կալօտւոյ. ) զի յիւր վաստակոցն վայելեսցէ. թէպէտ առաքեալն մեկնէ վասն քարոզողաց որ ի յաշակերտացն կերակրեսցին. այլ առ տեղեաւն վասն անասնոց ասէ խնամել զնոսա. որպէս եւ Սողոմօն ասէ. (այր արդար՝ ողորմի գրաստու իւրոյ։) Եւ վասն չորս պատճառի՝ պարտ է խնամել զանասունս։ Մին՝ զի ստեղծուածք են Աստուծոյ. վասն նոցա ստեղծողին՝ պարտ է խնամել զնոսա. զի ոչ կորուսանին վարձքն. ըստ Սողոմօնի՝ (առաքեա զհաց քո ի վերայ ջրոյ. եւ ի ժամանակի գտցես զնա. ) այն է՝ յորժամ ձկունք ուտեն, Աստուած տայ զվարձսն։ Երկրորդ՝ որ մեր ծառայք են աշխատօղք ի լուծ, ի բեռն, ի կիթն, եւ յայլն. պարտ է խնամել զնոսա։ Երրորդ՝ զի հրեշտակք մեզ են պահապան. որպէս մեք անասնոցն. վասն այն պարտ է խնամել զնոսա՝ զի եւ հրեշտակք զմեզ պահեսցեն եւ խնամեսցեն։ Չորրորդն այս է՝ զի եւ անասունքն բաժանակից են մեր. զի այս տեղիքս յորում մեք պանտխտիմք, նոցա է բնական. եւ մեք հաւասարեցաք նոցա եւ եկաք աստ. ըստ այնմ, (մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեցաւ անասնոց անբանից եւ նմանեցաւ նոցա։) Եւ մին այս՝ որ բաժանակից արար Աստուած ասելով Ադամայ. (մենայն սերմանք եւ ամենայն պտուղք դալարի՝ ձեզ լիցի ի կերակուր. եւ անասնոց եւ գազանաց երկրի։) Վասն այն ընդ մեզ ի պատերազմ են հանապազ. զիւրեանց բաժինն խնդրեն. որպէս թռչունք եւ վայրիք՝ եւ կինճ եւ արջ, եւ այլք։ Եւ ոչ միայն զնոսա խնամէ, այլեւ զբոյսս եւ զտունկս ասելով. (զպտղաբեր ծառս մի հատցես. այլ զպտուղն կեր. եւ զայգի քո մի վարեսցես այլ եւ այլ. ) թէպէտ մեկնութիւնն այն է, որ այգի զկինն նշանակէ. ըստ այնմ, (կին քո որպէս այգի վայելուչ յանկիւնս տան քոյ. ) եւ մի բնական եւ անբնական ճանապարհաւ ընթանալ։ Այլեւ հրամայէ ի յղի կանայս մի մտանել. զի մի աւերեսցի յղացեալ սաղմն. այս մեկնութեամբ է։ Այլ առ տեղեաւն զայն ասէ թէ՝ մի անգամ զայգին վարել. եւ մի կրկնել. զի արմատն նոր բուսեալ մի հատցի. եւ թէ այլ ինչ սերմանք իցեն բուսեալ։ Իսկ պտղաբեր ծառն՝ օրինակ է բարեգործաց. եւ անպտուղն չարաց. որպէս Տէր ասէ. (ամենայն ծառ որ ոչ առնէ զպտուղ բարի, հատանի եւ ի հուր արկանի. ) յայտ է թէ պտղաբերն ոչ հատանի։ Եւ տապարն հատանօղ՝ տարաժամ մահն է. որ յաստի կենացս հատանէ զմարմինն։ Նոյնպէս արդար դատաստանն Աստուծոյ՝ հատանէ զհոգին ի յաւիտենից կենացն որ է ինքն Քրիստոս կեանք յաւիտենից եւ արմատ անմահութեան. եւ արկանէ ի հուրն անշէջ եւ այրի։ Ահա եղբարք՝ այս է չարագործացն բաժին. վասն այնորիկ չարագործք եւ անիրաւք եւ մեղաւորք՝ շուտով կորնչին. որպէս ասէ մարգարէն. (չարք վաղվաղակի սատակեսցին։) Իսկ (արդարքն որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին. եւ որպէս զմայրսն լիբանանու բազումք եղիցին. եւ տնկեալք եղիցին ի տան Տեառն։) Զայս վասն այն յիշեցի եւ յերկարեցի՝ որ գիտէք թէ մարդոյն պտուղն ողորմութիւնն է հանապազ։ Եւ թէ բուսոց եւ տնկոց՝ եւ անասնոց եւ գազանաց եւ թռչնոց ողորմիլ պարտ է, քանի՞ առաւել մարդկան որ պատկերք են Աստուծոյ առ հասարակ։ Եւ որպէս Աստուած զամենեսեան յիւր պատկերն ստեղծեաց. զայր եւ զկին՝ զհրէայս եւ զհեթանոսս. ըստ այնմ որ ասէ. (արար Աստուած զմարդն ի պատկեր իւր. ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնոսա առ հասարակ։) Նոյնպէս դու զողորմութիւնն առ հասարակ արտպատկերին Աստուծոյ. եւ մի ընտրեր զարդար եւ զմեղաւոր. զհաւատացեալ եւ զանհաւատ։ Զի հայրն Աբրահամ՝ հեծանոսաց եւ քանանացւոցն առնէր զողորմութիւն. զի այլ աստուածապաշտ ոչ էր ի յայն ժամանակին. եւ Աստուած ընկալաւ զայն։ Նոյնպէս եւ ղովտ սոդոմացւոցն եւ գոմորացւոցն ողորմէր. եւ ընկալաւ Աստուած. զի Աբրահամ զԱստուած ետես. եւ ղովտ զհրեշտակս. զի վասն սիրոյն Աստուծոյ առնէին, եւ ոչ վասն սիրոյ հեթանոսաց։ Նոյնպէս եւ դու վասն սիրոյն Աստուծոյ արա առհասարակ զողորմութիւնն։ Եւ թէ այլազգեաց ողորմիլ պարտ է, ապա առաւել Քրիստոնէից. որք արեամբ գնեալ ծառայք են Քրիստոս. եւ ծնունդք աւազանի նորա. եւ ճաշակօղք մարմնոյ եւ արեանն սրբոյ. զի զոր ինչ առնեն քրիստոնէից՝ վասն Քրիստոս առնեն. ըստ այնմ, (որ արբուցանէ բաժակ մի ջուր ցուրտ յանուն իմ թէ դուք Քրիստոս էք, ոչ կորուսցէ զվարձս իւր։) Եւ թէ ամենայն քրիստոնէից պարտ է ողորմիլ՝ ապա առաւել քահանայից՝ որք են քրիսոնեայք, եւ քրիստոնէից առաջնորդք, եւ Քրիստոսի փոխանորդք. եւ մեղաց եւ յանցանաց քոց քաւիչ եւ բարեխօս առ Քրիստոս, եւ միջնորդ հաշտութեան. վասն որոյ ասէ. (որ զձեզ ընդունի՝ զիս ընդորւնի։) Ապա թէ քահանային ողորմելի է որ հարկիւ առնու, ապա առաւել քրիստոնեայ աղքատին՝ որ պատկեր է Քրիստոսի. ոչ միայն զի մարդ է եւ հաւատացեալ Քրիստոսի. այլ զի աղքատութեամբ պատկեր է Քրիստոսի. զի Քրիստոս եկն յաշխարհս օտարական. ըստ այնմ, (յիւրսն եկն՝ եւ իւրքն զնա ոչ ընկալան. եւ որք ընկալան զնա, ետ նոցա իշխանութիւն որդիս Աստուծոյ լինիլ։) Զի նա եկն յերկնից ի յերկիր հիւր մարդկան. վասն որոյ պատկեր է Քրիստոսի եւ ընդունելի է։ Այլեւ աղքատ եւ տնանկ շրջէր. զի աշակերտքն փշրէին հասկ եւ ուտէին բոկ եւ հետիոտ. որ նշանակէ զաղքատութիւն։ Այլեւ (որդի մարդոյ ոչ ունի տեղի ուր դիցէ զգլուխ իւր. եւ արտաքոյ ի լերինն ձիթենեաց ագանէր։) Եւ նա որ մեծատունն էր եւ Տէր ամենայն ստացուածոց եւ հանգիստ աշխատելոց՝ քաղցր եւ ծարաւ եւ վաստակեալ նստէր ի ճանապարհին. եւ աղքատ եւ տնանկ շրջէր. եւ երանեաց զաղքատս ասելով. (երանի աղքատաց հոգւով՝ զի նոցա է արքայութիւնն երկնից։) Մին՝ զի դու ցանկաս աղքատութեան կենացն. եւ համբերես սովի, ծարաւի, մերկութեան, տնանկութեան, եւ այլոցն ի Քրիստոսէ ուսեալ։ Եւ երկրորդ՝ զի զաղքատն եւ զտնանկն ընդունիցիս իբրեւ զՔրիստոս. եւ զօրինչ առնես աղքատին՝ Քրիստոսի առնես. ըստ այնմ, (որ արարիք միում ի փոքրկանց՝ ինձ արարիք։) Եւ թէ սոցա աղքատացս ողորմելի է, ապա առաւել որք են աղքատք եւ ծերք եւ տկարք. կաղ եւ կոյր. որբ եւ այրի. անտէր եւ անխնամածու. որք ոչ կարեն շրջիլ. եւ ոչ տեսանել եւ ոչ խնդրել. ողորմիլ պարտ է նոցա։ Եւ առաւել քան զսոսա ողորմելի է օտարն եւ պանտուխտն. որք են աղքատք եւ անծանօթք. անտուն եւ անտեղի։ Եւ առաւել քան զսոսա՝ քաղցն եւ ծերն է ողորմելի. որ գործել ոչ գիտէ. եւ մուրանալ ամաչէ։ Վասն այն պարտ է տալ այնպիսեաց առանց քննութեան։ Եւ ոչ տալ եւ անարգել թէ, գնա բան արա եւ աշխատեաց. կամ թէ դու ինչս ունիս. կամ յերէկ տուի քանի՞ գաս. մի զայդ ասեր. զի կորուսանես զողորմութիւնն։ Մի քններ զնա, թէ ունի՞ եւ թէ ոչ. թէ արժա՞ն է եւ թէ ոչ. զի այս քննելոյ չէ ժամանակ, այլ ողորմելոյ։ Եւ ուսիր յԱստուած զողորմութիւնն. զի առ հասարակ է ողորմած. եւ չարաց եւ բարեաց տայ անձրեւ. արդարոց եւ մեղաւորաց ծագէ արեւ. եւ մի լինիր նախ դառնացեալ եւ երես հատեալ։ Դու յերէկ կերեր, այսօր չե՞ս ուտեր. կամ թէ մարմինդ հանապազ ուտէ՝ հոգւոյդ չպիտի՞ հանապազ կերակուր։ Եւ թէ նոքա քաւիչ են մեղաց քոց. մին մեղք էր քո, այսօր չունի՞ս մեղս որ ողորմիս։ Կամ մի անգամ բարեխօսեն քեզ, եւ այլ ո՞չ. զայսպիսիս մի ածեր զմտաւ։ Եւ եւս առաւել ողորմելի է գերին եւ ստրուկն եւ բանտեալն։ Զի թերեւս այլ աղքատք ըստ իւրեանց կամաց շրջին. եւ յիւրեանց հաւատոցն են. եւ զբարիս գործեն. այլ գերին եւ բանտարկեալն ի կամաց ելեալ՝ ի հաւատոց եւ ի բարի գործոց ի մեղս անկեալ. վասն այն զնոսա ազատելն եւ օգնելն մեծ վարձս ունի։ Ոչ միայն վասն մարմնոյն, այլեւ վասն հոգւոյ նոցա եւ հաւատոյն։ Եւ որպէս Քրիստոս որ ազատեաց զհոգիս նոցա ի դժոխոց, եւ զմարմինն ի չար ծառայութենէ դիւաց եւ մեղաց։ Նոյնպէս նա որ ազատէ զբանտեալն եւ զստրուկն եւ թափէ զգերին. զի վասն այն ասեն թէ՝ քան զամենայն վարձս՝ մեծ է գերւոյն թափելն. զի նման Քրիստոսի լինին ազատօղքն գերաց։ Զի մեք էաք գերի. եւ Քրիստոս ազատեաց զմեզ. պարտիմք մեք զքրիստոնեայ գերին ի ծառայութենէ այլազգեաց ազատել։ Եւ քրիստնեայ մարդոյ՝ քրիստոնեայ գերի պահել չկայ. զի քրիստոնեայն ծառայ Քրիստոսի է, եւ ոչ մարդոյ. եւ Քրիստոսի ծառայն՝ ազատ է. այլ պարտ է գնել եւ ազատել, եւ Քրիստոսի նմանիլ։ Եւ ի վերայ այսոցիկ՝ մեռեալն քան զամենայն ողորմելի է ի յանճարն գնացեալ. ոչ խօսի, եւ ոչ խնդրէ, եւ ոչ գտանէ. այլ միայն առաջի քոյ անկեալ կայ ողորմելի դիմօք։ Եւ որպէս զՔրիստոս պատեցին եւ եդին ի գերեզմանի. նոյնպէս ամենայն մեռելոյ պարտ է առնել. եւ ի Քրիստոսէ վարձս ընդունիլ։ Մանաւանդ՝ զի համարձակ այսօր առաջի Քրիստոսի երթայ. եւ վասն քո բարեխօսէ։ Եւ ի միտ ած զոր դու նմա առնես մարմնով՝ նա քեզ հատուցանէ հոգւով. փոխանակ հացի. զանմահ կերակուրն եւ զմպելին. այլեւ պատանւոյն վասն. զլուսեղէն հանդերձն Ադանիս. եւ վասն դնելոյն ի հանգիստ գերեզմանին, զհանգիստն յաւիտենից։ Եւ վասն արտասուացն քոց՝զանտրտում ուրախութիւնն եւ զմշտաւէտ ցնծութիւնն, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Դարձեալ քարոզ վասն ողորմութեան. ի Բան առակին։ (Տուր բաժին եւ Բանց. այլեւ ութնից ասէ սաղմօսն։) Ժողովօղ. 11. 2։ (Գլուխ. ՂԷ)

Ասեն վարդապետք եթէ՝ զամենայն ինչ զոր տուեալ է Աստուած մարդոյս՝ եթէ հոգի եւ թէ մարմին, միտս եւ բան եւ զգայարանս. կեանս, իմաստութիւն, ինչս եւ ստացուածս, եւ զայլն ամենայն զորս Աստուած պարգեւեալ է մարդոյս, յամենայն իւրն բաժին խնդրէ։ Զի բաժին խնդրէ ի հոգւոյն եւ ի մարմնոյն զբարի գործս. ի մտացն զԱստուած իմանալ եւ հաւատալ. ի բանից զաղօթելն. ի կենաց զժամ աղօթիցն. յիմաստութեանցն զսէրն։ Նոյնպէս յիւրաքանչիւր զգայութեանց մարմնոյս՝ բաժին է յաչացն տեսանել զարարածս եւ իմանալ զարարիչն սոցա, կամ արտասուել. յականջացն լսել զհարամանս Աստուծոյ. բերանով խօսին զբարին. զձեռս համբառնալ առ Աստուած յերկինս. ոտիւք ընթանալ ի տունս սրբութեան։ Այսպէս եւ ինչս եւ ստացուածս է տուեալ. եւ ի սոցանէ զբաժինն խնդրէ ի մէնջ. որպէս հրամայեաց ի յօրէնսն. (տալ պտուղ եւ երախայրիս. ի կալոյ եւ ի հնձանոյ. եւ տասանորդս յամենայն ընչից. եւ ի կենդանեաց բաժին տալ Աստուծոյ։) Եւ ոչ միայն այս, այլեւ ի զաւակաց եւ ի ծննդոցն՝ զառաջին ծնունդն հրամայեաց տալ բաժին Աստուծոյ։ Եւ դու տես զմեծ գթութիւն արարչին. որ զբոլորն զամենայն ինքն ետ մեզ. եւ դարձեալ ի մէնջ զմասնաւորն խնդրէ։ Եւ այս վասն երեք պատճառի։ Նախզի զմեր սէրն առ ինքն ձգէ. զի ասեն յառակս թէ՝ (սրտին սէրն՝ ի ձեռաց տուրսն երեւի։) Երկրորդ՝ զի ինչքն մեր սրբեսցին. զի յամենայն որ մասնաւորն Աստուծոյ բաժին լինի, բոլորն սրբի եւ հալալ լինի մեզ. եւ ինչն այն յորմէ Աստուծոյ բաժին չկայ, պղծեալ է եւ հարամ մեզ։ Երրորդ կամի որ զմարմնաւոր ինչս մեր առնու որ անցաւոր է եւ ապականացու, եւ փոխարէն տայ մեզ զանանց եւ զանապական կեանս. այս է՝ զարքայութիւն երկրնից։ Վասն այն խրատէ զմեզ իմաստունն։ (Տուք բաժին եօթանց. այնեւ ութնից։) Եւ ոչ թէ զոր ինչ տամք Աստուծոյ կարօտ է ընչից մերոց, եւ կամ ինքն վայելէ. զի ասէ մարգարէն. (բարիք իմ քեզ չեն ինչ պիտոյ։) Եւ ահա յայտին է՝ որ զբոլորն նա ետ մեզ. մասնաւորին ընդէ՞ր է կարօտ։ Եւ այլ եւս յայտնի. զոր ինչ տամք յանուն Աստուծոյ՝ ոչ թէ նա վայելէ, այլ դարձեալ մեք. զի յորժամ զպատարագն նուիրեմք Աստուծոյ, մեք կերակրիմք։ Եւ թէ զմերկն զգեցուցանեմք, թէ կերակուր աղքատաց բաշխեմք, դարձեալ մեք վայելեմք եւ ոչ նա. որպէս ասէ մարգարէիւն. (ոչ ուտեմ ես զմիս զուարակաց քոց եւ զարիւն նոխազաց քոց ես ոչ ըմպեմ։) Այլ այսու զհաճոյսն Աստուծոյ առնեմք, յորժամ կատարեմք զհրամանս նորա. եւ դարձեալ մեզ լինի շահն եւ օգուտն։ Զի զոր օրինակ՝ եթէ ոք ի հուր մերձենայ եւ ջերմանայ, կամ զլոյսն տեսանէ եւ լուսաւորի, ոչ թէ հրոյն կամ լուսոյն եղեւ շահն, այլ մեզ է օգուտն որք մերձ եղաք նոցա։ Եւ թէ ոք զաչսն խփէ, ինքն ի խաւարի մնայ. եւ որ հեռանայ ի հրոյն՝ ինքն ցրտանայ։ Նոյնպէս թէ մատուցանեմք Աստուծոյ նուէրս, պատարագս, աղօթս, գոհութիւն, եւ զայլն, մեզ լինի օգուտն եւ փրկութիւնն. եւ թէ ոչ մատուցանեմք, մեզ լինի վնաս եւ պակասութիւն։ Ապա յայտ է՝ յորժամ զբարիս գործեմք, շահն մեր է. եւ թէ ոչ գործեմք, զէն եւ պակասութիւն մեզ է. վասն որոյ ուսուցանէ իմաստունն։ (Տուք բաժին եօթանց. այլեւ ութնից։)

Եւ թէպէտ բազում է եօթանց տեսութիւնն, այլ առ ժամս զսակաւն ասասցուք։ Նախզի՝ եօթն թիւն՝ սուրբ է եւ նուիրեալ Աստուծոյ. վասն այն հրամայեաց Աստուած ի յօրէնսն (զվեց օրն գործեսցես. եւ զեօթներորդ օրն՝ պահեսցես եւ հանգիցիս ի գործոց։) Եւ դարձեալ՝ (ի վեց օրն արար Աստուած զարարածս ամենայն, եւ յեօթն օրն՝ հանգեաւ յամենայն գործոց իւրոց. ) զի Աստուած ոչ վաստակի եւ ոչ հանգչի որպէս մեք. այլ հանգչիլ ասի յեօթն օրն՝ սրբել եւ օրհնել զնա. զի գիտասցես թէ, եօթն թիւն սուրբ է եւ նուէր Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ զի իմաստունքն արտաքինք՝ զեօթն թիւն կոյս ասացին եւ պատուեցին. զի շնորհաւոր է ասեն. կոյս վասն այն է՝ որ ի ներքոյ տասնեկին ոչ ինքն զայլս ծնանի, եւ ոչ ինքն յայնմէ ծնանի. որպէս վեցն ծնանի ի յերկուց երից. եւ ութն ի չորից. այսպէս եւ այլքն։ Իսկ նա՝ կոյս է եւ սուրբ. այլեւ շնորհաւոր է. զի եօթն ամսայ ծնեալ մանուկն ապրի. եւ ի շնորհաց լինի. եւ յեօթն ամիսն ատամն բուսանի տղայի. եւ յեօթն ամն փոխէ դարձեալ։ Եւ յեօթն ամին՝ ուսումն կարէ ուսանիլ. վասն այսորիկ պատուելի եւ շնորհաւոր է եօթն թիւն յիմասնոց։ Երրորդ՝ զի գոյութիւնս մեր՝ յեօթանց է. այսինքն, զի մարմինն է ի չորս տարերց ի հողոյ, ի ջրոյ, յօդոյ եւ ի հրոյ։ Իսկ հոգին՝ երեք մասն ունի. բան, ցասումն, եւ ցանկութիւն. որ լինի եօթն մասն. ուստի գոյացաւ բնութիւն մարդոյս։ Այլեւ ունիմք եօթն զօրութիւն եւ առաքինութիւն ի հոգիս եւ ի մարմինս մեր. որ է հաւատ, յոյս, եւ սէր առ Աստուած. այսոքիկ Աստուածային առաքինութիւն են եւ գերագոյնք։ Այլեւ ունիմք մարդկային առաքինութիւնս. զխոհեմութիւնն, զարիութիւնն, զողջախոհութիւն, եւ զարդարութիւնն։ Այլեւ եօթն են մոլութիւնք եւ չարութեան գործք գլխաւորք. եւ այսպէս թշնամին մարդկան այսոքիւք կորուսանէ զմեզ. այսինքն է, ամբարտաւանութիւն. նախանձն. բարկութիւնն. ծուլութիւնն. ագահութիւնն. որկորստութիւնն. եւ բղջախոհութիւնն։ Այլեւ ընդդէմ այսց եօթն մոլութեանցս՝ ընդունակ լինիմք եօթն շնորհաց եւ խորհրդոյ եկեղեցւոյ։ Որոց առաջինն է մկրտութիւնն, որ ի հայր եւ յորդի եւ ի հոգին սուրբ մկրտիմք։ Եւ Դրոշմ՝ որով օծանիմք եւ արիանամք։ Պատարագն՝ որով հաղորդիմք ճաշակելով զՔրիստոս։ Ապաշխարութիւնն եւ խոստովանութիւնն՝ որովք քաւիմք ի մեղաց։ Օծումն վերջին։ Կարգ քահանայութեան։ Եւ Պսակն ամուսութեան։ Եւ այլ բազում է առ մեզ եօթեան խորհուրդն։ Չորրորդ՝ զի պատուելի էր եօթն թիւն եւ ի հնումն ի մէջ Իսրայէլի. զի եօթն օր ելանէր բորոտն արտաքոյ բանակին։ Զեօթն օր բաղարջ ուտէին ի զատկին։ Եւ յեօթն օր տօն կատարէին. եօթն եօթն բերէին զպատարագն ի գլխաւոր տօնսն իւրեանց։ Եւ եօթնից եօթն էր տօն յիսներեկի նոցա. զի որպէս յեօթն աւուրցն մինն սուրբ էր. եւ յեօթն շաբաթուց մին շաբաթն. եւ յԷ ամսոց մին ամիսն. եւ յեօթն ամաց մին ամն. եւ յեօթնից եօթն ամն՝ որ է յիսուն ամ, յոբելեան էր ամ թողութեան նոցա։ Եւ այսպէս բազում է եօթանց խորհուրդն զոր համառօտեմ։ Այլ այժմ որ ասէ. (տուր բաժին եօթանց. այլեւ ութնից. զայն ինչ մտածէ, որպէս ասէ աստուածաբանն Գրիգոր եթէ՝ եօթն թիւն՝ զեօթն դար կենցաղոյս նշանակէ։ Նախ՝ յեօթն օր արար Աստուած զաշխարհս. եւ յեօթն դարուն վախճան ածէ արարելոցս. փոխէ յայլ իմն գերագոյն բնութիւն. ի յապականութենէ յանապականութիւն. ի ժամանակէս ի յաւիտենականն։ Երկրորդ՝ յայտ է յաւուրց շաբաթուն՝ որ եօթամբ վճարի. նոյնպէս եւ ժամանակեալ կենցաղս՝ եօթամբ կատարի։ Իսկ որ յաւիտենական կեանքն է՝ ութներորդ դարն է. որ օր է առանց երեկոյի, եւ առանց փոփոխման. վասն նորա ասէ։ (Տուք բաժինս եօթանց կենցաղոյս. այլեւ ութնից հանդերձելոց։) Եւ զայս ասէ վասն կրկին պատճառի։ Նախզի՝ մի միայն զայս կեանս կարծեսցես՝ որ եօթամբ վճարի եւ անցանէ. այլեւ ի միտ ածցես զութներորդ օրն՝ որ անանց է եւ մնացական։ Երկրորդ՝ զի յայս կենացս որ ի ներս եմք, այն հանդերձելոյն բաժին տայցեմք զբարի գոցծս մեր։ Եւ թէ ո՞րպէս ի կենացս յայսցանէ բաժին տանիմք ի հանդերձեալն՝ իմաստունն սողոմօն երեք բանիւք խրատ տայ մեզ եւ ուսուցանէ։ Նախ ասէ. (ընդ առաւօտս սերմանեա զսերմն քո. եւ ընդ երեկս՝ մի լքցին ձեռքս քո։) Սերմն զբարի գործն ասէ. այսինքն, զբարեպաշտ հաւատն. զպահսն. զաղօթսն. զսրբութիւն սրտի եւ մարմնոյ. եւ զողորմութիւն աղքատաց։ Սոքա են սերմն բարի՝ զոր աստ սերմանեմք. եւ ի հանդերձեալն հնձեմք. աստ ամբարեմք, եւ անդ վայելեմք։ Այլ որ ասէ թէ՝ (ընդ առաւօտս եւ ընդ երեկոյս սերմանեա։) Առաւօտն նշանակէ զմանկութեան կեանս մեր, որ նոր յաշխարհ եկաք. եւ երեկոյն զծերութիւնն, որ երեկոյ է կենացն, եւ մերձ ի գերեզմանն ննջելոյ։ Զայն ասէ թէ ի տղայութեան եւ ի ծերութեան, գիտութեամբ եւ անգիտութեամբ, կամայ եւ ակամայ, յառողջութեան եւ ի հիւանդութեան, թէ ուրախ ես թէ տրտում, թէ աղքատ ես եւ թէ հարուստ եւ այլն, հանապազ զկամսդ ի բարիս գործել կալ. ի տղայութենէ մինչ ի ծերութիւնն եւ ի մահն. եւ այն է առաւել։ Զի ամենայն գործոց չափ՝ չորս բաժին ունի։ Առաջին՝ ոմանք ոչ գործեն զբարի. ոչ ի տղայութեան, եւ ոչ ի ծերութեան. եւ են ամենեւին չարք։ Եւ երկրորդ՝ ոմանք զբարիս գործեն ի տղայութեան եւ ի ծերութեան. եւ են ամենեւին բարի։ Իսկ երկուքն միջակք են. ոմանք ի տղայութեան գործեն բարիս, եւ ի ծերութեան ոչ. այս չէ բարի. թէ վասն այն ի տղայութեան գործեն բարի, որ ի ծերութեանն չգործեն, այս չար է. (զի սկսեալ հոգւով, եւ դադարի մարմնով. որպէս առաքեալն նախատեաց զգաղատացիսն. ) զի վերջին չարն՝ զառաջին բարին կորուսանէ։ Իսկ թէ վասն այն գործեն զբարին ի տղայութեան, որ թէ ի տղայութեան մեռանին, այս բարի է։ Իսկ ոմանք ի տղայութեան ոչ գործեն զբարիս. այլ ի ծերութեան. եւ այս միջակ է. չար է եւ բարի. թէ վասն այն ի տղայութեան ոչ գործեն զբարի, որ ի ծերութեանն գործեն, այս չար է. զի ոչ գիտէ մարդ թէ ի վաղիւն զինչ լինիցի նմն. այնպիսին զհողմն խտրէ, եւ զամպն դիտէ։ Ոչ սերմանէ եւ ոչ հնձէ զբարին. զի որպէս ոչ գիտէ մարդ թէ, հողմն ուստի՞ գայ, կամ յո՞ երթայ. նոյնպէս ոչ գիտէ մարդ թէ զինչ լինելոց է նմա. բարի, թէ չար. հիւանդութիւն, թէ առողջութիւն. խռովութիւն, թէ խաղաղութիւն. կեանք, թէ մահ. վասն այն չէ պարտ զբարին յայս օրէ ի վաղն ձգել։ Իսկ թէ վասն այնորիկ զբարին գործեն ի ծերութեան, որ ի մահ եւ ի գերեզման են մերձեալ, եւ զտղայութեան մեղսն կամին ապաշխարել, այս բարի. զի ասէ Աստուած մարգարէիւն. (յորս գտայց՝ ի նմին դատեցայց։) Այս առաջին խրատն որ ասէ. (ընդ առաւօտս սերմանեա զսերմն քո. եւ ընդ երեկոյս մի լքցին ձեռք քո։) Դարձեալ՝ առաւօտու սերմն՝ ասէ զգործնական առաքինութիւն։ Նախզի՝ սկիզբն է գործոց բարեաց գործիականն եւ վարձկանականն։ Եւ երկրորդ՝ զի ի լոյս տեսութեան մեր է. որպէս տեսանեմք զգործով բարին։ Իսկ երեկոյ ասէ զտեսական առաքինութիւնն՝ որ գիտութեան եւ հաւատոյ եւ սիրոյն է առ Աստուած։ Նախզի՝ տեսականն ծածուկ է ի մարդկանէ եւ անտես որպէս երեկոյ։ Եւ երկրորդ՝ զի տեսականն գործնականին հանգիստ է եւ կատարումն. նոյնպէս եւ գործնականն ի տեսականն հանգչի եւ կատարի, զի գործնականն ի վարձկանականն հայի. եւ 

Նորին քարոզ վասն ողորմութեան. ի Բան առակին (Ողորմութեամբ եւ հաւատով սրբին մեղք) Առակ. 15. 27։ (Գլուխ. ՂԸ)

Զամենայն արարածս զոր ստեղծ Աստուած բարի եւ օգտակար արար. որպէս ասէ գիրն. (զամենայն զոր արար՝ ետես եւ ահա բարի են յոյժ։) Եւ այս է բարի գոլն ամենայի՝ որք այլոց շահ եւ օգտութիւն ունին ի բնութենէ իւրեանց. եւ առանց բարւոյ եւ օգտութեան ոչ ինչ է յաշխարհս. Որպէս տեսանեմք զերկինս՝ զի հանապազ շրջելով պահէ զաշխարհս ի ծոց իւր. արեգակն եւ լուսին եւ աստեղք՝ զլոյս շնորհեն աչաց։ Ծովք՝ զկենդանիս սնուցանեն։ Գետք եւ աղբիւրք՝ զերկիր ոռոգեն. եւ զծարաւս արբուցանեն։ Բոյսք երկիր եւ տունկք՝ պտղօք իւրեանց կերակրեն։ Խոտ՝ ծաղիկք դալարիք անուշահոտք, կամ զարդարանք եւ կամ բժշկութիւնք են։ Որպէս եւ քարինք եւ մայրիք՝ պէտք են շինութեանց։ Եւ անասնոցն յայտին է բարութիւնն. ոմն ի լուծ. ոմն ի կիթ. բեռնաւոր եւ այլ ամենայն։ Եւ զինչ եւ տեսանես՝ ամենեքեան բարութիւն ինչ շնորհեն այլոց։ Ապա առաւել բարի է մարդս ստեղծեալ բանական կենդանի, եւ պատկեր Աստուծոյ. եւ տէր եւ իշխան ի վերայ արարածոցս. պարտ է առաւել բարերար եւ օգտակար լինիլ այլոց։ Եւ մի յամենայն բարութեանց գործոց՝ ողորմութիւնն է մարդոյ. որպէս ասէ իմաստունն Սողոմօն։ (Ողորմութեամբ եւ հաւատով սրբին մեղք։) Եւ արդ գիտելի է՝ զի չորս իրք ստիպեն զմեզ յողորմութիւնն. այսինքն, բնութիւն. բարութիւն. բարեմտութիւն. եւ օրէնք։ Առաջին՝ բնութիւն ածէ զմեզ յողորմութիւն. զի բնութեամբ է որ ամենայն իր որ բարձրագոյն է, օգնական եւ կառավար լինի նուաստից. որպէս երկնային մարմինքն որրք բարձրագոյնք են եւ լուսաւորք, օգնեն երկրաւոր մարմնոց, եւ կառավարեն զնոսա։ Նոյնպէս պարտ է որք ունին զմեծութիւն ընչից. օգնական լինիլ եւ կառավար աղքատաց. որբոց եւ այրեաց. եւ ուղղել զնոսա։ Այլեւ բնութեամբ է որ ցաւակցին անդամք իրերաց. նոյնպէս եւ մեզ պարտ է ցաւակից լինիլ պակասութեան եղբօրն մերոյ։ Նաեւ բնութեամբ է ստամոքսին զկերակուրն բաշխել ի բոլոր մարմինն։ Այսպէս պարտ է մեզ զինչս մեր հաւաստել ի բոլոր մարմին եկեղեցւոյն. ի պէտս աղքատաց եւ չունեւորաց մսխել։ Այսպէս բնութիւնն ածէ զմեզ յողորմութիւն աղքատաց։ Երկրորդ՝ բարութիւն շարժէ զմեզ յողորմութիւնն. այն է որպէս ասացաք. որ զինչ բարի տուեալ է Աստուած ստեղծուածոց՝ զնոյն եւ այլոց հաղորդեն։ Նոյնպէս զբարութիւնս զոր տուեալ է մեզ Աստուած՝ թէ հոգեւոր եւ թէ մարմնաւոր, պարտ է հաղորդել այլոց կարօտելոց. եթէ հոգեւորին եւ խրատու ողորմութեան են կարօտ, զնոյն շնորհել. եւ թէ մարմնաւոր պիտոյից են կարօտ, զնոյն բաշխել եւ հաղորդել այլոց. զի այն է մեր պտուղ հոգւոյ եւ մարմնոյ. (որպէս ծառ բարի՝ պտուղ բարի առնէ. եւ ծառ չար՝ պտուղ չար տայ։) Նոյնպէս եւ ողորմութիւնն՝ բարի պտուղ է մարդոյ. եւ անողորմութիւնն չար պտուղ. (եւ ամենայն ծառ՝ ի պտղոյ իւրմէ ճանաչի։) Ապա ուրեմն զբարի պտուղ մեր պարտ է հաղորդել այլոց. որպէս բարի ծառն զպտուղն հաղորդ է մեզ։ Երրորդ՝ բարեմտութիւնն շարժէ զմեզ յողորմութիւն։ Այն է՝ որ մեք աղքատ էաք եւ կարօտ ամենայն բարւոյ, Տէր մեր ելից զկարօտութիւնս մեր. եւ հաղորդեաց իւր բարւոյն. այսինքն, զի քաղցեալ էաք՝ ետ մեզ զմարմին իւր. ի կերակուր, եւ յագեցոյց զմեզ։ Եւ ծարաւ էաք, ետ մեզ զարիւնն իւր սուրբ ըմպելի. ըստայնմ, (մարմին իմ ճշմարիտ կերակուր է. եւ արիւն իմ ճշմարիտ ըմպելի։) Տնանկ էաք՝ եւ ետ մեզ զյարկն յաւիտենից. ըստ այնմ, (երթամ եւ պատրաստեմ ձեզ տաղի։) Հիւանդ էաք, եւ բժշկեաց զմեզ. ըստ այնմ, (առաքեաց զբան իւր եւ բժշկեաց զնոսա։) Ի բանտի, եւ ազատեաց զմեզ. ըստ այնմ, (Տէր հաներ ի դժոխոց զանձն իմ եւ այլն։) Եւ այսպէս բարեմտութիւնս՝ ածէ զմեզ յողորմութիւն ընկերին. յորժամ ի միտ ածեմք զբարիս զոր արար Տէր մեզ եւ ուսոյց. պարտ է եւ մեզ զնոյնս առնել աղքատաց։ Չորրորդ՝ օրէնքն ածէ զմեզ յողորմութիւն։ Այն որ հրամայեաց Մովսէսիւ. (սիրեսցես զընկերն քո իբրեւ զանձն քո։) Զի որպէս զմարմնոյս մեր զպէտս տամք. նոյնպէս զընկերին պարտ է տալ ըստ օրինացն Աստուծոյ. եւ սէր ընկերին՝ ճանապարհ լինի եւ տանի զմեզ ի սէրն Աստուծոյ։ Յորժամ զընկերն սիրեմք, ուսանիմ եւ զԱստուած սիրեմք։(Եւ թէ զընկերն զոր տեսանեմք ոչ սիրեմք, զԱստուած զոր ոչ տեսանեմք զիա՞րդ սիրեմք ասէ աւետարանիչն։) Ապա ուրեմն պարտ է սիրել զընկերն. զի նովաւ զԱստուած. սիրեսցուք. եւ ամենայն օրինաց կատարումն՝ Աստուծոյ սէրն է եւ ընկերին։ Այլեւ աշխարհի օրէնքն ցուցանեն զսէր ընկերին. զի զմիմեանց կարօտութիւնս լնումք։ Որպէս ի քաղաքի տէր եւ ծառայ. ճորտ եւ պարոն. տանուտէր եւ մշակ եւ այլքն. կարօտ են միմեանց։ Նոյնպէս մեծատուն եւ աղքատ՝ կարօտ են միմեանց. որպէս ցուցանէ յառաջիկայդ։ Ապա յայտ է թէ՝ որպէս օրէնքն Աստուծոյ եւ օրէնք աշխարհի ածեն զմեզ յողորմութիւնն. վասն որոյ ասէ իմաստունն։ (Ողորմութեամբ եւ հաւատով սրբին մեղք։) *Եւ արդ՝ նախ պարտ է գիտել թէ, զի՞նչ է օգտութիւն եւ շահ յողորմութենէն. զի յոժամ գիտեմք զխասիաթն եւ զզօրութին նորա, յօժարիմք ի սէր նորա եւ ստանամք։ Եւ թէ՝ բազում եւ անչափ է շահ եւ օգուտն ողորմութեան։ Այլ գլխաւորօրէն՝ ցուցցուք ըստ տասն եղանակի. ի գրոցն Սողոմօնի յառակաց գրոցն որք են այսք։ Նախ՝ որպէս ասէ նոյն ինքն առակն զառաջի եդեալ բանս եթէ, (ողորմութեամբ եւ հաւատով սրբին մեղք։) Զսոյն եւ Տէր մեր հրամայէր. (տուք ողորմութիւն. եւ ահա ամենայն ինչ ձեր սուրբ է։) Եւ դարձեալ՝ առ Նաբուգոդոնոսոր՝ ասաց. (զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես, եւ այլն։) Եւ այս է պատճառն. զի որ ողորմիս կարօտելոյն եւ վշտակից լինիս թէ, տնանկ է, թէ վիրաւոր է մարմնով, թէ մերկ է ի զգեստուց, կամ քաղցեալ եւ ծարաւի, եւ զինչ եւ իցէ, լնուս զկարօտութիւն նորա, եւ Աստուած տեսանէ զքո կարօտութիւնդ՝ եւ քեզ լինի վշտակից. եւ հաւասար չափէ քեզ որպէս դու աղքատին. եւ զքո նեղութիւնդ դիւրացուցանէ. այսինքն, զհոգիդ սրբէ ի մեղաց եւ առաղջացուցանէ եւ զգստաւորէ։ Երկրորդ՝ զի հաւատ եւ յոյս ողորմածին առաւելանայ. զի հաւատայ Աստուծոյ. եւ յուսով փոխարին տայ զողորմութիւնն. որպէս ասէ. (ողորմութիւն եւ հաւատք ի քէն մի պակասեսցին։) Իբր թէ անպակաս արա. մի ասեր մի անգամ ողորմեցայ բաւական է. այլ հանապազ արա։ Որպէս հաւատդ առ քեզ անպակաս է. նոյնպէս զողորմութիւնն ի քէն անպակաս պահեա։ Երրորդ՝ (որ ողորմի աղքատին՝ երանելի է ասէ. ) զի ողորմելով աղքատին՝ յերկինս գանձեմք զինչս մեր. եւ իմասն երանութեանն հասանիմք. որպէս եւ Տէրն ասէ. (գանձէցէք ձեզ գանձս յերկինս։) Չորրորդ ասէ. (որ գթայ ի յաղքատն, ողորմութիւն գտցէ. ) որպէս եւ Տէր մեր հարմայեաց. (երանի ողորմածաց՝ զի նոքա զողորմութիւն գտցեն։) Եւ աստ որպէս Տուբիա ողորմած էր աղքատաց եւ թաղէր զմեռեալս՝ աչքն լուսաւորեցան։ Եւ անդ ողորմութիւն գտանէ. որպէս այն զոր Քրիստոս կոչէ օրհնութեամբ եւ ասէ. (եկայք օրհնեալք հօր իմոյ՝ ժառանգեցէք զկեանսն եւ այլն։) Հինգերորդ ասէ. (որ ողորմի աղքատին՝ փոխ տայ Աստուծոյ. ) ճշմարտապէս փոխ է ողորմութիւնն. զի հատուցանէ կամ աստ, կամ ի հանդերձեալն, կամ յերկու կեանսն։ Աստ հատուցանէ որպէս այլազգեաց եւ մեծատանց՝ որք զփոխ ողորմութեանն առնուն ի մարմինի. եւ անդ՝ որք յուսով հանդերձելոյն տան զողորմութիւն. եւ յերկու կեանս զի մի յուսահատեսցին։ Աստ զմարմնաւորս տալ առատութեամբ. եւ անդ զհոգեւորն. վասն զի փոխ է՝ յորժամ կամի առնու. թէ այժմ, թէ յետոյ։ Դարձեալ՝ փախ է ողորմութիւնն. այլ հատուցումն ոչ ըստ տրիցն հաւասար է, այլ ըստ կարողութեան։ Զի որպէս մարդն ըստ տկարութեանն տայ զչնչին փոքրն. Աստուած ըստ իւր զօրութեանն վճարէ զմեծն. զի սա հիւանդին ի տես գնաց եւ ի բանտարկեալն. եւ նա հատուցանէ զկեանսն յաւիտեանականս։ Փոխանակ մին զգեստին՝ զլուսեղէն պատմուճանն. եւ փոխանակ մին հացին՝ զանմահ կերակուրն, եւ այլն նոյնպէս։ Վեցերորդ ասէ. (մեծ է մարդ եւ պատուական այր ողորմած. ) այսինքն, զի ողորմածութեամբն մեծանայ մարդ եւ պատուի առաջի Աստուծոյ։ Որպէս մեծն Աբրահամ հիւրասիրութեամբ եւ ողորմութեամբ պատուական եղեւ։ Եւ համբերօղն Յոբ՝ հայր էր սրբոց եւ այրեաց. որ այնպէս պատուական աղեւ։ Ղովտ հիւրասէր եւ աղքատասէր՝ ի հրոյն Սոդոմայ զերծաւ։ Ի նորս Տաբիթայն ի պատիւ ողորմութեանն՝ զոր յարոյց Պետրոս ի խնդրոյ որ բոցն եւ այրեացն։ (Կուռնէլիոսին աղօթքն եւ ողորմութիւնն ելին յիշատակաւ առաջի Աստուծոյ. ) որ եղեւ այր պատուական եւ առաջին հաւատացեալ ի հեթանոսաց։ Եօթներորդ ասէ. (ողորմութիւն եւ ճշմարտութիւն՝ պահապան թագաւորի. ) այսինքն, զի ճշմարիտ դատաստան եւ ողորմութիւն առ աղքատոս՝ հաստատեն զթագաւորութիւն նորա. զի արդար իրաւունքն՝ շինութիւն է աշխարհի. յորժամ զբարիսն պատւէ եւ զչարսն պատժէ, ամենայն չարգործքն փախչին. եւ տեղիքն խաղաղին եւ շինին։ Նոյնպէս եւ ողորմութիւնն. զի յորժամ վշտակից լինի աղքատաց եւ ձեռնտու՝ ամենեքեան փարթամանան։ Ութներորդ՝ (տուրք աղքատաց՝ դարձուցանէ զբարկութիւն ասէ. ) այսինքն, որպէս յանցաւորք յորժամ դատաւորաց նուէրս տան, զերծանին ի պատուհասէ. ապա թէ խնայեն յինչսն, աճի բարկութիւնն։ Նոյնպէս դատաւոր մեծ Աստուած է. եւ մեք յանցաւորք նմա. եւ կամի պատուհասել զմեզ. յորժամ տուրս տամք աղքատաց, զայն ընդունի Աստուած եւ դարձուցանէ զբարկութիւնն. ապա թէ ոչ տամք, աճի եւ առաւելանայ պատուհասն։ Մին՝ վասն յանցանացն. եւ միւս անողորմութեանն։ Իններորդ զի ասէ. (զտուրս զուարթս եւ առատս սիրէ Աստուած։) Այսինքն է, մարդ որ զտուրսն տրտմութեամբ եւ դառն երեսօք տայ, վարձն թերի է. զի ըստ տրոցն առնու վարձս. այլ ըստ թերի կամացն ոչ։ Այլ որ զուարթ երեսօք տայ եւ առատ բարուք, կրկին վարձս առնու։ Մին՝ վասն ուրախ սրտին եւ բարի կամացն. եւ միւս՝ վասն տրոցն։ Եւ սիրէ Աստուած զզուարթն մտօք՝ որ յստակ է միտք եւ պարզ խորհուրդն. որպէս զհեղն եւ զխոնարհն սիրէ Աստուած. զի ոչ ունի մախանս եւ հպարտութիւն։ Այլեւ սիրէ Աստուած զմարդ որ առատանայ ի տուրս աղքատաց կրկին կերպիւ։ Նախ՝ յորժամ սիրեմք զաղքատն, նովաւ սիրեմք զԱստուած. զի սէր ընկերին՝ ճանապարհ է սիրոյն Աստուծոյ. յայնժամ եւ Աստուած զմեզ սիրէ։ Եւ դարձեալ՝ ի ձեռն աղքատաց Աստուած յինքն ընդունի զողորմութիւնն եւ սիրէ զմարդն. փոխանակ սիրոյն սէր. եւ փոխանակ տրոցն՝ պարգեւ յԱստուծոյ։ Տասներորդ որ ասէ. (որ ողորմի տնանկին՝ ինքն կերակրի. զի հացէ իւրմէ ետ աղքատաց։) Այս զհաւասարութիւնն ցուցանէ. որ կերակրէ զաղքատն՝ ինքն կերակրի յԱստուծոյ եւ որ զգեցուցանէ, ինքն զգենու յԱստուծոյ. եւ որ հանգուցանէ, ինքն հանգչի յԱսոտուծոյ։ Այն բանն է զոր Տէրն հրամայէ. (երանի ողորմածաց՝ զի նոքա զողորմութիւն գտցեն։) Իսկ որ ասէ թէ՝ (ի հացէ իւրմէ ետ աղքատաց։) Իւր հաց՝ զսեփհականն ասէ. զի իւրն՝ չորս կերպիւ լինի։ Կամ թէ ինքն է վաստակեալ եւ ստացեալ։ Կամ թէ գնեալ է յայլմէ։ Կամ այլք տուեալ են նմա։ Կամ յատուկ իւր բերանոյ կերակուրն է, եւ իւր անձին զգեստն։ Այս է իւր սեփհականն. զայսպիսիս պարտ է տալ աղքատաց։ Ապա թէ զօտարն տայ՝ վարձն օտարաց է։ Եւ յայլում տեղւոջ ասէ։ (Առաքեա զհաց քո ի վերայ ջրի. զի ի ժամանակի գտցես զնա։) այսինքն, թէ չլինի աղքատն, զհաց քո ձկանց բաշխեա. զի եւ նոքա ստեղծուածք են Աստուծոյ. տայ Աստուած զվարձս քո։ Եւ կամ տուր թռչնոց երկնից եւ կենդանեաց. եւ մի զրկիր յողորմութենէ։ Զի թէ ի ջուրն ոչ կորնչի հաց մեր, եւ ոչ թռչնոց, քանի՞ առաւել յորժամ զաղքատն կերակրեմք։ Այսոքիկ եւ առաւել քան զայսոսիկ՝ շահ եւ օգուտ յողորմութենէն լինի մեզ. որպէս ուսոյց իմաստունն մեզ։ Եւ գիտել պարտ է թէ՝ զի՞նչ է վնաս եւ զէն յանողոմութենէն։ Նախ՝ որ ասէ նոյն ինքն Սողոմօն։ (Որ զրպարտէ զտնանկն՝ բարկացուցանէ զարարիչն նորա։) Զի պատշաճ է ստեղծողին Աստուծոյ խնամարկել զստեղծուածս իւր. որպէս հայր զորդիս։ Այլ աղքատք հաւասար մեծատանց ստեղծուածք են Աստուծոյ. եւ որպէս զմեծատունսն ընչիւքն խնամէ. նոյնպէս զաղքատս խնամէ ի ձեռքն մեծատանց։ Արդ՝ որ ի չքաւորութիւն աղքատին նայի եւ զրպարտէ զնա, թէ վասն է՞ր ես դու աղքատ. ատելի եւ նախատելի ես. այսպիսի բանք զամենակարօղն Աստուած բարկացուցանեն ի վերայ իւր. զի նա զմինն աղքատ արար. եւ զմինն մեծատուն։ Երկրորդ զի ասէ. (որ անարգէ զտնանկն, մեղանչէ Աստուծոյ. ) այսինքն, որպէս այն ողորմի աղքատին հաւատ եւ յոյս նորա առաւելանայ վասն փոխարինացն. նոյնպէս անողորմն՝ թերահաւատ է դատաստանին Աստուծոյ եւ յուսահատ. վասն այն ոչ առնէ ողորմութիւն։ Երրորդ զի ասէ. (որ կատակէ զաղքատն, ոչ արդարասցէ։) Սարսռելի է բանս իմացական մտաց. զի ոչ ոք կարէ զերծանիլ յայսմանէ. թէպէտ փոքր երեւի կատակելոյն մեղքն. սակայն պատուհասի յԱստուծոյ։ Զի քամ եւ քանան վասն այն անիծան որ զՆոյ կատակեցին. եւ մեղքող անծնունդ եկաց. զի զԴաւիթ կատակեց ի բերել տապանակին։ Մանկունքն ի Բեթղէհէմ սատակեցան. զի զեղիսէ կատակեցին։ Նոյնպէս որ զաղքատն կատակէ եւ արհամարհէ, բարկանայ Աստուած. զի թէպէտ աղքատ է մարմնով՝ այլ փարթամ է հոգւով. եւ Աստուած զսրտի փարթամութիւնն կամի եւ պատուէ. եւ դու որ անարգես զնա՝ ոչ արդարանաս։ Չորրորդ զի ասէ. (ամենայն որ ատէ զեղբայր աղքատ, հեռի լինի ի սիրոյ նորա։) Եղբայր աղքատ կոչի Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս. որ վասն մեր աղքատացաւ. եւ մեզ մարմնակից եղբայր եղեւ. ի դէմս աղքատաց շրջի ի դրունս մեր. եւ խնդրէ զբաւականն որ կարօղ եմք տալ։ Եթէ ոչ տամք գթով հեռանամք ի նմանէ յաւուրն դատաստանի, լսելով զահեղ ձայնն. (երթայք յինէն անիծեալք՝ ի հուրն յաւիտենից. զի քաղցեայ՝ եւ ոչ ետուք ինձ ուտել, եւ այլն։) Հինգերորդ ասէ. (որ խնու զականջս իւր, զի մի լուիցէ տնանկաց, եւ նա կարդայ առ Աստուած՝ եւ ոչ լսէ նմա։) Եւ այս որպէս մեծատունն եղեւ. զի որպէս նա ոչ լսէր աղքատին Ղազարու ի յելս եւ ի մուտս յարկաց իւրոց. նոյնպէս եւ ինքն ի պապակիլն կարգաց առ Աբրահամ. եւ ոչ լուաւ նմա։ Եւ այսոքիկ վասն մեր գրեցան. զի ի միտ ածցուք թէ՝ որպէս մեք աղքատին եւ տնանկին որք կարօտ են մեզ ոչ լսեմք, եւ յորժամ մեք աղաչեմք զԱստուած թէ աստ թէ հանդերձեալն՝ ոչ լսէ մեզ։ Վեցերորդ ասէ. (մեծտունք եւ աղքատք՝ հանդիպին միմեանց. եւ երկուցն այց առնէ ՏԷր. ) այսինքն, զմեծատունս եւ աղքատս ի ձեռն միմեանց կառավարէ Աստուած. զի աղքատն մեծտամբն ապրի. եւ մեծատունն աղքատովն շինի. այսպէս երկուցն այց առնէ Աստուած եւ խնամէ։ Դարձեալ՝ այց առնելն՝ հատուցանելն է. յորժամ աղքատն սատարութեամբ ծառայէ մեծատանց, նոքա զրկեսցեն զաղքատն. եւ մի զզուեսցեն զնա։ Զի զաղքատին աղաղակն լսէ Աստուած. եւ զնա ազատէ. եւ զմեծատունն վնասէ եւ պատուհասէ. որպէս զիսրայէլացիսն ազատեաց. եւ զփարաւօն պատուհասեաց։ Եօթներորդ ասէ. (մի յապաղեր բարի առնել կարօտելոյն յորժամ ձեռնհաս իցես եւ կարօղ. եւ մի ասեր թէ երթ եւ ի վաղիւն տաց. զի ոչ գիտես զի՛նչ լինիցի քեզ ի վաղիւն. ) այսինքն, թէ մի հեղգար ի սփռել եւ ի տալ աղքատաց՝ որ ունիս կարողութիւն. զի քանի որ կարես՝ արա զողորմութիւն այսօր. եւ մի ասեր թէ ի վաղիւն առնեմ։ Զի լինի երկու վնաս. մին՝ որ նա այսօր է կրօտեալ կերակրոյ կամ ծածկութիւն. եւ մին՝ որ քեզ պատահի կամ ի դիւաց խստութիւն ընդդէմ նորա, կամ ի չար մարդկանէ, կամ ի մոռացմանէ, եւ զրկի աղքատն յողորմութենէն. եւ դու ի վարձուցն։ Ութներորդ ասէ. (որ զրպարտէ զաղքատն, բազում առնէ չարիս. ) այսինքն, աղքատին. նորա չէ չար, այլ չարչարողին. որպէս ասէ մարգարէիւն Աստուած. (վասն տառապանաց աղքատին, եւ հեծութեան տնանկին, այժմ յառնեմ ի դատաստան, եւ ի վրէժ. եդից զփրկութիւն իմ. եւ փրկեմ զաղքատն եւ զզրկեալն. եւ համարձակիմ եւ դատեմ զնոցին չարչարօղսն։) Եւ տես թէ որպէս աղքատին պարտ է ողորմիլ եւ տալ. զի այն է կարգն. եւ այս բարի է. եւ թէ ոչ տաս եւ ոչ ողորմիս, ի բաց թող. մի լինիր անողորմ եւ մի առնուր ի նմանէ. եւ այդ չար է։ Իսկ թէ առնու եւ խնդրես յաղքատէն, է ամենեւին չար։ Այլ թէ ըստ չորրորդ կերպին զզուես եւ զրկես զաղքատն. եւ նեղելով եւ չարչարելով զրկես զնա, է ամենեւին դառնագոյն չար. եւ քանզ չարն չարագոյն։ Եւ ոչ գիտեմ թէ որո՞յ դժոխոց եւ տանջանաց մատնես զքեզ, որ այնպիսի անողորմ լինիս։ Զի առաքեալն հրամայէ. (անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ ոչ առնիցէ զողորմութիւն։) Եւ թէ որ զողորմութիւն ոչ առնէ, անողորմ է դատաստան նորա. եւ այն որ զրկէ զաղքատն եւ չարչարանօք խլէ զինչս նորա, ո՞ր հրեղէն գետ ընդունի զնա. եւ անողորմ է դատաստանն որպէս մեծատանն. որ ի մէջ հրոյն պապակէր. եւ կաթիլ մի ջրոյ ոչ տուաւ նմա. զի նա ոչ ետ աղքատին Ղազարու ի կեանս իւրում։ Իններորդ ասէ. (մի հարստահարեր զտնանկն. եւ մի անարգեր զնա. քանզի աղքատ է։) Հարստահարելն այն է՝ որ բռնութեամբ յաղթահարէ աղքատին. զինչսն խլէ. եւ բանիւ անարգէ. եւ գանիւ չարչարէ։ Եւ սորա պատճառն այն է ասէ, որ աղքատ է. վասն այն զինչսն զրկես. եւ արհամարհես եւ հարկանես. զի զմեծատունն ոչ չարչարել կարես, եւ ոչ անարգել, եւ ոչ զրկել։ Արդ՝ խրատ տամ քեզ ասէ. մի բռնադատեր զաղքատն. զի Տէր դատէ զդատաստան նորա։ Զի որպէս փարթամն ահարկու երեւի քեզ վասն պայծառ հանդերձին, եւ վասն բազում ընչիցն, եւ վասն սպասաւոր ծառայիցն որք շուրջ են զնովաւ։ Նոյնպէս բաց զաչս մտացդ՝ եւ տես զհոգեւոր եւ զպայծառ հանդերձ աղքատին, եւ զանտի մեծութիւն կենացն։ Այլեւ տես՝ զի Ասոտուած է աղքատին պաշտպան եւ վրէժխնդիր. որ պարսպէ զնա եւ փրկէ ի քո չարէդ. եւ վրէժ խնդրէ ի քէն որ բռնադատես զնա։ Մի բռնադատեր զնա. եւ մի վասն նորա չարչարանս եւ պատիժս կրել յԱստուծոյ։ Տասներորդ ասէ. (փրկեա զնոսա զորս ի մահ տանին. եւ զմահապարտս դնել մի խնայեր։) Աստ զկատարեալ սիրոյ ճանապարհն ուսուցանէ՝ որ ծածուկ էր ի հին օրէնս. եւ ի նորս յայտնեցաւ։ Զի այս էր ի հին օրէնս, թէ (սիրեսցես զսիրելիս, եւ ատեսցես զթշնամիս։) Իսկ Տէր մեր հրամայեաց. (սիրեցէք զթշնամինս ձեր. բարի արարէք ատելեաց ձերոց։) Եւ այսմ է կրկին պատճառ։ Նախզի՝ ի հին օրէնսն զարդարութիւնն ուսոյց. ասաց թէ՝ (մի անիրաւէք. զսիրելիսն մի ատէք. բարեացն չար մի առնէք. այլ բարեսցն բարի արարէք. զսիրելիսն սիրեցէք։) Այս արդարութիւնն է։ Իսկ ի նոր օրէնս Քիստոսի՝ ողորմութիւն է սիրել զթշնամին, եւ բարի առնել ատելւոյն։ Զի ամենայն գործ՝ կամ պակաս է քան զօրէնսն որ է անիրաւութիւն. կամ հաւատսար օրինացն որ է արդարութիւն. կա ի վեր քան զօրէնս որ է ողորմութիւն զոր Քրիստոս ուսոյց մեզ։ Երկրորդ պատճառ՝ զոր ինքն գործով կատարեաց, զնոյն ուսոյց մեզ. զի մեք էաք թշնամիք եւ ատելիք Աստուծոյ. զթշնամիսս սիրեաց. ատելեացս բարի արար. զնոյն եւ մեզ օրէնս եդ։ Որպէս եւ աստ զխրատս իմաստնոյն նախ ինքն կատարեաց՝ որ փրկեաց զմեզ ի մահու. եւ դին ետ եւ ազատեաց զմեզ. ըստ այնմ. (ոչ ապականացու արծաթեղինօք եւ ոսկեղինօք գնեցայք, այլ անապական եւ սուրբ արեամբ գառինն. զի անապական է արիւն Քրիստոսի եւ պատուական. զի Աստուծոյ է արիւն. գին ետ մեզ մահապարտացս. եւ փրկեաց ի մահու եւ ի տանջանաց։ Նոյնպէս եւ առաքեալքն եւ հետեւօղք նոցա քարոզութեամբն իւրեանց փրկեցին ի գործոց մահու եւ ի տանջանաց։ Եւ թէ ոք ասիցէ յորժամ Քրիստոս փրկեաց զմեզ ի մեղաց եւ ի տանջանաց, առաքեալքն այն զի՞նչ փրկեցին։ Ասեմք եթէ՝ Քրիստոս փրկեաց ի սկզբնական եւ զընդհանուր մեղաց զաշխարհս ամենայն. եւ ազատեաց ի հասարակ դժոխոցն. ուր հարկիւ ամենայն ոք արդար եւ մեղաւոր տանջիւր։ Այլ առաքեալքն փրկեցին ի ներգործական մեղաց. եւ յառանձնական տանջանաց եւ դժոխաց։ Զի քարոզութեամբն ի մեղաց եւ ի կռոց դարձուցին որ մահ է հոգւոց. եւ հաւատով եւ բարի գործովք ազատեցին ի տանջանաց դժոխոց։ Արդ՝ որպէս Քրիստոս փրկեաց զմեզ եւ ազատեաց ի տանջանաց յաւիտենից. նոյնպէս պարտ է քեզ եւ զմահապարտն դնել եւ ազատել. թէ անմեղ է ի չարչարնս, եւ թէ մահապարտ է ի դատաւորաց մատնեալ։ Եւ թէ ասես՝ զնա ոչ ճանաչեմ. ոչ ազգաւ՝ եւ ոչ հաւատով՝ եւ ոչ ծանօթութեամբ. եւ ոչ նա զիս ճանաչէ բարերար եւ երախտաւոր։ Ասեմք՝ թէպէտ դու ոչ ճանաչես զնա՝ այլ Աստուած ճանաչէ զնա. եւ թէ նա քեզ չէ երախտաւոր. այլ Աստուած քեզ երախտաւոր է՝ որ զքո շունչդ եւ զկեանսդ ետ, եւ զամենայն մարմնոյ բարութիւնս. նորա փոխարէն հատո. եւ զշունչ եւ զկեանս նորա թափեա։ Այլեւ քեզ բարերար է Քրիստոս՝ որ քեզ ի մահու ազատեաց. Քրիստոս զարիւնն իւր ետ. դու արծաթ եւ ոսկի տուր՝ եւ ազատեա զնա։ Այլեւ վասն նորա հրամանացն որ ասէ. (եթէ սիրէք զսիրելիսն՝ ո՞ր շնորհ է ձեր. այլ տուք փոխ ուստի ակն ոչ ունիք հատուցման։) Վասն նորա հրամանացն թէպէտ անծանօթ է, կաշառ եւ գին տուր եւ ազատեա զնա։ Արդ՝ տեսէք եղբարք զազատութիւնն եւ զգերի թափելն. ծանօթից եւ անծանօթից՝ սիրելեաց եւ ատելեաց պարտէ առնել։ Զի նա է հատուցանօղ ասէ՝ որ ստեղծօղն է ամենայնի։ Ապա քանի՞ առաւել պարտ է զքրիստոնեյն՝ որ քո հաւատակից է, եւ Քրիստոս վասն նորա մեռաւ եւ ազատեաց զնա, պարտ է դնել զնա. եւ ազատել ի ծառայութենէ։ Եւ թէ զգերին գնել պարտ է, որ շատ է գինն եւ մեծ, քանի՞ առաւել զաղքատն կերակրել. եւ զմերկն զգերցուցանել. կամ զօտարն ժողովել. կամ ծարաւոյն ջուր տալ. կամ ի հիմանդն ի տես գնալ. որ կարօղ ես առնել։ Եւ այս գիտելի է՝ զի զողորմութիւնն պարտէ առնել առանց ակնառութեան ամենայն կարօտելոց. թէ հարուստ է թէ աղքատ, արժան թէ անարժան, արդար թէ մեղաւոր, չէ պարտ ընտրել. այլ առանց խտրութեան ամենայն կարօտելոց բաշխել։ Որպէս Աբրահամ ողորմածն եւ հիւրընկալն՝ միայն էր յայն ժամանակին բարեպաշտ եւ արդար. եւ զողորմութիւնն քանանացւոցն առնէր եւ այլազգեացն։ Նոյնպէս անխտիր պարտէ տալ զողորմութիւնն. զի ոչ մարդոյ տամք թէ ի նմանէ առնումք. այլ զյոյսն ունիմք առ Աստուած, որ ի նմանէ առնումք։ Վասն այն յուսովն Աստուծոյ պարտ է ամենեցուն տալ. զի ամենեքեան ստեղծուածք են Աստուծոյ. եւ այնու նմանիլ Աստուծոյ. որպէս (զարեգակն ծագէ ի վերայ չարաց եւ բարեաց. եւ ածէ անձրեւ ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց։) Նոյնպէս առհասարակ ամենայն կարօտելոց պարտ է առատանալ. եւ ծագել զգութ սիրոյ. եւ ածել անձրեւ ողորմութեան պարգեւաց։ Զի այլ բարի գործք՝ սերմանք են. եւ ողորմութիւն անձրեւ. զի թէ ոչ լինի անձրեւ ողորմութեան, այլ բոյսքն ամենեքեան չորանան, եւ ոչ պտղաբերեն։ Այլ գործքն ամենեքեան՝ ինչք են մարդոյն. եւ ողորմութիւնն զգեստ եւ զարդարանք. եւ որ չունի զողորմութիւնն, ելանէ ի հարսանեացն. որպէս այն՝ որ չունէր հանդերձ հարսանեաց։ Այլ գործքն ամենեքեան՝ սրբութիւն եւ մաքրութիւն են հոգւոյն. որպէս կուսութիւնն, պահքն, եւ այլն։ Իսկ ողորմութիւնն՝ իւղ է լապտերին եւ լոյս ճանապարհին. որ զողորմութիւնն չունի՝ խաւարեալ է ի լուսոյ. ի շիջանի լապտերն. որպէս յիմար կուսանացն շիջաւ լապտերն. եւ փակեցաւ դուռն ողորմութեան։ Որեւ ի ձէնջ առ հասարակ զիւղ ողորմութեան շնորհաց իւրոց՝ անշէջ պահեսցէ առ ձեզ Քրիստոս Աստուած մեր. եւ յետ աստի կենացս՝ ընդ իմաստուն եւ սուրբ կուսանացն արժանաւորեսցէ բացաւ երեսօք, անշէջ լապտերօք, մտանել ի յառագաստ հարսանեաց փեսային ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։

Նորին դարձեալ վասն ողորմութեան. ի Բանն՝ (Եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է։) Ղուկ. 6. 36։ (Գլուխ. ՂԹ)

Զարարիչն ամենայն արարածոց՝ նախախնամօղ եւ պահապան ուսուցանեն բոլոր եւ մասնաւոր եղեալ սուրբ գիրք. եւ վարդապետք ուղղափառութեան։ Եւ երկու եղանակաւ երեւի նախախնամութիւն ամենայն. այսինքն, հասարակ. եւ առանձնակի։ Եւ է հասարակն՝ տալ զմարմնոյ կենաց պատճառն եւ առողջութեան. որ է հարկաւորն եւ պիտանին. որպէս կերակուր եւ ըմպելի. զգեստ եւ յարկ ծածկութիւն, եւ այլն։ Զի առանց կերակրոյ եւ ընպելւոյ՝ ոչ մնայ մարմինն կենդանի. ոչ յառողջութեան առանց հանդերձի. եւ այսոքիկ հարկաւորք եւ պիտանիք են շնորհեալ յարարչէն մերմէ. ըստ այնմ որ ասէ Տէրն. (ոգի առաւել է քան զկերակուր. եւ մարմին քան զհանդերձ. եւ գիտէ հայրն երկնաւոր՝ որ պիտոյ է այդ ամենայն ձեզ։) Եւ մարգարէն ասէ. (աչք ամենեցուն իքեզ յուսան. եւ դու տաս կերակուր նոցա ի ժամու. եւ բանաս զձեռն քո եւ լցուցանես. ) եւ յաւտարանին տէրն հրամայէ. (ծագէ զարեգակն ի վերայ չարաց եւ բարեաց. եւ ածէ անձրեւ ի վերա արդարոց եւ մեղաւորաց։) Արդ՝ զայսոսիկ մարմնական պէտսս հասարակաց է բաշխեալ. որպէս երկիր, ջուր, օդ, լոյս, կեանք, հոգի, մարմին եւ այլն, արդարոց է եւ մեղաւորաց։ Եւ ոչ միայն մարդկան, այլեւ ամենայն կենդանի ի չորից տարերց եղեալ, ունի զնոյն պարգեւս յարաչէն։ Դարձել՝ եւ այլ եղանակաւ առանձնակի խնամէ զարդարս եւ զմեղաւորս. այսինքն է, զբարիս ի մարդկանէ եւ զչարս։ Զի այնոցիկ որք անձնիշխան կամօք թողուն զչարութիւն, եւ սիրեն զբարութիւնս, յաւելու նոցա ի վերայ մարմնաւոր բարեացն եւ զպարգեւս հոգեւորս. որք բովանդակին վեց թուով. որպէս ասէ իմաստունն։ (Ետ զիմաստութիւն է զգիտութիւն եւ զուրախութիւն։) Իմաստութիւնն է իմանալ զԱստուած՝ եւ հաւատալ ի նա։ Այս երկու է։ Զի բազումք են ի մարդկանէ որք իմացան զԱստուած, այլ ոչ հաւատացին ի ճշմարիտն Աստուած. որպէս արատքին փիլիսոփայք։ Այլ որք բարիքն են ի մարդկանէ՝ նոցա տայ Աստուած իմանալ զինքն եւ հաւատալ ի նա։ Իսկ ճշմարիտ գիտութիւն է պատուիրանն Աստուծոյ. եւ գործով կատարելն զնա. զոր Աստուած պարգեւ է իւր սիրելեացն զպատուիրանս օրինաց իւրոց. եւ զկատարումն գործոց ըստ պատուրանին. այս չորսն է։ Իսկ հինգն եւ վեցն ուրախութիւնն է՝ որ յետ պատուիրանին կատարմանն՝ աստ խնդութիւն եւ ուրախութիւն ի ջանէ ի հոգի մարդոյն. որպէս ասէ Դաւիթ։ (Ուրախ եղիցին սիրտք այնոցիկ՝ որք խնդրեն զՏէր. ) եւ Պօղոս ասէ։ (Ուրախ լերուք ի Տէր դարձեալ ասեմ ուրախ լերուք։) Իսկ ի հանդերձեալն՝ է ուրախութիւնն յաւիտենական։ Զի ուրախութիւնն յաւիտենական։ Զի ուրախութիւն հոգեւոր հաւատոցն եւ բարի գործոցն՝ այնպէս հետեւի բարեգործ մարդոյն, որպէս մարդ որ հայի ի լոյս՝ եւ լուսաւորի եւ հեշտանայ ակն նորա։ Եւ որպէս որ գնայ մարդ ի ճանապարհ՝ հետք ոտիցն հետեւի նմա. այսպէս եւ ուրախութիւնն անզղջանալի աստ հետեւի եւ ծագի ի հոգին. եւ անդ ուրախութիւնն առանց տրտմութեան պարգեւի մարդոյն։ Եւ այսոքիկ տեսանին ի հայրն Աբրահամ. որ բնական ունէր զբարութիւնն. վասն որոյ ետ Աստուած զիմացումն եւ զգիտութիւն իւր նմա. եւ (հաւատաց Աբրահամ յԱստուած. եւ ետես զօրն Քրիստոսի եւ ուրախացաւ։) Նոյնպէս եւ Կուռնէլիոս ունէր զբնական բարութիւնն. վասն որոյ նախ քան զմկրտիլն՝ էջ հոգին սուրբ ի վերայ նորա. եւ ուրախացաւ հաւատովն Քրիստոսի։ Այսպէս առանձնակի խնամէ Աստուած զբարիս ի մարդկանէ. որպէս ասէ Դաւիթ. (բարի առնէ Տէր բարեաց եւ այլն։) Իսկ առանձնակի խնամէ եւ զմեղաւորս եւ զչարս ի մարդկանէ. որպէս ասէ իմաստունն. (ետ մեղանչականին զբաղումն յաճախել եւ ժողովել. ) այս է՝ որպէս բարւոյն ըստ իւր յօժարութեանն ետ զմնացական բարին. զհաւատն՝զիմաստութիւնն՝ եւ զայլսն որպէս ասացաւ։ Նոյնպէս եւ չարին ի վերայ հասարակաց խնամոցն՝ ետ եւ զմարմնոյ փարթամութիւնն եւ զմեծութիւնն։ Որ ամենայն ինչքն ի չորս գլխաւորին. զի կամ են անշունչ եւ անկենդան. որպէս քարինք, ոսկի, արծաթ, եւ հանդերձ, եւ այլն. եւ որպէս գիւղ եւ քաղաք։ Եւ կամ ի տանկոց եւ ի պտղոց երկրի. որպէս ցորեան. գինի. եւ պտուղ, եւ այլն։ Եւ կամ յանբան կենդանեաց. որպէս անասուն. արջառ. ուղտ. ջուկ, եւ այլն։ Եւ չորորորդն՝ որպէս բանաւոր ծառայք, աղախնեայք, ընտոծինք, մշակք, եւ հնազանդեալք։ Այսոքիկ չորս սեռք են փարթամութեան մարդկան. որք մեծանան զանազան ընչիւք։ Եւ երկուք դարձեալ՝ որք հեշտանան մարմնով ի սոցան. եւ ուրախանան մտօք ի սոսա. յայս ուրախութիւնս՝ որ տրտմութեամբ է. եւ յայս հեշտութիւնս՝ որ դառնութեամբ է եւ անցաւոր։ Արդ՝ այսպէս բաժանեալ է զառանձնակի պարգեւս սոցա. բարեաց եւ չարաց։ Վեց թուով զբարիս եւ զիմաստունս խնամէ Աստուած. եւ վեց թուով՝ չար զբաղումն տայ Աստուած չարաց եւ մեղաւորաց. որք այնու հանապազ զբաղին եւ չարչարին ի կեանս աշխարհի։ Այլ բարեացն բարիք անանց եւ մշտնջենաւոր. եւ չարացն ժամանակեայ եւ անցաւոր։ Եւ զայս տեսանեմք յառաջագոյն ի հեթանոսաց ազգն քանանացւոց եւ եգիպտացւոց եւ այլոցն՝ որք էին կռապաշտք եւ մեծատունք եւ փարթամք. եւ աբրահամ եւ զաւակք իւր պանդուխտ ի մէջ նոցա շրջէին. զի հաւատն նոցա բաւական համարեալ, պահէր զնոսա պանտուխտ։ Նոյպէս եւ յայսմ ժամանակի՝ բաժանեալ է խնամքն Աստուծոյ. նոցա որք աշխարհասէրքն են՝ տուեալ է նոցա զմեծութիւն եւ զփառս աշխարհիս. եւ որք զբարին աստուածասիրեն եւ զհոգեւորականս. նոցա է պարգեւեալ աղքատութիւն եւ կարօտութիւն. այլեւ հիւանդութիւնս եւ չարչարանս. զի բաւական ունին զհաւատն եւ զօրէնս Աստուծոյ. որք աստ ի կեանս հաւատովն իւրեացն եւ նեղութեամբն եւ աղքատութեամբն, զպսակն եւ զհանգիստն յաւիտենից կենաց ժառանգեն։ Այսպէս է բաժանեալ առանձնակի զխնամսն չարաց եւ բարեաց։ Եւ դարձեալ՝ ոչ եթող զմեղաւորն անյոյս ի փրկութենէն. այլ արար զբարին եւ զիմաստունն կարօտ եւ աղքատ ընչից. զի փարթամն տացէ նմա յընչից իւրոց, եւ հաղորդիսցի նորա իմաստութեանն եւ բարութեանն. որպէս ասէ Դանիէլ. (զմեղս քո ողորմութեամբ քաւեսցես. եւ զանօրէնութիւնս քո տրօք տնանկաց։) Զի թէ ոչ էին աղքատք, մեծատունն ոչ հասանէր փրկութեան։ Եւ թէ իցեն աղատք եւ ոչ առնեն զողորմութիւնն, նոյնպէս ոչ հասանին ողորմութեանն Աստուծոյ. այլ որպէս զչար մեծատունն՝ ի տանջանս պապակին, զի աղքատին Ղազարու ոչ ողորմեցաւ։ Այլ յորժամ առնեն զողորմութիւն աղքատաց, յայն ժամ առնուն ողորմութիւն յԱստուծոյ. ըստ այնմ, (երանի ողորմածաց՝ զի նոքա զողորմութիւն գտցեն։) Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ես մեծատուն եմ կամ իշխան, ամենայն ինչքն իմ անիրաւութեամբ է եւ զրկանօք. եւ ոչ է իմ քիրտն եւ վաստակ. ո՞րպէս առնեմ զողորմութիւն։ Այսմ պատասխանեմք նախ եթէ՝ կրկին է ողորմութեան տեսական։ Մին՝ պատարագն եւ նուէրքն Աստուծոյ ի յեկաղեցիս քահանայից՝ պաշտաման եւ պատարագացն Քրիստոսի. յայսոսիկ պիտոյ է ընտրեալ զհալալ վաստակն իւր, եւ մատուցանել Աստուծոյ բաժին. զի ասէ առակն. (պատուեա զՏէր ի քոյոց արդար վաստակոց. եւ հան նմա պտուղ արդարութենէ։) Այլ ողորմութիւնք աղքատացն եւ տուրքն՝ անխտիր. ուստի եւ իցէ, ողորմութիւն է արդիւնաւոր. որպէս հրամայէ Տէրն թէ՝ (արարէք ձեզ բարեկամս ի մամոնայէ անիրաւութեան. զի թէ յօտար ընչիցդ չէք հաւտարիմ եւ խնայէք տալ, զձերն որպէս տայք։) Ապա ուրեմն զողորմութիւնն տալի է անխտիր յամենայն ընչից։ Երկրորդ դարձեալ ասեմ. որ ի քո վաստակոցն տաս՝ միայն քո հոգւոյն է բարին. եւ որ զայլոցն տաս՝ քեզ է եւ նորա բարին եւ շահն։ Զի դու ըստ ողորմութեան եւ առատ կամացդ առնուս. եւ նա ըստ իւր վաստակոցն։ Երրորդ դարձեալ՝ թէ որպէս այն որ զրկեալ ապրանօքդ մեղս եւ չար գործես, ամենայն քո է եւ ոչ վասնակողին։ Չորրորդ՝ թէ որպէս այն որ զրկեցեր զինչսն եւ չար գործեցեր՝ կրկին մեղք է. մին զրկանքն. եւ մին չար գործքն։ Նոյնպէս որ ի յայն զրկանանց բաշխեցեր՝ կրկին բարիք եղեն քեզ եւ նորա. յորմէ զրկեցեր եւ խլեցեր։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ զողորմութիւնն խտութեամբ առնեմ. արդարո՞ց թէ արդարոց եւ մեղաւորաց։ Ասեմք այսմ կրկին պատասխանի։ Նախ՝ զողորմութիւնն պարտ է անխտիր եւ հասարակ առնել. չարաց եւ բարեաց. արդարոց եւ մեղաւորաց. որպէս հրամայէ Տէրն։ Զի հայրն Աբրահամ անխտիր առնէր զողորմութիւնն քանանացւոցն եւ կռապաշտիցն։ Նոյնպէս զովտի մէջ սոդոմւոցն էր բնակեալ. եւ առնէր նոցա ողորմութիւն։ Նոյնպէս Յոբ այլազգեացն տայր զողորմութիւն, յորժամ բարիք եւ Աստուած ապաշտք ոչ կային։ Նոյնպէս եւ դու արա զողորմութիւնն առանց խտրութեան չարաց եւ բարեաց։ Վասն զի յանունն Աստուծոյ տաս զողորմութիւն. եւ յԱստուծոյ առնուս զփոխարէնն եւ ոչ ի նոցանէ։ Երկրորդ՝ ասեմք թէ բարեացն եւ արդարոցն առաւել պարտ է տալ զողորմութիւնն. որպէս հրամայէ Տէրն. (որ ընդունի զմարգարէ յանուն մարգարէի. զվարձս մարգարէի առցէ. եւ որ ընդ ունի զարդար յանուն արդարոյ՝ զվարձս արդարոյ առցէ։) Վասն զի առաւել տուողին յոյսն հաստատի, յորժամ բարեացն առնէ ողորմութիւն քան չարացն։ Վասն այն առաւել քիրստոնեայ աղքատին պարտ է առնուլ ողորմութիւն ի սէրն Քրիստոսի, քան այլ ազգեաց. եւ կարի խիստ կարօտելոյն պարտ է ողոմիլ քան ոչ կարօտելոյն։ Նոյնպէս քահանային առաւել պարտ է. զի քահանայն կրկին պատւոյ արժանաւորի։ Նոյնպէս եւ գերէտիրոջն առաւել ողորմելի է յանուն Քրիստոսի. զի մեք էաք գերի մաղաց. եւ ծառայ անկեալ դժոխոցն ի ձեռն սատանայի։ Եւ Քրիստոս իւր չարչարանօքն ազատեաց եւ գնեաց զմեզ. եւ մեզ պարտ է զմարմնոյն գերին զայն գնել։ Ապաուրեմն ի վերայ այսց հիւանդաց կամ կուրաց եւ հաշմանդամոցն՝ առաւել պարտ է խնամել եւ տալ զողորմութիւնն։ Եւ թէ այս այսպէս է, առաւել ողորմիլ պարտ է մեռելոյն՝ որ աղքատ եւ անյիշատակ լինի յընչից. եւ կամ աղքատ ի բարեաց գործոց. եւ յանճարն է գնացեալ. զնորա հոգին պարտ է յիշել եւ առնել ողորմութիւն՝ առաւել. եւ տալ յանուն մեռելոյն. եւ օգնել նմա հանդերձեալ կենօքն։ Այսպէս ողորմութիւնն մին քան զմին՝ առաւել վարձս ունի։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ ողորմութիւ՞ն բարի թէ ա՞յլ ինչ բարի գործք. որպէս պահք՝ աղօթք՝ չարչարանք՝ կուսութիւն՝ եւ այլ ինչ։ Ասեմք եթէ՝ առաջին ճանապարհ եւ դուռն արքայութեանն՝ են ըստ մարմնոյ բարեգործութիւնքն. որ ինքն զամձն իւր չարչարէ. եւ զինքն նուիրէ եւ մատուցանէ Աստուծոյ. պահօք զմարմինն ընծայէ. եւ աղօթիւք զհոգին. եւ այլ ինչ չարչարանօք՝ զհոգին եւ զմարմինն նուիրէ Աստուծոյ. որպէս ասէ Դաւիթ. (պատարագ Աստուծոյ հոգի խոնարհ. զսիրտ սուրբ եւ զհոգի խոնարհ՝ Աստուած ոչ արհամարհէ։) Իսկ որք մեծատունք են եւ սիրեցին զաշխարհս եւ զինչս՝ ոչ կարեն պահել կամ աղօթել. կամ զմարմինն չարչարել եւ այլն. զի զբաղեալ են զհետ ցնորից եւ մեծութեան ընչից. եւ զփուշս ժողովեն. որպէս Տէրն զպարանս մեծութեան փուշ կոչէ. զի ի ժողովելն ցաւի. եւ վաստակի եւ քրտնի եւ տկարանայ մարմնով։ Այլեւ ի պահելն եւ ի հոգալն ցաւի. եւ վշտանայ հոգւով՝ զի մի պակասեսցի ի գողոց կամ յաւազակաց եւ յայլոց։ Իսկ ի մսխելն եւ ի նուազիլն՝ ցաւի դարձեալ եւ տրտմի. զի պակասեցան ինչքն։ Այսպէս յամենայն ուրեք՝ փուշ եւ խոցոտիչ է մեծութիւնն աշխարհական։ Վասն այն յորժամ հրամայեաց Տէրն թէ՝ (դժուարաւ մտանէ մեծատունն յարքայութիւնն, դիւրին է մալխոյ ընդ ծակ ասղան անցանել, քան մեծատան յարքայութիւն մտանել։ (Ասեն աշակերտքն՝ (ո՞վ կարէ ապրիլ. ) պատասխանեաց Քրիստոս. (անհնարինքն ի մարդկանէ՝ հնարաւորք են Աստուծոյ. ) այսինքն, որ զմեծութիւնն ի ձեռն կարօտելոց եւ աղքատաց տալով։ Եցոյց Աստուած զերկրորդ դուռն եւ ճանապարհ արքայութեանն. զի մի զրկեսցին մեծատունք յարքայութենէն. եւ լինէր մեղադրանք Աստուծոյ. զի նա ետ զմեծութիւն նոցա. ըստ այնմ, (Տէր աղքատացուցանէ՝ եւ Տէր մեծացուցանէ։) Նա վասն այն դեղ է հրամայեաց նոցա մեծատանց զաղքատանց սիրել. եւ նոքօք զարքայութիւնն Աստուծոյ գտանել։ Եւ թէ ոչ կամեսցին սիրել եւ բաշխել՝ ինքենք լիցին պարտական անանց կորստեան իւրեանց։ Զի հրամայէ առաքեալն. (անողորմ դատաստան լինելոց է այնմ, որ ոչ առնէ զողորմութիւն. ) եւ իմաստունն ասէ. (յորժամ խնուս զլսելիս քո ընդդէմ աղքատին, եւ յորժամ դու խնդրես յԱստուծոյ, եւ ոչ նա լսէ զխնդրուածս քո։) Եւ թէպէտ ողորմութիւնն երկրորդ ճանապարհ է արքայութեանն, սակայն այլ ամենայն առաքինութեանց հաւասար է եւ բարձրագոյն։ Հաւասար է՝ զի յորժամ զողորմութիւնն տաս, եւ դու աղքատացար. եւ ինչս ոչ ունիս. ի պահս ես. եւ կարօտութեամբ զքեզ չարչարես եւ նեղես։ Իսկ բարձրագոյն է քան զամենայն գործս բարութեանց։ Նախզի՝ այն որ աղքատն է՝ ակամայ ի պահս է. իսկ որ տայ զողորմութիւնն եւ աղքատանայ՝ կամաւոր պահք է եւ կամաւոր աղքատ. եւ կամաւորն՝ մեծ է քան զակամայ բարեգործութիւն։ Երկրորդ՝ յորժամ տայ զողորմութիւնն, ամենեքեան վասն նորա աղօթեն. եւ վասն պահեն. եւ վասն նորա բարեխօսեն. եւ մեծ է եւ առաւել բազմաց աղօթքն եւ բարեխօսելն քան զմիոյն։ Երրորդ՝ յայտ է ի դժուարութեանցն՝ որ քան զպահս եւ զաղօթս եւ զայլն ամենայն՝ ողորմութիւնն դժուարաւ կատարի. որպէս յայտ է յօրինականէն. որ զամենայն օրէնսն պահեալ էր ի մանկութենէ. որ յորժամ հրամայեաց Տէրն (երթ վաճառեա զամենայն ինչս քո եւ տուր աղքատաց, նա գնաց խոժոռեալ ընդ միտս իւր. զի ունէր ինչս բազումս. ) ապա ուրեմն յայտ է՝ զի մեծ է քան զամենայն առաքինութիւնս՝ որ դժուարաւ կատարի։ Չորրորդ՝ որք զայլ առաքինութիւնս ունին՝ աղաչելով խնդրեն զփոխարէնն յԱստուծոյ. իսկ ողորմածն՝ համարձակութեամբ առնու. ըստ այնմ, (ողորմութիւնն բարձրագլուխ պարծի առ դատաստանաւն։) Հինգերորդ՝ ողորմութիւնն փոխ է առ Աստուած, որ ոչ կորնչի. զի թէ զայլ ուղղութիւնս գործէ մարդ՝ եւ յետոյ մեղիցէ, կորոյս զառաջինն, որպէս յորժամ ի պահս կենան, աղօթս առնեն, կուսութեամբ ճգնին, հաւատս ունիցին, թէ յետոյ ի հաւատոց անկանին, կամ ի պոռնկութիւն, կամ յայլ մեղս, (ուղղութիւնք առաջինք ոչ եւս յիշեսցին ասէ մարգարէն։) Այլ ողորմութիւնն. փոխ է առ Աստուած. ոչ կորնչի վասն յետին գործոց։ Եւ զի փոխ է ողորմութիւնն, երբ կամի՝ առնու փոխատուն. թէ աստ, թէ ի հեադերձեալն։ Եւ զփոխն շահով առնուն. եւ վասն ողորմութեան ասացեալ է թէ՝ (ընդ միոյն հազարապատիկ եւ բիւրապատիկ առցէ։) Վեցերորդ՝ թէպէտ զայլ առաքինութիւնս գործէ մարդ, Աստուծոյ նման ոչ լինի. թէ ի պահս կենայ, թէ աղօթս առնէ, թէ չարչարի. թէ այլ ինչ, իսկ ողորմութեամբ՝ մարդն Աստուծոյ նման լինի. ըստ այնմ որ ասէ Տէրն. (եղերուք գթածք՝ որպէս եւ հայրն ձեր երկնաւոր գթած է։) Ապա ուրեմն որպէս մեծ է Աստուծոյ նման լինիլն քան զամենայն պատիւ. նոյնպէս մեծ է գործ ողորմութեանն քան զամենայն բարիս։ Եօթներորդ՝ ողորմութեամբն Աստուծոյ օրէնքն կատարին ի մեզ. որպէս ասէ. (սիրեցես զՏէր Աստուած քո. եւ սիրեսցեն զընկեր քո. ) այս երկու օրէնքս՝ մեծ են քան զամենայն, եւ կատարումն եւ գլուխ են ամենայնի որպէս հրամայէ Տէրն. (ամենայն օրէնք եւ մարգարէք՝ յայս երկու օրէնս կախեալ կան. ) եւ ողորմութիւնն՝ զայնս կատարէ։ Զի վասն սիրոյն Աստուծոյ առնեմք զողորմութիւն աղքատաց. այս՝ աստուածասիրութիւնն է. եւ ըստ որում զպէտս աղքատաց լնումք՝ այս ընկերասիրութիւնն է։ Ութներորդ՝ ողորմութիւնն իբր զհարսն եւ զդշխոյ է երկնաւոր թագաւորին. եւ բազմի ընդաջմէ Քրիստոսի. եւ ի մէջ ամենայն բազմութեանն ի մեծի ատենին՝ ճանաչէ զողորմածն իւր. եւ առ ինքն ձգէ եւ կացուցանէ ընդաջմէ Քրիստոսի բաց երեսօք եւ ուրախ սրտիւ։