Օգուտ Բժշկութեան

Գլխացաւութիւն որ ի զախմէ լինի եւ կամ ազգի ազգի լուծմանէ

Պատճառ որ ի զախմէ լինի

Մասրճուէն ասէ, թէ զարկուց լինի, կամ ի բարձր տեղաց ընկնի, եւ կամ իրք մն յանկարծակի ի գլուխն դիպնայ, եւ լինայ այս պատճառներուս գլխացաւութիւն։

Նշանք որ ի զախմէ այն է, որ գլուխն ծանր լինայ, եւ ցաւն պինտ պինտ, եւ յորժամ ցաւն խստէ՝ լինի որ ջերմն բռնէ, եւ այս նշաննիս ցաւուն զախմին չքօքն լինի։

Ստածումն որ զախմէն եւ զարկուց։

Մասրճուէն ասէ, թէ յառաջն կիֆալէն երակ առ եւ վարդէջուր օծէ, եւ մրտի տերեւ եւ ակակիայ եւ ըռամաք եւ շաղվէ՛ տաք ջրով եւ օծէ՛ ի գլուխն. եւ ուլի եւ գառին ըղեղ որ ուտէ, եւ այն իրվին տաք, որ գլխացաւութիւն յաւելցնէ՝ պատրաստէ՛. եւ սապոն վերցնել տուր, որ լուծումն այնէ, ճակնդեղի եւ ապքամայով հոկնա դիր, եւ օծէ՛ ի գլուխն մանուշակի եղ. եւ թէ ուռու ջուր եւ հայկաւ եւ վարդի ձէթ օծէ ի գլուխն՝ օգտէ։ Եւ թէ ձրի խօսվի զրուցէ՝ ա՛ռ տուղտ եւ գարէ ալուր եւ մանուշակ եւ վարդի ձէթ, օծէ՛ գլուխն քացխով, եւ ա՛ռ մուրտ եւ վարդ եւ հայկաւ, շաղվէ՛ վարդի ջրով եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ պատճառն ի տաք հոտէ լինի՝ պաղ ջուր լից ի գլուխն, եւ մանուշակի եւ դդմի եղ օծէ ի գլուխն եւ տուր որ հոտայ։ Թէ պեղծ հոտերու լինի՝ նա զհով հոտերն տաս հոտալ, որպէս քաֆուրն եւ վարդէջուրն եւ սանտալն եւ մանուշակն եւ նինուֆարն, եւ զիրենց եղերն ի քիթն կաթեցու. եւ թէ աղջկան մօր կաթն եւ դդմին եղն խառնես եւ օծես ի քիթն եւ կաթեցնես՝ օգտէ. եւ անուշ հոտերով լուա զգլուխն. շատ օգտէ։

Պատճառ որ ի լուծմանէ

Ապուճարէհն ասէ, թէ կամ շատ արիւն գնալուն, կամ քթէն կամ յանձնէն կամ փորուն, կամ ի լուծման, որ շատ լուծի փորն, կամ ի մերձաւորութենէ։

Նշան որ ի լուծմանէ լինի այն է, որ անձն եւ գլուխն ծանրանայ, եւ չորութիւնն յանձն յաւելնայ, եւ երեսին գունն դեղնութիւն զարնէ, եւ ձրի եւ անպէտ խօսվի զրուցէ՝ որ չէ ժմուն պիտեւան։

Ստածումն որ լուծմանէ լինի։

Ապուճարէհն ասէ, թէ տո՛ւր զայն կերակուրն, որ զարիւնն եւ զուժն յաւելցնէ, որ է ոչխարի միս Ա տարեկան եւ թէ գէր հաւն եւ թերխորով հաւկիթն, եւ զաղջիկմօր կաթն եւ զմանուշակին եւ զդդմին եւ զնինիֆարին ձէթն ի քիթն կաթեցու. եւ փալութայ ուտէ նշու ձիթով եւ ղալիանի եւ գառնի միս. եւ թէ ջերմն լինայ՝ տո՛ւր զսալորով մուզաւարան եւ դդմով, եւ յայն ժամն տուր որ ջերմն թողու։

Մասուվային որդին ասէ, թէ ի մերձաւորութենէ լինայ՝ զանձն զօրացրո՛ւ, եւ թէ յարեան յաւելվածուն լինայ՝ երակ առ, եւ թէ յաւելի խլտէ՝ լուծումն արա եւ վարդի եղով եւ քացխով խաղաջ արա եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ։ Զվարդն եւ զնոնոֆարն եւ զմուրտն եփէ՛ ջրով եւ օծէ՛ ի գլուխն եւ լվա՛, որ զըղեղն զօրացնէ. ի կշտու եւ ի յանօրեց մերձաւորութիւն չառնէ, եւ զանձդ հանապազ հանգիստ պահէ, որ գլուխն չի ցաւի։

Մասեհն ասէ, թէ ի մերձաւորութենէ լինայ՝ յայնժամ մի՛ թողուր որ մերձաւորութիւն առնէ, եւ թէ առնէ՝ ի կերակրէն յառաջ այնէ. եւ տո՛ւր սերկեւիլ եւ տանծ եւ խնծոր, եւ հանապազ լվացվէ՛ պաղ ջրով եւ օծէ՝ մանուշակի ձիթով, եւ օծէ՛ ի քիթն եւ արա՛ զայն հոկնան, որ զերիկամն տաքցնէ։