Օգուտ Բժշկութեան

Սապաթ եւ սապաթի սահարի որ է շատ քուն լինիլ եւ չլինիլն

Պատճառ սապաթին

Բագարատ ասէ, թէ այն որ պալղամն ի յըղեղն յաւելցել է եւ յառաջի բաժինն ըղեղան ծածկել է. եւ այսոր պատմութիւնն այս է, որ շատ քուն լինի, անթիւ եւ անչափ։

Նշան սապաթին այս է, որ քունն ծանր լինի, եւ մարդ զէտ հիւանդ լինի, եւ հանց որ արթնութիւն չի լինի, եւ աչվին շուտով իրար ածէ. եւ լինի որ ձրի զրուցէ մարդն խիստ։

Ստածումն սապաթին այս է։

Բագարատ ասէ, թէ տո՛ւր հապի այարիճի, որ յստկէ զըղեղն ի պեղծ խառնուածոց, եւ տաք ձիթեր օծէ - պապունաճի եւ սուսանի եւ որ նման է սոցա, եւ տաք ջուր լից ի գլուխն եւ նանխու եւ աւսանդին տուր, եւ հին վարդ մուրապայ, եւ եղկ ջուր տուր, եւ թէ բնութիւնն կապ լինի՝ սուր հոկնայ արա, եւ քնտուս եւ կղբու ձուով տո՛ւր փռնքտալ, եւ զգլուխն ածիլէ՛։

Մասրճուէն ասէ, թէ պատճառն ի տաք պուխարնու լինայ եւ ըղեղն առջեւն ուժովի։ Նշան այն է, որ հիւանդն ծանր լինի, եւ շուտ չի զարթի, եւ ի քնուն մէջն շատ զրուցէ, եւ երակն լի լինի։ Պիտի որ երակ առնուս, եւ տաս մանուշկի շարապ, եւ քացախ օծէ ի գլուխն վարդի ձիթով. եւ տո՛ւր կերակուր զերպայ եւ սիսռան ջուր. օգտէ։

Սահակն ասէ, թէ սապաթն այնոր լինի, որ ջերմն ունենայ եւ այլ հիւանդութիւնք երթան խալսին, ապա թէ նա եւ սապաթին պատճառն է. որ թէ պալղամն լինի, որ ժողվել է ի գլուխն՝ հոկնայ արա եւ հապի ղուղիայ տուր. եւ սամիթ եւ սիսանպար եւ մարզանկօշ եւ աքլիլմէլիք եւ պապունաճ. զամէնն եփէ՛ ջրով եւ ի գլուխն լից. շատ օգտէ. եւ այարիճի ֆայղարայ տուր. շատ օգտէ աստուծով։

Պատճառ սապաթին սահարին

Էհանան ասէ, թէ սաֆրայէն եւ ի պալղամէն, որ յիրար խառնվի, եւ յորժամ սաֆրան շարժի՝ հիւանդն զարթի, եւ որ պալղամն շարժի՝ նա քուն լինայ հիւանդն։

Նշան սապաթին սահարին այս է, որ հիւանդն հանց լինի, որ ոչ ի քուն լինի եւ ոչ արթուն, եւ աչվին ի բաց լինի զէտ մեռած, եւ լինի որ ատեն ատեն զէտ խէվի պէս ձրի խօսվի զրուցէ մարդն։

Ստածումն սապաթի սահարէ։ Էհանան ասէ, թէ խառնուած դեղեր շինես հանց որ հանէ զԲ խլտն, եւ ժմուն եւ եղանակին եւ բնութեան հիւանդին։ Եւ աղէկ դեղն՝ յառաջն հոկնայ այնէ, եւ զսուր իրվին եւ զպալղամն ի վար քաշէ. եւ թէ սաֆրան յաւելցել է՝ կակուղ հոկնայ արա. եւ թէ ուժն ընկեր է՝ երակ առ, հանց որ ցաւն սուր լինի. եւ թէ հոկնայ այնես՝ զպուխարնին եւ զխառնուածն ի վայր քաշէ. եւ յայնժամ տո՛ւր զհապի շապիեարն, եւ հանց տուն նստուր, որ խիստ լուս լինի, եւ տո՛ւր զայն մաճուննին որ յըղեղն յստկէ։

Սապիթ Կուռանն ասէ, թէ յառաջն լաւն այն է, որ վարդի եղ եւ քացախ օծես, եւ թէ կղբու ձու կամ ֆարֆիոն կամ հաշայ եւ մանեխ խառնէ՛ յիրար եւ օծէ՛ ի գլուխն. օգտէ, եւ կապես. եւ յորժամ ցաւն պակասի եւ յուժն յաւելնայ՝ նա ի բաղանիս տար եւ քիչ քիչ թող աշխատի։

Ըռուֆօսն ասէ, թէ սուր հոկնանի արա, եւ թէ պալղամն յաւելնայ՝ ա՛ռ քնտուս եւ խարպախ սպիտակ եւ շոնիզ եւ կղբու ձու, ծեծէ՛ եւ օծէ՛ ի քիթն, եւ տո՛ւր մեղրաջուր տաք դեղերով եւ սիսռան ջուր. եւ թէ սաֆրան յաւելնայ՝ հոկնայ կակուղ դիր, եւ վարդի ձէթ օծէ ի գլուխն քացխով. օգտէ աստուծով։

Սիրաք իմաստասէրն հրամայեր է, թէ տքնութիւն մաշէ զոսկերս եւ հոգ տրտմութեան մաշէ զոսկերս. եւ մերժէ զննջումն եւ ծանր հիւանդութիւն յորդորթէնէ լինի։