Օգուտ Բժշկութեան

Պարսամ որ յարապն շավսան ասէ

Պատճառ որ ի տաքէ լինի

Արպիասուսն ասէ, թէ արեան եւ սաֆրային աւելվածուն լինայ, եւ երկուքն յիրար խառնի եւ իջնու ի կողերուն միսն։ Սահակն ասէ, թէ այս լինի ի կողն որպէս ուռէցն։

Նշան որ ի տաքէ լինի այն է, որ աչվին կարմիր լինի. եւ յորժամ զձեռդ ի վերայ ցաւուն դնես՝ իմանաս զուռեցն. եւ ջերմն ունենայ, եւ ընդ վայր զրուցէ հիւանդն։

Ստածումն որ ի տաքէ լինի։ Ի բասիլիկէն երակ առ յայն դիհն որ ցաւն չի կայ. եւ տո՛ւր զգարէջուր եւ մանուշկի շարապն, պզր ղատունի լուապն եւ խաշխշի շարապ. եւ նոնոֆար եւ մանուշակ եւ հայկաւ Ա Ա բաժին. զամէնն տաք ջրով եւ մանուշկի ձիթով շաղվէ՛ եւ տիմէտ արա. եւ տո՛ւր շուրվայ նշի ձիթով. եւ թէ ցաւուն վերջքն լինայ՝ տո՛ւր մուզաւարայ նշով։

Գեղիանոս ասէ, թէ յորժամ ցաւն ի յարենէ եւ ի սաֆրայէ լինայ՝ դեղն այս է, որ երակ առնես, եւ միս եւ ամէն քաղցր իրք չուտէ, եւ գարէջուր խմէ. եւ ճուլապ մանուշկի շարապ։ Եւ թէ ի չորսում օրն լուծումն լինայ փորուն, եւ այն որ գայ՝ հեշտութեամբ եւ շուտով գայ, եւ գունն իսպիտակ լինայ եւ Է-ում օրն փարատի ցաւն։ Եւ թէ Է-ում օրն լուծի՝ դժար եւ վնասակար է, եւ այն որ գայ՝ սեւ գուն լինայ։ Եւ քիչ մն խիարշամպայ եւ սպստան եւ յունապ, երեքն այլ եռցո՛ւ եւ տո՛ւր լուծումն այնէ. եւ յետոյ սպանախ տուր որ ուտէ, նշի ձիթով լինի եփած. օգտէ. եւ քան զամէն կերակուր գարէջուրն լաւ է։ Եւ թէ Է օրէն յետեւն ջերմն եւ տաքութիւն չհայհանդէ եւ տապիլն խիստ լինի, եւ սուր լինի շնչին տալն եւ առնելն, կուրծքն ցաւի, եւ խռխռայ հիւանդն եւ զերեսն դէպի պատն այնէ, եւ երեսն կարմիր լինի՝ նշան է մահու հիւանդին։

Պատճառ որ ի հովէ լինի

Այն է, որ թանծր պալղամին բնութիւնն ի կողին ներքեն է ուղարկել. եւ յորժամ աւելնայ՝ զմիսն ուռեցնէ. եւ ինքն քիչ լինի մարդոյ։

Նշան որ ի հովէ լինայ այն է, որ ջերմն կակուղ լինի, եւ հազալուն ժամն այն որ ի բերանէն գայ՝ իսպիտակ լինայ. եւ կողն ցաւի եւ երակն թուլ լինայ, եւ յորժամ զձեռդ ի վրան դնես՝ խիստ տաք լինայ։

Ստածումն որ ի հովէ լինի։

Դեղն այս է, որ անօթեց մանուշակ սնուցած տաս, եւ կուլանկուպին եւ զուֆային շարապն. օգտէ. եւ պապունաճ եւ աքլիլմէլիք եւ սիսանպար եւ ղարի տերեւ, եւ եփէ՛ շիրիկ ձիթով եւ օծէ՛ եւ յայն տեղն որ ցաւն է. օգտէ. եւ թէ փորն կապ լինի՝ լուծէ՛ հոկնայով. եւ ցաւուն վերջքն ի բաղնիս մուտ. եւ շուրվանի տուր. օգտէ. եւ տո՛ւր գէր հաւձագ եւ հալվանի շաքրով եւ նշի ձիթով եւ փանիտ, եւ շատ կերակուր չուտէ, զի զէն առնէ խիստ. եւ յամէն ծանր եւ թթու կերակրէ պահէ՛ զքեզ։

Մասրճուէն ասէ, թէ տո՛ւր զմեղրին շարապն տաք դեղերով, եւ սնպուլ եւ ղարանֆիլ եւ որ նման է սոցա, եւ թէ այսով չի յաջի՝ տո՛ւր զայս. - Ա՛ռ չամիչ եւ կարօսի տուկ եւ ըռզիանի եւ այարիճ եւ ասփրի հնտի մէջ Ե Ե դրամ, քամաֆատօս Գ դրամ. զամէնն եփէ՛ Բ լիտր ու կէս ջրով, մինչեւ մնայ կէս լիտրն կամ Ա լիտր, եւ կէս դրամ տիզկանափայտի ձէթ խառնէ եւ անօթեց տուր. օգտէ. եւ հանապազ օծէ՛ զտեղն մոմ ըրովանով եւ մանուշկի ձիթով. շատ օգտէ. եւ ի բաղանիս մտէ եւ աւազան նստի որ լինի եղկ ջուր։ Եւ յորժամ ցաւն երթայ՝ հաւու ձագ ուտէ եւ զերպայ ուտէ. եւ շատ կերակուր չուտէ, որ շատ զէն առնէ։ Եւ արա որ պատեհ է ժմուն այս թպտիրնին. օգտէ աստուծով։