ՀԵՂԻՆԱԿԻՆ
ԿՈՂՄԷ
ԲԱՑԱՏՐՈՒԱԾ
ԲԱՌԵՐ
Ա
Ագըն
կողոպտող
ու
թեթեւազէն
զօրագունդ,
որ
կը
զարնէ
ու
կը
դառնայ
ետ։
Ազ
կերպասին
մարը
Ալանկ
հրապարակ
Ախեխ
ագեգ
Աղու
թունաւոր
Այաթ
համար՝
Գուրանէն
Այբը
տեսնել
բենը
դատին
ղրկել
անծակ
տգէտ
ըլլալ
Անամ
գերագոյն
տագնապի
պահուն
հոգին
կը
դառնայ
իր
մանկութեան։
Աննէմ
մամաս
Աշել
աչել.
գիրքերը
կ’ըսեն
յականել։
Աշխ
թթու
հոտ
Աշուլ
աչքի
իյնալ
Աչից
պահել
աչքէ,
չար
աչքէ
պահել
Ապանոզ
եբենոս
Ապդալ
ապուշ
Ապուրցու
ցորենէ
պատրաստուած
բազմատեսակ
չորեղէն
Ապտէսթ
կրօնական
լուացումն՝
աղօթքէ
առաջ
Աւուրանց
դատաստանի
մինչեւ
օրը
դատաստանին
Աքողք
այդ
հո՞ղք.
այն
ճաշն
է,
զոր
կ’ընեն
գերեզմանը՝
մեռելի
շաբթուն,
անոր
հոգուն
հանգիստին
համար։
Բ
Բանդ
կապ,
որով
պարեգօտներուն
ծալքերը
իրարու
կը
կապուին,
ստինքին
ներքեւ
Բարտել
բարտիի
պէս
աջ
ու
ձախ
շարժտկիլ
Գ
Գահր
օլսուին
անկցի,
անիծուի
Գանկին
կռե
լ
հայհոյութիւն,
որուն
ստուգաբանութիւնը
դժուար
է
հիմա։
Կը
գործածուի
քակորել
իմաստով։
Գանունը
Իսասի
1876-ին
յայտարարուած
Սահմանադրութիւնը,
զոր
իր
գահակալելէն
ետքը
Ապտիւլ
Համիտ
պետական
հարուածով
մը
արգիլեց
գործադրուելէ։
Գափլըճա
բաղնիք
Գաֆէս
վանդակ
Գետին
չինկող
տեսակէն
ծաղիկէ
փոսփոս
մորթ
Գերեզմեր
գերեզման
Գոլ
(թուրքերէն)
զօրաթեւ.
իրականին
մէջ
դասակ
Գոռել
գերեզմանը
ձգած
ու
պտոյտի
ելած
թուրքի
սատակ,
որ
շունի
եւ
ուրիշ
կենդանիի
մարմինը
հագած
կը
հետեւի
գիշերը
կէսին
գերեզմանի
մօտէն
անցնող
ճամբորդին։
Գովք
մեռելներուն
նուիրուած
ողբ
Գորփիւսքիւլ
շերամի
հիւանդութեան
մանրէ
մը
Գուլէ
շէկ
Գրալ
թագաւոր
Գունճ
գուղձ
Դ
Դարձ
հարսին
առաջին
դարձը
իր
մօրը
տունը
Դարպանտ
ճամբաներու
հանգուցումին
ոստիկանական
կամ
զինուորական
կայան
Դդմած
հասուն
դդումի
գոյն
առած`
ջերմէն
Դիգադիգա
սեխին
բնական
բաժանումները
Դողցնել
ջերմէ
բռնուիլ
Դուրել
փորին
ուռեծքը
հարթել,
ծեծին
տակ
տափակցնել
Դրացի
հայրենակից,
որ
Սահմանադրութեան
նուէրը
եղաւ։
Անկէ
առաջ
կեավուրը
պաշտօնապէս
փոխարինուած
էր
դրացիով։
Ե
Եալը
ծովեզերք,
նմանաբանութեամբ՝
հոն
կառուցուած
ապարանք
Եալովա
Մարմարայի
պոլսահայեաց
ափունքին
նաւահանգիստ,
որուն
կռնակի
լեռնաշղթան
բազմաթիւ
հայաբնակ
գիւղեր
կը
պարունակէր։
Եաշասըն
կեցցէ
Եէր
իլէ
իքսան
(թուրքերէն)
հողին
հետ
հաւասար
ընել։
Տեսթանները
կ’ախորժին
այս
ասութենէն։
Եղեամը
մանած
տեսնել
կարճ
տեսնել
ու
խաբուիլ
Եշիլ
ճամի
մէկը
Պրուսայի
մեծակառոյց
դամբարաններէն,
որուն
գմբէթին
ներկը
անունն
է
տուած։
Թրքական
յիշատակներէն
ամէնէն
համակրելին,
հակառակ
յաղթանակի
դարերէն
մնացորդ
մը
ըլլալուն։
Երեսփուչք
երեսին
վրայ
պառկելով
փոքրերուն
քալելը
Երտ
խանձող
փայտ
Զ
Զեքիաթ
տօնական
օրերու
ողորմութիւն
Է
Էլիֆպա
այբուբեն
Էյէր
եթէ
Էնէլինի
սուսամագ
իր
մահուան
ծարաւի
Էշխ
սէր
Էվլիա
անոնք,
որ
«նշան
գործելու»
զօրութեամբ
օժտուած
են։
Կախարդ
կամ
գուշակ,
կը
բանան
կոյրերուն
աչքը
ու
կը
բուժեն
դեւերու
գործ
ցաւերը։
Էօզ
կորիզ
Էրկըրի
օտարի
Ը
Ըպրըգ
պղինձէ
սափոր
Թ
Թախթ
արքունի
գահ
Թակ
տախտակէ
թի,
որ
կը
ծառայէ
լուացուած
լաթերը
ծեծելու
Թանզիմաթ
(օրէնքներ)։
Այսպէս
կ’որակուի
թուրքերու
առաջին
վերանորոգչական
փորձը,
որ
կատարուած
է
1860-ի
շուրջը։
Թեղ
ցորենի
դէզ,
զտուածը
Թելաւորում
քողաւորում
Թէմէննահ
գետնէն
բարեւ
Թէմիզ
սրբագրութիւն,
պատիժ
Թէսլիմ
անձնատուր
Թէքքէ
իսլամ
կրօնական
կազմակերպութիւն
ու
անոր
հաստատութիւնները
Թթրկիչ
թթուաշ
աղցան
մը
Թիլ
բթամատին
ու
ցուցամատին
բացուածքին
չափը
Թինկոզ
գեղեցիկ
Թոյ
մատաղ
Թումպ
հաւանաբար
թումբ։
Բարձրկեկ
սար
իմաստը
ունի։
Թուր
ուրկէ
թրելկապուիլ։
Խմորի
մէջ
բռնուած
ձեռքերը
կու
տան
այս
պատկերը։
Ի
Իհսան
պետական
նուէր,
դրամական
Իշտէ
ասխըտար
ահա
այսչափ
Իսթիատա
աղերսագիր
Իտատի
երկրորդական
կրթութիւն
ըրած
Իւլէմա
բառացի՝
գիտուն։
Կը
փոխաբերէ
կրօնագէտները։
Հինին
մէջ
ուրիշ
բան
չէ
արդէն
գիտութիւնը։
Իֆատէ
վկայութիւն՝
հարցաքննիչ
դատաւորին
առջեւ
Լ
Լակ
շունին
լեզուի
մէկ
հարուածով
առած
ջուրը
Լական
կոնք
Լապճին
կիսափող
մուճակ,
կակուղ
կաշիէ,
զոր
տարիք
առած
թուրքերը
կը
գործածէին
կրկնակօշիկի
մէջ։
Լափլփել
ցեխին
մէջ
չորս
ոտքով
քալել
Լեզու
բարտել
լեզու
շարժել
Լեռնէն
իջնալ
վայրենի
ըլլալ
Լէզ
լպրծուն
խաւ
մը,
խոնաւ
մարմիններու
երեսին
Լոգմանի
հոգի
եթեր
Լուացուած
տուներուն
միջնայարկէն
դուրս
ինկած
փոքր
մաս
մը,
ուր
կը
լուացուին
ամանները։
Խ
Խազնա
գանձ
Խաթար
շարոց
Խամբուլ
տերեւներու
պսակ
մը
Խանթար
թրքական
չափ՝
փայտ
կշռելու
Խանձ
լաթի
այրում
ու
իր
հոտը
Խավորդ
հաղորդութիւն
Խարզել
գոյնը
առնել
Խաւ
աբեթ,
դիւրավառ
նիւթ
մը
Խզկել
բան
մը
խիցի
ձեւով
ծակէ
մը
ներս
թխմել
Խշխշալ
կսկծալ
Խշում
յանկարծահաս
աղէտ,
մահով
վերջացող։
Ցասում՝
շանթահարող
տեսակէն։
Խոզ
խրտչեցնող
միջոցներ
խոզի
որսորդութիւնը
կը
գործածէ
թիթեղներ
ու
թմբուկ,
որոնց
աղմուկէն
ահաբեկ
կենդանին
կը
թողու
իր
թաքստոցը
ու
կ’ելլէ
փախուստի։
Խոնախ
պալատ
Խոռ
կրակի
սեւցած
փոքր
կտոր
Խոստուկ
խոցտուկ,
աղիքի
ցաւ,
խիթ,
շատ
սուր
ցաւ
Խորթլամիշ
(թուրքերէն)
մեռելին
ուրուականի
վերածուելով
թափառիլը
Խորշուք
հանել
խոշոր
հանել։
Կը
փոխաբերէ
մաղ,
որուն
ծակերը,
ծերութեամբ
աւրուած,
անցք
կու
տան
ցորենին
ալ։
Խուդպէ
կրօնական
աղօթք
Խուց
այսպէս
կը
կոչուէին
քահանաներու
անձնական
սենեակները
ժամէն,
առաջնակարգ
պանդոկի
մը
սենեակէն
աւելի
հանգստաւէտ։
Խսմէթ
գսմէթ
բախտ
Ծ
Ծաղկիլ
բորբոսիլ
Ծափ
անուշի
փոքր
կարաս,
թակոյկ
Ծափել
կիտուած
կարասներու
մէջ
զետեղել
Ծկլել
ծակէ
մը
դիտել
Ծպտուն
ձայն,
ճիչ
(փոքր)
Կ
Կազէլ
եղնիկի
ձագ
Կազէլ
ծանր
ստեղի
երգ
մը
Կատոզ
տակառ
Կեավուր
անհաւատ
Կնտել
կունտ
ընել
մազերը
կտրել,
որով
գլխուն
«կունտը»
երեւան
կ’ելլէ։
Կոխք
կոխուիլ
ոգիներէն
Կոծիծ
սիսեռի,
կաղինի
մեծութեամբ
ուռ
Կոնկոն
երկու
հնչուն
առարկայ
իրարու
զարնել
եւ
հեգնել
պատահարի
մը
գայթակղութիւնը։
Կործիլ
գլորել
մէկ
կտոր
Կորտան
ուռած
գորտի
աչքի
ձեւով
Կուճուկնալ
կարճընալ
Կռտող
արու
անասունները
որձատող
Կտտցնել
օգնել
Հ
Հագ
տին
տառացի
թարգմանութեամբ՝
արդար
եւ
իրաւ
հաւատք։
Թուրքերը
այդպէս
կը
սիրէին
անուանել
իրենց
կրօնքը,
լռելեայն
բաղդատութենէ
մը
ետքը
միաստուածեան
միւս
երկու
կրօնքներուն։
Հապիկա
հէյպէ,
պայուսակ,
երկու
աչքով,
որ
թամբին
վրայէն
կը
ձգուի
երիվարին
երկու
կողերը։
Հավան
սանդ
Հերիֆ
մարդ,
բայց
նախատական
առումով
Հէվէնկ
խաղողի
ողկոյզներու
հիւսք
Հէօճէթ,
թէմէսիւք
կալուածաթուղթերու
արձանագրութիւնը
պետական
կտրօններու
վրայ
Հէօտիւկ
անոպայ
գեղացի։
Թուրքերը
այդ
տարազով
կը
նախատեն
չտես
հարուստներու
անյաջող
նրբամոլութիւնը։
Հընզըր
խոզ
Հինա
զարնել,
դնել
գունատու
բոյսի
մը
փոշիով
ծածկել
հարսներու
մատները։
Փոխաբերաբար՝
ուրիշին
վիշտին
դէմ
բացայայտ
հանդիսանք։
Հինել
«հէնքէն»
հիւսել,
փոփոխակ՝
հիւնել
Հոգիին
խմշիլ
սպաննել
Հոգին
անապատը
գտնել
արժէք
չտալ
իր
կեանքին
Հոյնել
հոսելիով
ցորենը
զատել
յարդէն,
փոխաբերաբար՝
խնամքով
պրպտել,
խուզարկել,
առնել
տանելու
համար
անդին
Հոռմի
գրալ
յոյներու
թագաւոր
Հովարտա
գոռոզ,
ինքզինք
տեսած
անձ
Հուզուր
սուլթանին
ներկայանալ
մը
Ձ
Ձեռքը
ծունկին
հասնիլ
բարեկեցիկ
ըլլալ
Ձի
հեծնող
աղջիկներ
սերունդ
մը
առաջ
ամէն
հարս
ձիով
կը
պտըտէր
փողոցներէն,
ժամ
պսակի
գալու
ատեն։
Ձողել
կամ
ձողտել
շերտշերտ
փոկել
մորթը.
կաշին
ձողիկի
պէս
բարակ
կտրել
Ձգուլի
-
սոխակ
Ղ
Ղազա
հազա
կամ
ղազա,
որմէ
կազի.
յանուն
կրօնքի՝
մեծագործ
աշխատաւոր
ու
յաղթական
Ճ
Ճաղ
վանդակ,
փոխաբերաբար՝
դագաղ,
որ
երկու
վանդակաշէն
թեւերով
կը
յօրինուի։
Ճեհեննէմ
դժոխք
Ճթթու
հեծք.
թռչունի
ճիչ
Ճինիվիզ
ճենովական։
Որ
թուրքերը
կանխող
գրաւումն
է
ծովեզերեայ
կարգ
մը
բերդերու
վրայ։
Տարազը
ընդհանրացած
է,
թուրքերուն
ծանօթ
պարզապաշտութեամբը։
Ճիւպէ
վերարկու
Ճողել
թերեւս
չուել,
մեռնիլ
Ճուղապ
պատասխան
Ճփիկ
կոծիծով
ու
շարաւալից
կոպեր
ունեցող
Մ
Մազպաթա
տեղեկագիր
Մալէզ
խիւս
(բայց
լայն,
ջուրոտ
ըսուելու
չափ)
Մամածակ
անհանճար,
որ
չի
կրնար
ոչինչ
հնարել
Մամուկբուն
սարդոստայն
Մամուկել
լաչակով
դէմքը
այնպէս
մը
ծածկել,
որ
քիթ
ու
բերան
ու
աչքերը
միայն
ազատ
մնան,
բայց
այտերն
ու
մազերը
սքողուին։
Մանկալ
շարժուն
կրակարան,
պղինձէ
կամ
հողէ
Մաուզէր
գերմանական
հրացան
Մաստասեղ
վերմակ
կարելու
հաստ
ասեղ
Մատը
մոխիրը
չթաթխել
չաշխատիլ
բացարձակ
Մար
հիւսքի
մը
բաղկացուցիչ
կտորները,
որոնք
քով
քովի
դրուելով՝
սաւան
մը
կը
հանեն
մէջտեղ։
Մեհրապ
խորուն
Մեճելլէ
թրքական
օրինագիրքը
Մեսթ
հողաթափ
Մեսճիտ
փոքր
մզկիթ
Մէվլեվի
տերվիշ
դարձող
տէրվիշներու
կրօնական
միաբանութիւն
Մերեթ
անէծքի
բանաձեւ
մը՝
անիծուիս
Մերհասա
այսպէս
կը
կոչուէին
թեմերու
վարիչ
եկեղեցական
առաջնորդները։
Մէկալլոնց
միւսներուն
Մէտտահ
շրջիկ
պատմող,
որ
պալատական
գայթակղութիւնները
մատչելի
կ’ընէ
ամբոխին։
Միննէթի
տակ
մնալ
երախտիքը
չփոխարինել
Միւէզզին
մինարէէն
երգող
Միւլահազա
խնդրոյ
մը
շուրջ
անձնական
դիտողութիւններ
Միւճիւրիւմ
դատապարտուած,
փոխաբերաբար՝
գեհենէն
Միւֆթի
ֆէթվա
գրող
բարձրաստիճան
կրօնաւոր
Մոլ
որթին
ճիւղերը՝
տերեւով
միասին
Մոլլա
իսլամ
կրօնաւոր
Մուգատա
տուրք,
զոր
վիճակային
եկեղեցիները
պարտաւոր
էին
վճարել
թեմի
առաջնորդարանին։
Մունտառ
շատ
աղտոտ
Մուշտայ
կօշկակարի
գործիք,
որով
կը
տափկցնեն
կաշին.
ունի
բթամատի
մը
ձեւ։
Մուրս
ի
վրադ
կատակախառն
բանաձեւ
անէծքի
Մռլոյ
արու
կատու
Յ
Յամին
Դանիէլի
գիրքը,
որ
կը
սկսի
«յամին»…
Ն
Նալէթ
քէօր
շէյթան
անէծք
կոյր
սատանին
Նախնական
քրիստոնէական
Խ.
ՆարՊէյի
մէկ
դասագիրքը
Նեռ
Յայտնութեան
գիրքին
մռայլ
հերոսը,
զոր
ջարդերու
մղձաւանջին
մէջ
մեր
ժողովուրդը
նոյնացուցած
է
հագարացի
անօրէններու
պետերուն
հետ…։
Ծանօթ
էր
Կարմիր
Սուլթանին
իբր
բացայայտիչ։
Նենէ
հանի
Նիյմէթտիտէ
երախտաւորեալ
Շ
Շար
բարակ
հիւսքով
մետաքսեղէն,
որ
թաշկինակի
տեղ
կը
գործածուի
եւ
փեսաներուն
ճիտը
կ’օղակէ,
խորհրդանշելով
շատ
բարակ,
շատ
գեղեցիկ,
բայց
անքակտելի
լուծը։
Շարքի
ձգձգուն
եղանակով
սիրերգ
Շէշը
պէշ
տեսնել
առարկաները
շփոթել
Շիլլին
ներքեւը
գալ
փոփոխակը՝
շիշլիին
ներքեւը
դնել
անէծքի
ձեւեր,
որոնց
արտայայտած
պատկերը
կ’ոգեկոչէ
այն
շրջանները,
երբ
կտրուած
գլուխը
կը
զետեղուէր
իրանին
ներքեւ
իբր
բարձ
ու
կը
ծառայէր
ցուցադրումի։
Շինիկ
քառորդ
քիլէ
Շղւուն
նուրբ
ու
սլացիկ
Շիշտել
շիշ
խոթել,
շիշէ
անցընել,
խցանել
Չ
Չարք
գէշ
ոգիներ
Չէմպեր
լաչակ
Չէքի
թրքական
չափ՝
փայտ
կշռելու
Չորպաճի
քրիստոնեան
այսպէս
կը
յորջորջուի
թուրք
գեղերու
մէջ։
Չպլախ
մերկ
Չրա
մարխ
Պ
Պալեա
վեզիրութեան
աստիճան
Պահակ
երկու
լեռներու
միացման
կէտին
պետական
շինուածք,
ամրոց,
ուր
զինեալ
ուժեր
կը
պահեն
հաղորդակցութիւնը։
Պատիհոն
պատի
մէջ
փորուած
դարան
Պարպութ
բախտախաղ,
նարտին
«քուետները»
(սիրուն
գրաբարը)
նետել,
զոյգ
նստած
պարագային
շահելով
կամ
կորսնցնելով
Պէսի
դնել
բուծանել
Պիսմիլլահ
յանուն
Աստուծոյ
Պիւթիւն
ամբողջ
Պոզ
տան
մանածէ
հիւսուած
հաստկեկ
գոգնոց
Պորտա
մեծ
դուռը
բակին
Պուլամա
թանձրացած
ռուբ
Պուպուկ
նոր,
փոխաբերաբար՝
հարս
Պտղիլ
ոլոռնաձեւ
ըլլալ
Պաուզ
(աչքին)
բիբը
Ս
Սայպել
հեղուկ
մը
դէպի
տեղ
մը
քշել
Սայվուն
բակրուտին
տանիքը,
որ
կ’երկննայ
մինչեւ
տունին
մարմինը։
Սաչու
այն
նուէրը,
միշտ
հող
կամ
կալուած,
զոր
հարսին
կեսրայրը
կամ
կեսուրը
կ’ընէ
հարսին,
երբ
ասիկա
իր
ոտքը
կը
դնէ
առաջին
անգամ
էրկանը
դուռը։
Սատանայի
մօրուք
բորբոս,
որ
կ’աճի
մգլած
օդին
մէջ,
խոնաւ
ու
մութ
նկուղներու
անայց
մասերուն։
Սելավաթ
հաւատափոխութեան
տարազը
Սէլամլըգ
խալիֆային
կողմէ
կատարուած
Ուրբաթի
պաշտօնական
աղօթքը
Սէրայը
հիւմայուն
կայսերական
պալատ
Սէվապ
խեր
ընել
Սիւննէթ
թլփատում
(ու
ատոր
հանդէսը)
Սիւրմէլի
ծարիրուած
Սիֆթահ
օրուան
առաջին
առուտուրը,
որ
օրուան
նկարագիրը
կը
պարունակէ
ըստ
աւանդութեան։
Սուտպլորիկ
ոսկեգոյն
թիթեղ`
կլոր
ու
փորագրուած,
պատրանքը
տալով
ոսկի
դրամիկներու
Սոֆթա
կիսաւարտ
ուսանող
կրօնական
դպրոցներու,
նաեւ՝
իսլամ
կրօնաւոր
Սրջիլ
շրջիլ,
կղմինտրները
վերիվարել
Վ
Վագըֆ
կրօնական
եւ
բարենպատակ
հաստատութեանց
նուիրուած
անշարժ
կալուածներ,
որոնք
կը
կառավարուէին
պետութենէն
անջատ
մարմիններէ։
Վալա
տանհիւս
սփռոց
Վալիտէ
մայր։
Որոշ
տարիքէ
մը
վերջ
կինը
մայր
է
թուրքերուն
մէջ։
Վանք
այսպէս
կը
կոչուէին
ազգային
առաջնորդարանին
շէնքը
եւ
պատնէշը։
Վարվարէթ
-
կալուած
Վարձք
վարձատրութեան
արժանի.
լաւ
կեանք
Վեսելամին
ամին
տեսակ
մը
վերջաբան՝
«ողջունիւ
ամէն»
Վիլայէթ
նահանգ
Տ
Տաիրէ
դիւան
Տաղել
խարանել
Տամէճան
մեծփոր
շիշ,
խսիրէ
փաթաթով,
զանազան
մեծութեամբ,
օղիի
եւ
գինիի
Տաշտիքերուկ
վերջին
զաւակը։
Կը
փոխաբերուի,
խմորի
տաշտէն
քերուկով
մէջտեղ
բերուածը։
«Տարերք»
Հ.
Ա.
Կ.
Բագրատունիի
քերականութեան
մէկ
դասագիրքը
Տավի
դատ
Տեղան
անկողին
Տեսթէ
պաշի
տրցակին
գլխաւորը
Տէյպատուն
դպրատուն
Տէնշէթ
(թուրքերէն)
սոսկում,
փոխաբերաբար
՝
ամրացուցիչ
Տիւան
գետնէն
քանի
մը
թիզ
բարձր
բազմոց,
մահճաձեւ,
բայց
շատ
լայն
Տիվանէ
խենթ,
բայց
փաղաքուշ
առումով
Տկուք
հասնելէն
առաջ
թափած
ձիթապտուղ,
որ
եղցու
է։
Տոժկիլ
ճախնային
ջուրերուն
յատակէն
վեր
կանաչորակ
պղպջակում
Տոլ
մէջը
պարապ
դդում,
որուն
կեղեւը
կը
փայտանայ։
Տորպա
շիտակ
զրուցող
Տուզ
տասներկու
աչքնոց
տամայի
տախտակ
Տամ
չաւուշ
բանտի
պետ
Տամ
տանիք,
փոխաբերաբար՝
անոր
տակինը,
սենեակ,
ուրկէ
եւ
բանտ
Ց
Ցախ
թթենիի
չորցած
խռիւներ,
որոնք
շերամներու
տակէն
կը
վերցուին
ու
կը
դրուին
պարտէզները,
աղբի
համար։
Փ
Փարթ
փորոտիք.
որովայնին
պարունակութիւնը,
գլխաւորաբար՝
աղիքները
Փարթը
բերնին
ծնելու
մօտ
Փէյլիվան
ըմբիշ
Փիր
արհեստի
մը
ծագումին
պահապան
ու
անոր
աճումին
հսկող
ոգի
Փնճան
ֆինճան,
սուրճի
գաւաթ
Փոթորիկի
դէմ
կորկոտ
հովել
վտանգաւոր,
բայց
անպտուղ
ձեռնարկ
Փոր
փորել.
բրիչով
հողի
գուղձերուն
մանրումը,
ամառուան
կէզէն
ետքը
Փուր
մեծ
ձուկերու
թեփ
Փուրաս
սոխազգի
մը,
պրաս
Ք
Քահանայ
փախցնել
աճպարարութիւն
Քաղաքային
վարժարան
թուրքերը
այդ
վարժարանները
կ’անուանէին
միլքիէ.
անոնց
մէջ
կը
պատրաստուէր
վարչական
մեքենային
համար
անհրաժեշտ
պաշտօնէութիւնը։
Քէլպ
-
շուն
Քէշֆ
քննութիւն.
պետական
քննութիւն
կատարուող՝
դիակի
մը,
հրդեհի
մը,
կասկածելի
մահի
մը
պարագային
Քէօլէ
ծառայ,
բայց
հին
իմաստով,
ուր
յստակ
է
երանգը
ստրուկի
Քիպար
ազնուական
ու
բարեկիրթ
Քիրիզմէ
հողը
մարդահասակ
փողել,
տակի
խաւերը,
կոյս,
փոխարինելու
համար
երեսին
մաշած
խաւերով
Օ
Օնպաշի
տասնապետ
Օրթա
օյին
սենեակի
խաղ
Ֆ
Ֆախիրֆուխարա
աղքատներ
Ֆէթվա
դատավճիռ,
զոր
միւֆթին
կու
տայ
շէրիաթի
օրէնքներուն
համեմատ,
հողային
եւ
ուրիշ
հարցերու
շուրջ։
Ֆեսատ,
միւզիր,
քոմիթաճի
շարք
մը
ածականներ,
որոնք
յեղափոխական
բառը
կը
փոխանորդեն
թուրքերու
բերնին։
Ֆէրաճէ
թուրք
կիներու
պարեգօտ
Ֆլորա
բուսականութիւն
ՀԱՅԵՐԷՆ
ԲԱՌԵՐ
Ա
Աբեթ
դիւրավառ
նիւթ
մը
Ագուգայ
քարէ
կամ
թրծուած
աղիւսէ
խողովակ,
փողրակ
Ագռմէջ
երկու
սրունքներուն
մէջտեղը
Ախտաժէտ
հիւանդ,
ցաւագար,
ախտալից
Ականողիք
աչք,
աչքեր,
տեսանելիք
Ակիշ
եռանկիւն
բերանով
երկաթի
կտոր
մը,
որուն
կոթը
երեսուն
սանթիմեթր
երկարութիւն
ունի։
Աղաւորել
հիւրասիրել,
լաւ
պայմաններու
մէջ
ու
գոհունակ
ճամբու
դնել։
Փոխաբերաբար՝
մահուան
ներկայանալ
յարդարանքը
լրացուցած։
Աղցան
խաշած
կամ
հում
բանջար,
նաեւ՝
աղով
ու
քացախով
պատրաստուած
բանջարեղէն
ուտելիք
Աղցաւոր
կարիքաւոր
Աղօն
աղուն,
աղալու
համար
պատրաստուած
ցորեն
Աճուկ
մարմնի
փոս
ինկած
մասը,
որովայնին
եւ
ազդրերուն
միջեւ
Աճռել
տրորել
Ամբարհաւաճ
ամբարտաւան,
գոռոզ,
խրոխտ
Ամենակար
ամենակարող
Ամորձիք
տղամարդոց
եւ
արու
կենդանիներու
սերմնանօթները
Այլընդայլոյ
վայր
ի
վերոյ,
խառնակ,
այլայլած,
աղաւաղուած
Այտուց
ուռոյց,
բուշտ
Անագորոյն
անգութ,
դաժան,
անողորմ
Անժուժելի
անհանդուրժելի,
անըմբռնելի
Անողոքելի
խիստ,
ան՝
զոր
կարելի
չէ
հանդարտեցնել
Անտիական
երիտասարդ,
նորահաս,
տղայական
Անքոյթ
խաղաղ,
ապահով,
անվրդով
Անգայտ
նօսր,
թեթեւ,
ցանցառ
Անգոսնել
արհամարհել,
ականջ
չդնել,
պարսաւել,
քամահրել,
անարգել
Անդաճել
քննել,
խորհրդածել,
մտմտալ,
տարակուսիլ
Անուր
փայտէ
կամ
երկաթէ
օղակ,
զոր
կ’անցընեն
ընդհանրապէս
անասուններուն
վիզը,
զսպելու
նպատակով
Անպարագիծ
անսահման,
անեզր,
անծիր
Աշխել
համը
փոխել,
թթուիլ
Աչքըլածութիւն
նախանձախառն
կծծութիւն
Ապաշաւ
զղջում,
ստրջանք,
ափսոսանք
Ապերասան
անզուսպ,
անսանձ,
երասան
չունեցող
Ապիրատ
անիրաւ,
անարդար,
չար
Ապշոպել
շորթել,
շպրտել
Ապրշում
մետաքս,
մետաքսաթել,
մետաքսի
պէս
փափուկ
Առաթուր
ոտքի
տակ
կոխկռտելով
Առէջ
ոստայնի
երկարութեամբ
ձգուող
թելերու
շարք,
հէնք
Առէք
շրջուն
փերեզակ
Առհաւութիւն
պապենական
կամ
նախնիներէն
ժառանգուած
բարոյական
որեւէ
յատկութիւն
Առնի
տղամարդու
սեռական
անդամ
Առք
հմայք,
շուք,
փառք
Ատրաշէկ
շիկացած
Արբշռանք
գինովութիւն,
շռայլութիւն,
զեխութիւն
Արիւնազանգ
արիւնլուայ,
արնաշաղախ,
արիւնաթաթախ,
արիւնռուշտ,
արիւնախանձ
Արմանք
զարմանք,
զարմանալի
բան
Արջասպ
մետաղական
աղբ,
որ
կը
կիրարկուի
արդիւնագործութեան
մէջ։
Նաեւ՝
այգիներու
բժշկութեան
մէջ։
Ափյափոյ
թեթեւակի,
յանպատրաստից
Բ
Բաբան
հին
ժամանակներու
պատերազմական
գործիք,
որով
մեծ
քարեր
կը
նետէին
թշնամիներուն
վրայ
կամ
պարիսպներ
կործանելու
համար։
Բանդակ
եռացնելով
թանձրացած
պտուղի
հիւթ,
մուրապա
Բարուրանք
պատճառաբանութիւն,
պատրուակ
Բիժ
իւղային
դեղնորակ
հիւթ,
որ
դուրս
կու
գայ
աչքերէն,
ճպուռ
Բոհրել
տապակի
մէջ
խորովել,
խարկել,
աղանձել
Բողկուկ
նոր
բուսնող
եղջիւր
Բոր
մորթի
վարակիչ
հիւանդութիւն
Բրաբիոն
շուշանակերպ,
անուշաբոյր
ծաղիկ
Գ
Գառագեղ
վանդակ,
արգիլելու
տեղ,
բանտ
Գաւ
գինին
պահելու
կաւէ
աման
Գզիր
կնիւն,
խսիր
հիւսելու
նիւթ
Գէջ
թաց,
խոնաւ
Գոլ
տաքութիւն
Գոնջ
խեղանդամ,
հաշմանդամ,
քոսոտ,
բորոտ,
արատաւոր
Գոշ
ան,
որուն
մօրուքը
դժուար
կը
բուսնի,
քարձ
Գուբ
խորունկ
փոս,
հոր,
գերեզման,
փ
ոխաբերաբար՝
անօթ
Գուգուկ
զոհուիլ
զաւակներուն
պատիւին
համար
Գուլ
բութ,
ոչսուր
Գուղձ
հողի
կոշտ,
բուռ
մը
հող
Գունջ
գնչու,
թափառական
ցեղ
Գուպար
կռիւ,
պատերազմ,
ոգորում,
մենամարտ
Գուռ
քարէ
կամ
փայտէ
փոքր
աւազան՝
աղբիւրներու
առջեւ
Գրիւ
չափ
մը
Գրոց
պողպատէ
սրածայր
գործիք՝
մետաղներու
վրայ
փորագրութիւններ
կատարելու
համար,
ն
աեւ՝
գիրքերէ
քաղուած,
գրականութեան
յատուկ
Գօս
չոր,
կանաչութիւնը
կորսնցուցած
Դ
Դահանալ
թարմութիւնը
կորսնցնել,
ծերանալ,
պառաւնալ,
հիննալ,
գունաթափիլ
Դար
բարձրաւանդակ,
լեռնալանջ
Դենպետ
զրադաշտական
կրօնի
պետ,
կրօնապետ
Դերբուկ
քարքարուտ
տեղ,
խորտուբորտ,
անհարթ
Դէտ
դիտող,
վերահսկիչ,
տեսուչ
Դժպհի
անհաճոյ,
ատելի
Դոնդող
մածուցիկ,
թանձր
ու
դողդողացող
նիւթ,
ինչպէս
լերդացած
արիւն
Դուզնաքեայ
փոքր,
չնչին,
թեթեւ
Դուր
հիւսնի
երկաթէ
գործիք՝
փայտ
փորելու
ծառայող
Ե
Եղջերուաքաղ
ցնորական,
ոչ
իրական,
անհիմն
գաղափար
Երախակալ
սուրը
բռնելու
տեղ,
կոթ
Երանկ
փայտէ
ոտնաման
Երանք
ծունկին
եւ
սրունքներուն
մէջտեղը,
աճուկ,
ազդրերու
միացման
տեղը
Երաշխէպ
վէրք,
հարուած,
չարչարանք,
վիշտ
Երիթացած
հալումաշ
եղած,
նիհարցած
Երինջ
երրորդ
տարու
էգ
հորթ
Երկանաքար
ջրաղացի
քար,
երկանք
Երկրամայր
հողի
մէջ
ապրող
ճճիներու
ընդհանուր
անուանում,
նաեւ՝
խոնաւ
տեղեր
ապրող
օղակաւոր
որդ,
անձրեւորդ
Զ
Զազիր
գարշելի,
զզուելի,
կեղտոտ,
անբարոյական
Զահանդել
զարհուրիլ
Զաղփաղփուն
խախուտ,
թոյլ,
անվաւեր,
սխալ
Զառածիլ
մոլորիլ,
խոտորիլ
դէպի
վատը
Զարթխում
այն
դրութիւնը,
որուն
մէջ
մարդ
կ’արթննայ
գինովութենէն
ետք,
մախմուր
Զկծեցուցիչ
կսկծեցնող
Զոփալ
սարսռալ,
դողդղալ
Զռինչ
զռոց,
իշուն
զռալը
Զօշաքաղ
ապօրինի
կերպով
դրամ
դիզող
Է
Էտինք
ետինք,
իրիկնապահ,
իրիկնաժամ
Ը
Ընդոծին
բնածին
Ընդոտնել
ոտնակոխ
ընել,
ոտքի
տակ
առնել,
արհամարհել
Ընչաւէտ
հարուստ,
ճոխ,
փարթամ
Թ
Թաթառ
ծովէն
ելած
թաթի
ձեւով
ամպ,
մշուշ,
նաեւ՝
մրրիկ
Թակաղ
փայտէ
փոքր
թակ՝
եկեղեցւոյ
կոչնակը
զարնելու
ծառայող
Թակոյկ
կաւի
աման՝
ջուրի
կամ
գինիի
համար
Թարմատար
յետին,
փուճ,
անպիտան,
աւելորդ
Թաւարծի
թաւ
մազերով
ծածկուած,
թաւամազ,
բրդոտ
Թերմաշ
կիսամաշ,
ամբողջովին
չմաշած
Թնծկալ
թնթնալ,
կաղկանձել
Ժ
Ժժմակ
միջատ,
ճճի,
որդ։
Նաեւ՝
խառնիճաղանճ,
խաժամուժ,
ամբոխ
Լ
Լամուկ
թուրքի
կամ
քիւրտի
զաւակ
Լանտօ
տեսակ
մը
կառք,
զբօսնելու
համար
Լափլիզող
լափել,
լիզել,
ամէն
ինչ
կլանել,
ոչնչացնել
Լիսեռ
օղամանեակ,
բոլորակ
կաշի
կամ
փայտի
կտոր,
զոր
կ’անցընեն
իլիկին
ծայրը
Լկամ
սանձ
Լորտու
անթոյն
օձերու
ցեղին
պատկանող
օձ
Խ
Խալկին
ճաշի
համար
կառուցուած
պղինձէ
կաթսայ,
որ
կը
գործածուէր
նաեւ
օղիի
թորման
համար։
Խայտաճամուկ
գոյնզգոյն
Խայտուտ
խայտաբղէտութիւն,
պուտպուտ
գիծեր
մարմնին
վրայ
Խաւարտ
աղուամազոտ,
խաւոտ,
խաւարծի
Խեցեվճիռ
դատավճիռ
Խեփոր
պատեան
Խոռ
ծակ,
փոս,
ծերպ
Խորասան
խորասանի,
բոյս
մը
Խորխ
լորձնային
նիւթ,
խուխ
Խուժ
բարբարոս,
անգութ,
վայրենաբարոյ
Խռուային
խռիւի
պէս,
չոր,
ցամաք
Խստապարանոց
ան,
որ
պինդ
պարանոց
ունի,
անսաստ,
յամառ
Խօթութիւն
հիւանդութիւն,
տկարութիւն
Կ
Կանխահոգ
սկիզբէն
հոգ
տանող,
զգուշացնող
Կապալառու
ան,
որ
կապալով
կը
ստանձնէ
որեւէ
աշխատանք։
Կարանել
կարել,
կցել
Կարկահ
դերձակի
սեղան
Կարկեհան
թանկագին
քար՝
նռան
գոյնով
Կարժ
կաժ,
բուրդէ
կամ
բամպակէ
թելի
փաթաթ
Կարժառ
քմահաճ,
կամապաշտ
Կաւատ
պոռնկութեան
միջնորդ,
խօսք
տանողբերող
Կափուցանել
փակել,
գոցել
Կեղ
հիւանդութիւն
Կեռ
ծուռ,
կոր,
կարթի
կեռի
պէս
կոր
երկաթ,
զոր
պատին
կը
գամեն՝
վրայէն
իրեր
կախելու
համար։
Կոկոզ
ընել
ոտքերուն
վրայ
մարմինը
ծալել
Կոճ
կոճղ
Կոն
երկրաչափական
գործիք
Կորդ
խոպան,
պինդ,
թանձր
Կորզակ
պողպատէ
տախտակ՝
աստիճանաբար
փոքրացող
ծակոտի
կ
ներով
Կործել
շրջուիլ,
շուռ
տալ
Կուճուկ
կարճուկ
Կռտել
մալել,
ներքինիացնել
Կտղուց
սեռական
սաստիկ
գրգռութիւն,
տռփանք
Հ
Հալաւ
զգեստ,
սպիտակեղէն,
ն
աեւ՝
դաշտան
Հաղբ
թակարդ,
որոգայթ
Համայիլ
կախարդական
աղօթքներու
տարազը
պարունակող
կաշեպատ
թուղթեր,
զորս
մարմնին
վրայ
պահողը
զերծ
կը
մնայ
չար
աչքէ։
Համբակ
թերուս,
թերավարժ,
իմաստակ
Հասաբեր
հասութաբեր
Հարկինք
կոչունք,
հրաւէր,
հացկերոյթ,
խնճոյք
Հարցուկ
վհուկ,
կախարդ,
գուշակ
Հաւ
մեծ
հայր
Հեղիւսել
իրարու
մէջ
անցընելով՝
կցել,
բեւեռել
Հեղութիւն
արիւնահեղութիւն
Հերատուկ
ցոփ,
խենէշ,
պոռնիկ,
անամօթ,
լկտի,
անպատկառ
Հերձել
ճեղքել,
պատռել,
երկու
մասի
բաժնել
Հերու
անցեալ
տարի
Հէնք
հիւսուածք,
հիմ,
էութիւն,
խորք
Հուղկահար
աւազակ,
կողոպտիչ
Հորդա
գազաններու
խումբ,
ոհմակ,
փոխաբերաբար՝
աւազակախումբ,
հրոսախումբ
Հորձք
կիրքի
յուզում,
եռանդ
Հրիտակ
ժառանգութիւն
Ձ
Ձառադէմ
խոժոռ,
տգեղ
դէմքով
Ձար
ձիու
պոչի
եւ
բաշի
մազ
Ձեւընկալ
կերպընկալ
Ղ
Ղենջակ
գոգնոց,
սփածանելի,
սրբիչ,
երեսսրբիչ
Ղեւտացի
Ղեւի
սերունդէն,
հրեաներու
քահանայից
դասուն
պատկանող
քահանայ
Ճ
Ճահաւոր
տեղին,
պատշաճ,
յարմար
Ճախին
ճահիճ,
ճախճախուտ
Ճայրոտ
մթագնած,
շլացած,
տկարացած
(աչք)
Ճապղիլ
ճապաղիլ,
տարածուիլ,
սփռուիլ
Ճարմանդ
զգեստի
մը
երկու
մասերը
իրարու
միացնող
օղակ
եւ
կոճակ
Ճենճ
ճարպային
կամ
իւղային
նիւթ
Ճետ
սերունդ,
զաւակ
Ճոկան
կեռ
ծայրով
ցուպ,
գաւազան՝
իբրեւ
իշխանութեան
նշան
Մ
Մալել
կռտել,
ներքինիացնել
Մալուխ
հաստ
չուան,
ն
աեւ՝
փայտէ
սրածայր
գործիք
Մախաղ
բարակ
կաշիէ
փոքր
տոպրակ՝
պաշարի
համար
Մածուցիկ
կպչուն,
փակող
Մակաղիլ
ոչխարներու
տեղ
մը
հաւաքուիլը՝
հանգստանալու
համար
Մաղաղկուն
մտածկոտ,
մտախոհ,
թմրած
Մամուկ
անորոշ
տեսակի
խոտ,
ն
աեւ՝
սարդ
Մաշարայ
ածու,
ն
աեւ՝
թոքերու
հիւանդութիւն
Մարագ
յարդանոց
Մարդախոշոշ
արիւնարբու,
արիւնահեղ
Մարմաշ
բարակ
կտաւ,
շղարշ
Մեգերայ
դժոխքի
երեք
կատաղի
աստուածուհիներէն
մէկը,
որ
կը
բնակէր
տարտարոսի
մէջ
եւ
պաշտօն
ունէր
մարդկային
ոճիրները
պատժելու։
Մոյթ
նեցուկ,
յենարան
Մոյնք
վայելչութիւն,
բարեձեւութիւն,
տեսք
Մռել
խօսք
լսել,
հնազանդիլ,
հլու
ըլլալ
Մտրուկ
իշու
կամ
ձիու
քուռակ
Մօրու
խորթ
մայր
Յ
Յածիլ
շրջիլ,
թափառիլ
Յակճիռ
ականջ
դնել
Յանկուցիչ
գրաւիչ,
առինքնող
Յիշոց
լուտանք,
նախատինք,
հայհոյանք
Յովտ
եբրայական
այբուբենի
մէկ
գիրը,
ամենափոքրը
Յունապի
դժնիկազգիներու
ընտանիքին
պատկանող
փշոտ
ծառ
`
ուտելի
պտուղներով
Յօրանալ
ուտելով
յղփանալ,
գիրնալ,
սոնքալ
Ն
Նամէտ
խոնաւ,
թաց
Նաշիհ
ընտիր՝
բարակ
ալիւր,
ճերմակ
ալիւր
Նաւակատիք
հիմնարկէք,
բացման
հանդէս,
մեծ
տօներու
Շաբաթ
օրը
Ներկուռ
խիտ,
լաւ
կռուած
Նկարէն
գոյնզգոյն,
խայտաճամուկ
Շ
Շաղապատել
փաթաթել,
հիւսել
Շաղիղ
միս,
հում
միս,
մորթուած
կամ
սատկած
կենդանիի
մարմին,
դիակ,
լէշ
Շամբուտ
եղէգնուտ,
եղէգով
ծածկուած
տեղ
Շարաւ
փտած
արիւնով
թարախ
Շնծեր
շնացող,
ցանկասէր,
վաւաշոտ
ծերունի
Ո
Ոզոր
երկայն
ու
դիւրաթեք
թուփ
մը
Ողն
ողնաշար,
ողնաշարը
կազմող
ոսկորներէն
ամէն
մէկը
Ողջունձեւել
խորհրդածել,
ծրագրել,
նպատակադրել
Ոյծ
պաղ
հով,
սառած
դրութիւն
Որոջ
էգ
գառ
Ուռնակ
դրան
արտաքին
երեսին
վրայ
մետաղեայ
լծակ,
որով
դուռը
կը
բախեն,
փոքր
մուրճ
Ուտիճ
փայտակերներու
ցեղին
պատկանող
փոքր
միջատ
Ուրդ
առու,
նոյն
առուով
հոսող
ջուր
Չ
Չուառ
թշուառ,
խեղճ,
ողորմելի,
դժբախտ
Պ
Պաղլեղ
քիմիական
աղ
Պաղշտկիլ
զովանալ
Պանդոյր
ապուշ,
անխելք,
յիմար
Պապաջուն
շողշողուն,
անապակ
Պապուկ
խեղճ
ծերուկ,
ծ
եր
մուրացիկ,
ն
աեւ՝
անորոշ
ցեղի
մոխրագոյն
միջատ
Պառականի
որսի
շուներու
խումբ,
երէներ
որսալու
ցանց
Պարապնդել
ամէն
կողմէ
ամրացնել
Պարապուրդ
արձակուրդ
Պարկենք
պատկեր,
պատկերի
պէս
գեղեցիկ
Պարոնտատ
կեսրայր
Պարտկել
ծածկել,
սքողել
Պատրել
խաբել,
մոլորել
Պինչ
քիթի
ներքեւի
փափուկ
ու
լայն
մասը
Պղերգ
հեղգ,
ծոյլ
Պող
վառող
կրակ
Պողովատիկ
պողպատէ
սուր,
պողպատեայ
Պուկ
կոկորդ,
որկոր
Պուկի
կախարդական
տարազով
մարդերը
իրարու
կապող
խորհրդաւոր
արարողութիւն,
կախարդանք
Պուտուկ
-
կաւէ
աման,
կճուճ
Պտուկ
ծառերու
վրայ՝
ապագայ
բոյսին
սաղմը
պարունակող
բջիջ,
ն
աեւ՝
ս
տինքին
բարակ
ծայրը
Ջ
Ջլթիկ
փողոցային,
անպատկառ,
անբարոյական
կին
կամ
աղջիկ
Ջրդեղել
երկաթին
ջուր
տալ՝
կարծրացնելու
համար
Ռ
Ռահահորդ
ճանապարհորդ,
ուղեւոր
Ս
Սամոյր
կզաքիսներու
ցեղին
պատկանող
կենդանի՝
յարգի
մորթով
Սանդարամետ
վիհ,
ալք,
անդունդ,
դժոխք,
ն
աեւ՝
երկրի
ոգի,
Արամազդի
դուստրը
կամ
հարսը՝
զրադաշտական
կրօնքի
մէջ
Սարուած
սարք,
գործիք,
անօթ,
կազմած,
սպաս,
հանդերձանք
Սեռն
հարազատ,
անխառն,
պարզ,
յստակ,
զուտ,
անապակ
Սուտակասպաս
կեղծաւոր,
շողոքորթ,
մարդահաճոյ
Սպառսպուռ
ամբողջովին,
բոլորովին
Սպասորեար
սպասաւորներու
խումբ
Ստամբակ
ըմբոստ,
խռովարար,
ապստամբ,
կռուասէր
Ստաշխ
անուշահոտ
նիւթ՝
կնդրուկի
նման
Ստերջ
ամուլ,
չբեր
Ստրջանք
զղջում,
ապաշաւ
Վ
Վակաս
խոյր,
թագ,
պսակ,
ուսնոց
Վամփիր
մեռել,
ուրուական,
արիւնարբու
Վաշխ
ապօրինի
տոկոս
Վաչ
թափառաշրջիկներու
կողմէ
օգտագործուած
սայլ
Վարատական
տեղահան
եղած,
աստանդական
Վարշամակ
թաշկինակ,
սրբիչ,
դաստառակ,
ապարօշ,
խոյր
Վարսել
գետինը
խոթել,
պատին
գամել
Վաւաշ
ցանկասէր,
վաւաշոտ,
բղջախոհ
Վերնոց
տան
վերեւի
վանդակապատ
մասը
Վերտ
խիտ
հիւսուած,
ոլորուն,
ն
աեւ՝
շրջան,
պտոյտ
Վեցհազարեակ
Վեցհազարեայ,
կախարդութեան
եւ
հմայութեան
գիրք
Վին
լարաւոր
նուագարանի
տեսակ
մը
Տ
Տախտապարել
գետնի
վրայ
պառկեցնել,
փռել,
տարածել
Տաղտապուն
նեղութիւն,
տագնապ,
տառապանք
Տարտարոս
դժոխքի
խորերը
Աստուծոյ
դէմ
մեղանչողներուն
յատկացուած
տանջարան
Տափան
երկրագործական
սարք,
որով
կը
տրորեն
վարած
ու
ցանուած
արտին
երեսը՝
սերմը
հողով
ծածկելու
համար
Տճկոր
ուռչիլ,
տճկիլ
Տոլ
ջրաման՝
կարծր
կեղեւ
ունեցող
դդմազգի
բոյսէն,
սնամէջ
դդում
Ց
Ցրեխ
փշուրփշուր,
ջարդուփշուր
Փ
Փակեղ
գլխու
փաթթոց,
վեղար
Փաղաղ
տոչորուն,
այրում
Փաղաղել
բոցակիզել,
այրել,
լափել,
բզկտել
Փայլատ
անփայլ
Փարախ
ոչխարներու
պատսպարուելու
տեղ,
գոմ
Փղշտացի
Պաղեստինի
հարաւարեւելեան
կողմը
ապրած
հին
ժողովուրդ,
փ
ոխաբերաբար՝
անկիրթ,
սահմանափակ,
աշխարհահայեացք
չունեցող
ժողովուրդ
Փողրակ
թրծուած
կաւէ
խողովակ,
ջուրի
անցք
Փորըշակ
չարագուշակ,
ուրկէ
մահ
է
ելած,
դժբախտութիւն
բերող
Փցուն
պիղծ,
գարշելի,
վայրենաբարոյ,
կոպիտ
Ք
Քակոր
անասուններու
չորցած
աղբ
Քահնել
քաղնել,
քաղհանել,
վայրի
բոյսերը
ցանքին
մէջէն
քաղել
հ
անել
Քաղցու
նոր
ճմլուած
խաղողի
հիւթ
Քայռ
մանեակ
Քարճիկ
երիկամունք
Քերծէ
որսի
շուն
Քթան
կտաւ
Քուղ
ոլորուած
դերձան,
թել,
բարակ
չուան,
առասան
Քռթած
կարկտած
ՖՐԱՆՍԵՐԷՆ
ԲԱՌԵՐ
A
Արոմ
arôme
բոյր
Արկօ
argot
գողերու,
մուրացկաններու
լեզու
Ալշիմի
alchimie
քիմիագիտութիւն
Ափարթըման
appartement
յարկաբաժին
Աբուգաթ
avocat
փաստաբան
Արթիսթիք
artistique
արուեստագիտական
B
Պաթըրի
batterie
բարթ
Պարտ
barde
ձիու
լանջապան
Պապուլա
(ogree)
մարդակեր,
ճիւաղ
Պոմպա
bombe
ուժանակ,
ռումբ
Պոա
boa
վիշապ
C
Քոլորի
coloris
գոյներու
խառնուածք
Շիմիսթ
chimiste
քիմիագէտ
Courbe
կոր
գիծ
Գուզէն
cousin
զարմիկ
Շալէ
chalet
հիւղակ,
ամարանոց
Քլիշէ
-
cliché
կաղապար,
մաշած
խօսք
Շմինէ
cheminée
ծխնելոյզ
Գատաստրօ
cadastre
կալուածատոմար
(հասարակաց)
Սիմանթ
ciment
շաղախ
Քափիթիւլասիւոն
capitulation
հաշտութիւն,
իրաւախոհութիւն
Candeur
միամտութիւն
Confort
հանգստաւէտութիւն
Շարլաթան
charlatan
խաբեբայ
Chérie
սիրելի
Chose
à
retenir
միտք
պահելիք
բաներ,
կարեւոր
հարցեր
Coma
մահաքուն
Catéchisme
քաթեշիզմ,
քրիստոնէական
ուսուցում,
սիստեմ
Քորսաժ
corsage
սեղմիրան
Քոմիթէ
comité
կոմիտէ,
յանձնախումբ
Քատրօ
cadre
շրջանակ
Շալ
châle
ուսերու
վրայ
առնելիք
բրդեղէն,
կտոր
Քազինօ
casino
զբօսարան,
բախտախաղի
յատուկ
վայր
D
Dérouter
ճամբէն
մոլորեցնել,
շուարեցնել,
շեղեցնել
Տէմակոկ
démagogue
ամբոխավար
Տիսիփլին
discipline
կարգապահութիւն
Տեքոր
décor
զարդարանք,
յարդարանք
Տէվի
dévis
նկարագիր,
խօսք,
զրոյց
Տոքիւման
document
փաստաթուղթ
Տրամ
drame
ողբերգութիւն,
տրամ
Տուզինա
douzaine
երկվեցեակ,
երկոտասնեակ
Տինամիթ
dynamite
ուժանիւթ,
պայթուցիկ
Տիլէթանթ
dilettante
արուեստասէր
Տիալէքթիքա
dialecte
տրամախոհութիւն
E
Էսթէթիք
esthétique
գեղագիտութիւն,
գեղագիտական
Էթիքէթ
étiquette
գիր,
թղթիկ,
պիտակ,
ն
աեւ՝
վարուելակերպի
եղանակ,
ձեւ
Էկզէմա
égzema
-
մորթային
բորբոքում
Էկզոթիք
exotique
չնաշխարհիկ,
տարաշխարհիկ
Էֆէ
effet
տպաւորութիւն,
ազդեցութիւն
F
Ֆորմա
forme
ձեւ
Ֆապրիքա
fabrique
-
գործարան
Ֆանթասթիք
fantastique
երեւակայական,
ցնորական
Ֆաքիւլտէթ
faculté
համալսարանի
մասնաճիւղ
G
Gage
գրաւ,
գրաւական
Ժէնի
génie
հանճար
Ժեսթ
geste
կեցուածք
Կալվանիզէ
galvaniser
է
լեկտրականացնել,
գրաւել
Կալոն
galon
հեղանիւթերու
չափ
մը
Ժանտարմա
gendarme
ոստիկան
Կաֆ
gaffe
անտեղի
եւ
սխալ
արտայայտութիւն
Կրանիթ
granite
որձաքար
H
Hallucination
զգայախաբութիւն
Իսթէրի
hystérie
ջղային
վիճակ
I
Էնթրիկ
intrigue
հնարք,
խաղ,
դարձուածք,
հանգոյց
Intuition
բնազդ,
ներհայեցողութիւն
Incubation
-
թուխսի
շրջան,
ն
աեւ՝
գաղափարներու
խմորման
երկարատեւ
շրջան։
J
Ժուռնալ
journal
օրագիր,
լրագիր,
ն
աեւ՝
մատնութեան
թուղթ
L
Լեգէոն
légion
զօրագունդ,
փաղանգ
Լիտր
leader
(անգլ.
)
առաջնորդ,
ղեկավա
ր
Լուքս
luxe
շքեղութիւն,
պերճանք
Լիպերալ
liberal
ազատական
Le
retour
éternel
յաւիտենական
վերադարձը
M
Մեգերայ
mégère
չար
ու
ջատուկ
կին
Մեթոտ
méthode
աշխատանքի
եղանակ,
ոճ,
կանոն
Միազմա
miasme
-
ժահաբոյր,
ճահճային
հոտ
Մարքա
marque
նշան,
դրոշմ
Մաթ
mat
անփայլ
(mât
կայմ)
Միսթիսիզմ
mysticisme
խորհրդապաշտութիւն
Մոնոկրամ
monagramme
սկզբնատառեր
Միւզէօմ
museum
(անգլ.
)
թանգարան
Մոթիֆ
motif
պատճառ,
շարժառիթ
Մանտաթ
mandat
լիազօրագիր,
հովանաւորութեան
իրաւասութիւն
Մէտիում
médium
ճամբայ,
կերպ,
հնարք,
միջնորդ
Մարշ
marche
ընթացք,
քայլերգ
Մէզրօ
mesure
չափ,
քանակ
Մանշէթ
manchette
խորագիր
վերտառութիւն,
ն
աեւ՝
թեւնոց
Միմիք
mimique
մնջկատակութիւն,
դէմքի
շարժումներով
հասկցնելու
արուեստ
Միսթեռ
mystère
խորհրդաւորութիւն
N
Նոթա
note
յուշագիր,
ձայնանիշ
O
Օրեան
Orient
Արեւելք
P
Փլան
plan
յատակագիծ
Պրոպականտ
propagande
քարոզչութիւն
Փարատ
parade
ցոյց,
տողանցք
Փաթէթիք
pathétique
կարեյոյզ
Փարտըսիւ
pardessus
վերարկու
Փերիֆրազ
periphrase
խօսքերու
դարձուածք,
շրջաբանութիւն
Փոլիթիքա
politique
քաղաքականութիւն
Փոնսիֆ
poncif
սովորական
բան,
հասարակ
ձեւ
Փաթրոն
patron
գործատէր
Փրիմօ
primo
(լատին.
)
առաջին
Փրոպլէմ
problème
հարց,
խնդիր
Poseur
մեծութիւն
ծախող
Փոլիս
police
ոստիկան։
R
Reflexe
անդրադարձ
շարժում
Ռոմանթիզմ
romantisme
վիպապաշտութիւն
Ռեակցիա
réaction
հակազդեցութիւն
Րէժի
régie
Թուրքիոյ
մէջ
ծխախոտի
մենաշնորհ
ունեցող
ֆրանսական
ընկերութիւն
S
Շեմա
schéma
յատակագիծ
Սիլուէթ
silhouette
դիմաստուեր
Ստեփ
steppe
չմշակուած
ընդարձակ
դաշտեր,
սարահարթ
տափաստան
Սոզի
sosie
նմանադէմ
Spectre
ուրուական
Սերի
série
շարք,
կարգ,
նոյն
տեսակ
Stigmate
վէրքի
նշան,
սպի,
դրոշմ,
կնիք
Սանթիմանթալ
sentimental
զգացական
Սիֆիլիս
syphilise
ֆրանկախտ
Սըգոնտօ
(լատին.
)
երկրորդ
Սիստեմ
système
համակարգ
Սատիք
sadique
ուրիշին
տառապանքէն
հաճոյք
ստացող
ախտագին
հոգեվիճակ
Սենարիօ
sénario
տեսարան
Սուբաբ
sous-barbe
ապահովութեան
դռնակ
Սուլֆաթօ
sulfate
դեղի
տեսակ
մը
Սալոն
salon
հիւրասենեակ
Սէթ
set
(անգլ.
)
շարք,
կազմած,
սպաս
Սեկցիա
section
բաժանմունք
Սաթէն
satin
սնթուս,
ադլաս
T
Թաքթ
tact
վարմունք
Թակտիկա
tactique
մարտավարութիւն
Թէլէկրաֆ
télégraphe
հեռագիր
Թարդիւֆ
tartufe
կեղծաւոր
Թրապէզ
trapèz
երկու
կողմերը
զուգահեռ
եւ
անհաւասար
քառակողմ,
ն
աեւ՝
մարզաձող
Trame
հոգեհիւսք
Trempe
թրջել,
գրել,
կազմուածք,
խառնուածք
Թեզ
thèse
աւարտաճառ,
խնդիր
Թեքնիք
technique
ճարտարագիտութիւն
Թոն
ton
ձայնի
աստիճան
Թիփիկ
typique
տիպական
V
Վիթրին
vitrine
ցուցափեղկ
ԹՈՒՐՔԵՐԷՆ
ԲԱՌԵՐ
Ա
Ազապ
ամուրի,
աշխարհ
չմտած
Ալէմ
ժողովուրդ,
աշխարհ
Ալլա
Աստուած
Աղա
տէր,
աւատապետ
Ամա
բայց
Ամճա
հօրեղբայր
Այար
չափ
Արզուհալճի
դիմումնագիր
գրող
Բ
Բեգմէզճի
ռուբ
ծախող,
կամ
շինող,
պատրաստող
Գ
Գազա
գաւառական
կեդրոն
Գալէմ
դիւանատուն
(արաբերէն)
Գալփաք
մորթէ
գլխարկ,
փափախ
Գոճագարը
մեծ
տիկին
Գոնագ
ապարանք
Գովուշ
զօրանոց,
ոստիկանատուն
Գուրան
իսլամութեան
Սուրբ
Գիրքը
Գայմագամ
գաւառապետ
Ե
Եաման
խորամանկ,
աներես,
ն
աեւ՝
ամա՜ն
(բացագանչութիւն)
Եոլա
ճամբայ
Ենիչէրի
բռնութեամբ
մահմետականացուած
քրիստոնեայ
մանուկներէն
կազմուած
զօրք՝
սուլթանական
Թուրքիոյ
մէջ։
Այդ
զօրքին
պատկանող
զինուոր։
Փոխաբերաբար՝
վայրագ,
գազանաբարոյ,
արիւնարբու
մարդ։
Զ
Զալըմ
բռնաւոր
Զապթիէ
ոստիկան,
թուրք
քաղաքապահ
զինուոր
Զաւալլը
խեղճ
Զէմպէրէկ
զսպանակ
Զպուն
կնոջական
վերարկու,
տեսակ
մը
վերնազգեստ,
շապիկին
վրայէն
Զուլում
բռնութիւն
Է
Էզան
մինարէէն
երգուած
աղօթքի
հրաւէր
Էմէկ
ջանք,
աշխատանք
Էմմի
հօրեղբայր
Էնթաթի
պարեգօտ,
ն
աեւ՝
գեղջկական
հասարակ
վերնաշապիկ,
թեթեւ,
անթեւ
վերարկու,
կանացի
լայն
զգեստ
Էֆգաֆ
եկեղեցւոյ
պատկանող
կալուած
Էֆէ
կայտառ,
յանդուգն,
քաջ
տիպեր,
որոնք
հագուածքի,
քալուածքի,
կենցաղի
ինքնատպութիւններ
ունին։
Էֆէնտի
թրքական
տիտղոս՝
պարոն
իմաստով
Թ
Թապուր
զօրախումբ,
գունդ,
գումարտակ
Թառլան
գեղեցիկ,
փարթամ
Թերթիպ
կարգ
ու
կանոն
Թէնէքէ
թիթեղ
Թէրքիպ
կազմուածք
Թիրեաքի
մոլի
Թոխումսըզ
անսերմ,
անժառանգ
Ի
Ին
մարդ,
ադամորդի
Ինշալահ
եթէ
Աստուած
կամենայ,
Աստուծոյ
կամքով
Իտարէ
խնայողութիւն,
ձեւով
մը
ծայրը
ծայրին
հասցնել,
բաւարարել
Իրատէ
սուլթանական
հրամանագիր
Լ
Լէպլէպի
խարկուած
սիսեռ
Լոգմա
պատառ,
կտոր
Լոխում
անուշեղէն
մը
Խ
Խաթթը
հիւմայուն
արքայական
հրովարտակ
Խաթր
որպիսութիւն
Խանչեր
դաշոյն
Խապար
լուր
Խարճ
յարմար
Խեր
բարիք
Խոնճան
տաբատի
կապը,
գօտին
Խուզուրխուրդ
ժանտախտ
(անէծքի
բանաձեւ
մը)
Կ
Կազի
դատաւոր
Կապա
կոշտ
Կէնճ
երիտասարդ
Կէօրէ
համեմատ,
չափ
Կինէ
նորէն,
դարձեալ
Հ
Հալ
վիճակ
Հալա
հեղ
մը
Հալալ
արդար
Հաճիպապա
ծերունի
Հայվան
անասուն
Հանըմ
մեծ
տիկին,
տիրուհի,
խաթուն
Հա
շէօյլէ
ահա
այսպէս
Հարամ
անարդար,
ապօրինի
Հարֆ
գիր,
տառ
Հաւլու
բաղնիքի
անձեռոց,
սրբիչ
Հելվա
հրուշակ
Հէլպէթ
անշուշտ
Հէյ
կիտի
ափսոսանքի
բացագանչութիւն
Հիլալ
մահիկ,
կիսալուսին
Հիւքիւմէթ
պետութիւն,
կառավարութիւն
Հոճա
ուսուցիչ
Հասրէթ
կարօտ
Ղ
Ղազէպ
ցասում
Ղազի
նուաճող
Ղարիպ
պանդուխտ
Ղուրպէթ
պանդխտութիւն
Ճ
Ճանավար
հրէշ
Ճեննէթ
դրախտ
Ճիկէր
թոք
Ճին
ոգի,
սատանայ,
դեւ
Ճիւան
անտունի
Մ
Մալ
կալուած
Մաղազա
պահեստ,
մեծաքանակ
առետուրի
խանութ,
վաճառատուն
Մաշալլահ
հիացական
արտայայտութիւն,
Աստուած
աւելցնէ
Մելքիէ
կալուած,
ունեցուածք
Մեմլեքէթ
քաղաք
Մէճիտ
Ապտիւլ
Մէճիտ
սուլթանի
կողմէ
հաստատուած
արծաթեայ
դրամ,
որուն
արժէքը
20
ղուրուշ
էր
Մէյտան
հրապարակ
Մէտրէսէ
իսլամական
կղերանոց
Մերհապա
-
բարեւ
Մուպարէք
օրհնուած
Միւսթանթիգ
հարցաքննիչ
դատաւոր
Մուխթար
գիւղապետ,
քաղաքային
վայրերու
մէջ՝
թաղային
լիազօր,
կառավարիչ
Ն
Նամեհրամ
թուրք
կիներու
քողով
ծածկուելու
օրէնքը
Նարկիլէ
գլգլակ
Նազաքէթ
բարեկրթութիւն
Նէ
ինչ
Նիէթ
մտադրութիւն
Նիքեահ
պաշտօնական
ամուսնութիւն
Նուսխա
յուռութք,
զոր
կը
պահեն
եռանկիւն
համայիլներու
մէջ։
Շ
Շարպաթ
օշարակ
Շէյթան
սատանայ
Շէշխանէ
լայնափող
հրացան,
որուն
խողովակը
կը
լեցնէին
երկաթի,
գամի
կտորուանքներ։
Շէրիֆէ
պատուաւոր
կին
Չ
Չալըմ
նազ,
ցոյց
Չաւուշ
տասնապետ,
վերակացու,
աւագ
Չէթէ
հրոսակ
Չէօրէկ
կարկանդակ
Չուխա
բուրդէ
կերպաս,
վերարկու
Պ
Պաթախքի
ձախաւեր,
ձախլիկ
անձ
Պախճա
պարտէզ
Պախշիշ
նուէր
Պայրամ
տօն
Պաշ
փափազ
էֆէնտի
կղերական
առաջնորդ
Պապը
Ալի
Բարձրագոյն
Դուռ
Պասմա
տպածոյ
կերպաս,
չիթ
Պարտաք
կոյժ
Պեխապար
անտեղեակ
Պէյ
թրքական
տիտղոս
Պէյճիք
պէյցու,
պզտիկ
պէյ
Պիլէ
նոյնիսկ
Պողչա
ծրար,
կապոց
Պուճախ
անկիւն
Ռ
Ռայա
ստրուկ,
ծառայ,
հպատակ
Ս
Սալթանաթ
սուլթանութիւն,
իշխանութիւն
Սարայլը
սուլթանին
կանանոցէն
անցած
կին
Սարաֆ
լումայափոխ,
սեղանաւոր
Սիւպհան
հրաշափառ
Սալթա
արեւելեան
տարազի
թեթեւ
բաճկոն,
լայն
թեւերով,
առանց
օձիքի
եւ
կոճակի
Վ
Վալի
նահանգապետ
Վալլահպիլլահ
Աստուած
վկայ
Վէզիր
նախարար
Տ
Տարտ
ցաւ,
հոգ
Տաւուլ
թմբուկ
Տէուս
կաւատ,
պոռնկութեան
միջնորդ
Տէտէ
մեծ
հայր,
ծեր
մարդ
Տէօլ
լաճ
Տէօնիւմ
արտավար
Տիրհէմ
ծանրութեան
չափ
Տիւտիւկ
նուագարան
մը
Փ
Փախլաւա
քաղցրաւենիք
Փաշա
թրքական
տիտղոս
Փապուճ
հողաթափ
Փարլախ
փայլուն
Ք
Քամար
պարեգօտ
Քարավանա
հասրակաց
ճաշ՝
զինուորներու
կամ
բանակողներու
համար
Քարվան
սարայը
իջեւան
Քեաթիպ
քարտուղար
Քեաֆիր
անաստուած,
անհաւատ,
մեղաւոր,
հայհոյիչ
Քէօշկ
պալատաձեւ
վիլլա
Քէօչէկ
ապականած
տղայ,
որ
կը
պարէ
լկտի
շարժումներով,
գլխաւորաբար
պորտային։
Հետզհետէ
սովորութիւն
է
եղած
կիներն
ալ
ընդունիլ
պարէն
ներս։
Գնչու
պարուհի։
Քէֆիյէ
մետաքսէ
թաշկինակ,
զոր
կ’ոլորեն
գլխարկին
շուրջ
Քիպիր
հպարտ
Քիւլահ
թաղիքէ
գլխանոց
Քիւրք
մուշտակ
Քուրսի
աթոռ
Օ
Օխա
կշռաչափ,
որ
հաւասար
է
400
տիրեմի,
այսինքն՝
1,
25
քկ.
Օղլու
զաւակ
Օտա
մեծ
սենեակ
Ֆ
Ֆերման
հրովարտակ,
հրաման,
որոշում
Ֆախիր
աղքատ,
չունեւոր
Ֆիստան
շրջազգեստ
Ֆիտան
մատաղ