Սակս բացայայտութեան թուոց

Կամ եղեւ ինձ սակաւ ինձ աշխատասիրել սակս թուոց բացայայտութեան՝ ի բազմաց անտես եղեալ։ Ո՛չ յաղագս անհասութեան կամ դժուարատեսութեան, այլ յաղագս անփոյթ առնելոյ՝ վարկպարազի համարելով զաւկտութիւն սոցայց տեսութեան։ Եւ արդ մի՛ ոք կարծիցէ վարկպարազի /՞՞/ գիւտ մտաց իմոց՝ անխորհրդաբար ի կիր առեալ թարց վկայութեանց գրոց սրբոց, այլ ունիմք պատճառ ի հին եւ ի նոր կտակարանաց, սակս այսոցիկ բացայայտութեանց։ Եւ զի բարձրագոյն աստուածային գոն ծածկեալ խորհուրդք ի սմա. եւ այնչափ պայծառագոյնք, մինչ որք ի հեթանոսաց իմաստագոյնք էին, զսա կարծել գոլ բաղկացուցիչ նիւթական գոյիցս, մինչ ասել ոմանց՝ ի թուոյ գոյանալ զաշխարհս։

Այլ մեր թողեալ առ սուղ ինչ զիմաստս հեթանոսաց տեսութեան, նախ ի գրոց հոգեւորաց սկսցուք բացայայտել զայսոցիկ յարելոյս գիտութեան, եւ զկնի այսոցիկ զիմաստասիրացն շարայարել տեսութեան։ Եւ արդ տեսցուք զոր ի գլուխս գրոց գրեաց վասն սոցա նախամարգարէն Մովսէս, զոր ի սկսման արարածոց նախ զսա առնու ի կիր արարչագործն, ո՛չ կարաւտանալ թուոյ աւուրցն գոյացուցանել զաշխարհս. այն, որոյ կամելն միայն գործ է կատարեալ, որ ի քթթել ական զբոլոր վերտառութիւն գոյիցս կարող գոյր ի միասին կացուցանել, այլ վասն մերոյ գիտութեան առնու ի կիր զաւուրցն շարադրութիւն, զի մի՛ շփոթեսցուք տգիտութեամբ անկարգաբար գոյանալ աշխարհի, այլ ի ձեռն թուոյ աւուրց գիտասցուք զգեղեցիկ կարգ արարածոց եւ նոքաւք ծանիցուք զհաստիչ սոցա։ Որպէս ասէ սուրբն Գրիգոր, եթէ Ո՛չ միայն յառնելն էր փութացեալ զաշխարհս, այլ եւ ծանաւթ առնել զիւր Աստուածութիւնն եղելոց, զի մի՛ անգիտութեամբ արարչին կորիցեն արարածք։ Քանզի զաշխարհս կարգեաց ի վարձս դպրութեան մարդկան, զի ի ձեռն կարդաց արարածոց ծանիցի արարիչն, որպէս /354a/ ասաց Դաւիթ, թէ Երկինք պատմեն զփառս Աստուծոյ։ Զի ոչ բանք իմաստնոց եւ ոչ խաւսք ճարտարաց կարող գոն այնքան պայծառագոյնս յայտնել զարարիչն, որպէս ծագումն լուսաւորացդ ի ձայն բարձր հնչման քարոզեն ի ծագաց մինչեւ ի ծագս երկրի. լռութեամբ գովողք մեծ արարչութեան եւ պայծառ քարոզք։ Զի աւուրց եւ գիշերոց փոխատրութիւնք, մասամբ եւ յամաւք հեզաբար խառնելոյ առ միմեանս, աւրինաւք սիրելութեամբ եւ կարգաւ, բացակատարեն զբոլորակութիւն տարոյն՝ աւուրք, եւ շաբաթուք, եւ ամսոք, եւ չորք յեղանակաւք։ Յորս բազում գոն խորհուրդք ծածկեալ. որպէս ասէ Առաքեալ, թէ Աներեւոյթ եւ ծածկեալ խորհուրդք Արարչին արարածովքս իմացեալ ճանաչի մշտնջենաւոր զաւրութիւն աստուածութեան նորա, զի ոչ գտանիցեն տալ պատասխանի վասն տգիտութեան, որ այսչափ ունէին վարդապետք եւ կարգեալ դպրութիւնք, առ ի կրթութիւն աստուածգիտութեան, զորս վերստին դարձեալ կարգեաց Աստուած դպրութիւն գրով ի ձեռն Մովսէսի, իբր մոռացելոց զառաջին դպրութիւնն. զի որպէս ի կրթարան դպրաց նախ զալֆավիտսն ուսանէին եւ ապա փոխադրեալ ի գրոցն հեգենայիւք վարին ի վարժս իմաստիցն շարաբերելով ընդ ինքեան եւ զգրոցն յարմարութիւն, որպէս նախ արարածովքս կարգեաց աստուած վերաբերիլ մարդկան աստուածայինն ամբառնալ տեսութիւն, իբր բնականաւք զգայութեամբք զգալիսս զննելով, տեսցուք իբր ի հայելւոջ զարարիչ սոցա. եւ իբրեւ այսոքիւք ոչ ծանեան զարարիչն խաւարեալ եգիպտական բաջաղանաւքն յարարածս՝ զարարիչն իջուցանելով փոխեցին զփառս անեղծին Աստուծոյ յեղծանելի ուրուական պատկերս, բոլորեալք հաւատոցն Աբրահամու, որ անգիր բնական իմաստիւք իսկապէս ծանուցեալ զաղբիւրն կենաց, արբին <ի> նմանէ զանմահութեան բաժակ գիտութեան եւ անտեսին տեսլեան արժանացան։ Իսկ զխաւարեալ ժողովուրդն, զոր աղարտէ Եսայի /354b/ զկուրութիւն նոցա, կրկին առնու ի ձեռն աստուած ուսուցանել, ո՛չ զբարձրագոյն իմաստս հաւատոցն Աբրահամու, այլ զտղայական ալֆավիտսն՝ որ է արարածոց գիտութիւն։ Որպէս Առաքեալ ասէ, թէ մինչ տղայք էաք ընդ տարբեր աշխարհիս ի ծառայութեան կայաք, որք են ընթացք լուսաւորաց արեգական եւ լուսնի, որք յայտնեն մեզ զաւուրս, զշաբաթս, զամիսս եւ զտարիս. որպէս ասէ Դաւիթ թէ Արարեր զլուսին վասն ժամանակաց՝ որ ի մաշման եւ ի լրման ընդդէմ մեզ՝ զգիտութիւն մասանց, ժամուց եւ ժամանակաց ըստ կարգի յարկացուցանէ իբր ի հայելւոջ։ Զոր Փիլոն յականյայտութենէ եւ ի ճշմարտութենէ զնոսա ասէ գոլ։ Զի լուսով արեգական յայտնեալ երեւին արարածք եւ լուսով ճշգրտեալ յայտնին արարչութիւնք շարադրութեան ժամանակաց։ Զոր ի կիր առեալ Մովսէս գրով ի պատճառս տաւնից, զոր սիրէին նոքա կերակրաւք եւ ըմբելեաւք զուարճանալ նոցա. ուսուցանէ այսոքիւկ զգնացս ժամանակաց, վասն որոյ սկիզբն զայս դնէ տաւնից ելից նոցա յԵգիպտոսէ։ Ամիսս այս, ասէ, սկիզբն եղիցի ձեզ ամսոց, որ է սկիզբն առաջին լինելութեան մարդոյն, եւ Նիսան ամսոյմուտ. զի ուսուցին սկիզբն լինելութեան աշխարհի ի գարնանային հասարաեաւորութենէ լինել սկսեալ արարչին գոյացուցանել զարարածս, զի նոքաւք ուսուսցէ զբոլոր աշխարհս իմանալ զկարգ արարածոց լինելութեան աշխարհի, որք շփոթեալ խաւարազգած մոլորութեամբ՝ ոչ գիտէին զկարգադրութիւն եւ ոչ զարարիչս սոցա։ Արդ՝ յայտ ցուցանէ մեզ աստուածային տաւնիցն դրութիւնք՝ ի թիւս ոմանս կարգեալք, եթէ գոն ի սոսա խորհուրդք իմաստից աստուածային գիտութեանց. որ եւ սրբութիւնք լինէին թուով աւուրցն լուանալովն եւ սրսկմամբքն՝ եւթնիւք աւուրբք եւ եւթնիւք շաբաթովք եւ ամսաւք եւ ամաւք եւթնիւք. եւ յեւթնիցս եւթն թողութիւն մեղաց եւ ազատութիւն ծառայից, որով յայտ է թէ ստուեր հոգեւորական մաքրութեանց եւ ազատութեանց ունէին թիւքս այսոքիկ։

Եւ արդ՝ զի յայտնի եղեւ մեզ վկայութիւն գրոց, թէ ունին խորհուրդք իմն աւգտակարք շարադրութիւնք թուոցդ, /355a/ սկսցուք բացայայտել զիմաստս, որ ի սոսա գոն։

Եւ զի սկիզբն թուոյդ միակն է, որպէս ասէ Պղատոն, թէ Ամենայն իրք հարկ է սկիզբն մի գոլ. բայց թէ ընդէ՞ր ըստ դասի կարգի ոչ ասի՝ առաջին եւ երկրորդ, այլ մի. զի եւ լինելութեան աշխարհի ոչ ասաց առաջին, այլ եթէ եղեւ աւր մի։ Նախ զի ի թիւս արական կոչի մինդ, զի ոչ ունի լծակից նիւթական ինչ, կամ ախտ ի հեշտակրութիւն, այլ արուական մարմին, մաքրական զաւրութիւն, ինքնաբաւ կատարեալ բնութիւն, որպէս ասէ Աստուածաբան՝ Առաջին միայնակն կատարեալ եւ ծնաւղ կատարեալ տասնեակ տարորոշ թուոյն. զի շարադրելով ծնանի զտասնն եւ յինքն անդրէն դառնայ։ Եւ դարձեալ ասէ՝ զսա առաջին լեալ եւ ութերրեակ, մանաւանդ թէ մի եւ անքակտելի, զի ի վերին կայանսն բերի. մի եւ անլուծելի, զի ոչ կարաւտանայ փոխանորդութեան տեղի տալ երկրորդի, այլ մշտնջենաւոր կայ եւ մնայ յերկարաձգեալ ընդ Էսսն։

Բայց զսա ասացին Պւթագորեանքն ո՛չ թիւ, այլ սկիզբն թուոցն։ Եւ զի յերկուս բաժանին թիւքդ՝ ի դար եւ ի կոճատ։ Եւ է սկիզբն կոճատացդ մինդ, իսկ դարիցն՝ Բն։ Եւ ոչ զսէ ասացին թիւ, այլ սկիզբն դարիցն թուոց. ոչ զմիակն ասացին կատարեալ թիւ, իսկ զերկեակն ոչ, (?) այլ թերի եւ անկատար. զի ոչ ունի ժողով միաբանութենէ բոլորման, այլ թափուր եւ դատարկ պայռիւքն բաժանեալ. եւ ոչ ըստ Սողոմոնի՝ առասան եռակող, անհատ կատարեալ տեսակ. զի առաջին կատարեալ թիւ ասեն զերրեակն, զի լի, հոծ եւ պղպզուն ունի զբաղկացութիւն, որով գոյանան բնութիւնքն։ Զի ունի ամենայն գոյացութիւն՝ սկիզբն եւ ծայր եւ մէջ, որպէս ասէ Փիլոն. զի եւ եռակի տարորոշ ասի սահման մարմնոյ, թէպէտ եւ ոչ անդրադարձի առ սահմանելին. Զի որ ինչ միանգամ մարմին եռակի տարորոշ ասի՝ այլ ոչ որ միանգամ եռակի տարորոշ նաեւ մարմին։ Արդ է առաջին կատարեալ թիւ երրեակդ եւ ծայրագոյն պատուով բարգաւաճեալ, մինչ առնու զսէ ի վերայ երից անձնաւորութեանցն։ Զի միակին չարժեցելով յերկեակն, եւ յերրեակն եկաց մնաց։ Դադարեալ այս թուովք /355b/ առնուլ զանկումն, որով եւ մեր մաքրութիւն բացափայլէ երեք անուամբքն եւ երեք ընկղմելութեամբքն յաւազանին։ Արդ՝ զառաջին գծին ասէ Փիլոն ազատ նշան, որ կոչի ուղղական, իսկ երկրորդն՝ զատական նշան, որ կոչի գիծ անլայնական եւ երրորդն՝ մակերեւութութիւն, որ կոչի անխոր մեծութիւն, որոց անմարմնոցն բնութիւնքն գոյանան. զոր ի վարագուրացն մեկնութեան ասէր, որ ի վերայ երից սեանցն ի թռչման գոլ, զանմարմնոցն բերելով զնմանութիւն։ Սապէս եւ զթերթսն, որ ի խոյրս քահանայիցն եդեալ, ոսկի թերթն ունել արտատպութիւն եւ անխոր մեծութիւն, յաւրինակ անմարմնոցն բաղկացութեան եւ յաւելեալ թիւ մի ի սոսա առնուլ խորութիւն, որով մարմինք գոյանան քառանիւթ տարերց աճմամբ, զոր Մովսէս մարմին ասաց ի վերլուծական ճառի իւրում. ասէ, վասն այնորիկ անմարմին ասեմք, զի ամենայն մարմնոց տայ զինքն եւ տայ նախագիծ լինելով եւ ապա լայնութիւն առեալ մակերեւոյթէ եւ յետ այնորիկ խորութիւն առնելով, լինի անորակ մարմին. եւ զորակութիւնն առնլով լինի մարմին որակեալ տարորոշ։

Արդ փոխանցելի է մեզ եւ աստանաւր եւ առ քառից բացայայտութիւն, զի երից եւ չորից խորհուրդք ընդ միմեամբք ունին շարամանութիւն եւ միմեամբք բացայայտին։ Եւ է դարիցն առաջին թիւ կատարեալ չորրեակն, որ բաղկանայ յերկուցն եւ ծնանի զութն ի կրկնակին. բայց շարադրելով ծնանի զԺեակն տարորոշ կատարելութիւն զի միակն, յերկեակն յարադրեալ, լինի երրեակ կատարեալ թիւն եւ երրեակն յերրեակն շարադասելով՝ վեցերեակն եւ յարաբարդեալ ի քառեակսն բացակատարեն զԺեակսն տարորոշութիւն, որ է կատարումն կատարեալ թուոց։ Նաեւ չորիւք եղանակաւք առնուն յանկումն բոլոր թիւքդ։ Զի միակն ի Ժեակն առնու զանգումն եւ Ժեակն ի Ճն, իսկ Ճն ի Ռն եւ ՌՆ ի բիւրեակն, որ լինի Դ հատածք։ Եւ որպէս միակն եւ երկեակն եւ երրեակն եւ չորրեակն շարադրելով ծնանի զԺեակն, այսպէս եւ միակն շարայարեալ եւ յարաբարդեալ ի քառեակ Ժեակն բացակատարեն զթիւ Ճեկին։ Եւ դար/356a/ձեալ շարաթուեն զՃն Միւն հանդերձ եւ Յիւն յարաբարդեալ ի քառորդն Ճիցն, կատարեն զթիւ Ռացն, եւ նոյն դարձեալ քառից Ռիցդ շարայարեալ, զյանգումն առնուն թուոց, շարադրելով զբիւրեակն ծնանին, որ է կատարումն բոլոր թուոցդ։ Եւ այսոքիկ բաղկացեալ սահմանին բոլոր թիւք՝ յանգեալք քառիւք տեսակաւքդ։ Նաեւ բոլոր արարածք ի քառից նիւթոց բաղկացեալ գոյանան։ Այլ եւ քառիւք թուաւք սահմանին առաքինութիւնք, որով կատարի մարդն Աստուծոյ՝ երիւք բնական եւ մին ստացական։ Զի եռամասնեայ բնաւորի հոգին, եւ միւսն եւս, ստացական, յարդարեալ ի սոսա՝ որ է արդարութիւն՝ բացակատարեն զմարդն ըստ նմանութեան Աստուծոյ։ Եւ զի այսոքիկ են մասունք հոգւոյ բան, ցասումն եւ ցանկութիւն։ Եւ սոցա պիտոյ է դաստիարակ, որ է արդարութիւն, որով զարդարեալ կատարին մասունք ոգւոյն։ Զի երկասիրաբար ի վարժս կրթութեան սաղապիլ ի ներհունս իմաստից, որով զարդարի բանական մասն ոգւոյն։ Որպէս ասաց ոմն, թէ Լանջք Քրիստոսի գիտութիւն Աստուծոյ. եւ որ բազմի ի վերայ նորա՝ աստուածաճառ լիցի։ Նաեւ եռաթիւ լինի բողբոջ նահապետացն սահմանին անձնատրութիւնք, որով երրորդական առանձնաւորութիւնքն բացայայտին մեզ, որք են յարացոյցք յարդարման բնութեանս։ Որպէս ասէ Փիլոն, զի Աբրահամ գոյացութիւն եւ ենթակայ բնաւորի, իսկ Իսահակ՝ կրթարան վարժից, իսկ Յակոբ՝ կատարումն իմաստից։ Զի ոչ է հնար ի ներհունս սաղապիլ թարց երկասիրութեան եւ ոչ երկասիրութիւն տարրանայ թարց բնութեան։ Զի այսոքիւք թուովք կատարեալ զարդարի մարդ բանական բնութիւն՝ վարժիւք յառաջատեալ, իսկ յառաջատութիւն շարաշարժեալ յարադրէ առ հուպ ենթակայն, որ է կրթութիւն մահու, յորմէ ծնանի խնդութիւն հոգւոյն, որ կոչի Իսահակ։ Եւ զուարճութիւն այս մակաբերեալ թեւակոխէ արփացեալ մերձ առ հեռագոյն ենթակայն, որ է նմանիլ աստուծոյ։ Եւ աստուածատես գոլով՝ փոխադրեալ Յակոբայ անուան Իսրայէլ։ Եռաթիւ զարգացմամբ, սովին թուով ի մէջաւրէի անստուեր ժամուն երեւեալ Աբրահամու երից ար/356b/անցն, անստուեր լուսովն լնոյր զեռամասնեայ հոգի նահապետին, նաեւ յերրորդական աստուածութենէն երկակի լուսափայլութիւն եւս այլ անբաժանելի լուսոյն բաժանեալ եւ պատուեալ։ Որպէս ասէ հայրն Աստուածաբանից, երկրորդ պայծառութիւն զիմանալեացն դասս, քանզի, որ աստս է, յերկրորդ պայծառութեան է եւ երրորդ լոյս զմարդն ասէ յերիս կատարեալ թիւս բարգաւաճեալ, սահմանէ զբանականս։ Եւ յիրաւի, առաջին կատարեալ թիւ անուանի սա։ Զի եւ Լիայ յերիս լիաբողբոջ թիւս ի պարգեւական զարմիցն առնու զանգումն թարց աշխատութեան եւ ի չորրորդին ի վարձու կալեալ զՅակոբ։ Եւ վարձ աշխատեցելոց է պսակ։ Որպէս ոգի բանականաբար թարց աշխատութեան ունի գեռաթիւ մասունս յԱստուծոյ ստացեալ, իսկ քառորդն մերոյ աշխատութեանց է գիւտ, ոգւոյ բաղձացելոյ զարմից։ Զի տենչափափագ բաղձանաւք ի վարձու կալեալ զՅակոբ, որ է առաքինութեան տեսակ, զի մի ամլասցի եռաթիւ արգանդ ոգւոց մերոց, այլ լիաբողբոջ երկուց վեցեկացն թիւ լցցի, զի երից քառից եւ կամ քառից երից շարադրեալ զնոյն կատարեն թիւք։ Իսկ զունակութիւն Իսաքարայ բացայայտէ մեզ ակն դահանակ։ Զի որ ակայեղց ունի զգոյն դեղնութեան, զի որ ի վարժս կրթութեան երկասիրաբար դեգերին դեղնամակերեւոյթեան տեսակն ճնշելով զմարմին խոնարհութեան, արտամերժելով զբազմահոյլ տեսակ փշաբեր ախտիցն եւ ճնշելով զստինս մտացն, թերեւս լիցի բղխիչ կաթին եւ մեղու ի ճաշակումն սկսելոց եւ կատարեցելոց. հայելով ի բնական երկիրն, զի պարարտ է բնութեամբ եւ բազմաբեղուն ունի հովիտս եւ զընդարձակ դաշտս մտաց. եւ արիաբար աշխատեալ առնու պսակ տարւոյ քաղցրութեան … բանեալ է։ Զի զերիսն ունիմք յԱստուծոյ ստացեալ անաշխատ պարգեւս՝ զմարգարէականն եւ զքահանայական եւ զթագաւորականն, իսկ քառորդն մերոյ աշխատութեան է զարմ, որ կոչի Իսաքար, երկասէր, զոր բացայայտեն մեզ ակունք երկուց տեսակացն, սուտակին ասեմ եւ դահանակին։ Եւ առեալ լինի /357a/ սուտակն, որ է հրագոյն, ի վերայ Յուդայի իբր զարդ իշխանական թագի։ Յորժամ մարգարէեական հոգւով աստուածաբանեմք եւ քահանայական գործովք կատարիմք, յայնժամ թագաւորական իշխանութեամբ պսակիմք՝ գեր ի վերոյ լեալ ախտիցն՝ թագաւորելով ի վերայ մեղաց եւ մահու դարձ ի խոստովանութիւն ունելով հրացեալ զարենականն սուտակի, որ կոչի կայծ։ Քանդակս ունելով զմականունութիւնն Յուդայի։ Նաեւ յԵդեմական աղբերէն, որ է սեռական առաքինութիւն, չորս բղխեն առաջս։ Առաջին Փիսոն, որ կոչի բերան հրոյ, զբանակին ունի ի մեզ տեսակս, որ շրջի ի Դէմս, եւ ի Լատայ, որ են վայրք խելացն, յորում բանականն շրջի։ Իսկ երկրորդ գետն՝ Գեհոն, որ կոչի լանջք կամ եղջիւր ցլու, որ պատէ զԵթովպիա, որ կոչի նուաստութիւն վատութեան։ Զոր արիաբար պաշարեալ արտալածէ զկնատեսակ խենէշութիւն՝ եղջերցելով եւ ցրուելով զներհակս որդւոց զախտիցն հոյլս։ Եւ սորա վայրք շրջանակաց են լանջք ի ներքոյ բանականին ընդ իշխանութեամբ նորին։ Իսկ երրորդ գետն՝ Տիգրիս, որ երթայ յանդիման Ասորոց, որ է ողջախոհութիւն, ներհակ ընդդէմ ցանկականին պատերազմեալ ուղղելով զնա, զի Ասորիք ուղղիչք թարգմանին։ Եւ սորա վայրք շրջանս կացէ ներքին որովայնն, որ է մսուր անբան պաճարին, որ բնաւորեալ է յերիկամունս ցանգականին, զոր հրամայեն աւրէնքն արիական գաւտով պնդել եւ մեռուցանել։ Եւ բնաւորեալ են վայրք սորա ի ներքոյ սրտմտականին ընդ նորին իշխանութեամբ։ Իսկ չորրորդ գետն՝ Եփրատէս, ո՛չ ունի վայրս եւ գետս դէմս գնացից, որ է արդարութիւնն, զի ոչ ընդ իշխանութեամբ ուրուք ի գոցանէ է եւ ոչ իշխէ ումեք։ Զի ո՛չ յաղթել ումեք ջանայ, որպէս Փիսովն եւ Գեհոն, եւ ո՛չ պատերազմի ընդ ումեք, որպէս Տրգրիս, այլ ընդ երիսդ թափանցանց լինելով ուղղէ յիւրաքանչիւր սահմանի կեալ բանականին եւ սրտմտականին եւ ցանգականին։ Եւ եթէ ոչ աւելորդ համարեսցիս, գեղեցկապէս յարմարի յասոսիկ եւ քառադէմ կառքն /257b/ Եզէկիէլի՝ վայելչապէս յարմարեալ չորից տեսակացն ընդ միմեամբք բանականն ընդ սրտմտականին։ Զի դէմք մարդոյն ընդ առեւծուն շարալծեալ ոչ բաղհիւսական, այլ տարալուծական շաղկապաւ, զի մի՛ անբնաբար սրտմտականն շարժեսցի, այլ բանականաբար դաստիարակեալ ձեռամբ բանական վարժողին. սապէս եւ ողջախոհականն ընդ ցանգականին շարայարեալ, թեթեւն եւ վերբերողն ընդ ծանրագունին եւ ի վայր ցնդողին, զարծուին ասեմ ընդ զուարակին լծակցեալ, զի ցանգականն վայր ցնդողն սրբեալ մաքրութեամբ ողջախոհութեանն վերաբերեսցէ ընդ ինքեան թեւաւք հոգւոյն վերայ թռուցեալ տենչանաւք հոգւոյն, զի ճշմարտապէս փափագիցեմք, զի մի՛ վեհքն ի վատթարիցն, այլ վատթարքն ի վեհիցն ըմբռնեալք, վեհագոյնք եղիցին, նոքա գեղեցկապէս դաստիարակեալք։ Դարձեալ յարմարեսցուք եւ յասոսիկ զսքանչելի թիւ քառից, գլխաւորելով զբանս։ Զի եւ ի նոյն իսկ ճշմարիտ բանէն եւ ի կենդանի աղբերէն բղխեալ չորս առաջս յԵդեմական դրախտէ[ն] եկեղեցւոյ՝ ի չորեքծագեան ոլորտս աշխարհի ոռոգանել զդէմս մտաց բանաւոր երկրի։ Զի նա իսկ է ճշմարիտ աղբիւր կենաց՝ բղխեալ ի հաւրէ։ Որ աղբիւրացուցանէ զմերձեցեալսն առ նա եւ գետս գնացուցանէ յորովայնից մաքրեցելոց, որք ուրախ առնեն զմայրաքաղաք կաթուղիկէ եկեղեցւոյ։ Եւ նոյն ինքն է մարդ ճշմարիտ բանական ի Մատթէոսէ քարոզեալ, երկրորդ Ադամ հաստատեալ յեդեմական դրախտի եկեղեցւոյ։ Նոյն ունի եւ զդէմս առիւծու՝ արիական եւ թագաւորական իշխանութեամբ պերճացեալ։ Ի Յուդայէ ծագեալ առեւծ եւ կորիւն առեւծու՝ բազմեալ նուսղայաւրէն ի վերայ մահու եւ դժոխոց, զոր ո՞րք կարէ յարուցանել։ Նոյն ունի եւ զդէմս զուարակի, ի Ղուկասէ աւետարանեալ, եւ ածեալ ի զենումն վասն կենաց աշխարհի՝ ընդ ինք<եան> մեռուցանելով զցանգականն ի մէջ ախտիցն հոյլս վերաբերելով ընդ ինքեան յարութեամբն ի կեանս անախտականս, զի ի նորոգումն կենաց շրջեսցուք։ Ունի եւ նոյն /358a/ զդէմս արծուոյ, ի Յովհաննէ աւետարանեալ, որոտալով ի բարձանց, զի բանն իբրեւ զարծուի ի բարձանց սլացեալ իբր ի վերայ կերոյ, զի ուր լուծումն մարմնոյ, անդ եւ արծուի իջցէ։ Որպէս ասէ Եսայի՝ զոր աւրինակ հասցէ արծուի ի վերայ կերոյ կաւչեսցէ, եւ բարբառով իւրով լցցէ զձորս եւ զլերինս։ Զի տէր մեր եղեւ տեղի ամենայն առակաց, զի յամենայն տեղաց թռուցեալ առակք եւ աւրինակք ի վերայ նորա, առ նա հանգիցեն։