Գիրք վաստակոց

Վասն այսորիկ շփոթումն գայ ճանաչողացն, զի դեռ 'ի մարդկային բժշկութիւնսն որ բաւականք են, եւ լեզուով պատմեն զցաւսն, եւ շփոթումն եւ սղալումն գայ բժշկացն, ո՞րչափ եւս առաւել այնոցիկ՝ որք անասունք են 'ի բժշկել: Եւ վասն այսորիկ հարկ եւ պատշաճ եղեւ մեզ բնութեանս հարկաւորել յաղագս անծանօթ ցաւոցն գրել աստ: Աղ մհրուգ տրորեա անապակ գինեաւ եւ ընդ քիթն խմցո. ամէն անծանօթ ցաւոց օգտէ: Եւ Դիմոկրատէս գրեալ է, թէ ով 'ի գարնան սկիզբն առնու մկնսոխ եւ մորենւոյ տակ՝ ծեծէ եւ 'ի ջուրն դնէ, եւ տայ գրաստուն տասն օր զհետ իրերաց որ խմէ, նա փրկէ զանասունն յամենայն անծանօթ եւ 'ի ծանօթ ցաւոց: Եւ թէ ցաւն 'ի ծանօթութիւն գայ, ա՛ռ լեռնային ֆարասիոն, եւ քուռաթ եւ դիր 'ի ջուրն եւ տուր որ խմէ. օգտէ: Եւ թէ աղ խառնես 'ի դարմանն եւ տաս՝ օգտէ. եւ թէ հոռոմ ձէթ, կամ զիւր տուրտինն խառնես՝ եւ տաս ջրով, օգտէ: Եւ թէ գլխացաւութիւն դիպի անասնոցն, նշանն այս է. եւ զականջն թուլացուցանէ, եւ զգլուխն կախէ, եւ զարօտն պակասեցուցանէ: Ա՛ռ խստոր եւ աղ, եւ 'ի հաշայ խոտէ լեսեա, եւ գինեաւ շաղեա, եւ զբերանն եւ զլեզուն շփեա. եւ զգարէալիւրն գինեաւ շաղեա եւ շփեա. օգտէ: Եւ թէ կասլայի տերեւ եւ նռան կեղեւ լեսես եւ այնու շփես, օգտէ: Եւ թէ առնուս մուռ՝ բակլայի չափ, եւ լեսած 'ի քիթն փչես՝ օգտէ:

Եւ թէ տապախ դիպի, ա՛ռ ժողվենւոյ տերեւ, ծեծեա, եւ 'ի գարէփոխինդ խառնեա եւ տուր որ ուտէ. եւ գարէփոխինդ ա՛ռ չափուկէս, եւ կէս չափ ցորենոյ, յիրեար խառնեա, եւ ջրով ընդ բերանն 'ի վայր ա՛ծ. օգտէ:

Եւ թէ թուխմայութիւն դիպի՝ նշանն այս է. որ զդարմանն կտրէ, եւ ճապկտի շնչատէ. եւ շող ջուր տուր խմելոյ, եւ սակաւ կաղամբի տերեւ տուր քացախով, որ օգտէ: Եւ թէ եփես զկաղամբն որ տրորի, եւ զեփածդ ծեծես եւ ջուր առնես եւ քամես, եւ ընդ բերանն 'ի վայր ածես կոտոշով, օգտէ. եւ ջեր ծածկել պիտի եւ 'ի շուրջ ածել: Եւ թէ ձիթենւոյ տերեւ ծեծես եւ ջրով պարզես, եւ 'ի բերանն 'ի վայր ածես երեք օր զհետ իրերաց, լաւ է:

Եւ թէ ուռենայ փորն՝ հոռոմ ձէթ տաքացո, եւ ընդ քթափողքն արբո, եւ թաւպ թուզ ծեծեա եւ ջրով հարո, եւ 'ի բերանն 'ի վայր լից, օգտէ: Եւ թէ խոցտուկ ունենայ, նշանն այս է, որ ճապկտի եւ հառաչէ, եւ բնաւ չուտէ՝ ամենեւին մի՛ տար ուտել, արիւն հան 'ի կճղակացն եւ յագետակէն. եւ ա՛ռ սոխ, կեղեւեա եւ յաղն թաթախեա, եւ յոռն փրթո, եւ ծիլ մի 'ի շռծակն: Եւ թէ նադրուն ածես քացախով ընդ բերանն՝ օգտէ:

Եւ թէ տաքութիւն դիպի պախրէին, նշան է՝ որ աչքն խորունայ, եւ շատ օր ցաւի, եւ ընդ քիթքն ջուր գայ, եւ իրք չուտէ եւ զգլուխն 'ի կախ ունենայ: Դեղն այս է. 'ի շքի եւ 'ի հով տեղ պահեա, եւ լուա եղկ, եւ տոլոյ տերեւ տուր արածել, եւ պաղ ջուր՝ որ խմէ, եւ 'ի շողէն յետ պահեա. թա՛ց քթէթ 'ի ջուրն, եւ զականջքն եւ զքիթն ստէպ սրբեա. յաչացն ներքեւ եւ 'ի ճակատն խարանք դի՛ր, որպէս արժանն է, եւ օ՛ծ. եւ զականջքն շառտեա, եւ արիւն հան. եւ փոխինդ հարո պաղ ջրով եւ խմցո. օգտէ:

Եւ թէ փաքայ, գարէձաւար թրջեա եւ չոր թուզ, եւ քուշնայ, յիրեար խառնեա թրջած, եւ տուր երեք օր զհետ իրերաց. օգտէ:

Եւ թէ թարախած խոց կենայ, լուա պախրէի գոզով տաք, սպրկկցո աղէկ. եւ թո՛ղ որ ցամաքի. եւ սեւ ձիւթ լեսած եւ մանր աղ՝ յիրեար խառնեա եւ 'ի վերայ ցանեա, ողջանայ: