Պատմութիւն Փարէզի եւ Վեննայի

Երբ որ կատարեցաւ գիրըն Փարէզի,
Վեննա ի դառնութեանց զերդ քնոյ զարթի,
Ասէ. - Փութով արա զայս, Օրտուվարդի,
Գրէ նամակ նորա եւ պատասխանի:

Այս է գլուխ բանից թղթին Վեննայու,
Որով պատասխանի առնէ Փարէզու.
«Ողջոյն ի Վեննայէս, այսուիկ քո գերու,
Հասցէ իմ Փարէզին, որ թագ իմ գլխուե:

Փարէզ մանուկ գովեալ, որ ինձ ես պարծանք,
Հեռաստանէ ըզբանըս մեք միմեանց տամք.
Պարտ է ժամըս տապիլ, յետոյ զովանամք,
Երբ վերինն յաջողէ, յիրարս մօտենամք:

Գիտեմ, զինչ քեզ եղեւ, զամէնն ես արի,
Որ ինչ պատահեցաւ թէ՛ չար, թէ՛ բարի.
Գիտես, թէ իմ սիրտըն, որպէս զքոյն արի,
Ապա ժամ է նորա, որ տամք համբերի:

Այլ քեզ հասու լիցի անցս, որ անցին,
Այլ եւըս չարագոյնք գիտեմ՝ մնացին.
Որչափ ինձ կայ պահեալ, քեզ հասու լիցին,
Զայսոք դիր ի սիրտըդ, որ դադարեսցին:

Գիտես, թէ ոք ցանէ սերմանս ի յերկրի,
Պիտոյ է համբերել մինչեւ բուսանի.
Այլ ըզնա պարարել մինչ պտուղն յայտնի,
Հասնի, գեղեցկանայ, կերակուր լինի:

Ապա թէ ոչ ժուժէ շինականըն այն,
Փորէ ուժով, հանէ զսերմն ի յերեւան,
Յայնժամ ծագէ ի նա շողն արեգական,
Թարշամի, չորանայ, մատնի կորըստեան:

Եւ այլ, թէ ոք կամի աշտարակ շինէ,
Պարտ է, կամաց-կամաց զնա ի վեր հանէ,
Այլեւս անցնին աւուրս, յետոյ յօրինէ,
Ապա ցնծայ սրտիւք, ի ներս մտանէ:

Ապա թէ տանուտէրըն այնմիկ փութայ,
Ասէ՝ «Փոյթ արարէք, զինչ եւս յառաջ գայե:
Դեռ չլինի աւարտեալ հիմանց ի վայր տայ,
Նա յոյժ փոշիմանի, բայց այլ ճար ոչ կայ:

Այս գործս, որոյ մեք եմք՝ դեղն է համբերել,
Կամայ եւ յակամայ զկեանս մեր վարել.
Յուսալովն ի յաստուած՝ դեղ կարեմք ճարել,
Միթէ յաւարտ բարի իրս այս վճարել:

Եւ դու, որ մանուկ ես եւ ոտքըդ արձակ,
Ընդ որ կամիս, երթաս պարզ եւ համարձակ,
Ապա որ կին եմ ես եւ ոտքըս ի կապ,
Որչափ եւս քան զքոյդ դառն է եւ վտակ (sic):

Թէ որ ոչ համբերեմք յուսով եւ յօժար,
Քակտի մեր շինուած բանն եւ լինի դըժար.
Ջանամք՝ մեր բանս լինի, թող երթայ յերկար,
Եւ ոչ կարճակտուր մեզ բերէ խաւար:

Այս քեզ բանք եւ խրատ, Փարէզ, իմացի՛ր,
Վեննա ըստոյգ քեզ է, այնպէս գիտացիր,
Ապա թէ ժոյժ եղիր եւ համբերեցիր,
Յետոյ գան շատ աւուրք, դու ուրախացիր:

Այլ եւ մի փոխեսցես դու յայդմիկ տեղաց,
Մինչեւ կրկին գրով առնեմ քեզ իմաց:
Այս է ի քէն խնդիրս, որ դու ուրախ կաց,
Եւ զիս ուխտադրուժ դու կին մի կարծեաց:

Վեննա, քո աղախինս, զայս քեզ գրեցի,
Փափաքելով սրտիս՝ զտիպդ համբուրեցի.
Սարով, ձորով, ծովով քեզ բարեւ տացի,
Լեռներով, դաշտերով եւ միշտ յաւելցիե:

Եւ զթուղթն առեալ՝ Վեննա մատանեաւ կնքէ
Եւ ողջունեալ սիրով՝ յՕրտուվարդ տացէ,
Ասէ. - Փութո՛վ արա եւ շուտ առաքէ,
Գիտեմ, որ Փարէզու աչքն ի ճամփաքն է:

Այլ Օրտուվարդ նստեալ այլ գիրըս գրեաց,
Որ կայր ի մէջ գրոյն՝ բազում բանս ծածկեաց,
Այլեւ զբարս Դօլֆոյ անդ յայտնի արաց,
Զի զնա ըստէպ խնդրէ՝ հանել ի կենաց:

Ապա եւըս գրէ զամեն ինչս անցեալ,
Որ ի յաւուրքըն յայն, զոր ինչ եւ եղեալ,
Եւ զանցս Վեննայու մի-մի ծանուցեալ,
Որպէս անարգանօք եղեւ արտաքսեալ:

Եւ եւս բարեւ կրկին գրէ յիւր բերնէն,
Եւ զպատասխան թղթիցն յատուկ զամէն,
Սպասու կալ Վեննայու, թէ եւս կամի էն,
Եւ հօրն եւ մօրն լիցի քան զիւրեանց տղէն:

Ապա գրէ Յակոբ թուղթս առ իւր որդին,
Զովացուսցէ զփափաքըն իւրոյ սրտին.
«Ա՛յ, իմ քաղցր որդեակ, այս բանքըս քոյին,
Թուի՝ գործիք մարդկան ոչ կու նմանին:

Այս ինչ էր՝ գործեցիր, արիր ըզմեզ զար,
Եւ դու ի մեր միջոյն յոյժ առիր վտար.
Ծնողքըս քո ողբամք ըզօրն անդադար,
Զի դու էիր ժառանգ եւ դարձար օտարե:

Այլ եւս գրէ ի մէջն ըզիւր ըմբռնելն,
Թէ որպիսի յօժար կամեաց սպանանել
Եւ որպէս ըզտուն իւր ետ աւար հարելն,
Ամենից պատճառ սոցա դո՛ւ ես լելն:

Եւ զայն եւըս գրէ՝ որպէս ազատաւ,
Եւ հայրենիքըն իւր որպէս օժտեցաւ,
Եւ եւըս յիշխանէն այլ վեհ պատուեցաւ,
Բայց պատճառըն սոցա նոյն Վեննա եղաւ:

Եւ փակեաց Օրտուվարդ զթղթերն կնքով,
Եւ տայ ի թղթաբերն՝ ըզնա պատուելով,
Այլ եւ օժիտս յոլով իսկ նմա տալով,
Ասէ. - Փութա՛, եղբա՛յր, մի՛ յապաղելով:

Եւ նա առեալ զթղթերն ուղեւորեցաւ,
Արագաքայլ ոտիւք փութով ընթացաւ.
Հասեալ ի Ջենուա առ Փարէզ մտաւ,
Ետ ի նա ըզգրեալքն. առեալ՝ ընթերցաւ:

Պահ ընթեռնոյր, պահ լայր եւ պահ հառաչէր,
Նստեալ ինքն ի յինքեան խորհէր եւ ասէր.
«Այս ինչ էր կար գալու (sic), որ յառաջ սպասէր,
Եւ ոչ կարէր գիտել, թէ յինչ կողմ դասէր:

Այլեւ անդ համբերել ետուր իւր անձին,
Ակնահայեաց լինել գալ երկրորդ թղթին,
Զի իմասցէ զեղեալքն եւ զեղելոցին,
Որ արասցէ Փարէզ զճարն իւրոյ անձին:

Իսկ Վեննա հօր սրտին իւրոյ հասու լեալ,
Որ անպատճառ կամի զնա ամուսնոյ տալ,
Եւ ինքըն իսկ գիտէր՝ իւրն ինչ կայ պահեալ,
Վասն որոյ հօր հրամանքին ոչ կամի կեալ:

Գրէ զայս երկրորդ թուղթ. «Փարէ՛զ, իմացի՛ր,
Եւ յայդըմ տեղւոջէդ փութով հեռացիր,
Ըզճարըն քո անձին դու լաւ իմացիր,
Ըզձեռն ի Վեննայու ժամուս լուացիր:

Զի երիս իրս տեսնամ՝ կայ ինձ յանդիման՝
Կամ մահ, եւ կամ տանջանս, եւ կամ չար զնդան.
Այլ դու ի մեր միջոյն լեր անյայտական,
Եւ իմն աստուած թողումք զեղեալքն ամենայնե: