ԶԱՐԹՕՆՔ
(ՆՈՐԱՎԷՊ)
Ծնունդի
խթման
գիշերը՝
այն
մեծապանծ
գիշերներէն
մին
է
ուր
Բարիզ
ինքզինքը
կը
մոռնայ։
Ինքզինքը
մոռնալու
ըղձանքն,
որ
առաջ,
հաւատքի
դարերու
երկար
յաջորդութեան
մը
մէջ,
բարեպաշտներու
գլուխները
կը
խոնարհեցնէր
այդ
գիշերը
գոթական
կաթողիկէներուն
մռայլ
կամարներուն
տակ
եւ
անոնց
աչքերը
կը
վառէր
գերերկրային
հրաշափառ
տեսիլներու
շլացումովը,
հիմա
անոնց
թոռներուն
մէջ
փոխուած
է
նոյնչափ
զօրաւոր
հրայրքի
մը,
-
վայելքն
իր
ամէնէն
նիւթական
ու
ամէնէն
հեշտական
ձեւերուն
տակ,
անձնատուութիւն
այն
ամէն
հաճոյքներուն
որք
ուղեղը
կը
գրգռեն
ու
ջիղերը
կը
ցնցեն.
բանականութեան
հրաժարում
մը։
Սկզբնական
նոյն
զգացումն
է
որ
տարբեր
ձեւի
տակ
կը
վարէ
մարդկութիւնը։
Պէտք
է
որ
մարդս
երբեմն
երբեմն
աւելի
սաստիկ
զգայ,
աւելի
ուժով
վայելէ։
Միեւնոյն
ցողունը՝
տարբեր
ծաղկով
մը,
կ’ըսէ
բանաստեղծը։
Սրտի
նոյն
պէտքը՝
տարբեր
գոհացումով։
“Զարթօնք”
(Réveillon)
կ’անուանէ
այդ
գիշերը
Ֆրանսացին։
Ու
իրաւ
զարթնումն
է
այս
իր
բնաւորութեան
ամէնէն
շէնշող,
ամէնէն
խայտախտիղ,
ամէնէն
զուարթ
ու
բարեմիտ
յատկութեանց։
Գլխիկոր
կը
նետուի
հաճոյքին
մէջ։
Անհաշիւ,
անխնայ
վատնում
մըն
է
այս,
առանց
հաշիւ
բռնելու,
առատաձեռն
հարուստի
մը
պէս
որ
մսխելուն
հաճոյքովը
կը
շատանայ։
Մէկ
խորհուրդ
մը
ունի
միայն.
կարելի
եղածին
չափ
շատ
զուարճանալ,
ու
այն
մտածումը
թէ
միեւնոյն
վայրկենին
բիւրաւորներ
են
որ
իրեն
պէս
կը
խորհին
ու
կը
գործեն,
կը
թեթեւցնէ
իր
սիրտը,
երանութեամբ
կը
լեցնէ
զայն։
Օդը
ելեկտրականութեամբ
մը
գերյագեցած
է
կարծես,
բոլոր
աչքերուն
մէջ
վառող
կրակին
տաքութեամբը
եւ
բոլոր
սրտերուն
աշխոյժ
տրոփման
աւիւնովը։
*
*
*
Սենեակէս
ուշ
ատեն,
շատ
ուշ,
դուրս
կ’ելլեմ
այն
գիշերը
պտոյտ
մը
ընելու
քաղքին
մէջ։
Անձրեւը
կուգայ
ցերեկուընէ
ի
վեր,
անվերջ
անդադրում,
ու
հիմա,
քաղաքին
ընդհանուր
լուսավառութեան
մէջ,
մայթերուն
տալով
ցոլացիկ
ապակիի
վէտվէտումներ,
եւ
իր
լուսանիւթ
հեղուկի
հոսումովը,
զուարթ
ոգեւորութիւն
մը
կը
սփռէ։
Ամէն
ոք
դուրսն
է։
Ամէնքն
ալ
կ’երթան
միեւնոյն
բնազդէն
վարուած,
համախումբ
ուրախութեան
այն
խորին
զգացումովը
որ
անծանօթները
իրար
կը
մօտեցնէ
եւ
անոնց
միջեւ
կը
հաստատէ
թաքուն
մտերմութեան
կապ
մը։
Բազմութիւն
կայ
պուլվարներուն
վրայ,
փողոցներուն
մէջ,
թատրոններուն
մէջ,
սրճարաններուն
մէջ,
հոն
ուր
աչքը,
ականջը,
կոկորդը
եւ
որովայնը
վայելք
մը
կրնան
գտնել։
Մեծ
սրճարաններուն
եւ
գիերուան
ճաշարաններուն
առջեւ
կառքերը
կուգան
իրարու
ետեւէ
կանգ
առնել։
Շքեղ
հագուած
կիներ,
որոց
մարմինն
ամբողջ
բոյր
մըն
է
եւ
տեսքը՝
վայելք
մը,
վար
կը
ցատքեն
թեթեւոտն,
ժպտուն,
ծիծաղկոտ
դէմքով
ու
կրակոտ
աչքերով,
երթալու
դէպի
մասնաւոր
խուցերն
ու
զուարթ
խումբեր
Ռէվէյեոնը
պիտի
կատարեն։
Գարեջրատունները
լեփ
լեցուն
են։
Ամէն
ոք
կ’երթայ
նոյն
գիշերուան
աւանդական
“սուբ
օ
ֆռոմաժ”ը
կամ
“սուբ
ա
լ’օնեօն”ը
խմելու։
Իսկ
ուտելիքի
խանութներուն
առջեւ
բազմութիւնը
լեցուած
է.
ամէնէն
ճարտար
խոհարարները
իրենց
տաղանդը
թափած
են
խնամելու
իրենց
պատրաստութիւնները,
եւ
ցուցափեղկին
ետին՝
տապկած
հաւերու,
խորտիկներու
ու
համադամներու
արուեստական
շարքը
անցորդներուն
նայուածքը
կը
գերէ։
Կ’երգեն,
կը
խնդան,
բարձրաձայն
կը
խօսին,
քալելով
խմորեղէններ
ու
կարկանդակներ
կ’ուտեն.
շատեր՝
իրենց
թեւին
տակ
խոշոր
խոստմնալից
ծրարներով՝
կը
վազեն
դէպի
հոն
ուր
զուարթ
ընկերներ
ու
ընկերուհիներ
իրենց
կը
սպասեն
անշուշտ։
Բուն
Ռէվէյեոնը՝
կէս
գիշերէն
ետքը
զուարթ
“սուբէ”
մը
ընելն
է,
բայց
մինչեւ
այն
վայրկեա՜նը
ու
անկէ՜
ետքը…
Բազմութեան
հետ
կ’երթամ
անհոգ,
աննպատակ։
Չորս
կողմի
խժլդուկը
կը
գինովցնէ
զիս՝
ապսէնթի
տխուր
գինովութեամբ
մը։
Օ՜հ,
բազմութեան
մէջ
մինակ
ըլլալը,
մենութեանց
ամէնէն
զարհուրելին,
ամէնէն
ազդականը։
Բոլոր
թաքուն
թելերը
որոնք
կը
խաղցնեն
այդ
մարդիկը,
չը
կան
ինծի
համար.
թատերաբեմին
վրայ
ի՜նչ
տարօրինակ
տպաւորութիւն
մը
պիտի
ընէր
խամաճիկն
որուն
թելը
կոտրած
է
եւ
անշարժ
կը
մնայ,
մինչ
իր
քովինները
կը
ցատքըրտեն
ու
կը
կոտրտուին։
Կողմնակի
փողոց
մը
կը
նետուիմ
ու
կը
յառաջանամ։
Շան-զ’Էլիզէի
մօտ
կը
գտնեմ
ինքզինքս։
Կառքերը,
շքեղ,
մուշտակազգեստ
կառապանին
քով
վայելչօրէն
հագուած
սպասեակներով,
սրարշաւ
կ’երթան
դէպի
գեղեցիկ
թաղերը,
ապարանքներու
խրոխտ
դռներուն
մէջ
անհետանալու։
Գոց
փեղկերուն
ետին,
ճաշակն
ու
դրամն
ի՜նչ
մոգական
հրաշագործութիւններ
կատարած
են։
Վալսը
հիմա,
որուն
մարմըրող
արձագանգները
կը
հասնին
պատուհանէն,
ի՜նչ
հեւքեր
կուտայ
պարուհիներուն
կուրծքին
գրգանոյշ
իգականութեանը,
ու
ի՜նչ
հիացական
անշարժութիւններ՝
անոնց
ժպիտներուն։
*
*
*
Շատ
քալած
ըլլալու
եմ,
որովհետեւ
կը
զգամ
որ
ծունգերս
ա՛լ
կը
դժուարանան
զիս
տանելու։
Յամրաքայլ
ետ
կը
դառնամ
դէպի
Գառդիէ-Լադէն,
Էշոլիէի
սրճարանը
կը
մտնեմ,
ու
անկիւն
մը
կը
քաշուիմ։
Կիներու
ու
երիտասարդներու
խելխօլ
բազմութիւն
մը
լեցուցած
է
այդ
սրճարանը,
որ
ֆլաման
հին
ճաշակով
շինուած
է,
կտոր
կտոր
գունաւոր
ապակիներով
որոց
մէկուն
վրայ
միջին
դարու
ասպետ
մը
ներկայացուած
է
զրահաւոր,
եւ
միւսին
վրայ
դղեկուհի
մը։
Ձեղունը
ծխոտ
գերաններու
վրայ
յեցած
է.
կաղնեփայտէ
ամրապինդ
սեղաններ
կ’ամբողջացնեն
սրճարանին
հին
կարգուսարքը,
որ
կը
յիշեցնէ
հոլանտացի
վարպետներու
նկարները։
Անընդհատ
կը
մտնեն
ու
կ’ելլեն։
Ահռելի
ժխոր
մը
կայ
կոկորդալիր
պոռչտուքներու,
բարձրաձայն
քահքահներու,
աղմկալի
խօսակցութեանց։
Կիները
սեղանէ
սեղան
կը
պտըտին,
հոս
գարեջուր
մը
խմելով,
հոն
“պէնէտիքթին”
մը,
անդին
“պավառուազ”
մը։
Մութը
պատած
է
չորս
կողմ,
եւ
երշիկի,
սոխի,
կաղամբի
բարկ
հոտերը
օդին
մէջ
ծաւալած
են։
Սպասաւորը
խոշոր
բաժակ
մը
գարեջուր
դրած
է
առջիս։
Ոսկեգոյն
հեղուկին
վրայ՝
ճերմակ
փրփուրին
աստիճանական
քայքայումը
կը
դիտեմ,
գզուած
նուրբ
թիֆթիքի
թելերու
պէս
զորս
հովը
կ’առնէ
կը
տանի
կամաց
կամաց։
Կէս
ժամը
անգամ
մը
բազմութիւնը
կը
փոխուի.
հիները
կ’երթան
ուրիշ
գարեջրատուններու
մէջ
պարպելու
իրենց
բաժակները,
ու
նոր
կիներ
ու
նոր
երիտասարդներ
կու
գան
անոնց
տեղը
բռնելու։
Վերջ
ու
վախճան
չունեցող
իրարանցում
մը
ու
վայնասուն
մըն
է
այս։
Ի՞նչ
ունին
այդ
մարդիկը։
Իրաւ
ուրա՞խ
են
ամէնքն
ալ։
Չէ՛
հարկաւ։
Բայց,
ա՜հ,
իրարմէ
կ’առնեն
իրենց
ոգեւորութիւնը.
տեսակ
մը
սուրբ-գուիտոնեան
մոլեկան
պար
է
այս
որ
զիրենք
ընդքարշ
կ’առնէ
կը
տանի,
ալեծածան
դանդանաւանդով
մը.
իւրաքանչիւրը
հոն
կը
դնէ
մաս
մը
իր
զեղումէն,
իր
ըղձանքէն,
իր
կտղանքէն,
ու
ամբողջութիւնը
մոլուցք
մըն
է
հիմա
որ
մէջը
եղողները
կը
բորբոքէ
ու
դուրսը
մնացողին
համար
անհասկնալի
բան
մը
կը
դառնայ։
Հեռուէն
դիտողի
մը
համար,
որ
նուագարանին
ձայնը
չլսեր,
ի՜նչքան
անիմաստ
բան
մը
պիտի
թուէր
պարողներու
դարձդարձիկ
վազքն
ու
համաչափ
ծեքծեքումները։
Երաժշտութեան
ձայնն
որ
այդ
մարդերուն
ականջին
մէջ
կը
հնչէ
ու
կը
խանդավառէ
զանոնք,
չհասնիր
մինչեւ
օտարականին
ականջը։
Այդ
երաժշտութիւնը,
որ
վաղնջական
հին
նուագի
մը
անուշութիւնն
ունի,
անոնց
մտքին
մէջ
կ’արթնցնէ
դարաւոր
անցեալ
մը,
հինաւուրց
ժառանգականութիւն
մը,
վերյուշումներ
միատեղ
կրուած
ցաւերու,
քովէ
քով
վայելուած
ուրախութեանց,
-
ամբողջ
աշխարհ
մը
յիշատակներու
որք
իրե՛նց
համար
միայն
այնքան
զօրաւոր
են։
*
*
*
Կէս
գիշերը
շատոնց
անցած
է
երբ,
երկարատեւ
թմրութենէ
մը
արթնցածի
պէս,
սրճարանէն
դուրս
կ’ելլեմ։
Անձրեւը
կը
շարունակէ
միշտ
իր
կայլակներու
լուսեղէն
պարը
մայթին
վրայ,
կազին
յորդ
պայծառութեանը
մէջ
ցատքտող
բեկբեկումներով։
Բանթէոնի
մեծ
հրապարակին
վրայ
մթութիւնը
իջած
է,
ահաւոր
ու
սարսռազդեցիկ
բան
մը
առնելով
շրջակայ
խոշոր
շէնքերէն։
Իրաւագիտական
վարժարանը,
Սէնդ-Ժընըվիէվի
Մատենադարանը,
Սէնդ-Ժընըվիէվի
եկեղեցին,
Հանրի
Դ.
ի
Լիսէն
իր
բարձր
աշտարակով,
ու
Բանթէոնը
մանաւանդ,
յիշակերտ-գերեզման,
որ
ցուրտ
վեհութիւնն
ունի
թափուր
վիթխարի
շէնքերուն։
Դիմացի
փողոցին
մէջ
կը
մտնեմ,
պատին
տակէն
երթալով
կամաց
կամաց,
օձիքս
դարձուցած,
գլուխս
կախ,
անուշադիր
անձրեւին
որ
կը
տեղայ,
միշտ
կը
տեղայ։
Կազի
լամպարի
մը
լոյսը
ետեւէս
կը
զարնէ,
ու
ստուերս
կ’երկննայ,
կ’երկննայ,
թաց
մայթին
վրայ
խօլական
տատանումներով,
ու
յանկարծ
կը
քաշուի,
կը
կծկի,
ոտքերուս
տակ
սողոսկելով
ու
հոն
անհետանալով։
Փողոցին
անկիւնը
յանկարծ
քովէս
կին
մը
հազիւ
լսելի
շշուկով
մը
կ’ըսէ
ինծի.
-
Անուշիկս,
ինծի
նայէ…
Առանց
իսկ
գլուխս
դարձնելու
ճամբաս
կը
շարունակեմ,
երբ
նոյն
ձայնը,
այս
անգամ
ողորմուկ,
յուսահատական
շեշտով
մը,
կը
կրկնէ.
-
Ինծի
նայէ
կ’ըսեմ։
Գիշերուան
այդ
ժամուն,
երբ
ամէնքն
ալ,
ամէնէն
անժառանգներն
անգամ,
ընդհանուր
խնջոյքին
փշրանքներովն
իսկ
խաբուսիկ
երջանկութիւն
մը
կը
վայելեն,
իրօք
շատ
անբախտ
ըլլալու
է
այդ
խեղճ
կինը
որ,
անձրեւին
տակ,
դեռ
կը
յամառի
անցորդի
մը
“կառչելու”։
Կարեկցութենէ
շարժած,
օձիքս
շուտ
ազատելու
համար,
թերեւս
իսկ
իրեն
առիթ
տալու
համար
բաժին
մը
ունենալ
երջանկութենէն
զոր
ես
չեմ
կրցած
վայելել,
-
չեմ
կրնար
որոշել,
-
ձեռքս
գրպանս
կը
տանիմ
եւ
ճերմակ
դրամ
մը
սահեցնելով
իր
ձեռքին
մէջ,
ճամբաս
կը
շարունակեմ։
Կը
տեսնեմ
որ
կինը
ետեւէս
կուգայ։
Թերեւս
մեր
փողոցը
կը
բնակի։
Մեր
տանը
դրանը
առջեւն
եմ,
զանգակը
կը
քաշեմ.
դուռը
կը
բացուի,
եւ
զայն
չգոցած,
նոյն
կինը
ետեւէս
ներս
կը
սպրդի։
Մեր
ձեղնայարկին
անծանօթ
բնակներէն
մի՞ն
է
արդեօք։
Սենեակիս
դրան
առջեւ
կանգ
կ’առնէ
ինքն
ալ։
Լուցկի
մը
կը
վառեմ
որ
իր
դէմքը
կը
լուսաւորէ։
Դեռ
բերանս
չբացած,
դէմքիս
արտայայտութենէն
կը
կռահէ
ըսելիքս,
որովհետեւ,
զարմացմամբ
մը,
-
Ա՜հ,
մէկտեղ
գալու
համար
չէ՞ր։
Եւ,
ծեծ
ուտող
շան
մը
նայուածքով
ու
խեղճուկ
շեշտով
մը,
-
Ձգէ՛
քիչ
մը
տաքնամ,
կը
մսիմ
կոր։
Ներս
կը
մտնենք
միասին։
Աշտանակիս
վրայ
քիչ
մը
մոմ
մնացած
է,
կը
վառեմ
զայն,
եւ
աթոռ
մը
կուտամ
իրեն
որ
նստի։
Քանի՞
տարեկան
կայ.
աղուո՞ր
է
թէ
տգեղ։
Տարիքը
մեծ
ըլլալու
չէ.
երեսո՞ւն.
կ’երեւայ,
բայց
ըլլալու
չէ։
Բաւական
բարձրահասակ,
նիհար,
շագանակագոյն
մազերով,
ճերմակ
մորթով,
խաժ
խոշոր
աչքերով
որոնք
դէմքը
կը
լեցնեն։
Շմինէին
մէջ
ածուխ
կայ
բարեբաղդաբար,
կը
բռնկցնեմ
ու
քիչ
ետքը
զուարթ
բոց
մը
կը
լափլիզէ
սեւ
կտորները։
Կինը
աթոռը
կը
քաշէ
շմինէին
առջեւ,
իր
թրջած
կօշիկները
երկնցուցած,
ամբողջ
մարմինը
մերթ
ընդ
մերթ
սարսռալով
զգացած
տաքին
երանաւէտ
դողէն։
Թիկնաթոռի
մը
մէջ
թաղուած,
կը
մտածեմ։
Մինակ
ըլլալ
կ’ուզէի
եւ
այդ
կինը
կը
խանգարէ
իմ
մենութիւնս։
Սրտնեղութիւն
մը
կը
զգամ։
Պա՜հ,
հիմա
քիչ
մը
պիտի
տաքնայ,
կօշիկները
պիտի
չորցնէ
եւ
ելլէ
երթայ։
Իր
նայուածքն
իմ
նայուածքիս
կը
հանդիպի։
Աչքն
է
միայն
կենդանի
իր
ամբողջ
դէմքին
վրայ,
խոշոր
հիւանդ
աչքեր
որոնց
ճերմակը
ախտաւոր
բան
մը
ունի
կարծես,
պտղած
գիծերու
պէս,
ու
նայուածքը՝
անասունի
ու
մանկան
նայուածքի
միամիտ
պարզութիւնն
ունի,
անգիտակից
համակերպութիւն
մը։
Այդ
նայուածքը
անհանգիստ
կ’ընէ
զիս։
Գուշակե՞ց
արդեօք
սրտնեղութիւնս։
-
Բան
մը
կերա՞ծ
ես,
կը
հարցնեմ
յանկարծ,
այդ
մտածումէն
ազատելու
համար։
-
Չէ՛,
կը
պատասխանէ
չոր
կերպով։
Պահարանին
մէջ
քիչ
մը
ուտելիք
կայ
ու
կէս
շիշ
գինի.
շմինէին
վրայ
կը
դնեմ
եւ
իրեն
կը
հրամցնեմ։
Անյագօրէն
կ’ուտէ,
լեզուն
շաչեցնելով,
գինին
կուլ
տալով
անախորժ
ձայնով
մը։
Երեսը
քիչ
մը
գոյն
եկած
է
հիմա
տաքէն
ու
գինիէն։
Գլխարկը
կը
հանէ
ու
շմինէին
վրայ
կը
դնէ,
թոյլ
շարժումով
մը
մազերը
շտկելով։
-
Չէք
խօսիր
կոր,
կ’ըսէ
ինծի։
-
Դուք
խօսեցէք,
ես
մտիկ
կ’ընեմ։
Անտարբեր
ձայնով
մը
կը
սկսի
խօսիլ
ասդիէն
անդիէն։
Շատ
մարդ
կար
այն
իրիկունը
դուրսը,
բայց
ամէնքն
ալ
խենդ
ու
խելառ
բաներ
ընելու
համար։
“Լուրջ”
մարդիկ
չը
կան։
Չորս
հինգ
օրէ
ի
վեր
մարդ
մը
գտած
չէ։
Յոյսը
այդ
իրիկուան
վրայ
դրած
էր։
Տանտէրը
զինքը
շատ
նեղը
դրած
է։
-
Մտիկ
չէ՞ք
ըներ
կոր,
կ’ըսէ
յանկարծ։
Ու
աւելի
զբօսական
նիւթ
մը
ձեռք
կ’առնէ։
Անցեալ
գիշեր
Պիւլիէ
գացեր
է,
մինչեւ
ետքը
պարեր
է։
Շատ
զուարճացեր
է,
բայց
շա՜տ։
Լիւսին
հետն
էր,
պզտիկ
Լիւսին,
կը
ճանչնա՞ք,
ան
որ
Ռիւ
տը
Սոռպոնի
անկիւնը
կը
կենայ.
վալս
մը
խաղացած
ատենը
գետինը
ինկեր
է,
մէկ
քանի
ուսանողներ
եկեր
վերցուցեր
են
զինքըեւ
ուսերնուն
վրայ
պտըտցուցեր
են.
խնդալէն
մարելու
բան
էր։
Պահ
մը
լռութիւն
կը
տիրէ
դարձեալ
սենեակին
մէջ։
Փողոցէն
կ’անցնի
երիտասարդներու
գինով
խումբ
մը,
որ
սենեակին
ապակիները
դղդրդեցնելու
աստիճան
կը
պոռչտայ
Պռիւանի
մէկ
երգը։
Աղջիկը
պատուհանին
կը
մօտենայ,
վարագոյրը
մէկդի
կ’առնէ,
պահ
մը
դուրսը
կը
դիտէ
ու
ասդին
կը
դառնայ։
-
Ես
գիտեմ
այդ
երգը։
Ու
անուշ
պզտիկ
ձայնով
մը
կ’երգէ.
Papa
e’ռtait
un
lapin
Qui
s’appelait
J.
B.
Chopin
Et
qu’
avait
son
domieile
A
Bell’
ville;
L’
soir
avec
sa
p’tit’
famille
I’
s’balladait
en
chantant
Des
hauteurs
de
la
Courtille
A
Mé
nilmontant.
Երգը
կ’աւարտէ
եւ
յուսահատութեամբ
կուգայ
տեղը
կը
նստի։
-
Տխո՞ւր
էք,
կը
հարցնէ։
Ձեռքի
խուսափողական
շարժում
մը
կ’ընեմ։
-
Իրողութիւնը
սա
է
որ,
կ’ըսէ
ժպտելով,
այնչափ
բան
ըսի
եւ
բերաննիդ
չի
բացիք։
Խե՜ղճ
աղջիկ։
Ի՜նչ
ըսեմ
սակայն
իրեն։
Ի՜նչ
անդունդներ
կը
բաժնեն
զմեզ
իրարմէ։
Իր
խեղճ
կեանքը
մտքիս
առջեւ
կը
բերեմ,
իր
գիշերայած
ոգիի
թախծալից
կեանքն
որ,
պատառ
մը
հացի
համար,
ստիպուած
է
ժամերով
մայթերուն
վրայ
պտըտելու
ձիւնին
ու
անձրեւին,
անցորդներուն
արհամարհանքին
եւ
կարգ
մը
խստութեանց
ենթակայ։
Ո՞ւրկէ
սկսելով,
ի՞նչ
թաւալգլոր
վայրէջքով
մը,
հասած
է
այդ
աստիճանին,
-
չէ՛,
այդ
յատակին,
ուրկէ
անդին
ա՛լ
աստիճան
չկայ։
Ու
յետոյ
զգացման
ի՞նչ
նոյնութիւն
կայ
մեր
երկուքին
միջեւ
այդ
ժամուն,
ի՞նչ
ունի
իր
վրայ
որ
կարենայ
այդ
տխրութեան
վայրկենին
յարմարիլ։
Կրնա՞յ
ըմբռնել
թէ
ժամանակին
չէ
եկած։
Կրակը
մարելու
մօտ
է
եւ
մոմն
ալ
հատնելու։
Խռովիչ
լռութիւն
մը
կը
տիրէ
սենեակին
մէջ։
Դուրսը
ձայն
ձուն
չկայ։
Կինը
ոտքի
կ’ելլէ
նորէն,
պատուհանին
մօտ
կ’երթայ
եւ
պահ
մը
դուրսը
կը
դիտէ։
-
Անձրեւ
կուգայ
կոր
միշտ,
կ’ըսէ։
Ա՜խ,
ի՞նչպէս
պիտի
երթամ։
-
Հեռո՞ւն
կը
նստիք։
Այո՛,
բաւական
հեռու,
քալելով
իբր
կէս
ժամ
ճամբայ։
Ու
ինծի
կը
նայի
դարձեալ
իր
հայցական
խոշոր
աչքերովը,
անասլի
մորմոքումով
մը
լեցուն։
Խե՜ղճ
աղջիկ.
ի՞նչ
կ’ըլլայ.
մնաց
որ
մէկ
երկու
ժամէն
կը
լուսնայ։
-
Հոս
անցուր
գիշերը,
կ’ըսեմ
իրեն
մէկէն
ի
մէկ։
Ես
թիկնաթոռին
վրայ
կ’երկննամ։
Աղջիկը
պահ
մը
կը
մտածէ
եւ
հաստատ
ձայնով
մը,
-
Չէ,
չէ,
կ’ըսէ,
չեմ
ուզեր
ձեզի
անհանգիստ
ընել.
կամաց
կամաց
կ’ելլեմ
կ’երթամ։
Ա՛լ
առջի
անփոյթ
անտարբերութիւնը
չկայ
դէմքին
վրայ։
Զինքը
շրջապատող
տրտմութենէն
բան
մը
անցած
է
իրեն,
եւ
կրակարանին
առջեւ
անցնելով
ու
ածխացած
կտորները
խառնշտկելով,
-
Իրա՛ւ,
հաւատա՛,
տխուր
բան
է
աս,
բայց
շատ
տխուր,
կ’ըսէ
ցած
ու
խորունկ
ձայնով
մը։
Ու,
աչքերուս
մէջ
նայելով
ուղղակի
եւ
կարծես
հոն
կարդալով
այն
կանացի
նուրբ
խելամտութեամբ
զոր
բոլոր
կիներն
ալ
ունին՝
էն
բարձրէն
մինչեւ
էն
ցածը,
կը
շարունակէ.
-
Միտքս
կուգայ
մեր
Ծնունդը,
մեր
գիւղին
անկիւնը։
Կէս
գիշերին
երբ
եկեղեցիէն
կը
դառնայինք
լապտերներով,
ձիւներուն
վրայէն
ցատքելով
ցատքրտելով,
սեղանին
մէջտեղը
տնկուած
էր
Ծնունդի
ծառը,
վառուած
մոմերով
եւ
ոսկեգոյն
ընկոյզներով։
Ապուրը
կը
մխար
ամաններուն
մէջ,
ու
ամէնքս
սեղանին
բոլորտիքը
կը
շարուէինք։
Աթոռը
կ’առնէ
ու
ճիշդ
քովս
կուգայ
կը
նստի։
Կը
զգայ
թէ
ներքին
ի՜նչ
ձայնի
մը
կը
պատասխանէ։
-
Բոլորը
տունէն
էին,
ու
բարեկամներ
ու
ծանօթներ,
ամէնքս
մէկ
սիրտ,
մէկ
հոգի։
Բաղդը
այսպէս
ուզեր
է
որ
բաժնուիմ
անոնցմէ։
Գէշ
հով
մը
առեր
հոս
նետեր
է
զիս։
Հիմա
միտքս
կուգայ
թէ
ի՞նչ
եղած
են
անոնք,
ի՞նչ
կ’ընէին
հիմա։
Իր
խօսքերը
մտիկ
կ’ընեմ,
բերնէն
կախուած։
Ու
ինծի
այնպէս
կուգայ
որ
զմեզ
իրարմէ
բաժնող
անդունդը
հիմա
կը
լեցուի,
խելայեղ
արագութեամբ
մը,
ու
ա՛լ
իրարմէ
հեռու
չենք։
Ճրագը
յանկարծ
կը
մարի.
բոցը,
մեռնող
օձի
մը
լեզուին
պէս
յամրոլոր
տատանումներով
իր
չորս
բոլորքը
լիզելէ
յետոյ,
կը
շչէ
ու
կը
մարի։
Բայց
սենեակը
մութ
չերեւնար
ինծի։
(
“Մասիս”,
9
Յունուար
1893).
