Տաղեր

Խրատ մի տամ վասն մեղաց,
Աղէկ լսէ, զականջդ բաց,
Աղաչեցէք զՏէր Աստուած,
Որ զմեզ փրկէ ի փորձանաց:

Երկու կենօք եմք մեք զրկած,
Խիստ մեղաւոր, օրինազանց,
Ոչ կու դիմեմք յեկեղեցին,
Զայն այլ կենամք ի վերայ մեղաց:

Մեք թագաւոր չունիմք օծած,
Ոչ առաջնորդ ի վերայ խելաց,
Ամէնն խմած են ու հարբած,
Ոտվին ի ջուրն ի վայր գնաց:

Մեք թագաւորք ունէաք օծած,
Մեծեւմեծ իշխանք, ան այլ գնացած,
Որ զմեզ թողին ի մէջ տաճկաց,
Հուքմն կառնէ ամէն խուզած:

Երբ լսեցին ազգն տաճկաց,
Ի վրայ եկին բուլք ի բուլաց,
Զերդ քացխով տիկ, չարով լցած,
Զինչ զգազան նետով հարած:

Զինչ թիւնաւոր օձ դառնացած,
Զմեզ կու խօցեն ամէն դիհաց,
Աղաչեցէք զՔրիստոս Աստուած,
Որ զմեզ փրկէ ի փորձանաց:

Մէկ անպատեհ բան՚մ այլ արին,
Զինչ չեմք լսեր մեք ի պապանց,
Զճերմակն առին ի գլխնուս,
Կապուտ արին յոտից մատանց:

Յայնժամ Հայոց ազգն վախեաց,
Մեծ ու պստիկ զէտ զուռ դողաց,
Վայ թէ մեր մեղքն զմեզ որսաց,
Զմեզ ի վայր տան անկասկած:

Տէրն ողորմած է ու գթած,
Անտես չառնէ զգործս ձեռաց,
Զխտրշան զմեզ պարգեւեաց,
Որ զմեր փակած դռվին եբաց:

Թէ զԽտրշին բաներն ասեմ,
Ի Յայսմաւուրքն պիտէր գրած,
Որ ամէն օր զինքն կարդային,
Թէ ո՞նց եղաւ կամ ո՞նց գնաց:

Այս Խտրշան, մանուկ գոված,
Աղէկ կտրիճ անունն ելած,
Ոնց որ մտաւ ի Մարզուան,
Շուն չի մնաց, որ զնա չի խած:

Դեռ չէր խմեր ի յիւր ջրէն,
Ոչ նստէր էր ուղորդ ի հաց,
Բուխտան դրին ի վերայ նորա,
Թէ` Խտրշան յիշոցք ասաց:

Յորտեղ որ կայր հանած եւ վարած,
Լուկ մէկեւմէկի արին իմաց,
Ժողովեցան ազգն տաճկաց,
Ի վերայ եկին զինչ շուն կատղած:

Նայ Խտրշան ի վար մնաց,
Յիշեց զեղբայրքն ու շատ մի լաց,
Ասաց, թէ` Վա՛յ ղարիպութեանս
Այս այլ ի յո՞ւր կայր ինձ պահած:

Շատ աղաչեց զայն տաճկնին,
Թէ` Թողէք զիս պահ մի ձեռաց,
Խիստ ճամփուհեր եմ ու դադրած,
Դեռ եմ եկեր հեռու տեղաց:

Երկու վնաս մարդ կայր ի հօն,
Այն երկուքն այլ եկին յառաջ,
Մէկ մուխթասիպ յաչից ելած,
Մէկ չարագործ աստուածուրաց:

Այն երկուքն ալ եկին յառաջ,
Մերկիկ արին ու գլխաբաց,
Առին տարին ի դատաստան,
Երկու ձեռկունքն յետին կապած:

Թուր ու դանակ ամէն քաշած,
Լուք ամէն հետ բուլք ի բուլաց,
Կու կանչէին ամէն դիհաց,
Թէ Խտրշան յիշոցք ասաց:

Երբ դատաւորն նայեցաւ
Եւ իւր ամէն աչքն վախաց,
Ասաց, թէ` Ծուռ բան էք արեր,
Դուք չէք վախեր ի պարոնաց:

Այդ մարդն խեւ է կամ հարբած,
Կամ անօրէն կնկան դեղած,
Զսայ պահեցէք օր մի քանի
Միթէ գայ ի վերայ խելաց:

Նայ Խտրշան զբերանն ի բաց,
Բան մի քանի այլ նա ասաց,
Թէ` Ոչ խեւ եմ եւ ոչ հարբած,
՚Ւ ոչ անօրէն կնկան դեղած:

Լուք դատաւորն զբերանն ի բաց,
Բան մի քանի այլ նա ասաց.
Տամ քեզ հազար կարմիր դեկան
Եւ կապանի, ոսկով կարած:

Աղէկ տօլպանտ, բարակ գործած
Եւ այլ պարգեւք ցեղք ի ցեղաց,
Եկո դարձիր ի մեր հաւատս
Եւ ազատիս ի տանջանաց:

Երբ Խտրշան զբերանն ի բաց
Բան մի քանի այլ նա ասաց.
Ես ալ ունիմ կապայ կարած,
Աղէկ տօլպանտ, ոսկով գործած:

Շատ մի դեկան կայ ինձ պահած,
Աղէկ հալաւ գունս ի գունաց,
Ամէն ի տուն ի վայր ձգած,
Անոնք յիսնէ անտէր մնացած:

Դատաւորին դռնէն հանին,
Յօժար կամօք ի հետ գնաց,
Առին տարան ի այն տեղին,
Ուր որ կրակն էր բարկ վառած:

Մէկ շուն ծառայ մի կայր ի հօն,
Որ իւր անունն Դալալ կոչած,
Նայ ճվրդեց զօղն ականճէն,
Արիւնն ի վերայ ուսին գնաց:

Առին տարին ի յայն տեղին,
Հօն որ կրակն վառէր էին,
Տարան ի հօն կանգնեցուցին,
Զինք մերկ արին ու գլխիբաց:

Երկու ձեռքունքն ի վեր ի կալ,
Դէմ յԱստուծոյ ինքն ի լաց,
Ասաց. թէ Տէ~ր իմ Աստուած,
Դու զիս փրկէ ի փորձանաց:

Դու ողորմած ես եւ գթած,
Ես եմ տղայ ի մէջ մեղաց,
Տէր, արա ինձ ողորմութիւն,
Յորժամ գայցես փառօք մեծաց:

Ձայն մի եկաւ ի երկնուց,
Թէ` Զօրացիր, իմ քաջ գոված,
Քեզ այն տեղիքն եմ պատրաստեր,
Որ ի մարդոյ սիրտ չէ անկած:

Պիղծ տաճկնին եկին յառաջ,
Թէ` Խտրշայ մանուկ գոված,
Արի, եղիր դու մուսուրման,
Թէ քո արեւն է քեզ պիտաց:

Դանշմաններն աչից ելած,
Եւ մօլլաներն չար կարդացած,
Ասեն. Եկոյ, զմատդ վերուր,
Կրակս քեզ համար վառած:

Պիղծ դատաւորն յառաջ եկաւ,
Քանի բան մի այլ նա ասաց.
Ուսուցանեմք զամէն ճուրէ,
Զինչ որ մեզի է ուսուցած:

Ասաց, թէ` Ինձ հանց մի՛ ասէք,
Այդ ինձ թվի քան զշուն դեղած,
Հոգոյս չունիք իշխանութիւն,
Ահա մարմինս, հատիր կանգնած:

Ես դաւանիմ զՀայր Աստուած,
Զբանն ի Հօրէ յառաջ ծնած,
ԶՀոգին բխումն Հօր փառաց,
ԶԱստուածածինն, որ կոյս մնաց:

Ես քրիստոնեայ եմ ի յազգաց,
Ունիմ զխաչն պարծանաց,
Աւազանին շնորհքն ունիմ,
Զերդ զձեզ չեմ հօտած, նեխած:

Հնցկուն կսկիծ բաներ ասաց,
Թէ` Դուք ու ձեր հաւատն անիծած,
Հնցկուն հաւատ ո՞վ է տեսեր,
Ի վրայ մարդոյ ճորով ձգած:

Իւրեանց մեծաւորն բարկացաւ,
Գաղտուկ եկաւ ի յետեւանց,
Փայտով եզարկ ի վրայ գլխուն,
Ձեռվին չորցաւ ի յարմնկաց:

Բերին ձգեցին զսուրբն ի կրակ,
Երկու ձեռքունքն ետին կապած,
Զինչ որ պուլպուլն ի վրայ վարդին,
Կու շրջմրջեր կամացեւկամաց:

Նայ սատանայ ի վայր մնաց
Եւ խոցեցաւ ի յիւր սրտաց,
Հրեշտակաց դասքն ուրախացան,
Պսակ բերին նմա փառաց:

Անանց լուսուն նա տիրացաւ,
Ի մէջ կրակին նա դիմացաւ,
Միթէ ի հօրէ նա չէր եղեր,
Կամ ի մօրէ նա չէր ծներ:

Տէրն երետ համբերութիւն
Ի մէջ կրակին, որ նա գնաց,
Լոյսն ի վերան ճառագայթեաց,
Հաղորդ եղեւ մարտիրոսաց:

Մի մեղադրէք Մեծպարոնին,
Որ զայս սակաւ բաներս ասաց,
Ժամանակիս դառնութենէն
Միտքն մոլոր ամէն դիհաց:

Այս Խտրշան եղեւ պատճառ,
Որ լուս ծագեաց Հայոց ազգաց,
Ով որ ասէ զՀայր մեղան,
Նայ զինքն օրհնէ Քրիստոս Աստուած: