ԿՆԻՔ ՀԱՒԱՏՈՅ

ԲԱՆ ԵՐՐՈՐԴ
       Եթե պարտ է անապական խոստովանել զմարմինն Քրիստոսի՝ անդստին յարգանդէ կուսական Աստուածածնին Մարիամայ։
      1  * Երանելոյն Երինոսի՝ Հետեւողի առաքելոց, եպիսկոպոսի Ղոգգոնի Գալիլէացւոց։
      2  * Ուրեմն եւ մի բնութիւն Աստուծոյ եւ մարդոյ գործեաց, մեր ո՛չ կարացելոցս այլաւրինակաբար ինձ կցորդութիւն * ընդունելութեան զանապականութեան, եթե նորա եկեալ էր առ մեզ։ 3  Քանզի անտեսանելի եւ * աներեւոյթ ելով՝ ոչինչ աւգուտ առնէր. արդ, եղեւ տեսանելի է, զի ըստ ամենայն մասին կցորդութեան ընդունելութիւն առցուք զանապականութեանն։
      4  * Նորին։
       5  Քանզի արիւն ո՛չ եղիցի, բայց եթե յերակաց եւ ի մարմնոյ եւ յայլ եւս ի մարդն գոյացութենէ, զոր ճշմարտութեամբ եղեալ Բանն Աստուծոյ արեամբն իւրով փրկեաց զմեզ։ 6  Ըստ որում եւ առաքեալն նորա ասէ. Յորում ընկալաք զփրկութիւն ի ձեռն արեանն նորա՝ զթողութիւն մեղաց * ։ 7  Քանզի այս է, որ ի հասարակութիւն միաբանութեան եւ ի միութիւն զմարդն ածելով ընդ Աստուծոյ, որ վասն առաւելութեան առ զստեղծուածն յիւր սիրոյ զ՚ի կուսէն լինելութիւն կրեաց ինքն, ի ձեռն որոյ զմարդն միաւորեաց ընդ Աստուծոյ։ 8  Քանզի թե մարդ ո՛չ յաղթեաց հակառակորդին մերոյ, ապա եւ ո՛չ յիրաւի հերքեցաւ թշնամին, եւ ո՛չ թե Աստուած պարգեւեաց զյա[ղթ]ութիւնն. ապա եւ ո՛չ հաստատութեամբ ընկալաք զնա. եւ եթե ո՛չ էր միաւորեալ մարդն ընդ Աստուծոյ, ո՛չ էր կարացեալ կցորդութիւն ընդունել անապականութեանն։ 9  Իսկ որ ասեն՝ մարդ էր, եւ ո՞ ծանիցէ զնա. Եւ մերձեցաւ առ կին մի մարգարէ, եւ ծնաւ որդի, եւ * կոչեաց զանուն նորա սքանչելի Խորհրդական, Աստուած հզաւր . եւ ի հասարակութիւն միաւորութեան զմարդն անդէն վերստին կոչեաց Աստուծոյ , զի * ի ձեռն հասարակութեան մեք կցորդութիւն անապականութեան առցուք։ 10  Ընդունայն եւ սնոտիք են ամենեւին որ զամենայն տնաւրէնութիւն անարգեն զԱստուծոյ, եւ զմարմնոյ [փր]կութ[իւն ] ուրանան, զվերստին ծնունդ նորա անպատուեն՝ ո՛չ գոլ ընդունական * ասելով զանապականութեան։ 11  Եւ ո՛չ ապրեցաւ սա, եւ ո՛չ Տէր ուրեմն արեամբն իւրով փրկեաց զմեզ. ո՛չ եւ բաժակն գոհութեան հասարակութիւն արեան նորա, եւ ո՛չ հացն, զոր բեկանեմք, հասարակութիւն է մարմնոյ նորա։
      12  * Նորին։
      13 Եկն * Որդին Աստուծոյ եւ սգեցաւ մարմին անապական * յանապական ի կուսէն Մարիամայ։
      1  * Երանելոյն Եփրեմի՝ ի բանէն, որ ի սուրբ Կոյսն։
       2  Սպասաւորեաց Կոյսն ի ձեռն անապականութեանն Քրիստոսի, պահեաց միշտ զկուսութիւնն. վասն * զի միշտ անապականութեան փափագեաց, եղեւ մայր անապականութեան, եւ ո՛չ կարաց լինել աղախին ապականութեան։ 3  Քանզի , յորում ստեղծաւ * անապականութիւն, շաւիղ ապականութեան լինել ո՛չ կարէ. յեղումն անփորձ ամուսնութեան սովորութեան խորհրդապէս * ապականութիւն ո՛չ կարէր տեղի գտանել, քանզի ո՛չ կարէր * զանապականութիւնն ապականութիւնն պարտել. վասն այնորիկ եւ Մարիամ զուգաբնակցութեանն յաղթեաց։ 4  Ասաց եւ Պաւղոս եթե՝ Ապականութիւն զանապականութիւն * ոչ ժառանգէ . քանզի Մարիամ նշանակ է յարութեան. ի յարութեանն ապականութիւն հալածական լինի, եւ առ Մարիամաւ ընդարմացաւ նորա զաւրութիւնն՝ առան բնակցութեան եւ ծննդեան. ամենեքեան յարութեանն ծնցին, այնպէս եւ Մարիամ զՔրիստոս ծնաւ։ 5  Երանելի՛ն Մարիամ, զի այնպիսի ունէր մաքուր խորհուրդ, որպէս զի կարելի լինել զանապականութիւն ծնանել. երանեա՜լ է եղեալն անապականութեան ըշտեմարան, զի առատապէս զնա ի վերայ երկրի յառաջ եհեղ. երանեա՜լ է աղբիւրն բարեպաշտութեան, զի ի նմանէն արտածաղկեցաւ մարդ Աստուած. երանեա՜լ է, որ ստացաւղքն պիտանացու եղեալ , զի եղեւ փրկութիւն բոլոր * ազգիս մերում։
       6  Նորին։
       7  Ո՛չ էր ապականութեանն մաւտաւորութիւն. քանզի խաւար փախչի առ * ի գալստենէ լուսոյն։ 8  Եկն անապականն յանապական տեղի . զի ուր անապականութիւն , անդ դադարեալ հովանացաւ աստուածային զաւրութիւնն. ո՛չ մարմնովն յեղափոխեալ ի ստուեր, այլ ի ձեռն այցելութեան նմա զիւրոյ * գալստեանն զգայութիւն շնորհեաց։
       9  Նորին։
       10  Գզաթ էր Մարիամ, ո՛չ ներգործեաց ապականութիւն . մեռանի մարմնով, վասն այնորիկ գզաթու իջանել ասի Բանն ի վերայ նորա։ 11  Անդ զԱդամ կարգեաց ընդ անապականութեանն կենակից լինել. իսկ ի Մարիամու զանապականութիւն աւրինադրեաց։
       12  Նորին՝ ի բանէն, որ յաղագս մարգարէին։
      13  * Ո՛ երեկնաւն հրամանացն, զի ծնաւ բնութիւն ո՛չ զիւրն. կոյսն մայր եւ բնութիւնն աղբիւր. արգանդն սնուցիչ, աղջիկն գործակից , առումնն ի հիւթից բնութենէ եւ ծնունդն ի կատարելութենէ հաստատեալ բնութենէ . միայն կին ծնաւ, զի աւտար էր ապականութեան ծնեալ կոյս, եւ ծնաւ՝ * վասն այնր, որ էր սրբութեան աղբիւր։
      14  * Նորին։
      15 Լոյս * սպասաւորեաց բնութեամբ աստուածութեանն. վասն այնորիկ եւ բնութիւն անապական ետ նմա։
       16  Երանելոյն Գրիգորի Սքանչելագործի, եպիսկոպոսի Նէու-Կեսարու՝ յԵրկոտասան գլխոց նզովիցն չորրորդ գլուխն հանդերձ մեկնութեամբ զուգակցէ այսմ խորհրդոյս, որ նախ է գրեալ։
      1  * Երանելոյն Աղէքսանդրու, եպիսկոպոսին Աղէքսանդրու, ի բանէն, որ ի Տնաւրէնութիւնն։
       2  Աւգնեա՛յ Աստուա՛ծ։
      3  * Լոյսն մայր է, եւ Յովսէփ հայր, եւ ապականութիւն ո՛չ ուրեք. այս երեւելապէս էր, կատարեալն եղեւ մարմին՝ գոլով Բանն, ո՛չ ըստ հնոյ * ծննդեան ծնունդ, որով ապականութիւնն քաղաքավարիւր, եւ ծնաւ ո՛չ յաղտեղիս, այլ առ * յԵւայի գործարանն։
      4  * Նորին։
       5  Ո՛չ կարէ մահ բնակել ընդ կեանս, եւ ո՛չ ապականութիւն ընդ անապականութեան. քանզի ասէ. Որ ետես զիս՝ ետես զՀայրն իմ ։
      1  * Երանելոյն Աթանասի Աղեքսանդրու եպիսկոպոսին՝ ի բանէն, որ յԵրգս Երգոցն։
       Գահաւորակ արար իւր արքա * Սողոմոն . – գահաւորակ է մարմինն, զոր զգեցաւ * Բանն. առ ի փայտից Լիբանանու զանփուտն. եւ անապական, որ ի Կուսէն։ 2  Սիւն արար նմա արծաթիս . – զնոյն ինքն մարմին անապական՝ քան զայլ մարմինս։ 3  Յոսկոյ. քանզի նոյն ինքն մարմինն բարձեալ լինէր առ * ի Բանէն Հաւր։ 4  Եւ սքանչելի է այս, զի գահաւորակն ո՛չ բառնայր զնա, այլ նա մանաւանդ առ ի նմանէ բարձեալ լինէր։
      5  * Նորին՝ ի բանէն, որ ի Չարչարանս։
      6  * Գալստեան Բանին Աստուծոյ յերկիր եւ մարմնա[նա]լոյ ի սրբոյ Կուսէն, զի նորոգեսցէ զբնութիւն * որդոց մարդկան իւրով անձամբն եւ զերծուսցէ զնոսա ի մահուանէ եւ յապականութենէ, որ տիրեաց ի վերայ մեր , եւ դարձուսցէ զնոսա յառաջին գեղեցկութիւնն ։ 7  Իսկ զիա՞րդ կապեաց զհզաւրն * եւ փրկեաց ի նմանէն զանձինս որդւոց մարդկան։ 8  Եւ զիա՞րդ երանելին Յովհաննէս ցուցանէ զՔրիստոս ձեռամբ իւրով եւ ասէր. Ահա Գառն Աստուծոյ, որ բառնա զմեղս աշխարհի ։ 9  Իսկ թե զմեղս աշխարհիս ասաց բառնալ, որ է մայր ապականութեան…։
       10  … անվնասաբար ի թշնամութենէն ։ 11  Իբր զի մի ասիցեն այսոքիկ մեղաւորեալք՝ ի՞բր արդեւք Տէրն թլփատիւր եւ զամենայն պահէր աւրէն, ընդդիմակն զնա դարձուցանէ. ո՛չ եւս զի մնասցէ աւրէնն՝ զայս արար , ասէ, այլ զի զնա լուծցէ եւ զքեզ յանգ հանիցէ ի նորայն անիծից, եւ ազատեցուսցէ բոլորովին յիշխանութենէ նորա։
      1  * Երանելոյ հաւր մերոյ Հայոց Լուսաւորչի սրբոյն Գրիգորի՝ ի Վարդապետութեան կարգէն։
       2  Եւ արդ, դու տե՛ս զճշմարիտ կերպարանսն բերեալ ի սուրբ Կուսէն, եւ ո՛չ առաչաւք ինչ տեսիլ. զի եւ սկիզբն առնու անսկզբնականն եւ * աւուրք համբերեալ ութաւրեայ՝ թլփատի յառաջ քան զարուսեակ Որդին, աւտեաւք խոստացեալ զաւակն Աբրահամու, որով ազգք երկրի աւրհնին. որպէս եւ * Յիսուսի Քրիստոսի թլփատելն առ ի կատարելոյ զաւետիս հարցն, որո՝ Մտեալ, ասէ, ընդ աւրինաւքն , զի զաւրինաւորսն փրկեսցէ, եւ մեք զորդեգրութիւն ընկալցուք ։
      3  * Յետ սակաւուց։
       4  Վասն զի ճշմարիտ Որդին Աստուծոյ խոնարհեցաւ եւ էջ * ի ջուրս մկրտութեան՝ մի, զի զխոստումն կատարեսցէ զհարցն եւ զաւետիսն. եւ յառաջ քան * զայս առ յանձն եւ զթլփատութիւն, վասն զի երկոցունց կողմանց շնորհեսցէ շնորհս եւ հատուսցէ զբարիսն , զի իւրով թլփատելովն կատարեսցէ զհաստատութիւն * խոստմանն՝ ի խրախուս հրաւիրմանցն, եւ ի մկրտիլն զամենայն մկրտեալսն կեցուսցէ ։
       5  Յետոյ գտի։
       1  Երանելոյն Եպիփանու՝ հարցումն եւ պատասխանի։
       2  Ընդէ՞ր զառաջնոցն թլփատութիւնս յութերորդումն հրամայեն աւրէնքն։
       3  Պատասխանի.
       4  Եւ սա յիշատակ էր առաջնոցն՝ իբրեւ առհաւատչեայ կենաց դրոշմ, յանձին բերելով զաստուածածան աւթութեանն գիտութիւն յութերորդումն, որով ցուցանէ զութերեակ երեւումն Քրիստոսի՝ զմկրտութեանն զանընդդիմակալ թողութիւնն։
       5  Հարցումն.
       6  Եւ ընդէ՞ր ո՛չ ի պարկեշտ վայրի, այլ ի վերայ առականացն տայ զնշանն, որ է ամաւթոյ եւ ծածկութեան տեղի։
       7  Պատասխանի.
       8  Պարկեշտութիւն , եւ ո՛չ զապականութիւն՝ յայտնելոյ ի Քրիստոս. քանզի որոց երեւելոցն էր մարմնով՝ սրբութիւն պահանջէ, ո՛չ միայն ի պոռնկութենէ ի բաց կալ, այլ եւ զանառակ ցանկասիրութիւնն կարճել. վասն որոյ ի վերայ առականացն տայ զնշան, զի որ երեւելոցն է մար[մն]ով՝ զեւս վեհագոյն պարկեշտութիւն ցուցցէ, որպէս եւ եղեւ իսկ. զի առանց սերման յղացաւ եւ թարց ապականութեան ծնաւ։
       9  Հարցումն.
       10  Եթէ անապական ծնաւ, զի՞նչ պարատումն թլփատութեան. զի ի բաց առաւ։
       11  Պատասխանի.
       12  Այսուիկ քաջ հաւանէ անապականութեան նորա . զի ի նոցանէ զպարկեշտն առնլով աւանդ՝ եւ զիւր անապականն փոխանորդէ փրկական. քանզի նոքաւք աւրինակէր, որպէս զի իւր երեւեալ մարդկութիւնն բացաչայայտ պարկեշտութիւն երեւեսցի։
       13  Հարցումն.
       14  Եթե թլփատութիւնն վասն պարկեշտութեան եւ անմեղութեան, որպէս ասես դու, եթե աւրէն ունելով երկեցուցիչս, ընդէ՞ր եւ Քրիստոս ընդունի զայս՝ այն, որ ո՛չ արար մեղս, յորում եւ ո՛չ գտաւ նենգութիւն։
       15  Պատասխանի.
       16  Բազում վասն պատշաճ իրաց եառ զայս Քրիստոս. մի զի սրբութիւն ցուցցէ՝ սրբութեան արարաւղն, որպէս դու ասացեր. եւ միւս, զի զմարդեղութիւնն իւր հաստատեսցէ՝ ճշմարիտն Աստուած, եւ զաւրէնս հաստատեսցէ՝ աւրինաց տվիչն. քանզի ո՛չ յումեքէ են սպասաւորքն, նոյնպէս եւ ո՛չ յայլ ումեքէ սպասաւորեալն։
       17  Հարցումն.
       18  Զի՞նչ պարատեալն յանապականութենէն, քանզի ի բաց առաւ՝ յանհունս տարաբերեալ զանապականութեանն խորգ . ապա թէ ո՛չ՝ Գիր վրիպեալ գտանի։
       19  Յետ սղի.
       20  Դաւանեաց զմարդեղութիւնն ճշմարտապէս, եւ վասն թլփատութեանն ո՛չ ապականացու զմարմինն. քանզի անկատար ոչինչ յաստուածութեանն իմանի, բաց ի մեղաց. որպէս կատարեալ աստուածութեանն բնութեամբ եւ տէրութեամբ, նոյնպէս կատարեալ ըստ մարդկութեանն բնութեամբ, եւ աւրինացն պահպանութիւն, եւ կամաւոր կրիւք։ 21  Բայց արդ, աւտարացոյցս ինչ հաւանական առաջի դիցուք, զի այնմ հաւանին դիւրաւ ընդ երկիր վարժեալ իմաստունք. զխմոր զանկուածումն յո՞ւմէ աւանդն ընկալեալ. աւանդն մինչեւ հաճոյասցի ամենայնն՝ մի՞թէ կորնչիցի աւանդն . եւ կամի ոք ի պատուական ականց, զոր բազումք գիտեմք, զոր գտեալ ուրուք նկրտեսցէ ի սաստիկ ջուրս եւ այնու զբազմութիւն ջուրցն ի սպիտակութիւն դարձուսցէ, եւ յետ այնորիկ զկշիռն առանց թերութեան բերիցէ։ 22  Նոյնպէս իմա՛յ զթլփատութիւնն Քրիստոսի, աւանդ զհետ ընթացեալ՝ յաղագս փոփոխելոյ զհաւատացեալս յիւր ի մաքրակի անապականութիւնն։ 23  Իսկ ո՛չ բառնի յեղծումն թլփատութիւնն Քրիստոսի, քանզի ո՛չ եւս ի հուր տա զթլփատութիւնն, եւ որ յիւրաքանչիւր ումեքէ ո՛չ հեռի է՝ զիա՞րդ ինքն յընքենէ հեռանայ ուրեք երբէք։
       24  Աստուա՛ծ ողորմի գծողիս։