Թուղթ

Լուսաւորէ միշտ շնորհ աստուածային զսիրողս արդարութեան եւ մանաւանդ զայնոսիկ, որ աստուածային բանին պարապեցին քննութեան. քանզի ուսան ի Քրիստոսէ որ ա սէ. Քննեցէ՛ք զգիրս ։ 2  Զի շահ մեծ անձանց համարելով զերկնաւոր բանն, միշտ կիրթ ունելով զնոյնն , զի թեւաւորեսցեն զոգիս իւրեանց եւ զլսողացն` այնպիսի մասանց առաքինութեան. քանզի պատճառ զաւրութեան եւ իմաստութեան ընկալան, ուսեալ ի մարգա րէէն. Որ հանէ զպատուականն յանարգէ` բերան իմ եղիցի ։ 3  Քանզի բան ճշմարիտ, արդար եւ աւրինաւոր ի խրատաբանութիւն ժողովրդոց` ծաղկեալ պտղաբերէ զոգիս լսողացն երկնաւոր լուսովն։ 4  Սոքա զաւրէն վաճառականաց ընդ ծով եւ ընդ ցամաք աշխատասիրեալք` վասն յոլով առնելոյ զխորհուրդս մտացն անապական երկնաւոր գանձուն, տալ որոց խնդրէ ի նոցանէ զբանն աստուածային ի գիւտս փրկութեան անձին։
       * ճանապարհորդէր, եւ անդ քաջաց եւ առաքինի մարդոց պարապեալ` լիով զմարգարիտն, զբանն աստուածային, ընկալեալ յինքեան` եկեալ հասանէր յիւր աշխարհն։
       * իմաստունքն եւ մեծամեծքն գնեն ի վաճառականաց զմարգարիտն եւ զպատուականս հանդերձիցն, զի երեւելիք եւ պայծառք երեւեսցին ամենայն մարդկան յերեւե լիսս` սոյնպէս եւ զսորա զգիտութիւն բանի լուեալ իմաստուն եւ գիտուն մարդոց ընթերցուածոց պատուիրանացն Աստուծոյ` գովեցին, եւ խնդացին նովաւ յամենայն ժամ եկեղեցիք եւ վկայարանք սրբոց եւ տեղիք վարդապետարանք. ծաղկեալք լինէին հոգիք լսողացն ի շնորհացն որ ելանէին ի բերանոյ նորա. եւ ի մէջ հայրապետացն եւ եպիսկոպոսացն իբրեւ զարուսեակ պայծառացեալ երեւէր բանական գիտութեամբն։
       * Վահանայ մարզպանին, զաւրավարին Հայոց տեառն Մամիկոնէից, զնա իւր առաւել մերձաւոր եւ սիրելի առնել` շնորհէր նմա զհոյակապ եւ զականաւոր տեղին ի Նոր քաղաքի, որում անուն էր սուրբ Կաթողիկէ եկեղեցի, վանաւքն. եւ նորա ընկալեալ զբանն մարզպանին` խնամածէր զտեղին։
       8  Պատահեաց նմա կրել տրտմութիւն ի վայրապար մարդկանց, զի ի հրոյ վնասեալ փայտակերտն եկեղեցւոյն։ 9  Վասն որոյ ածեալ զմտաւ եւ յիշելով զբանն Պաւղոսի, զի յամենայն ժամ աստուածասէրքն առանց խղճի մտաց կեցցեն, որպէս աղաւթս առնէր ասե լով. Խնդրեմք յԱստուծոյ, զի մի՛ չար ինչ պատահեսցէ ձեզ . յայսմանէ կամ ե ղեւ նմա գնալ ի կողմանս Յունաց. հասանէր յԱմիթ քաղաք, եւ անդ առ ժամանակ մի զտեղի առնոյր։ 10  Տեսանելով զայս չարանախանձ մարդկան` յաւելուին բանս սուտս զտեղւոյն եւ զուսմանէն եւս զնորա, զի զբարձր անունն խոնարհեցուցանել կարասցեն։
       * , ի ձեռն անիմաստ եւ վայրապար մարդոց եհաս հալածումն լաւաց եւ պիտանի մարդկան աշխարհիս Հայոց։ 12  Եւ մանաւանդ զի վստահ եղեալ յամենիմաստ մարզպանն, եթէ գիտէ ճարտարութեան բանի լինել չլսող եւ գիտել զիրաւունս, զի անմեղադրելի զինքն արասցէ ի ձեռն գրոյս։
       * գիտութեան, զի յաղթող երեւեսցի. եւ առաքէ զգրեալս ի ձեռն բարեսէր մեծի եւ պատուական նախարարին Մամիկոնենին Համազասպայ, որ եւ պատճառ իսկ եղեւ նմա այսրէն դարձին. զի յաղբերէն գիտութեան նորա արբցեն միւսանգամ մարդիկ եւ պտղաբերք լիցին Աստուծոյ զարդարութիւն։
       14  Վասն որոյ եւ զԵրրորդ Պատմութիւնս Հայոց երանելի իմ Ղազար պատմագրեաց։ 15  Ընդ նմին գրեցաք եւ զԹուղթս, զի ընթերցասէրքն զՊատմութիւնս կարդալով, ընդ նմին եւ զԹուղթս ընթեր ցեալ` զփորձ առցեն նորա լաւութեան բանին։
       * մեր եւ Տէր Յիսուս Քրիստոս քաջ զգուշացուցանելով պատուիրէր առաքե լոցն, թէ Յորժամ զամենայն արդարութիւնս կատարիցէք` ասասջի՛ք, եթէ ծառայք անպիտանք եմք * ։ 17  Իսկ ընդէ՞ր եւ հոգեւոր մշակն Աստուծոյ սուրբն Պաւղոս, զկծեալ իմն երբեմն վասն արանց խանդացելոց ընդ մեծ շնորհն որ էր ի նմա, եւ բանս անհանճարս խաւսելոյ ընդ նորադարձ աշակերտեալսն, ի կործանումն լսողացն, - զորս անուանադրեալ սուտ մշակս կոչէ, - եւ չկարացեալ տանել գայթակղութեանն` արտաքոյ Քրիստոսի կանոնին վարեցաւ, եւ անձամբ զանձին լաւութիւնս եւ զճգունս մեծամեծ պարծանաւք գրեալ մի ըստ միոջէ կարգեաց. եւ ոչ իմն ըստգտեալ խոտեցաւ, այլ կաց մնաց ի նմին առաքելութեան պայծառապէս։ 18  Եւ եթէ ընդէ՛ր այս այսպէս լինէր` ծանիցէ քննողն, թէ կարասցէ, ապա թէ ոչ` լռեսցէ։
       * , եւ հաւատոց Աստուծոյ առաւել ընտանի , որպէս եւ ամենայն նախնիքն քո։ 20  Եւ ես անպիտանս եւ ամենեցուն կղկղանք, թէպէտ եւ երեւիցիմ առաջի տեառն, առն եղեալ որդի, իբրեւ զանզգամ , որպէս մեծ առաքեալն Պաւղոս` այլ քո տեառն, քրիստոսանմանութեամբ տարեալ, ներելով անզգամութեանս իմում` ընկա՛լ զիս իբրեւ զանզգամ ։
       * ի տղայութեանն` զայն տէրդ իսկ ինքնին քաջ գիտէ։ 22  Տարեալ զիս ըստ վարդապետաց իմոց հրամանի ի Հոռոմս` ժամանակեցի անդ ամս . եւ եկեալ անտի կեցի առ Կամսարականսդ յամենայն ամբոխսն, մինչեւ յամս նուաճման ձերոյ։ 23  Եւ զհետ այնորիկ, որպէս թէ ձանձրացեալ յաշխատութենէ շփոթիցն` կամեցայ պարապել աղաւթից եւ հանգչել։ 24  Եւ երթեալ ի Սիւնիս` կեցի անդ ամս երկուս, զձմեռն ի քարայրի, առ առն միում հռչակելոյ ի բնակչաց գաւառին յամենայն կրաւնաւորութիւնս, որում անուն էր Մովսէս, եւ տեղին անձուկ. եւ զամառն, յաղագս տաւթոյ տեղւոյն, քահանայապետ աշխարհին տէր Մուշէ տանէր զիս առ ինքն` ո՛ւր եւ լինէր ի հովու։
       * Կամսարական գիտեն. զՍիւնեացն` յառաջագրեալ եպիսկոպոսն աշխարհին։ 26  Եւ դու յայց ելեալ խնդրել զիս, եւ գտեալ յաշխարհին յայնմ` ածեր ի տուն, ոչ իբրեւ զաղքատ զոք ի կազմածէն եւ ի մանկտւոյն, եւ ոչ իբրեւ աւտար զոք ի քէն եւ կամ զծառայ ուրուք. քանզի պարեգաւտաւորք ազատեալ են ի Քրիստոս։ 27  Իսկ որ զատոյցն զիս պարեգաւտիւք ի ծառայութենէ աշխարհիս եւ ազատութեան եղեւ մեզ առիթ, տէր Աղան ` քո տեառն քեռի էր։ 28  Ըստ այդմ մասին ի Հայս քեզ տեառն անկ էի։
       * ած զձեզ, յորում դրան եւ զմեզ ուսուցանէին, սակայն թէպէտ եւ ըստ տիոց աւագագոյնք քան զձեզ էաք, այլ սննդակիցք էաք ձեզ եւ խաղակիցք, կրելով ի խաղու զարկանելիս ձեր զկնի ձեր. սնուցանէ մայրն ձեր աւրհնեալ եւ Անուշ-Վռամ ըստ իւրեանց հոգեսիրութեանն եւ զմեզ ընդ ձեզ` որպէս եւ զձեզ ։ 30  Այլ ըստ այնմ ամենայնի քեզ տեառն անկ էի ։ 31  Իսկ ըստ առաւելեալ շնորհիս, զոր ետ ինձ Քրիստոս, - եթէ արժանաւորի կամ անարժանի` զայն տուիչն քաջ գիտաց, - ապա արդարեւ քեզ իսկ եւ արժանի։
       * զաւրացուցեալ պայծառացոյց վերին խնամակալութիւնն քան զամենեցունց, որք էին եւ կամ որ այժմ են ի Հայս, եւ զիմ շնորհս` քան զբազումս պարեգաւտաւորաց, - ահա անզգամեցայ եւ ճառեմ. ներեա՛, աղաչեմ, փոքր մի անզգամութեանս իմոյ, - ապա ստոյգ առաւել քեզ իսկ էի արժանի։
       * եւ այլոց բազմաց ասացի, որում ոչ ոք գոյ փոխանակ։ 34  Իսկ այժմ, առ նախանձու աղետի , բազումք նկրտէին լինել իմ փոխանակ. բայց եթէ իցեն։
       * ։ 36  Անդէն եւ անդ ի սկզբանն զնախաստեղծն ընկճեալ նախանձու բանսարկուին` դարձոյց զնա ի հող. եւ վկայէ Գիր ի Կաթողիկէսն , եթէ Նախանձու բանսարկուին եմուտ մահ յաշխարհ * ։ 37  Երկուցն միայնոյ դեռ եւս յԱդամայ ծնելոց յաշխարհ, Կայենի եւ Հաբելի, որպէս ի փոքրիկ եւ ի նեղ` յանբաւ բնակութիւն տիեզերաց հայեցուցեալ զԿայէն նախանձարկու դիւին` եղբայրասպանութեամբ զաւակաց։ 38  Ի ձեռն նախանձու գրգռեալ Եսաւ ի վերայ Յակովբայ` մահ խորհէր։ 39  Ի ձեռն նախանձու զանմեղն Յովսէփ մոլեգնութեամբ եղբարքն ի ստրկութիւն վաճառեցին։ 40  Եւ ի ձեռն նախանձու զերկուս հոգեշնորհ անձինս, զԱհարաւն եւ զՄարիամ, յանարժան խորհուրդ յանդգնեցուցեալ` բորոտեցուցանէր զմարգարէ կինն։ 41  Ի ձեռն նախանձու զախոյեանաբեկ եւ զժողովրդակեցոյց զայրն զԴաւիթ` անհանգիստ որսայր Սաւուղ ի կորուսանել։
       * Եւ արդ` զի՞նչ ես ասեմ զարարածոցս առ միմեանս , ուր եւ զամենեցուն զարարիչն եւ զՏէր Յիսուս Քրիստոս առ նախանձու ժողովուրդք Հրէիցն եւ քահանայապետք նախ ժամանակաւք ձաղեալ այպանէին, կոչելով զնա երբեմն կախարդ, յա սելն, թէ Բէեղզեբուղաւ իշխանաւն դիւաց հանէ դա զդեւս . եւ դարձեալ` գինեմոլ անուանէին եւ զեխասէր, ասելով ցաշա կերտսն, թէ Ընդէ՞ր վարդապետն ձեր խառն ընդ մեղաւորս եւ ընդ մաքսաւորս ու տէ եւ ըմպէ ։ 43  Այլ եւ չպահեցողութեամբ եւ անժամակերութեամբ եպերէին. ա սեն. Ընդէ՞ր աշակերտքն Յովհաննու եւ փարիսեցիքն պահեն, եւ քո աշակերտքդ խառն ուտեն ։ 44  Կոչեցին զնա եւ դիւա հար. Ո՞չ, ասեն, ստոյգ ասեմք, թէ Սամարացի ես դու, եւ դեւ գոյ ի քեզ ։ 45  Եւ ժողովեալ սուտ վկայս` առ մոլեգնութեան քինուն զինչպէտս տային խաւսել, եւ քրքուէին խրախացեալք առաջի դատողացն. ուր ծանուցեալ Պիղատոսի, ըստ վկայութեան աւետարան չին, թէ առ նախանձու մատնեցին զնա , լուացեալ զձեռս` ա սէ. Անպարտ եմ ես յարենէ առնդ, զի ոչ ինչ գտի ի դմա վնաս արժանի մահու. դուք առէ՛ք, ասէ , եւ ըստ ձերոց աւրինաց դատեցարո՛ւք ։ 46  Եւ ընկեցեալ զնա յաւրէնսն եւ ի ժողովուրդս, որք էին երկոքեանն մահապարտք, ե՛ւ ժողովուրդք Հրէիցն ե՛ւ աւրէնքն։ 47  Որոց չհանդուրժեալ դիւամոլ նախանձուն` վիճակեցին մահու, եւ ոչ ուղղոց, այլ անիծից, իբրեւ զչարագործ եւ մարդասպան, այսինքն` խաչի, զարարիչն եւ զնորոգիչ, զկենսատուն եւ զմահասպան, զերախտաւորն առ ամենեսեան, զքաղցրն եւ զբազումողորմն ։
       * մեր` զսոյն եւ իւրոց աշակերտացն ստէպ զգուշացուցանէր, թէ եւ ձեզ դիպելոց է այս ամենայն. յորում մի՛ իբրեւ զանկազմս եւ զանպատրաստ գտեալք հասելոց ի վերայ ձեր վշտացն` զանգիտիցէք։ 49  Եթէ զիս սիրեցին` ապա եւ զձեզ սիրեսցեն. եթէ զիս ընկալան ` ապա եւ զձեզ ընդունին. ապա թէ զիս հալածեցին` եւ զձեզ հալածեն. եթէ զիս ատեցին` եւ զձեզ ատեն. եւ եթէ զիս որ տանուտէր էի , Բէեղզեբուղ կարդացին` ո՞րչափ եւս առաւել զձեզ եւ զընտանիս իմ ։
       * ըստ ժամանակի որսացեալ առ նախանձու` կուտէին եւ ի վերայ իմ բազում բանսարկութիւնս, ասելով, ե թէ «Ղազար ասէ, թէ պոռնկութիւն մեղք չեն. զսոյն եւ մարզպանին սադրէ »։ 51  Եւ եթէ ընդէ՛ր այդ այդպէս` դու, տէր, քաջ գիտես քան զսուտ կարծողսն։ 52  Եւ ընդունէին զեղխ եւ անսուրբ անձինք քաղցր ախորժելով զլուր այդպիսի բանից, ի սատարութիւն բունելոց յինքեանս չար գործոցն։
       53  Արդ` ո՞ր ոք յանաւրինաց, թող թէ ի քրիստոնէից, ի միտս իւր խորհել զայսպի սի ինչ բան, թող թէ եւ առ այլում զայսպիսի շշնջել բանս . ո՞ր անմիտ, ո՞ր տգէտ, ո՞ր Հրեայ, ո՞ր այլազանդ։ 54  Եւ Ղազա՞ր զայդ քարոզէր. ո՞ւմ, եւ կամ ո՞ւր, եւ կամ ե՞րբ. - որ տգէ՜տն է գրոց, որ անհրահա՜նգն է յուսմունս, որ մովսիսական աւրինացն աւտա՜ր է եւ քրիստոսատուր շնորհին անտեղեա՜կ։ 55  Եւ չիցե՞ն արդեաւք աբեղեանս Հայոց արժանի ողբոց արտասուաց եւ բա զում սգոյ - համբաւել զանպիտանս խաւսել առ նախանձու զանարժանս։
       * ի պոռնկութիւն։ 57  Տեսեալ, ասէ, որդւոցն Աստուծոյ զդստերս մարդկան` խառնակեցան ընդ նոսա ։ 58  Յաղագս որո՞յ իրիք համարեցաւ այնպէս մեծ արդարութիւն Ահարոնեան Փենեհեզի ազգէ յազգ մինչեւ յաւիտեան` եթէ ոչ յաղագս հարկանելոյ գեղարդեամբն եւ ցցելոյ ընդ գետինն զԶամբրի` հանդերձ Մադիանացի բոզիւն, եւ ցածուցանելոյ զբարկութիւնն Աստուծոյ։ 59  Յորո՞ւմ պատուհասի քսան եւ չորք հազարք արանց ի միում աւուր անկան ի ժողովրդենէն Տեառն ։ 60  Ամոն ո՞չ ապաքէն վասն անհանճար խաւսիցն բազմաժամանակեայ քինակալութեամբ սպանաւ յեղբաւրէն։
       * զսոցուն անդստին ի Մովսիսագիր պատմութենէն եւ յայլոց մարգա րէից լսել զհակառակսն. հայեսցի՛ն ընդ առաջին ճանապարհ հարցն ապաշխարութեան։ 62  - Այրն Աստուծոյ Ենովք, ընդ ամուսնացեալսն աւրինաւորութեամբ եւ գտեալ հաճոյ Աստուծոյ` յանմահական փոխեցաւ վիճակն։ 63  Նոյ բազմաժամանակեայ պահելով զկուսութիւն մինչեւ ի հինգ հարիւր ամ, եւ զկնի այսորիկ յաղագս որդեծնութեան ամուսնացեալ սրբութեամբ` երկրորդ աշխարհիս սերելոյ գտաւ պատճառս։ 64  Ըստ սմին եւ մեծն ի մարգարէս Մովսէս. սոյնպէս եւ պաշտաւնեայ նորին, պարկեշտասէր կուսութեամբ պատուեալն Յեսու։ 65  Իսկ զարմանալի զառնէն զԵղիայէ ո՞ ոք բաւական իցէ ասել բանիւ զգովութիւն, որ ի մարմնի զանմարմնոցն բերելով զքաղաքավարութիւն` հրեղէն կառաւք ի հոգեղէնսն վերացաւ ի կեանս։ 66  Իսկ եթէ ի Քրիստոսատուր շնորհէն զսոցունց բաղձայցեն զնմանս` զխստագոյնս գտցեն եւ զզարհուրելիս. որ զբնաւ գործելոցն մեկուսի ընկեցեալ զմեղանչականութիւնս , եւ զլոկ ի պատճառս տեն չից ՛հայեցմունսն ընդ կատարեալ շնութեանն՛ լծեաց Փրկիչն ասե լով, թէ Որ հայի ի կին մարդ ի պատճառս ցանկութեան` անդէն շնացաւ ընդ նմա ի սրտի իւրում ։
       * յաւելեալ ի սոյնս զքարոզութիւն` լուեալ լռեսցեն լիրբքն եւ անամաւթքն, որ այլոց բանիւ զիւրեանց կամացն խաւսին զախորժս, եւ չսոսկան արամբն, որով Քրիստոս խաւսէր ընդ աշխարհի, որ զմնացորդս չարչարանաց Փրկչին յիւրում ի ճգնափորձալից ի մարմնի կրէր, Տարսոնացի սերովբէն Պաւղոս։ 68  Սա զոր ինչ յաղագս պոռնկացելոցն չժառանգելոյ զարքայութիւն գրեաց յամե նայն յիւր ի Թուղթսն` յոյժ բազում են, եւ գրել զբնաւն մի ըստ միոջէ շատ աշխատութիւն համարիմ եւ աւելորդս. քանզի ընդ գիտնոյ աւրինաց են խաւսքս։ 69  Այլ սակաւ բանիւք զոր յԵրկրորդումն Թղթին գրէ ի Կորնթացւոցն` ճանաչի եւ այլն ամե նայն, թէ Ընդէ՞ր իսկ բնաւ եւ անուանի ի միջի ձերում պոռնկութիւն ։ 70  Եւ առ Եփեսա ցիսն` թէ Պոռնկութիւն եւ ամենայն պղծութիւն եւ կամ ագահութիւն մի՛ անուանեսցի ի միջի ձերում ։ 71  Եւ անդէն առ նմին` թէ Զայս գիտասջի՛ք, զի ամենայն պոռնիկ կամ պիղծ կամ ագահ, որ է կռապարիշտ, ոչ ունի ժառանգութիւն յարքայութեանն Քրիստոսի ։
       * եւ թշուառականք. ընդէ՞ր առ նախանձ արկանիցեն զանձինս ընդ անապաշխար մեղաւք, զորոց եւ Յովհաննէս յիշէ ասելով , թէ Են մեղք` որ մահու չափ են . զոր եւ յաւետարանչացն կարդան ցանգ եւ զանց առնեն իբրեւ զարհամարհոտս , թէ Որ հայհոյեսցէ զՀոգին սուրբ` մի՛ թողցի նմա, մի՛ յայսմ աշխարհի եւ մի՛ ի հանդերձելումն ։ 73  Այլ գործէ ոք մեղս ըստ թուլութեան մարմնոյ, որպէս եւ եսս, որ մեղաւորս եմ քան զամենայն կենդա նիս. այլ ասել զմեղսն չգոլ մեղս` ո՞րպիսի արհամարհոտ եւ ամբարիշտ հոգի կարիցէ ածել զմտաւ։ 74  Իսկ որ ճանաչէ զյանցանսն եւ զարհուրեալ սրտիւ կարող լինիցի փութալ ի զղջումն` վաղվաղակի պատահի թողութեան. իսկ որ կամիցի ապաքինել ըստ ձեւոյ անմիտ կուսանացն` չդիպի ողորմութեան։
       75  Այլ ա սեն. «Աղանդաւոր է»։ 76  Եւ զայս ստէպ ծանուցանել ամենեցունց ճեպէին. զորս հաւատացուցեալ ի տկարամտաց` թեր ի վարդապետութիւն շնորհին որ էր ի յիս` հայեցուցանէին։ 77  Որ եւ զանուն անգամ աղանդոյն, որով բամբասէին յանդգնեալքն` կարի յոյժ համարիմ աղտեղի` նշանակել գրով։ 78  Այլ նկատումն հայհոյանացն զնոցունց իսկ զյառաջադրելոցն բերէ զնմանս, - թեթեւս եւ չնչինս համարել զպոռնկացելոցն զգործս։
       * Բայց իմ ըստ կարի պարապեալ յունական ուսմանցն, եւ ըստ զաւրելոյ տկարամտութեանս իմոյ կարդացեալ զգիրս արանց սրբոց, որք վառեալք սուրբ Հոգւոյն զինու` զսուրս հոգեփողոտս աղանդաւոր ուսմանցն դարձուցանէին անդրէն ի սիրտս նոցունց, եւ զաղեղունս նոցա փշրեցին, եւ զփրկագործ վարդապետութիւնն` իւրեանց գրով մեզ աւանդեցին, հոգացեալ իբրեւ զարդարեւ ոգեսէր հարս` զամենայն տգէտխորհուրդ մարդոց զաւգուտն. զորոց յերկար ոք եւ ջերմ սիրով ընթերցեալ զգրեալս` անվնաս եւ դիւրազերծ կարէ լինել հրարձակ նետից չար ձգողացն. զսրբոցն ասեմ զԱթանասէ Աղեքսանդրացւոյ, եւ զերկուց միանուն արանցն` զԿիւրղէ Աղեքսանդրացւոյ եւ զԿիւրղէ Երուսաղեմացւոյ , եւ զԲարսղէ Կեսարացւոյ, եւ զԳրիգորէ Նազազացւոյ, որ եւ յաղագս առաւելեալ ի նմա շնորհի ուղղափառ գիտութեան Աստուածաբան յորջորջեցաւ. եւ զմերոյին առաքելանման նահատակին Գրիգորի, զվարդապետէն Հայոց, եւ զնոցունց նմանեացն, որք զնոյն շաւիղ առողջմտութեանն հետեւեալ վարդապետեցին.... Յաղագս որոյ եւ զայլսն ամենայն եւ զորս առ նոսա արանցն` ծառայք նորա ունին զամենայն գրեալսն , զԱրիոսի Աղեքսանդրացւոյ եւ զԱպողինարոսի Լաւոդիկեցւոյ , եւ զՆեստորի զԱնտիոքացւոյ, եւ զԵւտիքեայ Կոստանդինուպաւլսեցւոյ , եւ զԿումբրիկայ ստրկի, որ եւ յետոյ Մանի զինքն անուանափոխեաց, ուստի եւ Մանիքեցիք կոչեցան աշակերտեալքն նմա. եւ զայլոցն բազմաց զնոյնանման կորստեան ճանապարհին ուղեկցաց, զորս սուրբ կաթողիկէ եւ առաքելանման եկեղեցւոյ նզովեալ եւ արտաքս ընկեցեալ` յամենայնէ ի բաց եւ մեկուսացեալք ի յԱստու ծոյ ուղղափառ ուխտէն, մինչեւ ցայսաւր վարին ներկեալք իւրաքանչիւր ախտիւ , անծածուկքն միմեանց, եւ յայտնի են ամենայն ուղղափառ ժողովրդոց։
       * , եւ ոչ գործով. զի ըստ մարմնոյ պարկեշտութեան յամենայն ճգնութիւնս մի զմիով ելեւելս առնեն, եւ մանաւանդ ի կերակուրս եւ յըմպելիս եւ ի գիջութեան ժուժկալու թիւնս. եւ զայս տեղեակ գիտեն յամեալքն ի Յոյնս։
       * ։ 82  Ի հաւատոյ եւ յուսմանէ տգէտք երեւին, եւ ի գործս ծոյլք եւ անժոյժք. յորոց, ըստ անգիտութեանն որ է ի նոսա, եւ անկարգ ըստ վարուց ` այդպիսի իսկ արդարեւ աղանդոց վայել էր բուսանել, ըստ յաւդուածոյ առասպելաբանու թեանն, թէ «Ըստ խոզի հարսնացելոյ` կոյաջուր բաղանիք»։ 83  Մի՛ արդարեւ պատմեսցի այս ի Գէթ , ըստ բանի ողբոյն, եւ մի՛ լուիցի ի դրունս Ասկաղովնի . իսկ որ ընթեռնուն ` ի միտ առցէ։
       * Բայց ես թէ եւ գիտէի զոք յայնպիսեացն` ընդ լրոյ դատել զոք եւ կամ պարտաւորել ամենեւիմբ ոչ կամէի. վասն որոյ կարծէին չարաթոյնքն , թէ եւ ես նմանիցիմ նոցա։ 85  Քանզի ուսեալ էի ի Փրկչէն, որ ոչ հրամայէ ամենե ցունց` յոխորտ խլել զորոմն ի ցորենոյն մինչեւ ի ժամանակ հնձոցն, եւ առաքել զհրեշտակս իւր ի ժամանակի հնձոցն . զորս կամ հրեշտակս իսկ ասէ, եւ կամ ճշմարիտ վարդապետս. որպէս սովոր են զվարդապետս հրեշտակս անուանել աստուածեղէն Գիրք, որպէս եւ զիշխանս` աստուածս ասացին մարգարէքն։ 86  Իսկ ես, ոչ հրեշտակս` եւ վարդապետ եւ ոչ երբէք իսկ չեմ եղեալ բանիս այս, ըստ երբէք ի հարցողաց ուրուք կամաց գործոյ իշխանութեան, եւ ոչ երբէք։ 87  Քանզի յաղագս ատելոյ զիս, թերեւս արդեաւք եւ ըստ անարժանութեան, սուրբքդ եւ անարատք եւ յամենայն մեղաց ազատ ուսուցիչքդ Հայոց, թո՛ղ ի մեծամեծսն ձգտեցուցանել զիս, յեպիսկոպոսութիւն եւ կամ ի նոցին յառաջին զգաստութիւն , եւ կամ յեկեղեցւոյ դատաւորութիւնս` այլ եւ քորեպիսկոպոս ոք չարար, զոր Պարսիկք եւ արք անարժանք գործեն եւ այսաւր։
       * տեսանէի յանպիտանաց` այնպէս յագահին առնէն սարսէի, ի Յակովբոսէ, որ բողոքէն ցանկ, թէ Մի՛ բազում վարդապետս լինիք, եղբարք. գիտասջիք զի մեծ դատաստան ընդունիք . եւ ոչ դարձեալ իբրեւ զլցեալսն պիղծ եւ վատթար գործովք , որոց չհայեցեալ յիւրեանց գերանն` յայլոց մատուցեալ յակնն ` զննեն հանել շիւղ։ 89  Եւ այսպիսի կեղծեաւք հնարեն կարծեցուցանել աշխարհի զանձինս արդարս. եւ այն ոչ երբէք ծածկի, այլ եւս առաւելեալ յաւելուածովք կուտեն անձանց բարկութիւն յաւուրն բարկութեան. եւ չլսեն զՊաւղոսի բողոքն, ե թէ Զանձինս դատէաք ։ 90  Եւ այլք ագահութեան ախտիւ վարակեալք` արկանեն ընդ պարտեաւք զարդարս եւ զոչ արդարս, եւ կարացեալ եւեթ ըմբռնել զմամոնայն, յաղագս որոյ խուենն` այնուհետեւ զամենեսեան արդարս անուանեն եւ անմեղս, եւ զմարգարէին Ամբակումայ ստունկանեն զաղաղակ, մանաւանդ թէ նովաւ զսուրբ Հոգ ւոյն, թէ Վա՜յ որ պահէ զագահութիւն չար ի տան իւրում ։
       * Դարձեալ ա սէին, թէ «Գամ մի պիղծ ոք է եւ չարագործ` Ղազարայ վանք անդ են, եւ սիրէ զնոսա»։ 92  Եւ զայնպիսի բանից զասացողաց զգործս ես ահա լռեմ, զի ոչ ինչ է ինձ հարկ ասել. բայց աւր ահագին եւ անաչառ Քրիստոսի ատենին չլռէ, այլ անշէջ բոցոյն մատնէ։ 93  Եւ անուանէին բարեկամս ինձ եղբարսդ սրբոյ զգին գրուանին զքո տեառն եղբաւրորդւով ։ 94  Եւ ունին երեքեան արքդ զամենայն սննդեան եւ խրատու մասն եւ զհրահանգ հոգեպէս եւ մարմնա պէս, եւ զծանաւթութիւնս ուղղափառ հաւա տոյ` յաւրհնելոյ ի մաւրէն քումմէ եւ ի քէն ի տեառնէ։ 95  Եւ են արք ոչ թերակատարք ինչ հասակաւ եւ կամ տխեղծք , այլ յամենայն մտաւորութիւնս եւ յիրս արիութեան լիք եւ կատարեալք։ 96  Ընդ նոսին եւ զԱբեղենից տէր, որ եւ նա ի քո տեառն սիրոյն եւ յամենընկալ բարերարութենէդ ունի զամենայն յարգանաց իւրոց եւ լինելոյ ի միջի զպատճառ, եւ առ ի Տեառնէ. եւ են ի Քրիստոսի շնորհէն ամենեքեան ողջ եւ միջի։ 97  Հարցցին ըստ մարմնոյ զհայրութեան իմոյ խրատս եւ զըստ հոգւոյ զվարդապետութեան իմոյ զբան, եւ զոր ինչ լուեալ է յինէն ` չունելով պարտաւորութիւն յոգիս իւրեանց` ասասցեն անսուտ։
       * եղբարքն զվանսն սրբոյ Կաթողիկէի` պտղովք եւ ամենայն պիտոյիւք. որոց իւրաքանչիւր ուրուք տուրն յայտնի էր, եւ գրով մնաց ի տեղւոջն. որք արդարեւ քո տեառն կամացդ դոքա երեւեցան կամակատարք։ 99  Վասն զի յաւրէ, յորմէ հետէ դու, տէր, ըստ քո անարգամեծար խնամոցդ յանձնեցեր զիս քո ընտանեաց` դոքա երեւեցան յիս հրամանակատարք բանի քում, ուրոյն ըստ կամի զպտղատրութիւն տեղւոյն հատուցանելով, եւ ուրոյն զիմ պէտս եւ զկարաւտութիւն հոգալով. այլ եւ զբանս իմ յոյժ ախորժիւք եւ պատուականութեամբ ընդունէին, որպէս եւ զառողջ վարդապետի, եւ պատուէին որպէս եւ զհայր. եւ մանաւանդ առաւել տէր Համազասպ, ո րում տացէ Տէր ողորմութիւն, որպէս եւ տանն Ոնեսիփորայ * , բարեխաւսութեամբ ասողի զբանդ. զի բազում անգամ հանգոյց զիս եւ ի հալածմանն կերակրիչ իմ եղեւ։
       * Իսկ ո մանց ի տանդ տեառն ես իբրեւ զանաւթ էի յաւելորդ։ 101  Քանզի յաղագս որոյ արուեստի դու, տէր, զիս սպասաւորեալ մեծարէիր` այսմ ինչ դոքա չէին տենչողք. արծաթ եւ ոսկի, զոր թէ իմ ի շատ ումեքէ գտեալ էր, որում թէ ոք ի խնդիր էր` զայն ի պէտս տեղւոյդ ծախէի։ 102  Խոհակերութիւն ուսեալ իսկ չէի, եթէ ձկան աղիս ըստ ուրուք ճաշակելեացն մարթէի յաւրինել, եւ կամ զհաւուց փորոտիս, որովք թերեւս կարէի ումեք հաճոյ լինել։
       * Բայց ես եւ այլ նոր իմն բանս ասեմ տեառնդ, զոր եթէ թուիցի արդարախնդիր մտացդ` նախ քան զամենայն աղաչեմ զտէրդ` քննել զայդ. յորոյ ճշգրտիւ հասեալ ի վերայ` կամ զարմասջի՛ր եւ կամ խոտեալ իբրեւ զոչ արդար ` անգոսնեսջի՛ր ։ 104  Քանզի յաւրէ, յորմէ հետէ տարար դու, տէր, զիս ի տեղիդ, մինչեւ յաւր հալածման իմոյ, ի մտից տեղ ւոյդ եւ կամ յերախայրեաց մինչեւ ցդրամ մի յանձն իմ ոչ էր յարեալ, եւ յիրս իմոց պիտոյից ումեք ինչ ոչ էր տուեալ. եւ գիտեն զայս բնակեալքն ընդ իս, այլ առաւելագոյն այր մի Ակիթ անուն, որ եկեալ ի տեղիդ ի Գարդմանայ վանաց ի նմին աւուր, յորում հիմն արկաւ տեղւոյդ, եւ մինչեւ ցգնալն իմ ի տեղւոջդ էր, եւ արդ լուայ, թէ առ Անդլոյ է. նա առաւել գի տէ, քանզի յոլով նորա արբանեկեալ էր զպէտս տեղւոյդ. հարցցի, թէ կա՞յ ուրեք եւ ասասցի։ 105  Այլ կարգեալքն ինձ ըստ տարւոյ ի տեառն Ներսեհէ եւ Հրահատայ ի պէտս դարմանոյ եւ հանդերձոյ եւ ձիոյ` յայտնի է, նոյնպէս եւ ի քո տեառն յեղբաւրորդեացդ. եւ այն իսկ շատ լինէր ինձ եւ բաւական, այլ երբէք եւ յաւելորդացն ի պէտս տեղւոյդ ծախէր յիմոցն։ 106  Բայց բերեալքն իմ յԱղուանից եւ ի Վրաց եւ ի Սիւնեաց եւ յԱրշարունեաց, եւ որ ի դոցունց իսկ ի քո տեառն եղբաւրորդեացդ` ամենայն իւրաքանչիւր ուրուք տուրն որոշողութեամբ մնաց ի տեղւոջն գրով. եւ զիս հանին մերկ եւ թշնամանաւք յամենայն արարելոց իմոց, զոր ի մանկութենէ արարեալ էի ։ 107  Զի անգամ եւ զհոռոմ գրեանդ ոչ ետուն զկնի իմ. որք կան այդր ընկեցեալ ի կերակուր ցեցոյ . բայց արդեաւք կարդացեալ լուսաւորիցի՞ն ի դոցանէ բնակեալդ ի տեղւոջդ, եւ կամ զայլս լուսաւորիցե՞ն ։
       * Եւ դու, տէր, զայս եւ մի ինչ ոչ գիտացեր, բայց գիտել արժան էր. քանզի լուայ, եթէ ասէին զկնի իմ, եթէ չգոյր ինչ ի տեղւոջն։ 109  Զի ամենայն կահիւ կազմածով եթէ սակաւ մի երեւէի նուազեալ քան զայնոսիկ, որք յերկերիւր ամէ շինեալ վանորայքն` չհամարէի զանձնս արժանի կալոյ։ 110  Զի թէպէտ եւ միանգամ եւ երկիցս ջարդեցաւ բոլոր կահն յանհաստատութենէ շինուածոյն, այլ զվեր ջինսն թէ գիտացեալ էր տեառնդ, եւ պահանջեալ յինէն համարս, դէմ յանդիման զերեւելիս գոլ առաջի քո ընտրութեան, գովութեան եւ կամ պարսաւանաց էի արժանի։ 111  Բայց ես ընդ աւձտելոյն եւեթ այսր անդր..... ։
       * յաչաց քոց։ 113  Եւ արդ իմով ընչիւք շրջին պճնեալք, ծաղր առնելով զիս։ 114  Այլ որ ինչ ի տեղւոջդ մնաց իմ` ուրախ եմ եւ ցնծամ, զի ի սուրբ եւ ի հոգեւոր տեղւոջ մնաց։
       * բանիւք զայրացուցանել զքեզ, տէր, ընդ իս փութա յին, թէ «Մանուկ մի` հոգաբարձ տեղւոյն չկարէ առնել»։ 116  Եւ ինձ հրեշտակ ոք ոչ մարմնացաւ, որ թերեւս ըստ հոգեղէն բնութեանն տեսեալ զառ ի ծածուկ ձգեալ զորոգայթ թշնամեացն` մարթէր զգուշա նալ եւ յանձն առնոյր լինել ինձ երկրորդ։ 117  Մարդ, զոր եւ առնէի` անդէն եւ անդ հասեալ մաւտ անկանէին ի դաւաճանութիւն նենգիչքն, եւ արբուցեալ հրապոյրս պղտորս` ա սէին. «Ո՜վ անմիտ մարդիկ, ընդէ՞ր վաստակիք յանաւգուտս. հի՞մ լայք ի զուր ի խորշակահար տեղւոջդ, եւ խաւլութեամբ անձնամահք լինիք։ 118  Զի են ի Մամիկոնէից տանէ աւագ ծառայք ոմանք, եւ այլ քահանայ աւագ որ է ի տանն, որոց ընդ մեզ բանք են երդմամբ, թէ երբ եւ է` Ղազարայ իսկ չտամ հանգչել այդր, թող թէ նորա ումեք»։ 119  Եւ այսպիսի բանիւք թուլացեալ լսողքն` այնուհետեւ ի շալակս իւրեանց առաւել քան ի տեղիդ փութային համբարել ։ 120  Սակայն ես նման մեղուի բերելով յամենայն կողմանց` բաւական լինէի ե՛ւ ծախողացն ե՛ւ մթերից տեղւոյն։
       * , զտուեալ պատգամն երանելւոյն Յովհաննու , Գիւտայ կաթողիկոսի եղբաւրորդւոյն, քեզ տեառն ի Սեւկոյ դրախտին` յարանց ոմանց, որք խոստանալով քեզ տեառն կարասի` խնդրէին զտեղիդ։ 122  Եւ քո տեառն կոչեցեալ զտէր Վարդ, զքո եղբայր, եւ զՀայդիկ եւ զիմ անարժանութիւնս` հրամայեցեր միւսանգամ երկրորդել տեառն Յովհաննու զպատգամսն. յոր ասացեալ քո տեառն եւ այլ բազում ինչ բանս` գլուխ պատգամի պատասխանւոյն արարեալ, ե թէ «Պարտ էր նոցա իսկ ածել զմտաւ, եւ զայդպիսի ինչ չյղել առ իս. բայց որովհետեւ նոքա անզգամեցան` սակայն ես զայսպիսի քրտամբ մեծ զվաստակս եւ բազում աշխատութեամբ զծախս` վատ վաճառականութեամբ ընդ թեթեւ ընչի տալ ոչ կարեմ, եւ ոչ զհոգեւոր եւ զյաւիտենական գանձ` անպիտոյ եւ անցաւոր կարասւոյ փոխանակել»։ 123  Եւ ընդ տեառն Յովհաննու զայրա ցար, թէ «Բնաւ իբրեւ քեզ առն լսել իսկ է՞ր արժան զայդպիսի բանս, թող թէ առ իս բերել»։
       * դաւոյն. այլ պարտ էր փութով եւ երագ երագ անկանել ի յոտսդ արտասուաւք եւ աղաչելով, եւ ի բաց փախչել ի հոգաբարձութենէ տեղւոյդ։ 125  Եւ ահա լինէի պրծեալ ի չարաթոյն ժանեաց գազանացն, որք յայնմ հետէ դարանամտեալք ի ծածուկ, եւ ըստ անհամար մեծութեան իւրեանց սաստիկ կարասաւ գնեալ բազում յե սան` «սրեցին որպէս սուսեր զլեզուս իւրեանց, եւ թոյնք իժից էին ի ներքոյ շրթանց»։ 126  Եւ իմ ոչ մարթացեալ աղաւթել իբրեւ զսաղմո սերգն, թէ Պահեա՛, Տէր, ի ձեռաց մեղաւորի, եւ ի մարդոյ չարէ փրկեա՛ զիս . որոց հետամտեալ այնուհետեւ խափանեցին զգնացս իմ, եւ հասեալ խոցոտեցին զիս ի մահ։ 127  Այլ խնդամ ցնծացեալ, զի այն վիրաւք եւ որ յառաջագոյն խոցոտեալ իմ հոգիս մեղաւք` առողջացեալ զաւրացաւ։
       128  Եւ այսպէս վճարեալ զամենայն կամաց խնդիր ի վերայ իմ` այնուհետեւ ուրախ լինէին որպէս ի կատարելում տաւնի զուարճացեալք։ 129  Որոց պարտն էր լալ զիս իբրեւ զանցուցեալ, նստեալ շուրջ զինեւ ի սենեկի , եւ արտասուել պատել իբրեւ զվիրաւոր եւ դեղ դնել. այլ զսոցունց հատուցին զհակառակն. այպն առնելով պատեցին շուրջ զինեւ, ի սիրտս իւրեանց խնդա լիցք. Բացին ի վերայ իմ զբերանս իւրեանց եւ ասացին. վա՜շ, վա՜շ, տեսին աչք մեր ։ 130  Եւ զի ոչ լոկ բանից ընդվայրախաւսութիւն է զոր ասեմս, այլ ճշմարտապէս արդիւնաւոր փորձիւ` յանդիման կացուցանեմ տեառնդ զբանս։
       * հոգւոց, ա սեմ. «Առ ի բժշկութիւն վիրաւորաց փութա՛, հա՛ս յաւգնել. խոցոտեցայ ի թշնամւոյն անթիւ նետիւք. կարեվէր եմ մերձ ի մահ. քեզ է այսուհետեւ հարկ` դնել դեղ եւ բժշկել. կամ թէ մեռանել` տանել ի շիրիմ եւ թաղել»։ 132  Եւ նորա պատասխանի արա րեալ ասաց, - եւ պատգամաբերն շնորհելով Քրիստոսի ողջ է, եւ այրն ոչ ինչ թեթեւ, - ե թէ «Ես եւ տեսանել իսկ չիշխեմ զքեզ առ երկիւղի. դու ասես, եթէ գամ բժշկեմ , եւ կամ թա ղեա. մի՛ գուցէ զգացեալ ուրուք` եւ զիս ընդ քեզ թաղիցէ»։
       * քաջ հովուի է. ո՞ւր հոգողութիւն արդար ուսուցչի. ո՞ւր քրիստոսանմանութիւն առողջ հայրապետի ։ 134  Արարածոց արարիչն յաղագս մեղաւորաց գիւտի մարդ եղեւ. բազում թշնամանաց համբերեաց, կռփանաց եւ թուք յերես առնլոյ, եւ փշեղէն պսակի, հանդերձ այլովք եւս մեծամեծաւքն. դա եւ ջուր անգամ սրսկել ընդ երեսս թալկացելոյ վիրաւորի ոչ իշխեաց` ի մարդկան երկիւղէ։ 135  Առեալ լիաբուռն զդահեկանս ի Շամարտացի գթածէն, զգինս դարմանոց հիւանդաց` ի սապատս համբարէ, եւ զհիւանդս հանեալ ի պանդոկւոյն` ընկենու արտաքս բազում անփութութեամբ։ 136  Փրկիչն Քրիստոս բարձր կոչմամբ զամենայն աւր խնդրէ զմեղա ւորս. Եկա՛յք առ իս, ամենայն աշխատեալք եւ վաստակեալք, եւ որք ունիք զբեռինս ծանունս, եւ ես հանգուցանեմ զձեզ . եւ Պաւղոս զանյարական զարկումն զանյայտ դիպեցման յաշխարհիս` չեւ եւս գլորելոցն զգուշացուցանէ, գրելով առ Գաղատա ցիսն. Եղբարք, ասէ, եթէ յանկարծ ըմբռնեսցի ոք ի ձէնջ յինչ եւ իցէ յանցանս` դուք որ հոգեւորքդ էք` հաստատեցէ՛ք զայնպիսին հոգւով հեզութեան. զգոյշ լինիցիք անձանց, զի մի՛ եւ դուք փորձիցիք. զմիմեանց բեռն բարձէք, եւ այնպէս կատարեցէք զաւրէնսն Քրիստոսի ։ 137  Իսկ դա զնորին հակառակն աղաղա կէ, թէ «Յո՞ գաս. չկամիմ, չիշխեմ տեսանել »։ 138  Արդեաւք տարա՞ւ զիս ի սենեակ միանգամ եւ երկիցս, եւ խաւսեցա՞ւ ընդ իս, որպէս հրամայէ Փրկիչն , միայն ընդ միայն, եւ կամ միով եւ կամ երկու ընկերաւք, եւ գտեալ անհաւան, համարեալ իբրեւ զմեղաւոր եւ զմաքսաւոր` հալածէր։
       * երբեմն առն աւագի զանուն իմ առաջի ոմանց պարեգաւտաւորաց` ասաց տրտմագին հառաչմամբ, ե թէ «Ոչ եղեւ իրաւացի հեռանալ առն յաշխարհէս, քանզի զարդ էր եկեղեցւոյ»։ 140  Եւ ոչ այլ ինչ կարացեալ ասել լսողացն` զայս եւ եթ ետուն պատասխանի, ե թէ «Յաղագս հալածման նորա մեք չեմք ինչ պարտաւորք. բայց վասն գիտութեանդ որ ասէքդ` արդարեւ յառաջնում քաջ համեղս ասէր եւ զաւրաւորս, բայց ապա յարդի ժամս բնաւ վատ ասէր»։ 141  Եւ զայս ոչ կարացին գիտել, թէ ի յանդիմանութիւն եւ յամաւթ անձանց իւրեանց խաւսէին զայնպիսի բանս։
       * ասասցեն, յաղագս ո՞յր շնորհեալ պարգեւէի վարդապետութեան բանս։ 143  Ասողի՞. - ո՞չ ապաքէն վասն ունկնդրացն ախորժալրութեան եւ խնդրուածոյ։ 144  Նայեցարո՛ւք ընդ ժողովուրդն Յունաց. յորժամ քարոզն լուեալ աղաղակէ, եւ որ կամին ասել` ի կարգեալ տեղիսն մատչի` ամենեցուն զարթուցեալ զսիրտս առ Աստուած վերացուցանեն. տարածեալ ձեռաւք խաչանմանք լինին. միաձայն խնդրուածովք եւ արտասուալից գոչմամբ զՓրկիչն թախանձեցուցա նեն. «Տո՛ւր, ասեն, բան. առաքեա՛ շնորհ. դու իսկ ինքն դովաւ, որպէս սրբովն Պաւղոսիւ, խաւսեա՛ ընդ մեզ. նմա ծանո՛ զհաշտութիւն քո ընդ ծառայս քո։ 145  Մի՛ նմանեսցէ դա յաղագս մերոց մեղաց` ստերջ ամբոց. այլ անձրեւահոս բղխմամբ յորդեսցէ յանդաստանս հոգւոց մերոց , որովք ծաղկեալք` պտուղք արժանիս հաճութեան կամաց քոց բերեալ մատուսցուք»։
       146  Եւ արդ` ո՞յր ուրուք ի տգիտաց, թող թէ սակաւ մի եւ ի հետեւելոց բանի, ոչ զարթնուցու միտք, չվառիցի խոհարանն, չվերաբերիցէ ի գանձուն սուրբ Հոգւոյն զնոր եւ զհինս. մանաւանդ որ ըստ խոնարհութեան ոք, եւ ոչ հպարտական գիտութեամբ մատչիցի յասելն, ի լսողացն յաղաւթս, եւ ոչ յանձինն պանծայցէ գիտութիւն։ 147  Զի եթէ ընտիր Աստուծոյ անաւթն Պաւղոս առ իւր աշակերտեալսն յԵփեսոս գրէր, աղաչե լով, Աղաւթս արարէք, ասէ, եւ վասն իմ, զի ինձ տացի բան ի բանալ բերանոյ իմոյ , եւ արդ` եթէ որ հազարապետն էր խորհրդոցն Աստուծոյ, աղաւթից կարաւտէր եւ աղաչէր` ո՞րչափ եւս առաւել այժմու մարդիկս, զգածեալ բազում տկարութեամբ։
       * Իսկ Հայոց աբեղէնքս առ դառնաշունչ նախանձու, որ միացեալ է ի սիրտս նոցա` զնոցունց հակառակսն երկնեն, եւ արդարեւ ըստ ասացածի մարգա րէին` Յղանան զցաւս եւ ծնանին զանաւրէնութիւն . աղաւթս իսկ չառնեն ի վերայ ասողին. այլ եւ եթէ յանկարծ շնորհի բան ի մարդասիրէն` հեղձնուն ի նախանձուէ։ 149  Եթէ զոք տեսանեն ի ժողովրդենէն եթէ գովէ` ծաղր առնելով ամաչեցուցա նեն. «Արդ լռել ինչ, ասեն, չգիտէ, եւ ընդ վայր աղաղակէ եւ քրքուի»։ 150  Իսկ Յունաց ժողովուրդսն եւ տղայքն անգամ ի վերայ ուսոց ծնողացն, շարժեալ զձեռներն ի գովութիւն այլոցն` ձայնս անյաւդակապս արձակեալ յայթռեն ։ 151  Եւ դոքա նստին գլխարկեալք, պատատեալք երեսաւք , որպէս առ հոտեալ դիական, պապանծեալք որպէս համր դեւ։ 152  Եւ եթէ գթացեալ մարդասիրին, կամիցի տալ բան խրատու ի ժողովրդոցն փրկութիւն, հայեցեալ ի դառն խորհրդոցն նոցա որոճմունս` յինքն ամփոփեալ արգելու զշնորհն։ 153  Անդիմակայ արդարեւ, ըստ գրելումն յԱւրհնութիւնս աւրհնութեանց, երկոքին սոքա, սէր եւ նա խանձ. Թռիչք նորա թռիչք բոցոյ հրոյ . յորոց իւրաքանչիւր ոք յայսց ի բարի վարողացն` արքայութիւն առթէ, եւ ի չարիս աճեցուցչացն` զդժոխս ժառանգեցուցանէ։
       * Ո՞ տայր զգլուխս իմ ի ջուր, եւ զաչս յաղբերս արտասուաց, եւ թող նստեալ լայի զթշուառութիւն աշխարհիս ։
       155  Եւ ա սեն. «Ի նախնումն գիտնաբար խաւսէր Ղազար, եւ այժմ անգիտաբար»։ 156  Մինչ ի դոսա դեռ եւս լռեալ էր նախանձն` յասողս զաւրացեալ էր շնորհն. իսկ յորժամ տեսին զբազմութիւն ժողովրդոցն յաւժարեալս ի լսել, յորդորեալս ի գովութիւնս , պատմելով միմեանց զշնորհին յորդորմունս , յարգելով եւ անմոռաց զարմանալով զլուսաւոր եւ զանգայթ բանին բղխումն, ի հրապարակս եւ ի փողոցս յայս եւեթ հռչակելով առ միմեանս խայտացեալք` ի կոր կործանեցան, եւ այնուհետեւ սկսան յղանալ զոխակալութիւնն եւ ծնանել զնախանձ։ 157  Իսկ յորժամ ի դոսա այնպիսի առաւելաւ չարակամութիւն` լռեալ արգելաւ բանն, եւ ոչ թէ յասողէն, - քա՛ւ լիցի, քանզի անզեղջ է շնորհն, եւ անպակաս են պարգեւքն, - այլ ի դոցանէ, զի մի՛ լուիցեն զբան փրկութեան իւրեանց։ 158  Առ որս կատարի բան Հոգւոյն, որ ա սէ, թէ Տաց ձեզ սով, ո՛չ սով հացի, եւ ո՛չ ծարաւ ջրոյ, այլ սով ` լսել զպատգամս Տեառն ։
       * ` եւ զայս եւս յաւդեալ յայլ չարախորհութիւնսն` ա սէին. «Այդ գիր ոչ կարդայ, եւ զընթերցուածն այնպէս ասէ անսայթաք` որպէս թէ գրոցն»։ 160  Եւ յայս ոչ հայեցան գիտել, թէ որք քաջ գիտեն` զսաղմոսն Դաւթի պաշտել միայն պիտոյ է ի ժամուն անսխալ, եւ ոչ միշտ զգիրսն ի ձեռին ունելով` խաւսել զայլայլս իբրեւ զբանդագուշեալս ։ 161  Իսկ մեր երանելի վարդապետքն զամենայն զկտակարանս եկեղեցւոյ երիցս եւ չորիցս ուսուցեալ մեզ ի սկզբանէ մինչեւ ի կատարած գրոցն` համարս պահանջէին ի մէնջ զնոյնս, եւ իբրեւ զԴաւթի սաղմոսն պաշտել մեզ հարկաւորէին։ 162  Իսկ այժմ յոլովք ի լիրբ մախողաց` եւ զանուանս անգամ եւ կամ զքանաւնութիւնս կանոնեալ եկեղեցական գրենոյ հազիւ կարեն գիտել, եւ գրգռութեամբ նախանձարկու դիւին, նստեալք առ միմեանս` լու ի լու այլոցն զինչպէտս խաւսին։
       * թշնամւոյն զվէրս, զոր աւուր աւուր եւ ժամու ժամու ընկալեալ վտանգիւ` տանէի ամենայնի ի հարկէ։ 164  Քանզի եւ կծկեալ, որպէս սաստիկ եւ պինդ կապով , քաղցր եւ ամենահեշտ քո տեառն ախորժակ սիրովս, - զորոյ եթէ գամ ճաշակեալ ուրուք առցէ զհամ անուշութեան`- կամէի մեռանել քան թէ յայսմանէ վրիպել ։
       * եւ զերիցս երանելւոյ աւազակին զբան, զոր ի խաչին սաստելով ասէր ցեղկելի յիւր ըն կերն, թէ «Մեք ըստ արժանի զոր գործեցաքն ` ընդունիցիմք զհատուցումն». եւ ի Փրկիչն հայեցուցանելով` թէ Իսկ սա ընդէ՞ր ։ 166  Արդ` ես ահա ըստ արժանի որոց գործեցին` ընկալայ զպատուհասն, եւ խոստովանիմ առաջի հրեշտակաց եւ մարդկան. իսկ այլ առաքելանման մարդիկն ընդէ՞ր այսպիսումն եւ եւս առաւել քան զսոյնս դիպեալք ի յաշխարհիս ի յայսմ` խստագոյն վշտիւ վախճանեցան։
       * Մովսէս, որ արդարեւ մինչդեռ էր ի մարմնի` ցանկ երկնային զաւրացն էր քաղաքակից. ո՞չ ապաքէն ի տեղւոջէ ի տեղի աբեղեանդ Հայոց հալածական արարին։ 168  Ո՞չ զլուսաւորիչն եւ զտգիտահալած զգրեանն նորա` առ անգիտութեան փաթաղ-իկէս կոչէին. եւ այլ բազում ինչ իրաւք թշնամանեալ ` յետոյ ապա յաղագս այլոց ամաւթոյ` զխաբէական զեպիսկոպոսութիւնս նման դեղոց մահու արբուցեալ սրբոյն` հեղձուցին։ 169  Որոյ ի ժամ վախճանին զի՛նչպիսի ահաւոր նզովս գրով ի վերայ գլխաւորաց քահանայութեանդ ասացեալ է` ձեզէն իսկ գիտէք տեղեկացեալք.... ։
       170  … զտեառնէ, զնա կացոյց ի վերայ անչափ անհանգիստ աշխատութեանց եւ վաստակոյն` զցայգ եւ զցերեկ, ի լուսաւորութիւն աշխարհիս Հայոց։ 171  Զոսկերսն ի գերեզմանէն հանել տային եւ ի գետ արկանել։ 172  Զհրեշտականման այրն զՏէր` նոյն անհանգիստ հալածանաւք վախճանեցուցին, որք եւ այժմ դեռ եւս անյագութեամբ քինով ընդ մեռելոյն կագին։
       * յոյսն տէր Խոսրովիկ, չեւ եւս հասեալ ի սահմանս մեր, մինչդեռ գայր ի ճանապարհի, եւ լուան` որպէս ի վերայ թշնամւոյ ընդդէմ զինեցան, ասե լով. «Ահա ո՞ւր գայ միւս եւս թարգմանն »։ 174  Եւ աւրհնելոյն ի հեռաստանէ լուեալ զդռնչիւն մահաձայն աղեղանցն` աղաւթեաց առ Բարձրեալն, եւ վաղվաղակի ընկալաւ զխնդիրն. որում եւ տենչալի նշխարացն այլք, եւ ոչ մեք, արժանի եղեն ընդունակութեան։
       * , որում ըստ ձայնի խորհրդոյն եւ չհանգուցանէր ի ծերութեանս , եւ կարող լինէի առ նմա գոնեա սուղ ինչ ժամանակ մնալ. թէպէտ եւ ոչ թերակատար գոլով սուրբ եւ ստոյգ հաւատ, զոր ուսեալ ի տղայութեանն յերանելւոյ Աղանայ ` կեամ նովիմբ ի նմին անփոփոխութեամբ մինչեւ ի վախճան կենցաղոյս իմոյ. այլ յաղագս իմաստաւոր բանի, ըստ նորա տեառն մեծ հրահանգին, շահեալ ի նմանէն` հանգոյն մեծի գանձու ամփոփելոյ հաշուէի զպարապումն զայն ։ 176  - Յորոյ վերայ տեսեալ պարեգաւտաւորաց զայրագնեալ իմն զաւրհնելոյ տիկնոջ աւագի զմիտսն` ոչ ծանուցին առ ժամայն, նա աղաչելով զերանելի մայրն` հոգացեալ իբրեւ զեղբարս ի վերայ եղբաւր. այլ առաւելս զայրացուցեալ գրգռելով ` զկամացն իւրեանց նովաւ կատարեցին զհաճոյսն։
       * ժամանակաց զրուցատրութեամբք յումեքէ համբաւուց ծանուցաւ մեզ, այլ առ մեաւք իսկ եւ ի մերում ժամանակի եղեալ տեսաք զայս ամենայն։ 178  Իսկ զյառաջագոյն գրելոցս սուրբ արանցն, զորս ի Պատմութեանն նահատակին Գրիգորի դրոշմեալ յիշատակէ, զի՞նչ եւս ասացից, - զարդար եւ զարժանաւոր բարեպաշտ կաթողիկոսէն` զսրբոյն Ներսիսէ, եւ զկրաւնաւոր առաքինւոյն եւ զմեծ լուսաւորչէն Հայոց` զտէր Սահակայ, եւ զայլոց բազմաց, որոց ոչ բացեալ ի բարեբան զբերանս իւրեանց ի վերայ աշխարհիս այսորիկ ` վախճանեցան։
       179  Յաղագս որոյ երկնչիմ զարհուրեալ, մի՛ գուցէ եւ ի դոսա յարիցեն Աւետարանին սպառնալիքն, որ ա սէ. Ահաւասիկ ես առաքեմ առ ձեզ մարգարէս եւ իմաստունս եւ դպիրս, եւ ի նոցանէ սպանանիցէք եւ խաչիցէք եւ տանջիցէք ի ժողովուրդս ձեր, եւ հալածիցէք ի քաղաքէ ի քաղաք. որպէս զի եկեսցէ ի վերայ ձեր ամենայն արիւն արդար հեղեալ յերկիր, յարենէն Աբելի արդարոյ մինչեւ ցարիւնն Զաքարիայ որդւոյ Բարեքայ , զոր սպանէք ի մէջ տաճարին եւ սեղանոյն . այո՛ ասեմ ձեզ, զի խնդրեցից յազգէդ յայդմանէ ։ 180  Այլ մխիթարիցիմք ի տգիտաց` առ ժողովուրդն միայն Հրէից կարծեցեալ զբանիդ ասացումն։ 181  Խոկասցի այնպիսին ուշադրե լով. «Յարենէն, ասաց, Հաբելի արդարոյ», որպէս զի հայեցեալ ի ժամանակ սպանման նորա` ծանիցէ երկիւղիւ , թէ առ ամենեսեան է բանդ , որ նոյնպիսի գործոց լինին նմանողք։
       * յանդգնութեամբ եւ զայս եւս. - եւ եթէ ոչ իցեն ստոյգ կարծեցեալքս յինէն, դու տէր, քաղցրութեամբ զանց արարեալ` ներեսջի՛ր ինձ որպէս տկարամտի. - զի քոյում իսկ ամենասքանչ անձինդ, յորմանէ ամենայն մարդ ի Հայս, յաւագ եւ ի կրտսեր, հասեալ է մեծապէս աւգտակարութիւն եւ գահ եւ փառք, իսկ ոմանց` եւ ի մահուանէ ի կեանս, եւ ի կորստենէ գտանել եւ ի միջի լինել, դու տէր, եղեալ ես պատճառ։ 183  Եւ արդ` տեսանելով զայդպիսի աւր ըստ աւրէ զքո տեառն յԱստուծոյ փառաւորութեանն լցեալ զհմտութիւն, որ պարգեւեալ առ նոսա բերեալ շքեղութիւնս եւ պարծանս, եւ թէ էր` կամէին գտանել հնարս` շատք էին, որ առ նախանձու չհատուցանէին զբարի փոխարէնս փոխանակ քո տեառնդ բարւոյն, այլ զնոցուն հակառակսն։ 184  Իսկ վերին արդարատես ակնարկումն չհայի ի չար կամացն խնդիրս, այլ իւր խնամակալութեանն յաջողութեամբ` կատարէ հանապազ անփոփոխութեամբ ի բարիս, ի փառաւորութիւն անուան իւրոյ սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։