Պատմութիւն Հայոց

ՆԱԽ եւ առաջին որք եւ Ամիր-ալ-մոեւմնիք անուանեցան. զի զի ամ կալեալ զիշխանութիւնն Մահմետ՝ մեռանի: Յետ այնորիկ փոխանորդէ զիշխանութիւնն ՄահմետիԱբու-Բաքր եւ Ամր եւ Օթման, ամս լը՝ ի մետասաներորդ ամի Հերակղի աստուածապսակեալ եւ բարեպաշտ թագաւորին Հոռոմոց, որ մինչդեռ էր կենդանի աստուածապսակեալն Հերակղես՝ ոչ կարացին սփռել զասպատակս իւրեանց ի վերայ Հրէաստանի, զի Համբաւ քաջութեան նորա սփռեալ էր եւ զարհուրեցուցանէր զնոսա: Եւ նորա տիրեալ ունէր զիշխանութիւնն Հրէաստանի եւ Ասորեստանի մինչեւ ի վախճան կենաց իւրոց։

Եւ իբրեւ թագաւորեաց որդի նորա փոխանակ Հերակղի հօր իւրոյ՝ յայնմհետէ զարթոյց տէր զհոգի արանցն չարաց, զի առցէ նոքօք զվրէժխնդրութիւն յազգէն քրիստոնէից, զորս մեղաքն առաջի տեառն Աստուծոյ մերոյ: Եւ սկսան գունդ կազմել եւ զօրս գումարել ի վերայ իշխանութեանն Կոստանդնի, ի վերայ Հրէաստանի եւ Ասորեստանի. զի զպատուէր օրինադրին իւրեանց ունէին օժանդակ, զոր պատուիրեացն որոմանցն սերմանողի, թէ «ելէ՛ք ի վերայ աշխարհաց, նուաճեցէ՛ք զնոսա ընդ ձեռամբ ձերով. զի մեզ, ասէ, տուեալ է ի վայելս զպարարտութիւն երկրի. կերա՛յք զմիս ընտրելոց երկրի եւ արբէ՛ք զարիւն զօրաւորացե: Որոց եւ սադրիչք եղեն եւ առաջնորդք՝ Հրէայք, որք երթեալ ի բանակս Մադիամու ասէին ցնոսա «Աբրահամու, ասեն, խոստացաւ Աստուած տալ զբնակիչս երկրի ի ծառայութիւն, եւ մեք եմք ժառանգք եւ որդիք նահապետին: Արդ ի մէնջ տաղտկացաւ Աստուած վասն չարութեան գնացիցն մերոց եւ եբարձ ի մէնջ զթագաւորութեան գաւազանն եւ մատնեաց զմեզ ի ստրկութիւն ծառայութեան. այլ եւ դուք էք զաւակք Աբրահամու եւ որդիք նահապետին: Ելէ՛ք ընդ մեզ եւ փրկեցէ՛ք զմեզ ի ծառայութենէ արքային Յունաց, եւ ի միասին կալցուք զիշխանութիւնս մերե: Իբրեւ զայս եւս լուան՝ քաջալերեալ դիմեցին ի վերայ Հրէաստանի:

Իսկ ապա ազդ եղեալ թագաւորին Յունաց՝ գրէ առ զօրավարն որ ի Հրէաստանի. «լուայ, ասէ, թէ Սառակինոսք ելին յարձակեալ ի վերայ Հրէաստանի եւ Ասորեստանի: Արդ գումարեա զզօրս քոյ եւ մարտիր ընդ նոսա եւ արգե՛լ զնոսա. զի մի ասպատակեսցեն ի վերայ երկրիդ մերոյ եւ ածիցեն սուր եւ սատակումն ի վերայ դոցա. այլ արդ սպառազինեալ կազմեա զզօրս քոե: Իսկ նորա ընկալեալ զհրամանն օգոստական՝ գրէր առ զօրագլուխս որ ընդ իւրով իշխանութեամբ, զի ուր եւ իցեն՝ առ նա հասցեն: Եւ վաղվաղակի հասեալք՝ ի միասին լինէին բանակ մեծ. եւ խաղացեալ յառաջ գնացին ընդդէմ՝ հինին նորա որ զօրացեալ գայր ի վերայ նոցա: Երթեալ յանդիման լինէին միմեանց ի սահմանս Ապառաժն Արաբիոյ. տեսանէին զբանակս Մադիամու անթիւ բազմութեամբ, եւ իբրեւ զգունդս մարախոյ՝ զանչափութիւն ուղտուցն եւ ձիոց: Ապա անգիտացեալ զօրուն Յունաց անգիտութիւն մեծ՝ զատուցանէին զաղխս բանակին իւրեանց բացագոյն ի նոցանէն բազում՝ վտաւանօք, լքանէին ի բանակին եւ զերիվարսն իւրեանց. եւ ինքեանք ի հետիոտս սպառազինեալ՝ ընդդէմ նոցա գնացին պատերազմել: Եւ ի ջերմութենէ արեգակնային տապոյն եւ ծարաւուտ ապառաժէն եւ յաւազոյն աշխատեալք, եւ պարտասեալք ի ծանրութենէ զինուցն՝ անկան ի մէջ թշնամեացն:

Իսկ նոքա քանզի ի հանգստեան էին՝ յանկարծակի հեծեալ յերիվարս իւրեանց, եւ յարձակեալ ի վերայ նոցա՝ հարին բազում հարուածս ի զօրուէն Յունաց, եւ ի փախուստ դարձուցեալ զմնացեալսն, հետամուտ եղեալ մինչեւ ի բանակն Յունաց՝ զբազումս առհասարակ կոտորէին. եւ մնացեալքն հեծեալ յերիվարս փախստական անկան յաշխարհն իւրեանց:

Եւ Իսմայելացւոցն լցեալ յաւարէն Յունաց գանձիւք, եւ առեալ զկապուտ անկելոցն ի սրոյ՝ դարձան խնդութեամբ յաշխարհն իւրեանց: Եւ յայնմհետէ տիրեցին Հրէաստանի եւ Ասորեստանի վերայ. եւ արկին ընդ հարկօք զաշխարհն եւ զեկեղեցիս սրբոյ քաղաքին Երուսաղէմի: Եւ յայնմհետէ դադարեցին ի հարկատուութենէ արքային Յունաց Հրէաստան եւ Ասորիք. զի ոչ կարացին զդէմ ունել Իսմայելի զօրքն Յունաց: Եւ Իսմայէլ տիրեաց ի վերայ Հրէաստանի: