Վարք Մաշտոցի

49. Ապա դարձեալ ելանէր զտեղեւք կարգելովք եւ զգաւառաւքն աշակերտելովք աշխարհին Հայոց զուարթացուցանել, նորոգել եւ հաստատել։ Եւ յորժամ այսպէս ընդ ամենայն տեղիս լի առնէր զսուրբ աւետարանն Տեառն, եւ ամենեցուն զգուշացուցեալ անմեղութեամբ զկենաց ճանապարհն վարելոյ՝ խորհուրդ առնոյր այնուհետեւ եւ վասն կէս ազգին Հայոց, որ էր ընդ իշխանութեամբ թագաւորին Հոռովմոց։

50. Եւ փութացեալ գնայր հանդերձ աշակերտաւք բազմաւք անցանել ի կողմանս Յունաց։ Եւ վասն առաւելագոյն բարեգործ համբաւուց յառաջագոյն զնմանէ անդ ի հիւսիսական կողմանց հռչակելոց՝ առաւել միամտութեամբ ընտանեբար յեպիսկոպոսաց աշխարհին եւ յիշխանաց եւ ի գաւառապետաց պատուեալ լինէր, մանաւանդ ի սպայապետէն աշխարհին, որ անուանեալ կոչի Անատողիս, ի մուտս ճանապարհին։ Որ զիրս առաջի եդեալս գրով ցուցանէր կայսերն, որում Թէոդոսն կոչէին, որդի Արկադու կայսեր։ Ուստի եւ հրաման ելանէր վայելուչ մեծարանաւք զսուրբն ակումիտ անուն կոչելոյ։

51. Իսկ նորա զբազմութիւն աշակերտացն տարեալ ի քաղաքն Մելիտինացւոց՝ յանձն առնէր սրբոյ եպիսկոպոսի քաղաքին, որ Ակակիոսն կոչէին. եւ գլխաւոր աշակերտացն թողոյր զայն, որում Ղեւոնդիոսն կոչէին, այր հաւատարիմ եւ ճշմարտապաշտ։ Եւ առեալ երանելւոյն զպատուական եպիսկոպոսն Դերջանայ, որոյ անուն կոչէր Գինթ, եւ զսակաւս յաշակերտաց անտի, եւ ելեալ յաննարիոն դիմոսական, եւ բազում պատիւ գտեալ հասանէին ի թագաւորակաց քաղաքն Կոստանդինական։ Զորմէ իսկոյն պատմէին յարքունիսն, եւ մտեալ առաջի պատուակալ աթոռոյն՝ յանդիման լինէր աստուածակարգ թագաւորացն եւ հայրապետին սրբոյ կաթողիկոսին աշխարհամուտ դրանն, որում Ատտիկոս կոչէին։ Յորոց եւ գտեալ շնորհս՝ հրամայեալ լինէր ժամանակս ինչ անդէն ի տիեզերական քաղաքին մեծարել դարմանաւք կարգելովք յեկեղեցւոյն եւ յարքունեաց եւ ի պատուական իշխանաց քաղաքին։

52. Եւ ապա յետ Պասեքին կատարելոյ ցուցեալ կայսերն զպիտոյիցն զհանգամանս, եւ առեալ զանընդդիմակաց հրամանն հանդերձ սակերաւք կայսերագիր նշանակաւք վասն մանկտւոյն յաշակերտութիւնն առ ի կէս ազգէն Հայոց ժողովելոյ, եւ վասն ժանտագործ ազգին Բորբորիանոսաց, եւ վասն եկեղեցեաց հաստատութեանն. վասն որոց հաւանեցուցեալ ճշմարտին զարքունիսն՝ [ոչինչ] անընկալ թողոյր։

53. Եւ երկրպագեալ ծիրանափառ աւգոստականացն եւ սրբոյ կաթողիկոսին, եւ ընկալեալ զողջոյն յեկեղեցւոյն եւ յերեւելի իշխանացն քաղաքին, եւ ամենայն իւրայովքն յաջողեալք՝ ելանէին ի դեսպակս, ի կառս արքունատուրս եւ մեծաւ շքով եւ բազում վայելչութեամբ ունէին զճանապարհս արքունականս։ Եւ ամենայն քաղաքացն պատահելոց պայծառագոյն երեւէին, եւ մեծամեծ պարգեւս գտեալ՝ գային հասանէին ի ժամադիր կողմանս։

54. Եւ անդէն վաղվաղակի պատահեալ սպարապետին Հայոց հանդերձ սակերաւք կայսերագիր նշանակաւք յանդիման լինէին։ Եւ նորա առեալ զսակերս կայսերագիրս նշանակաւք՝ փութայր վաղվաղակի զհրամանն կատարել։ Եւ հրեշտակս արձակեալ այնուհետեւ ի գաւառս գաւառս կէս ազգին Հայոց, որ ընդ իշխանութեամբ կայսեր, բազմութիւն մանկտւոյն ժողովել եւ նոցին ռոճիկս կարգել ի պատեհագոյն տեղիս, յորս եւ երանելին զվարդապետութիւնն իւր արկեալ եւ ժողովելոցն քաղցրացուցանէր։

55. Եւ ապա յետ այնորիկ ձեռն արկանէր զդժպատեհ եւ զկամակոր Բորբորիանոս աղանդն քննելոյ։ Եւ իբրեւ ոչինչ գտանէր հնարս յուղղութիւն ածելոյ, առեալ ի գործ արկանէր զթշուառացուցիչ գաւազանն, ծանրագոյն պատուհասիւք խոշտանգել ի բանտս, ի տանջանս, ի գելարանս։ Իսկ յորժամ այնու եւս պակասեալք ի փրկութենէն գտանէին, խորտակեալս ապա խանձեալս, մրեալս եւ գունակ գունակ խայտառակեալս յաշխարհէն կորզէին։

56. Իսկ երանելւոյն զիւր վարդապետութեանն պայման արարեալ, սկսեալ եւ վճարեալ, եւ բազում շնորհագիր մատեանս զհարցն եկեղեցւոյ ստացեալ՝ ծովացուցանէր զվարդապետութեանն զխորութիւն, եւ լցեալ զեղոյր ամենայն բարութեամբք։

57. Յայնմ ժամանակի եկեալ դիպէր նմա այր մի երէց, Աղուան ազգաւ, Բենիամէն անուն, եւ նորա հարցեալ եւ քննեալ զբարբարոս բանս աղուաներէն լեզուին՝ առնէր ապա նշանագիրս ըստ վերնապարգեւ կորովի սովորութեան իւրում, եւ յաջողութեամբն Քրիստոսի շնորհացն կարգեալ եւ հաստատեալ կշռէր։

58. Յետ այնորիկ հրաժարեալ յեպիսկոպոսաց, յիշխանաց աշխարհին եւ յամենայն եկեղեցեաց, առ որս թողեալ վերակացուս հաւատացելոցն զերկուս ոմանս յիւրոց աշակերտացն, որոց առաջնոյն Ենովք անուն էր եւ երկրորդին Դանան, արք կրաւնաւորք եւ յառաջադէմք յաւետարանական սպասաւորութեանն։ Զորս յանձն արարեալ ամենապահ շնորհացն Աստուծոյ՝ անդէն զետեղէր։

59. Եւ ինքն բազում աշակերտաւք գնայր, անցանէր ի կողմանս Հայոց Մեծաց, եւ հասեալ ի Նոր քաղաք՝ յանդիման լինէր սրբոյ կաթողիկոսին Սահակայ եւ թագաւորին Հայոց, որում անուն Արտաշէս կոչէին, եւ ամենայն բանակին։ Եւ պատմեալ նոցա զգործոց կողմանցն այնոցիկ ըստ աջողութեանց շնորհացն Աստուծոյ, դադարէր անդ աւուրս ինչ՝ մխիթարեալ վասն հոգեւոր անձուկն սփոփելոյ։