Ճառք

ՃԱՌ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ
Երանելոյն Սեբերիանոսի խօսք վասն Զատկի, Կաթարիսաց` որ կոչին անարատք, եւ վասն խոհակերաց:

ԵՐԲԵՄՆ յորժամ նախամեծարքն արրին շնորհքն այ` զաստուածապաշտ նուագսն նչէին, ընդ ձեզ էաաք եւ մեք ամենեքին, 'ի բանին ճշմարտութեան միաբանեալք, զնոյնս ուսանէաք, ընդ նոյնս ուրախ լինէաք, ր 'ի նոսին վայելէաք: Չի'ք ոք յայնցանէ` որ զլաւն իմանայցեն, եթէ, եթէ յանձին ինչ ուրախութիւն առնւցու, այլ զամենայն 'ի փառս այ: Որ միաբանէ ընդ ասողին, ընդ տուղին հաղորդ. զի գովելով զասողն, այնմ երկրպագանէ` որ քարոզին: Եւ զայս մեզ հայր` սուրբ 'ի նախանձէ բարք ուսուցին, մանաւանդ հօրս` որ գլուխ է ամենայյն հարց, եւ 'ի պատուական աթոռն 'ի վերոյ քան զամենեան նստի, եւ յստակ եւ սուրբ միտս ունի 'ի խանտաւորութենէ: Որ ինքն իսկ նախ զհոգեւոր արուեստական բարբառն յօրինէ, եւ յականջս ամենեցուն նուագեալ հնչէ, թէ ո~վ առնոյր տայր զամենայն ժողուուրդս աստուծոյ մարգարէս. այնպիսի ոգի` որ զիւր տէրն փառաւորիցէ. որ զայլոց բանս եւ զլաւութիւնս` իւր համարեսցի: Եթէ ոք զայլոց բանս աղարտիցէ, ո'չ սմա` որ առ շնորհսն, այլ նմա` որ ետն, ընդդէմ դառնայ: Եւ յերեսացն երեւին միտքն. եւ դու տես զհայրս հասարակաց, զիա՞րդ զուարթ երեսօք եւ քաղցրահայեաց աճօք նայի 'ի մեզ` որ ասեմքս, եւ ձեզ որ լսէքդ: Յորժամ զերեսս ուրուք 'ի խոնարհ արկեալ տեսանիցես, 'ի միտ առ զմտացն նենգութիւն. յորժամ դէմքն 'ի խոնարհ կախեսցին, գիտասջի'ր եթէ սիրտն զնենգութիւն նիւթէ. որպէս եւ գիրք ասեն, եթէ որ ակնարկէ ակամբ, նիւթէ զնենգութիւն:

Քրիստոս փառաւորի, աշխարհ լուսաւորի. եւ որոյ չարիք 'ի մտի կան, սրտառուչ, լերդակեղ, 'ի խոր խոցեալ նստի. եւ քնզի մեք հօր սրբոյ եւ յստակի նախանձութենէ դիպեցաք, առանց նենգութեան ուսաք, եւ առանց նախանձու տացուք: Եւ արասցուք սկիզբն կարգին, զոր երէկն վարէաք` եւ թողաք վասն յաճախութեան ազգի ազգի մտացն, որ աստի անտի յորդին. եւ յօժարութիւն 'ի մտի ա'յն կյր, եթէ փոքր մի զսկիզբն աւետարանին մեկնեսցուք. եւ չգիտեմք զիա'րդ մերժեաց զմեզ զնտի կռիւն` որ ընդ հերետիկոսսն անկաւ 'ի մէջ. ո'չ յայլոց յայլ ճառս բանին ելանելով, այլ նմին, եւ նոյն մտաց ուշ առնելով. եւ Քրիստոս փառաւորի, եւ պատերազմն ընդ քրիստոսամարտսն յարդարի: Խոտեսցի' ամենայն ախտն. ամաչեսցե'ն` որ այսօր զգայթագղանաց եւ զցնորական տօնն առնիցեն. անուն լոկ, յարդարեանց ճշմարտութեան թափուր:

Ընդ հրեայսն զատիկ առնեն, որոց զՔրիստոս զգեցեալ է. ընդ քրիստոսամարտսն հաղորդին քրիստոսազգեցքն: Քրիստոսազգեացս կոչեմ զնոսա վասն անուանն` զոր խոստանան. այլ զի՞նչ հաղորդութիւն լուսոյ ընդ խաւարի կայցէ, կամ զի՞նչ միաբանութիւն հրէից ընդ Քրիստոսի, կամ զի՞նչ հաւասարութիւն սեղանոյ Քրիստոսօ եւ խոհերական սեղանոյ հրէից. եւ որդիք աստուածպաշտութեան ընդ շունչս զատիկ առնեն. որոց պարտ էր զհրեշտակս երգել զօրհնութիւնս, ընդ շունս ոռնան. աստուածապաշտն ընդ հրեշտակս օրհնէ, խոստովան եղէց քեզ տէր բոլորով սրտիւ իմով, առաջի հրեշտակաց քոց սաղմոս սացից քեզ. աստուածապաշտն ընդ հրեշտակս փառաւորէ. եւ որ զկարգս եկեղեցւոյ եղծանէ, ընդ շունս ռնէ զտօնն: Եւ զի չէ թշնամանաց բանս, այլ ճշմարտութեան եւ յանդիմանելոյ, լո՛ւր Պաւղոսի` մեծի քարոզին, որ ասէ, զգոյշ լերուք 'ի շանց, զգո'յշ լերուք 'ի չար մշակացն:

Որոց զերկնաւոր լապտերս առեալ` ընդ հրեայս ճրագալոյց առնեն. որք զգառնն աստուծոյ ընկլան, եւ առնեն զատիկ, ընդ հրեայս ոչխարս զենուն: Ո~հ անմտութեանն: Ստուերն զճշմարտութիւնն կամի եղծանել. եւ որք զճշմարտութիւնն ըկալան` զհետ ստուերաց ընթանան:  զհետ ստուերաց ընթանան: Ընդէ՞ր լուցանիցես ճրագ ընդ հրեայս. ո՞չ ապաքէն զի շիջանիցի նուն քո յաւետարանէն: Որ ապստամբին ասպանջական լինիցի, եւ ապստամբին թեկն ածիցէ, ընդ նմին զնոյն պատիժ կրեսցէ: Լո՛ւր Դաւթի. եթէ տեսանեիր զգողս, ընթանայիր ընդ նոսա, եւ ընդ շունս դնէիր զբաժին քո: Երանի թէ ընդ շունս, եւ մի' ընդ քնամարտսն. շնութիւն եւ պոռնկութիւն` թէպէտ եւ աղտելի եւ գարշելի անուանք եւ գործք են, եւ յաւիտենից տանջանացն վրիժապարտք, այլ 'ի մարդկանէ առ մարդիկ են մեղքն, եւ 'ի ծառայից առ ծառայակիցս. բայց ընդ աստուծոյ մեղանչել` անցանէ քան զամենայն մեղս. որպէս եւ այն յանցանք սաստիկ են, զոր տն ոք յանցանիցէ` քան թէ ծառայակցին. նոյնպէս յորժամ ընդ աստուծոյ ոք մարտնչիցի, այն մեղք դաժն են քան զամենայն մեղս: Ընդէ՞ր լինիս զովող որդիդ աստուածպաշտութեան ընդ որդիս կորստեան. եթէ տեսանէիր զոք ընդ պատուհասիւ թգաւորի, եւ 'ի դիպահոջ յարքունի երեսաց, մի թէ կամէի՞ր ընդ նմա բարեկամութիւն խառնել. ո՞չ ապաքէն թէեւ ունէիր իսկ բարեկամութիւն, եւ զայն եւս 'ի բաց քակէիր, զի 'ի պատժոցն ապրեսցիս:

Տեսցո՛ւք, թէ յորո՛ւմ վայրի հրեայք կայցեն, եւ յորո՛ւմ պայմանի քրիստոնեայք: Լո՛ւր սրբոյ աւետարանին. որ հաւատյ, ասէ, յորդի, ընդունի ըզկեանսն յաւիտենականս. եւ որ անհնազանդ լինի որդւոյ, չտեսանէ զկեանս: Կենդանիք ընդ չկենդանիս տօն առնեն: Զի՞նչ ինչ բարի խորհեցան հրեայք, զո'ր աստուածպաշտութեան կարգ անեղծ պահեցին, զի 'ի նոցանէն կարեւոր հաստատութիւն եկեղեցոյ գեղեցիկ կարգս յաւելուցուս. չլսե՞ս մարգարէին` որ ասէ, թէ դուք տունդ Իսրայէլի զամենայն մանկութիւնս ձեր կամակորեցէք, եւ ստեցէք զճշմարտութիւնն. քանզի ուրացան զաստուածպաշտութիւն, եւ վաճառեցին, քնզի չառին 'ի միտ: Նա` եւ զգինին իսկ չպահեցին անարատ. ո՞չ առաջին իսկ ամբաստանութի այն է զնոցանէ յԵսայեայ մարգարէէ. վաճառականք քո, ասէ, խառնեն ջուր ընդ գինի: Երանի~ եթէ եւ այժմ հերձուածողքն ջուր ընդ գինի խառնէին, եւ ո'չ զաստուած ընդ արարածս: Տե'ս գրով իսկ ամբաստանութիւն մարգարէիցն զհրէիցն, զոր եւ առաքեալքն յայտ յանդիման քարոզեն: Լո՛ւր մեծի քարոզին Պաւղոսի, որ գրէ առ թեսաղոնիկեցիսն. ո'չ կամիմ ասէ, եթէ անտեղեակ իցէք եղբարք, զի եւ դուք զնոյն չարչարանս կրեցէք 'ի ձերոց ազգականաց, որպէս եւ եկեղեցին աստուծոյ 'ի հրէից անտի. 'ի հրէիցն` որք զտէր Յիսուս սպանին, ր զիւրեանց մարգարէսն եւ զմեզ հալածեցին, որ եւ աստուծոյ յաչաց ելին, ր մարդկան հակառակ կացին: Որք ընդ անչափ պատուհասիւք են, նոցա հաղորդակի՞ց լինիս: Առ յնպիսիսն ասէ Եսայի, թէ ա'յն է բաժին քո, եւ նոյն վիճակ ժառանգութեան քո:

Կամէի ուսանել 'ի նոցանէն, թէ ընդէ՞ր իսկ բնաւ զտօնն առնիցեն, վասն որո՞յ յուսոյ. որէ զապաշխարութիւնն 'ի միջոյ բառնան, զմէ՞ պաշտիցեն զզուր եւ զընդունելայն եւ զանհանճարից պաշտօնն. անյոյս յապաշխարութենէ առնեն, որ քան զամենեսին կարօտ են ապաշխարութեան. կեղով վառեալք` եւ զբժիշկն ուրանան: Անուն կաթարոսաց առեալ շրջեցուցանեն. որ է սրբոց. եւ ո'չ մարմնով եւ ո'չ մտօք ունին սրբութիւն: Չի'ք ինչ որ այնպէս զայրացուցանէ զաստուած, եւ 'ի ցասումն ածէ, եւ պատժապարտ մեծաց տանջանաց առնէ, որպէս յորժամ անձին ոք սուրբ անուն յորջորջիցէ. թէպէտ եւ յամենայն մեղաց սուրբ իցէ, պարտի զանձն 'ի մեղաւորաց կողմանէ հաշուել: Լո՛ւր սրբոյն Յովհաննու, որդեակք եթէ մեղանչեմք, չեմք յայ. եւ դարձեալ, թէ որ զչարիս գործէ` չէ յայ: Յորժամ ետ խրատ չմեղանչել, ապա զճշմարիտն 'ի մէջ բերէ. որ ասացն, թէ որ մեղանչէ` չէ յայ, խոնարհագոյն եւս իջեալ` ասէ նոյն. եթէ ասեմք, եթէ ո'չ մեղաք, ստեմք: Եւ զգուշութեան խրատ ետ, եւ զորութիւնն ո'չ ուրացաւ. հայեցաւ 'ի վարդապետութիւն ճշմարտութեանն, ետես եւ զմտացն դիւրամէտ ոտնառութիւնն: Իսկ այժմ թշնամիք աստուածպատուութեան տօնս առնեն, եւ հաւաստիս գործոց պահանջեն. եւ յամենայն հաստատութենէ վրիպեալ են:

Կամէի եւ ես առ ձեզ` որ քրիստոսաերքդ եք, յուզել այնպիսի ինչ բանս, եւ ցուցանել թէ 'ի զուր է այն հակառակութիւն, ընդունայն կարծիք: Յորժամ յեկեղեցւոյ կարգաց ոք 'ի բաց ելանէ, չկյ յակաստանի. այլ առ եւ գնաց առնէ զնա մոլորութիւնն, որպէս յորժամ յործանք գետոց` որ 'ի ծով մտանիցեն: Զի՞նչ յայտ զատիկն եւ տօնն առնիցեն, զի՞նչ յաւուր տօնին կատարեսցի. ո՞չ ապաէեն Քրիստոսի չարչարանաք եւ յարութիւն քարոզի. փրկութիւն աւետարանի աշխարհի, ամենայն հոգիէ աստուածեղէն բանիւն լուսաւորին: Եւ արդ զիա՞րդ. 'ի միում աւուր 'ի տարւոջն միա՞յն ունիմք զայն կնիք եւ զառհաւատչեայ աստուածպաշտութեան. եւ չիցէ յամենայն կիւրակէի զատիկ եկեղեցւոյ. եւ մի թէ այն այլ զենումն իցէ, եւ այս այլ. մի թէ այլ վայելչութիւն խորհրդոց 'ի զատկի իցէ, եւ այլ 'ի կիւրակէի, եւ 'ի չորեքշաբթու, եւ յուրբաթու: Քանիցս անգամ եւ առնիցես զյիշատակս չարչարանացն Քրիստոսի զատիկ առնես: Զառաջինն` միանգամ լինէր զենումն գառանց 'ի տարւոջն. իսկ Քրիստոսի պատարագ հանապազ մատչի: Վասն որոյ եւ կենարարին յայտ արարեալ, թէ խորհուրդն չծառայէ  ժամանակաց եւ աւուրց, կամ ամսոց եւ տարեաց, ասէ ցաշակերտսն. քանիցս անգամ եւ ուտիցէք զհացս զայս, եւ ըմպիցէք զբաժակս զայս, զիմ մահ պատմեսջիք: Արդ` ո՞ առնիցէ զայն տօն: որ զնոյն խորհուրդ կատարեսցէ, հանապազ զատիկ առնիցէ:

Եւ եթէ հանապազ ասեն` խորհուրդն կատարին, զի՞նչ պէտք նոր տօնին իցէ: Բազում ինչ. բազում անգամ տուաւ յայ 'ի մխիթարութիւն մարդկեղէն բնութեանս եւ տկարութեան այսպիսի ինչ. հանապազ աստուծոյ խորհուրդն անշարժ եւ հաստատուն կայ, եւ սեղանն, եւ քահանայք, եւ պատարագք, եւ պաշտամունք, եւ ամենայն ինչ` որ յանուն նորա կատարի: Բայց քանզի ետես զմրդկան տկարութիւնս աստուած, եւ ընդ երկրաւոր իրս խառնեալ, եւ պէսպէս պղծութեամբք խառնակեալ, կարգեաց այնմ հնարս սրբովք առաքելովքն` զտօնն զատկաց. զի որ ազմենայն ժամանակս ընդ մեղս զգածեալ իցէն, եւ ընդ երկրաւոր կարիս բեւեռեալ, եւ չկամիցի նայել ընդ լոյս աստուածպաշտութեանն, գէթ անուամբ տօնին ակն ածիցէ, եւ յիշատակաւ կենարար չարչարանացն պատրաստեզցէ զանձն ճաշակել 'ի սրբութեանցն:

Տօնք վասն բազմաց 'ի մի վայր ժողովելոյ են. այլ սրբոց հանապազ տօնք են: Զի՞նչ իցէ տօնք սրբոց. զաստուած օրհնել. ապա ուրեմն որ հանապազ օրհնեսցէ` ցանկ տօնս առնէ. եւ լո՛ւր Դաւթի` որ ասէ, օրհնեցից զտէր յմենայն ժամ, հանապազ օրհնութիւն նորա 'ի բերան իմում: Որ ցանկ օրհնէ` միշտ տօն առնէ: Զատկացն, եւ կացրդիցն, եւ ամենաժողով տօնից անուն զբազմաց 'ի մի վայր գումարելոյ յայտ առնէ, առ զխաւարեալս լուսաւորելոյ, առ զմոլորեալս դարձուցանելոյ, առ զկամակոր գնացս ուղղելոյ, առ 'ի զմեռեալս եւ զթաղեալս յարուցանելոյ, եւ ամենեւին ամենայնի շինած անդամոցն Քրիստոսի լինելոյ: Այլ չեն ինչ զարմանք, որ եկեղեցւոյն ճեղքեցանն` զի եւ 'ի տօնէն մեկնեսցին. զի թէ 'ի մէնջ էին, ապա ընդ մեզ էին: Այլ ապականիչ տօնն 'ի հաւատացելոց յնդիմանեսցի. եւ մեր տօնն յիւրում ժամանակի պայծառասցի. ո'չ որպէս թէ ժամանակաց շնորյքն ծառայեսցեն. զի ամենայն կարգք եւ յօրինուածք յեկեղեցւոջ տնկեսցի; Եկեսցո՛ւք այսուհետեւ 'ի կարգ ճառին. բարբառեսցուք եւ քարոզեսցո՛ւք, ո'չ իբրեւ անձանց ինչ զքարոզութին համարել, այլ սրբոյ հօրս հարկանել զսպասաւորութիւն, զդանդաղեալ զհայրենի բարբառոյն հատուսցուք զպարտս: Զայս ասեմ, զի մի' ոք անտեղեակ իրացս, եւ մեղադիր լինիցի, եթէ զհայրենի վարդապետութեանն ժամանակս յանձինս ինչ կորզիցեմք. զի մեք որպէս հրաման առնումք, զայն առնեմք, եւ զհայրենի կամաց զհետ երթամք 'ի հարկէ:

Երէկ մեզ եղբարք առաջի կայր սակաւ ինչ զսկզբան աւետարանին զաստուածխօսութիւնն աւետարնել եւ ճառել, եւ ցուցանել` թէ զի՞նչ յայտ դիտաւորութիւն մտաց բանիցն առնիցէ: Յոհաննէս ասէ, թէ 'ի սկզբանէ էր բանն. եւ չասաց` թէ 'ի սկզբանէ էր որդի, կամ միածինն: Ամրացոյց զմիտս լսօղաց, թէ գուցէ առ չկարութեան մտաց աստուածխօսութեանն մարդկեղէն կարծեօքն աստուածեղէն ծնունդն աղարտեսցի: Քանզի առ մեզ յորժամ ծննդեան ճառք լինիցին, հօր եւ մօր կարծիք գան 'ի մէջ, եւ մարմնոյ թանձրութիւն, եւ կարեաց պատճառք, թաքուցանէ նախ զորդւոյն անուն, եւ ընծայեցուցանէ զբանին յորջորջումն, զի բնին յորջորջմամբ` զանկարեկան ծնօղին եւ ծննդեանն մեկնեսցէ: Եւ զի դարձեալ վերստին կրկնեցից, բան կոչէ, զի ցուցցէ` թէ չէ ընդ կարեօք ծնունդն:

Եւ առ աստուած էր, ասէ, զի զանբաժին պատուոյն յայտ առնիցէ: Ասաց, թէ առ աստուած էր, եւ ընծայեցոյց` զի աստուած է. ապա եւ զարարչութիւնն 'ի մէջ բերէ, եթէ ամենյն ինչ նովաւ եղեւ. յանդիմանեսցի' զուր աշխատութիւն վիճողացն, որք 'ի ձեռն նորա եւ նովաւ ասելոյն` նուազութիւն պատուոյ միածնին կամին կազմել:

Այլ թրեւս ասիցէ ոք. գրեսջի'ր թէ հերձուածողքն պահանջեցին, եւ չկարիցեն ասել, թէ զի՞նչ 'ի ձեռն նորայն իցէ, եւ զինչ նովաւն. դու` որ եկեղեցականդ ես, մեկնեա', զի'նչ 'ի ձեռն նորայ իցէ, եւ զի'նչ նովաւ: Ածեղէն գիրք չարկանեն 'ի կիր զբանս արուեստականաց, եւ չծառայեն մարդկեղէն մտաց կազմածոյ. քանզի չեն արիստոտելական խրատք, եւ ո'չ պղատոնական խտիրք, այլ միամիտ հւատք անխարդախ եւ անխորամանկ, եւ լի բազում ազատութեամբ: Յորժամ 'ի ձեռն նորա, եւ նովաւ, զայն ասէ, թէ 'ի նմանէ, ամենայն ինչ 'ի ձեռն նորա. զի՞նչ իցէ 'ի ձեռն նորա. այն իսկ է` թէ 'ի նմանէ: Յորժամ ասէ, բղխեսցեն ջուրք, եւ հանցէ երկիր, մի թէ զջուրն եւ զերկիր արարիչ կոչէ. եւ կամ յորժամ Պաւղոս ասէ, թէ առաջին մարդն յերկրէ հողեղէն, մի թէ արարիչ իցէ երկիր. եւ յորժամ ասէ, ո'չ եղեւ այր 'ի կնոջէ, այլ կին յառնէ, միթէ կնոջ ա՞յրն իցէ: Տեսանե՞ս, զի նիչ նմանէն ոչ ամենայն ուրեք արաչին է դիպող, այլ եւ նիւթոյ ինչ` որ 'ի միջի կայցէ: Եւ յայտ է թէ նովաւ եւ 'ի ձեռն նորա` ասել զկենարարէն, ո'չ իբրեւ զնիւթ ինչ 'ի գործ ածեալ ցուցանէ, այլ զչգոյն 'ի գոյ հաստատեաց, եւ զչէն 'ի յէ կոչեցեալ: Ո'չ որպէս նիւթն եւ ատաղձ արուեստաւորացն իցէ, նոյնպէս եւ աստուծոյ կամքն, եւ ո'չ եթէ էութիւն այ. քանզի ո'չ եթէ յէութենէն աստուծոյ ելանեն գործքն, այլ կամքն կացուցանեն զչէն յէ, եւ զչգոյն 'ի գոյ. կամի, եւ ամենայն ինչ լինի. ակնարկէ` եւ ամենայն ինչ ունկնդիր լինի:

Եւ արդ` յորժամ 'ի նմանէն ասիցէ, փոխանակ ասելոյն, թէ 'ի կամացն հօր. եւ յորժամ 'ի ձեռն նորա եւ նովաւ, այն իսկ է` թէ 'ի զօրութենէն որդւոյ: Եւ զի զայս պատճառս 'ի բաց մերժեսցէ յայնցանէ` որ պատճառս մեղաց պատճառին, ասէերանելին Պւղոս. ո' գիտաց զմիտս տն, կամ ո' եղեւ նմա խորհրդակից. կամ ո' ետ նմ փոխ, եւ առնուցու զփոխանորդն, զի ամենայն ինչ 'ի նմանէն եւ 'ի ձեռն նորա: Եթէ նուազութիւն ինչ, 'ի ձեռն նորայն, ցուցանիցէ, եւ առաւելութիւն պատուոյ, 'ի նմանէն, զիա՞րդ իցէ, զի աստ զերկոսին զմիոջէ ասիցէ. միթէ զանխառնս ինչ խառնիցէ, եւ առաւելութիւն պատուոյ, 'ի նմանէն, զիա՞րդ իցէ, զի աստ զերկոսին զմիոջէ ասիցէ. միթէ զանխառնս ինչ խառնիցէ: Զումէ՞ համարիցին ասացեալ զամենայն ինչ 'ի նմանէ եւ 'ի ձեռն նորա. զհօրէ՞, թէ զորդւոյ: Եթէ զհօրէ, ահաւանիկ եւ զհօրն` 'ի նովաւն, եւ 'ի ձեռն նորա իջուցին, եթէ սպասաւորութիւն է նովաւն. եւ 'ի ձեռն նորա գուշակեցին, կարի թշնամանք իցեն ասել զհօրէ զ'ինմանէն, եւ նովաւ, եւ 'ի ձեռն նորա. քանզի չմարթի միումն` տէր լինել եւ սպասաւոր: Իսկ զորդւո՞յ իցէ ասացեալ. ահաւասիկ չկայ միայն 'ի ձեռն նորայն եւ նովաւ, այլ 'ի նմանէն. եւ չկարէ մին` սպասաւոր եւ ինքնագործ լինել: Այլ զի զմեր ցնորսն 'ի բաց պարզեսցէ, 'ի միոյ դէմս գումարեաց զերկոսին. զի ուսանիցիս, թէ բանք զայ բնութիւն չբաժանեն, այլ 'ի նմանէն, եւ նովաւն, ր 'ի ձեռն նորա, եւ 'ի նոյն, զմիոջէ ասէին. երբեմն զհօրէ, եւ երբեմն զորդւոյ:

Եւ քանզի բազում անգամ զորովն, եւ 'ի ձեռն նորա` յեղյեղուն, եւ այնու իմն սպասաւորութիւն եւ նուաստութիւն եւ փոքրկութիւն համարին որդւոյ, հարկ է ժողովել եւ դնել առաջի ձեր բանս մարգարէականս: Երանելին Յովսէփ մինչդեռ 'ի բանդին էր, որ պարտեաց ցածութեամբն զամենայն չարիս, ետես անդ զներքինիս փարաւոնի արքայի տրտում երեսօք, որոց դէմքն զթախիծ սրտիցն յայտ առնէին. ընդէ՞ր եք այսօր, ասէ, տխուր երեսօք: Երազ տեսաք, ասեն, եւ չք ոք որ մեզ մեկնիցէ: Եւ առ այն զի՞նչ երանելին Յովսէփ. ասացէ'ք, ասէ, զերազն. եւ չասաց` թէ յայ է մեկնութիւն նորա, այլ թէ 'ի ձեռն այ: Թէ այնպէս իցէ, դու ճոխանաս, եւ աստուած սպասաւո՞ր լինի. ո՞չ ապաքէն 'ի ձեռն նորա իցէ մեկնութիւնն. որում պա'րտ էր ասել` թէ յայ է. դու՞ ինչ 'ի ձեռն աստուծոյ եւ ավ խօսիցիս, թէ աստուած 'ի ձեռն քո եւ քեւ: Եւ արդ մի' ծառայեսցես բանիցն տկարութեան, աստուծոյ շնորհացն լուր եւ հին կտակարանացն: Ա'յս են պատգամք եւ պատուիրանք, զոր պատուիրեց Մովսէս ծառայ տն 'ի հրամանի տն, եթէ հրամանքն 'ի ձեռն Մովսէսի: Մ'իտ դիր, ա'յս են, ասէ, պատգամք եւ պատուիրանք զոր պատուիրեաց Մովսէս. եւ չասաց, թէ աստուած 'ի ձեռն Մովսէսի, այլ թէ Մովսէս 'ի ձեռն այ:

Ասաց բան, կոչեաց եւ աստուած, անունեաց եւ արարիչ. եւ առ սակաւ սակաւ գայ հանդարտ եւ յորդւոյ միածնի յորջորջումն: Ամենայն ինչ, ասէ, նովաւ եղեւ. զարարչութիւնն քարոզէ. եւ առանց նորա եղեւ ո'չ ինչ յեղելոցն, եւ ո'չ յանարար բնութենէն: Յիշէ՞ք զառաջին զբնսն, զոր ասացաք, եթէ գիրք ըստ իրաց ինչ որ առաջի կան` խօսին ինչ ակնարկելով. զի հերձուածողաց աշակերտքն` որ ընդ հոգւոյն սրբոյ տան պատերազմն, զամենայն ինչ նովաւ եղեւ` եւ 'ի հոգւոյն սրբոյ առնուն հայհոյութիւն: Ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, ամենայն որ ինչ եղեւ, եւ որ անարար բնութիւնն: Մի թէ յորժամ ասիցէ կենարարն, եթէ ամենեքին որ յառաջ քան զիս եկին` գողք էին եւ աւազակք, զՄովսէս գո՞ղ բամբասեսցես, եւ զԵսայի աւազա՞կ. ո՞չ ապաքէն զնոսա կոչէ գողս եւ աւազակս, զորոց բանքն էին:

Ամենայն ինչ նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա եեւ եւ ո'չ ինչ որ ինչ եղեւն. նովաւ կեանք քր: Ասաց, թէ բան է, եւ կոչեաց աստուած, եւ թէ առ աստուած էր, եւ անուանեաց արարիչ. յորջորջէ եւ կեանք, զի որ արարիչն է, ապաքէն եւ կենարար է. չմարթի թէ արարիչ իցէ, եւ կենդանական զօրութիւն արարածոց չտայցէ: Կեանք էր, քանզի զկենդանական եւ զլուսաւորիչ շնորհս ունի. զի որ ինչ հաստատեցի, կենաց կարօտ է, եւ կենդանութեան լուսոյ եւ ո'չ 'ի լոյս վայելել առանց կենաց. վասն այնորկ 'ի նոյն յարէ, թէ կեանք էր, եւ կեանքն էր լոյս մարդկան:

Եցոյց զարարչական զօրութիւնն` զկենդանարարն եւ զլուսաւորիչ. ապա ասէ, եղէ այր մի առաքեալ յայ, անուն նորա Յովաննէս. ուր աստուծոյ ճառք իցեն` անդ` էր նա, եւ ուր մարդոյն` եղեւն: Սա եկն 'ի վկայութիւն վկայել վասն լուսոյն, զի ամենեքեան հաստատեսցին նովաւ: Բոյցս գտանէ հերձուածողն. տեսանե՞ս, ասէ, զի նովաւն սպասաւորութեան գուշակ է, քանզի մարգարէիւքն իսկ լինի հաւատարիմ աստուած: Բայց տե'ս, թէպէտ եւ մարդկան բնութիւնն ընդ օրինօք հնազանդել կայ, եւ ընդ տէրունի սպասուն, սակայն աստ որովն` ո'չ սպասաւորութիւն ինչ յայտ առնէ, այլ զազդումն եւ զքարոզութիւն մարգարէիցն. քանզի կամայ, եւ ոչ ակամայ լինէր վկայն լուսոյն: Ապա եթէ 'ի կարի ինչ 'ի խժդան եւ յախորտի կայցեն, եւ զորովն եւ 'ի ձեռն նորա` սպասաւորութեան նշանակ համարին, լուիցեն Պաւղոսի` որ ասէ, հաւատարիմ է աստուած` որով կոչեցարուք 'ի հնազանդութիւն որդւոյ նորա. եւ ո'չ եւս որովն, եւ 'ի ձեռն նորա` յորդւոյ առ հայր, այլ 'ի հօրէ առ որդի:

Յաշխարհի աստ էր, ասէ, եւ եկն յաշխարհս. եւ քանզի ասաց թէ եկն յաշխարհ, զի մի' ոք վայրական փոփոխումն զանմարմնոյն կարծեսցի, ասէ. էր յաշխարհիս, եւ եկն յաշխարհ: Զիա՞ր ասեն, եթէ զոր հայրն սրբեաց, եւ առաքեաց յաշխարհ: Առաքելութիւնն ո'չ տեղական ինչ փոփոխումն, այլ զտնտեսութեանն յայտնութիւն ցուցանէ. եւ թէ զիա'րդ իցէ` լո՛ւր. ուստի երեւի ցորեան, ուստի՞ գայ գինի, ուստի՞ ձէթ. ո՞չ ապաքէն յերկրէ: Իսկ ընդէ՞ր ասէր աստուած, եթէ ահաւասիկ առաքեմ ձեզ ցորեան, եւ գինի, եւ ձէթ: Եթէ ցորեան առաքեալ ո'չ յերկնից գայ, այլ յայտնութեամբ բուսոյն ցուցանէ զառաքելութիւնն. իսկ դու զարարիչն անմարմին, զէն 'ի ճշմարիտէէն, եւ զգոյ 'ի ճշմարիտ գոյէ` վայրագան փոփոխմա՞մբ կարծես առաքեալ, եւ ո'չ տնտեսական յայտնութեամբն: Զի թէ որդի տեղաց 'ի տեղիս առաքեցաւ, ապա եւ հայր անդ միայն 'ի վեր մնաց, եւ որդի այսր եւեթ 'ի խոնարհ եկն. ո; չ, յերկինս որդի էր, եւ ո'չ յերկրի: Մի'տ դիր հաստատութեամբ. եթէ բանին ծառայիցես, եւ այնպէս զորդւոյ առաքելութիւն իմնայցես որպէս թէ մեկնեալ ինչ յառաքելոյն իցէ, ամենեւին իսկ հարկ լինիցի առաքելոյն յերկնից` յերկրի եւեթ լինել, եւ զատանել յերկնից, առաքչին չլինել յերկրի, այլ յերկինս սահմանեալ: Եւ ո՞ ոք այնպէս ամբարիշտ եւ անօրէն կայցէ, եւ աստուածամարտ լեզուս խարտիցէ, մինչ զհայր յերկինս եւէթ սահմանել, եւ զորդի յերկրի միայն փակել:

Կամի՞ս ճշմարիտ աստուածխօսութիւն ինչ ուսանել, ո'չ վայրապար ասացեալ, այլ 'ի գրոց վկայեալ. եւ զի առաքեցաւ որդի, եւ կաց մնաց 'ի բարձունս. եւ վերացաւ յերկինս, եւ ընդ մեզ է: Ո'չ եթէ իմ ինչ բանք են, այլ նորին կենարարին: Զոր հայր, ասէ, սրբեաց եւ առաքեաց. եւ այնպէս իմն թուի թէ մեկնեցաւ յառաքչեն. եւ զիա՞րդ որ առաքեցաւն` ասէ թէ ես 'ի հայր, եւ հայր յիս. եւ դարձեալ` թէ որ առաքեացն զիս հայր, ընդ իս է: Եթէ ընդ քեզ իցէ, ապա չառաքեցար միայն, այլ ընդ նմին առաքեցար: Եթէ մարմնական առաքելութեամբ առաքեալ զնա իմանայցես, զիա՞րդ զառաքչէ զհօրէ ասիցէ, թէ ես 'ի հայր, եւ հայր յիս. եւ դարձեալ` թէ որ յղեացն զիս, ընդ իս իցէ: Զի մի' յորժամ լուիցէ ոք, թէ որ առաքեացն զիս` ընդ իս է, զօրութիւն ինչ ազդական համարեսցի, եւ ոչ` զբուն իսկ զհայր, յայլում վայրի լուսաւորէ զբանն. հայր, ասէ, որ յիս բնակեալ է` գործէ զգործս. որ յիս բնակեալ է, եւ ո'չ որ յիս ազդեցութիւնս գործ է:

Եկն յերկնից եւ մնաց անդէն յերկինս. վերացաւ յերկրէ, եւ չմեկնեցաւ յերկրէ. եւ զի չէ իմ բանս, լո՛ւր իսկ նմին տն. ելանեմ, ասէ, առ հայրն եւ առաքեմ առ ձեզ զհոգին սուրբ. ելանեմն անջրպետութիւն ցուցանէ, եւ առաքեմն չանջրպետութիւն: Զի մի' ոք զըստ մարմնոյն վերանալն` աստուածութեանն փոփոխումն համարեսցի, պատուիրէ աշակերտացն. երթա'յք աշակերտեցէ'ք զամենայն հեթանոսս, մկրտեցէ'ք զնոսա յանուն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ. եւ ահաւասիկ ես ընդ ձեզ եմ զամենայն աւուրս մինչեւ զվախճան աշխարհի: Զի ի՞նչ իցէ` ւնդ ձեզ եմ: 'Ի բարբառոյն իսկ ճանաչեմք զբանն. 'ի մարգարէսն որ յայնժամ խօսէր, եւ այժմ զօրութիւնս գործէ: Երթ'յք եւ աշակերտեցէ'ք զամենայն հեթանոսս, եւ ահաւասիկ ես ընդ ձեզ եմ: Ո՞վ իցէ` որ զայն ասաց. յա'յտ է, թէ այն` որ 'ի ձեռն Անգէի մարգարէի խօսէր. այժմ զօրացի'ր դու Զորոբաբէլ, ասէ տէր, եւզօրասցին ձեռք ժողովրդեան իմոյ, եւ գործեցէ'ք 'ի տան իմում, զի ես ընդ ձեզ եմ, եւ ոգին իմ կայ 'ի միջի ձերում:

Ամենայն ուրեք աստուած, եւ ընդ ամենայն հաւատացեալս. 'ի մէջ հաւատացելոց հայր, 'ի մէջ հաւատացելոց որդի, 'ի մէջ հաւատացելոց եւ հոգին սուրբ: Եւ թէ զիա՞րդ 'ի մէձ հաւատացելոց հայր, լո՛ւր մարգարէին` որ ասէ. ուրա'խ լեր եւ ցնծա դուստր Սիովնի, ցնծա եւ բերկրեաց յամենայն սրտէ քումմէ, զի եբարձ տէր 'ի քէն զրկանս քո, եւ փրկեաց զքեզ 'ի ձեռաց թշնամեաց. թագաւորեսցէ 'ի միջի քում. թագաւորեսցէ տէր 'ի միջի քում, եւ ո'չ եւս տեսցես զչարիս: Ահաւասիկ ցուցաւ հայր թագաւորեալ 'ի մէջ հաւատացելոց: Եւ որդի զի՞նչ. ուր իցեն երկու կամ երեք ժողուեալ յանուն իմ, անտ եմ եւ ես 'ի մէջ նոցա. 'ի մէջ հայր, 'ի մէջ որդի, 'ի մէջ եւ հոգին սուրբ. զի ես ընդ ձեզ եմ, ասէ տէր ամենակալ, եւ հոգին եկաց 'ի միջի ձերում: Զի բաժանես զանբաժինսն. հիմ քակես զանքակսն: Զի մարմնոյն ասեմ` որ միացոյց ընդ իւր. եւ չիշխէ ոք ասել` թէ 'ի զատ իցէ: Գիտեմ զի երբեմն խօսեցայ 'ի սոյն ճառ, այլ չէ պարտ ընդ առաջինս հայել, եւ թողուլ 'ի դէպ ժամանակի զվարդապետութիւնն. զի ո'ճ վասն այնորիկ, ինչ բանք են` ընդ նոյնս չանցանել, այլ 'ի նոցունց չհեռանալ:

Ասեն հերձուածողացն աշակերտքն, թէ տե'ս զիա'րդ ընդ մեզ ունի որդի զհանգիտապատիւ զուգականութիւն: Ելանեմ ես առ հայր իմ եւ առ հայր ձեր, աստուած իմ եւ աստուած ձեր. տե'ս, զիա'րդ որդի` աստուած իւր կոչէ զհայր:   Եւ արդ նախ քան զամենայն պարտ է դիտել, զի միածին բնն, անչարչարելի էութիւնն, անեղծ եւ անփոփոխական զօրութիւն, առ զիւր ստեղծուածն, եւ ինքեան զմարմինն միացոյց. ո'չ ինքն 'ի նուազութիւն իջեալ, այլ զնորա նուազութիւնն առաւելութիւն հանեալ: Եւ տե'ս զիա'րդ զերկնւոր փոփոխմունս ընդ մարդկութենէ գործէ. քանզի որ փոխանակիցե ոք, տայ եւ առնու. առ մարմին 'ի մէնջ, եւ ետ մեզ հոգի իւրմէ: Որպէս դու, որոյ աստուած եւ տէր գոյ, չիշխէիր զաստուած հայր կոչել, եթէ չէիր զհոգին 'ի նմանէ առեալ, նոյնպէս եւ որդի ոչ զհայր աստուած իւր կոչէր, եթէ չէր մարմին 'ի քէն առեալ: Քանզի գիտէեւ կենարարն, եթէ ո'չ նոյնգունակ հայր նորա եւ հայր մեր, եւ ո'չ ըստ նմին օրինակի աստուած նորա եւ աստուած մեր, բաժանէ զանուանսն. առ հայրն իմ, եւ առ հայր ձեր. քանզի ա'յլ ազգ իմ է, եւ ա'յլ ազգ ձեր. եւ առ աստուածն իմ, եւ առ աստուած ձեր. քանզի այլազգ ձեր աստուած է, եւ յլ ազգ իմ: Վասն առ 'ի ձէնջ մարմնոյն` եղեւ իմ հայր աստուած. եւ վասն առ յինէն հոգւոյն` աստուած եւ հայր աշխարհի եղեւ . ո'չ ինձ որդւոյ կարէկ հայր աստուած կոչել, եթէ չէր իմ առեալ զմարմինն. եւ ո'չ ձեր հնար ինչ էր զաստուած հայր կոչել, եթէ չէր առեալ զհոգին: Եւ վկայէ Պաւղոս. զի էք, ասէ, որդիք, առաքեաց աստուած զհոգի որդւոյ, որ աղաղակէ 'ի սիրտս ձեր, աբբա, հայր: Ելանեմ ես առ հայրն իմ ըստ բնութեան, եւ առ հայր ձեր ըստ շնորհաց. առ աստուած ձեր ըստ բնութեանս, եւ աստուածն իմ ըստ մարմնոյս:

Յովհաննէս ասէ, թէ բանն մարմին եղեւ, եւ բնակեաց 'ի մեզ. եւ տեսաք զփռս նորա, զփառս իբրեւ զմիածնի առ 'ի հօրէ: Ընդէ՞ր, ասեն, զհոգւոյն չյիշեաց. զմէ՞ զորդւոյն աստուծոյ երեւեցաւ, եւ զհոգւոյն լռեաց: Զայն պարտ է իմանալ, եղբարք, եթէ ա'յլ կրօնք խորհրդականք են, եւ ա'յլ քրոզութիւն հրապարակի. առաքեալքն 'ի քարոզութեանն քարոզէին կրօնս, եւ զճշմարտութիւնն 'ի խորհուրդսն աւանդէին. քանզի չէր մարթ վստահ լինել 'ի համր լսելիսն, եւ մերկ զԵրրորդութեանն ճառս 'ի մէջ բերել: Մի'տ դիր զինչ ասէ Քրիստոս ցառաքեալսն. տակաւին բազում ինչ ունիմ խօսել ընդ ձեզ, զոր ո'չ կարէք այժմ հանդարտել: Առաքեալքն որ 'ի հրէից ծնեալ էին աստուածապաշտք` յաստուածապաշտ հաւատս, որ ընդ Քրիստոսի շրջէին, եւ զնշանսն աչօք իսկ տեսանէին, եւ զբանն աստուած 'ի մարմնի նկատէին, չյանդարտէին զամենայն միանգամայն լսել. իսկ նոքա զիա՞րդ 'ի հեթանոսաց, որք 'ի մեհենիցն, եւ յարենէ, եւ 'ի կռոց, եւ 'ի բազում աստուածոց այն ինչ զերծեալ էին, եւ կէսք չեւ եւս զերծեալ, իսկ եւ իսկ զբան տնտեսութեանն կարէին յայտնել:

Հոգէմարտն ասէ. ամենայն ուրեք գտանեմ զհօրէ եւ զորդւոյ յիշեալ 'ի գրոց, եւ զհոգւոյն լռեալ. եւ նախ կենարարն իսկ, եթէ ոչ գիտէ զհայր, եթէ ոչ որդի. եւ ո'չ զորդի, եթէ ոչ հայր. մի' թէ ասա՞ց, հոգին սուրբ: Ո'չ ոք գիտէ զորդի, եթէ ոչ հայր. եւ ո'չ զհայր, եթէ ո'չ որդի. եւ չյարեաց զհոգին ընդ հօր եւ ընդ որդւոյ. արդ զիա՞րդ կարիցէ 'ի նմին աստուածութենէն համարել, որ չէն, որ չէն բաւակ ճանաչել զհայր: Եթէ աստ ճանաչելն որդւոյ սրեաց զքո լեզուդ 'ի հայհոյութիւն հոգւոյն, եթէ այլ ուր տեսանիցես ասացեալ, զի հոգին ճանաչէ զհայր եւ զորդւոյ չյիշէ, զի՞ գործես: Ո'չ ոք ել յերկինս, եւ ո'չ ոք ճանաչէ զհայր, եթէ ոչ որդի, այս բարբառ կենարարին է. եւ նոյն բարբառ 'ի Պաւղոսի խօսի. քանզի ասէ իսկ. եթէ զփորձ ինչ կամիցիք առնուլ զՔրիստոսի` որ ինեւս ընդ ձեզ խօսի: Եւ զի՞նչ ասիցէ բարբառն Քրիստոսի 'ի Պաւղոսէ: Ոչ ոք գիտէ զմարդոյն, եթէթ ո'չ հոգի մարդոյն. նոյնպէս եւ ո'չ զայ ոք գիտէ, եթէ ոչ հոգին այ: Եթէ անդ զհոգին 'ի բաց մերժեսցես, ապա եւ աստ զորդի մեկուսի քեցեսցես. ապա եթէ աստ առանց բաժանելոյ է որդի, եւ անդ առանց մեկնելոյ է հոգին: Նա եւ այլ ազգ եւս. երբեմն յիշէ զհօրէ միայն, եւ լռէ զորդւոյ եւ զհոգւոյ. եւ երբեմն յիշէ զորդւոյ միայն, եւ լռէ զհօրէ եւ զհոգւոյն. եւ երբեմն զհոգւոյն միայն, եւ լռէ զհօրէ եւ զորդւոյ: Դարձեալ անդրէն կրկնակի բազում անգամ յիշէ զհօրէ եւ զորդւոյ, եւ լռէ զհոգւոյն. յիշէ զորդւոյ եւ զհոգւոյ, եւ լռէ զհօրէ: Ուր յիշէ զհօրէ, լռիցէ՞ զորդւոյ:

Հարցանէին երբեմն առաքեալքն ցՔրիստոս. տէր ուսո' մեզ յաղօթս կալ: Ուսոյց զաղօթսն, եւ ասէ. այսպէս կացէք յաղօթս. հայր մեր որ յերկինս, սուրբ եղիցի անոն քո. եւ զայլն եւս մի ըստ միոջէ մինչեւ ցգլուխ աղօթիցն. եւ ո'չ զանձին եւ ո'չ զհոգւոյն յիշատակ բերէ անդ 'ի մէջ. ահաւասիկ հօր յիշատակ միայնոյ. եւ լռեալ զփառացն որդւոյ եւ զհոգւոյ. ո'չ ուրանալով ինչ, այլ վասն օգտի եւ խորհրդական ինչ դիտաւորութեան լռեալ առ անգամ մի զհոգւոյ եւ զորդւոյ: Հայր մերոր զերկինսդ ես. աստ յիշատակ հօր միայն 'ի մէջ մտանէ. եւ այլ ուր ինքն իսկ կենարարն` որ ուսոյց աշակերտացն առ հայր միայն կալ յաղօթս, տե'ս զի'նչ ասէ. զամենայն ինչ զոր եւ խնդրեսջիք յինէն` արարից ձեզ. եւ չբերէ 'ի մէջ զյիշատակ հօր. ո'չ եթէ առ զհայր ինչ ուրանալոյ, այլ առ 'ի հանգիտապատիւ ճոխութեանն ճառելոյ: Եւ այլ ուր զհոգւոյն միայն յիշէ, եւ լռէ զհօրէ եւ զորդւոյ. Յովաննէս մկրտեաց 'ի ջուր, բայց դուք մկրտեսջիք 'ի հոգին սուրբ: 'Ի հոգին սուրբ միա՞յն: եւ զի՞նչ յայտ աւանդութիւն խորհրդոյն առնէ, եթէ մկրտեցէ'ք զնոսա յանուն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ: Դարձեալ ասէ զհօրէ եւ զորդւոյ, եւ ռէ զհոգւոյն: Մի է, ասէ, աստուած հայր` յորմէ մենայն ինչ. եւ մի է տէր Յիսուս Քրիստոս` որով ամենայն ինչ: Քանզի ո'չ եթէ վասն կրօնից ինչ խօսք էին յայնժամ Պաւղոսի, այլ վասն բազում աստուածոցն 'ի միջոյ բառնալոյ: Ուսի'ր, եւ գտանիցես զլուծումն. որպէս եւ կենարարն ասէ, թէ քննեցէ'ք զգիրս, եւ ո'չ եթէ զխորհուրդս. մի' վստահ 'ի ցնորս խորհրդոցն լինիցիս, այլ լո՛ւր գրոյն. խորհուրդք, ասէ, մահկանացուաց երկեղացք են. զաղփաղփուն միտք նոցա: Եւ դարձեալ ասէ փրկիչն, թէ ծանիցեն զքեզ միայն ճշմարիտդ աստուած, եւ զոր առաքեցեր զՅիսուս Քրիստոս. եւ լռէ զհոգւոյն. եւ այլ ուր զհօրէ եւ զհոգւոյ, եւ լռէ զորդւոյ. ըստ վերնոյ վկայութեանն, թէ մտէ'ք գործեցէ'ք 'ի տան իմում, ասէ տէր ամենակալ, զի ես ընդ ձեզ եմ, եւ հոգին իմ կայ 'ի միջի ձերում. եւ ու՞ր իցէ որդի, քանզի ես, ասէ, եւ հոգի իմ: Եւ այլ ուր յիշէ Պաւղոս զորդւոյ եւ զհոգւոյ, եւ լռէ զհօրէ: Ոչ շունք, ասէ, եւ ո'չ պոռնիկք, ո'չ գողղք եւ ո'չ արբեցողք եւ ո'չ բամբասողք` զարքայութիւնն աստուծոյ ո'չ ժռանգեն. եւ դուք այնպիսի ոմանք էիք. այլ լուացարուք, այլ սրբեցարուք, այլ արդարացարուք յանուն տն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ 'ի հոգին աստուծոյ մերոյ. եւ ու՞ր իցէ հայր: Քննեցէ'ք, ասէ, զգիրս, եւ մի' քննէք զխորհուրդս:

Ասասցուք եւ իրս ինչ յայտնիս, որ զհերձուածողաց օրինազանցութիւնն յայտ առնէ: Առաքեալ ասէ. շնչաւոր մարդ ո'չ ընդունի զհոգւոյն, զի յիմարութիւն թուի նմա: Հեթանոսն չգայթակղի, քանզի յիմարութիւն համարի զքարոզութիւնն. հրեայն գայթակղէ 'ի Քրիստոսէ. եւ առ այն զի՞նչ ասէ Պաւղոս. մէք, ասէ, քարոզեսցուք զՔրիստոսի խաչ ելեալ, հրէից գայթակղութիւն, եւ հեթանոսաց յիմարութիւն: Ընդէ՞ր յիմարութիւն զքարոզութիւնն համարի հեթանոսն: Ասա' ցնա, թէ աստուած արար զՔրիստոս իբրեւ զմի յարարածոց, եւ չկռուի, այլ ասէ` կարօղ էր արարիչն. ասա', թէ ծնաւ, եւ ծաղր առնէ, եւեւ մորոսութիւն զբանն համարի. աստուած, ասէ, ծնանիցի՞, որ առանց կարեաց բնութիւնն է: Մի'տ դիր ընդ որպիսի'ս ունին բաժին հերձուածողք. հեթանոսք աղարտեն զչառս ծննդեանն իբրեւ զմորոսութիւն. եւ դու որոշես, եւ այլայլես զծնունդն, եւ փոխանակ զծննդեանն` արարած մուծանես. գտար ընդ հրեայս գայթակղեալ, եւ ընդ հեթանոսս զքարոզութիւնն մորոսոււի համարեալ: Մեք, եղբարք, չեմք հերձուածողք. չառնիմք զանժոյժ զխորհուրդն, այլ հաւտովք լուսաւորիմք:

Տեսանես զաստուած 'ի դէմս հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ քարոզեալ. մարգարէքն նախ քան զխորհուրդն` զխորհուրդն փառաւորեցին. եւ սու այլայլե՞ս զխորհուրդ մարգարէութենէն: Խօսէր աստուած մարգարէիւքն իբրեւ 'ի միոջէ երեսաց, եւ ընդ նմին ընծայեցուցանէր զգիտութիւն որդւոյ եւ զհոգւոյ: Եւ զի մի առ յապայ չքարոզեցին առաքեալքն, առ 'ի զհաւաստութիւն իրացն ցուցանելոյ` այսպիսի ինչ ասէ աստուած 'ի ձեռն Յովելեայ մարգարէի. եղիցի յաւուրս յետինս, ասէ աստուած. միտ դիր, զի աստ հոգւոց հաստնոց եւ մտաց ուշարարաց պէտք են` առ 'ի չմոռանալոյ զաստուածեղէն քարոզութիւնն. եւ եղիցի յաւուրս յետինս, ասէ աստուած, հեղից յոգւոյ իմոյ 'ի վերայ ամենայն մարմնոյ: Առ այժմ զանձնէ, եւ զհոգւոյ միյն ասաց. բայց մեկնելոց է եւ զորդւոյ: Եւ  զի՞նչ գործիցէ. քանզի չէ ժամանակ քարոզութեան, եւ ո'չ յայտնի կրօնից, այլ ծածուկ խորհրդոց, միջին իմն երեսս իբրեւ զառակ 'ի կցանի հարեալ` յառաջ մատուցանէ, եւ բազում բանս յեռու, եւ 'ի կատարածին ընծայեցուցանէ զգիտութիւն որդւոյ. զի մի', յայտնի զգիտութիւնն առնելով, պատճառք ինչ մեղաց 'ի մէջ մտանիցեն, այնոցիկ` որ ոչ կարիցեն զհանգամանս իրացն իմանալ` առ անգամ մի զանձնէ եւ զհոգւոյն յիշեցուցանէ. հեղից յոգւոյ իմմէ 'ի վերայ ամենայն մարմնոյ, եւ մարգարէասցին ուստերք ձեր եւ դստերք, եւ երիտասարսք ձեր տեսիլս տեսցեն, եւ ծերք ձեր երազս յերազեսցին: Եւ տե'ս, զիա'րդ մինչ դեռ զանձնէ եւ զհոգւոյն ասէ, մեզմով եւ զորդւոյ գիտութիւն ընծայեցուցանէ. եւ տաց նշանս 'ի վեր յերկինս, եւ յերկիր 'ի խոնարհ, արիիւն եւ հուր եւ մրրիկ ծխոյ. արեգակն դարձցի 'ի խխաւար, եւ լուսին յարիւն, մինչեւ եկեսցէ օր տն մեծն եւ երեւելի: Եւ քո չիցէ՞ օրն այն, այլ այլո՞յ տն. զի իբրեւ զայլմէ տնէ աւետիս իմն ասես. եթէ դու աստուած իցես` որ խօսիսդ, եւ 'ի քումմէ ոգւոյդ հեղուցուս, զիա՞րդ զայլմէ տեառնէ աւետիս տաս: Թէ յայտ իսկ է, զի զորդի որ յիւրմէն է, տէր կոչէ. մինչչեւ եկեալ  իցէ օր տեառն, որ մեծ է եւ երեւելի: Քանզի առաջին գալուստն հեզութեամբ եւ հանդարտութեամբ եղեւ, չասէ զայնմանէ, այլ զմեծէն եւ զերեւելւոյ, որ փառքն իսկ յայտնի են:

Եւ նորին յաջորդն զի՞նչ իցէ. եւ եղիցի, ասէ, ամենայն որ կարդասցէ զանուն տն, կեցցէ. եւ չասաց, թէ որ կարդասցէ զանուն իմ, կեցցէ: Եւ զի մի' բռնզբօսեալ յաղթութիւն ճշմարտութեանն կարծեսցի, զՊաւղոս 'ի միջի վկայ կարուցից: Զո՞ր անուն կարդասցուք, եւ կեցցուք: Ասէ Պաւղոս, լեզուն ճշմարտութեան, մեկնիչն պատգամաց մարգարէիցն. մի' թէ հրէից միայն իցէ աստուած, եւ հեթանոսաց ո՞չ. այո եւ հեթանոսաց. քանզի մի է աստուած` որ արդարացուցանէ զթլփատութիւնն 'ի հաւատոց, եւ զանթլփատութիւն նովին հաւատովք: Եւ այլ ուր, թէ ինքն աստուած մեծացուցանէ զամենեսեան որ կարդան առ նա. եւ եղիցի ամենայն որ կարդասցէ զանուն տն` կեցցէ:

Եւ զի յայտ լիցի, թէ 'ի Քրիստոս հանէ զբանն. մարգարէութիւնն ասէ, թէ ամենայն որ կարդասցէ զանուն տն` կեցցէ. եւ առաքեալ մեկնէ, թէ զիա՞րդ կարդասցեն առ նա` որում ոչն հաւատացին, եւ զիա՞րդ հաւատասցեն` որում ոչն հաւատացին, եւ զիա՞րդ հաւատասցեն` որում ո'չ լուան, եւ զիա՞րդ լուիցեն` առանց ուրուք քարոզելոյ, եւ զիա՞րդ քարոզեսցեն` եթէ ոչ առաքեսցին. որպէս եւ գրեալ է, թէ գեղեցիկ են ոտք աւետարանչացն զխաղաղութիւն, աւետարանչացն բարութեան: Եցոյց զանձն, եցոյց եւ զհոգին սուրբ, եցոյց եւ զորդի. եւ որպէս 'ի սկզբան մարգարէութեանն զանձնէ եւ զհոգւոյն գուշակեաց, նոյնպէս եւ 'ի կատարածին` որդւովն կնքէ զմիտս մարգարէութենէն. զի 'ի Սիոն լեռնէ, ասէ, եկեսցէ ապրեալն, եւ աւետարանեալքն, զոր կոչեաց առ իւր տէր: Աւետարանեալս, զաւետարանիչսն կոչէ, որք կոչեցան 'ի տնէն: Կոչեաց, ասէ, Յիսուս զերկոտասան առաքեալսն, եւ ետ նոցա իշխանութիւն 'ի վերայ դիւաց եւ այսոց պղծոց: Եւ այլ ուր, զի զհոգւոյն սրբոյ զարքունական, եւ զաստուածեղէն ճոխութիւնսն ցուցանիցէ, ասէ զՊաւղոսէ եւ զԲառնաբայ հոգին, թէ մեկնեցէ'ք ինձ զՊաւղոս եւ զԲառնաբաս 'ի գործ մի` յոր ես կոչելոց եմ զնոսա: Եւ այս մինչեւ ցայս վայր:

Եղիցի եւ հաւատացելոցն լուսաւորել, եւ հակառակորդացն պատկառել եւ դառնալ. չեն ինչ պետք աշխատութեան, պատկառեա' 'ի բանէն, ընկա'լ զփրկութիւն: Սպառնացաւ աստուած երբեմն 'ի ձեռն  մարգարէին` երուսաղէմացւոց, եւ ասէ. ահաւասիկ սատակեցից զնոսա, եւ արարից յոչինչ. եւ եղեւ իբրեւ ետես տէր եթէ զղջացան սիրտք նոցա, ասէ տէր ցայրն այ, տեսանե'ս զիա'րդ պատկառեցին. եւ ո'չ ես ապականեցից զնոսա: Եղիցի յաղօթս սրբոց հարցս եւ նոցա դառնալ, եւ մեզ հաստատել, եւ եկեղեցւոյ փառաւորել 'ի Յիսուս Քրիստոս 'ի տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: