Անձրեւոտ օրեր

ՍԻԶԻՓՈՍԵԱՆ ՏԵՍԻԼՔ

Վեց ամիս առաջ էր։

Բիրենեան լեռներու երկաթուղիին երկրորդական մէկ գիծին վրայ կը ճամբորդէի։ Շոգեկառքը միշտ կը բարձրանար, հետզհետէ աւելի մաքուր եւ աւելի յստակ օդ մը շնչել տալով ինծի։ Ու հաճելի զբօսանքով մըն էր, որ թոքերս կը լեցնէի անով, երբ կայարանէ մը՝ ծանօթ դէմք մը ներս մտաւ։ Յակոբն էր։ Գերմանիա, գերութեան մէջ ճանչցեր էի զինք։ Լաւ ընկերներ էինք եղած։ Երբ որ փախչելու գաղափարը տեղ գրաւեց միտքին մէջ, զայն գրեթէ հիւանդագին դարձնելով, օգնեցի իրեն ամէն ձեւով. եւ յաջող տուն էր հասեր։

—Ա՜հ, ըսաւ, ասանկ ալ հանդիպում։

Ու սկսաւ պատմե՜լ, պատմե՜լ…

—Ան ի՜նչ օրեր էին, եղբա՛յր, ի՜նչ օրեր, — կ՚ըսէր շարունակ, ընդմիջելով խօսքը։— Կը խորհէի՞ր թէ, ասանկ, սա լեռներուն մէջ իրարու պիտի հանդիպէինք կրկին։

—Է՜, կ՚ըսէր, ըսէ նայինք, ինչե՞ր ըրիր վերջը, ո՞ւր տեղերը գացիր։

Ու կը շարունակէր պատմել, առանց ինծի խօսելու առիթ տալու, հինէն, նորէն, բոլորը իրարու խառնած, մերթ ընդ մերթ ծունկիս զարնելով իր ծանր ձեռքը։ Ըսեմ անմիջապէս թէ Յակոբ կռփամարտիկ մըն էր։ Նախկին գերիներու հանդէսի մը կ՚երթար։ Նոյն օրը, կէսօրէ ետք, պիտի կռփամարտէր։ Սկսաւ կռփամարտի վրայ երկար ճառ մը, երբ… գնացքը ճամբայ ելաւ կայարանէն, այն գիւղէն՝ ուր ան պիտի իջնէր։

Խենթի պէս ոտքի ելաւ։ Պահ մը մտածեց վար ցատկել. բայց ուշ էր արդէն։ Գնացքը առած էր իր արագութիւնը։ Հետագայ կայարանը տասը քիլոմեթր հեռու էր։ «Տասը քիլոմեթր» կը մտածէր Յակոբ բարձրաձայն ու կը նեղուէր, կը մխիթարէր ինքզինք, նորէն կը խօսէր գերութեան, փախուստին եւ անկէ ի վեր անցուցած դժուարին կեանքին վրայ, առանց մոռնալու տասը քիլոմեթր քալելիք ճամբան։

—Հոգ չէ՛, կ՚ըսէր, վազելով մէկուկէս ժամ կը տեւէ… բայց առանց հանգչելու պիտի կռուիմ։ Կրնա՞ս երեւակայել, յոգնած, քրտնած… Ի՞նչ ընես, ուզես չուզես պիտի կռուիս։ Հոս գերութեան պէս չէ, պիտի աշխատիս որ ուտես։ Անգործ եմ, ամէն կիրակի գիւղ մը, քաղաք մը՝ գերիներու հանդէս կայ… Կե՛ր, խմէ՛, քանի մը հազար գրպանէ՝ մնա՛ս բարով։

Արդէն հասած էինք յաջորդ կայարանը։ Յակոբ վար իջաւ։ Լեռներու այդ բարձունքներուն վրայ, գնացքը կենալուն, տարօրինակ լռութիւն մը կ՚ըլլայ։ Մարդուս ձայնը տեսակ մը կը հնչէ, մէջը պարապ, անգոյ, կարծես՝ կակուղցած, բամպակի մէջ դրուած։ Երկաթուղին կ՚երկարի փապուղիի նման նեղ հովիտի մը մէջէն, երկու կողերուն՝ ցից, բարձր կանաչ լեռներով, ու ճամբան գրեթէ կից է երկաթուղիին ու եզերուած՝ սաղարթախիտ ծառերու զոյգ շարքով մը, եւ յատակը ասֆալթէ, հարթ։

Այն պահուն երբ Յակոբ դուրս ելաւ ու ճամբուն վրայ կը սպասէր գնացքին մեկնումին՝ օդը մէկէն աւրուեցաւ։ Երկինքը, մէկ վայրկեանէն միւսը, ամպերով լեցուեցաւ։ Կայծակ մը ճաթըռտեցաւ, եւ ամպի սեւ կուտակումներ որոտացին։ Անձրեւի խոշոր կայլակներ սկսան թափիլ նետերու նման։ Տեղատարափը վայրկենական յաջորդեց։

Ճամբուն վրայէն, Յակոբ անգա՛մ մըն ալ ինծի դարձաւ, ձեռքովը նշան ըրաւ երկինքին, ժպտեցաւ, ու դէմքը մէկէն տժգունեցաւ։ Յետոյ ուսերը հաւաքեց առջեւ ծռած գլխուն շուրջ եւ սկսաւ վազել։

Դեռ աչքերուս առջեւ է ան, կռնակէն, յաղթանդամ, բայց յանկարծ ինքն իր մէջ ընկղմած, ինքնամոռաց, ձեռքով ոտքով անձնատուր եղած ճակատագիրին՝ խլեակի մը պէս, որ դեռ մինչեւ այսօր կը վազէ։ Վեց ամիսէ ի վեր ճամբայ ելած՝ կը վազէ, տեղատարափը գլխուն վրայ։ Սեւ ամպերը կ՚որոտան, ճաթռտելով, ահազանգ նետելով մենաւոր եւ լռակեաց բարձունքին վրայ։ Ու Յակոբ պիտի վազէ տակաւին ու երբե՛ք պիտի չհասնի։ Վեց ամիսէ ի վեր, գիւղին մէջ հանդէսը վերջացած է արդէն, զինք մոռցած են, եւ այլեւս իրեն սպասող չկայ։

Այդ գորշ, անձրեւոտ ու որոտալից անջրպետին մէջ, Յակոբին անվախճան վազքը աղիողորմ տպաւորութիւն մը գործեց վրաս։ Սիրտս անհանգստացաւ։ Ինչպէս մարդ առանց մտածելու ծով կը նետուի, խեղդուողի մը օգնութեան հասնելու համար, սիրտս գալարուելով բերանիս մէջ բարձրացաւ ու պոռաց անձկագին.

—Ծօ՛, Յակոբ, մի՛ վազեր, կեցի՛ր, պիտի չհասնիս ի՛նչ որ ալ ըլլայ, ու հանդէսը շատո՜նց վերջացած է։

Եւ ամէնէն անսպասելին այն եղաւ, որ Յակոբ իմացաւ խօսքերս եւ առանց վազելը դադրեցնելու՝ պատասխանեց.

—Հասնիլը բան մը չէ, սիրելի՛ս, կարեւորը վազելն է։