Պատմութիւն

Յետ մահուանն Մոնոմախին, մռնչեալ առիւծաբար գազանութեամբ մատակ առիւծն ի խշտիս իւր, այն որ յառաջ ցուցաւ Դանիէլի ի տեսողութեան իւրում, եւ կոչեալ զգլխաւորս քաղաքին, եւ զմեծամեծս յիշխանացն, ասէ ցնոսա. Թէ ոք ի ձէնջ վստահանայ ելանել զօրօք յարեւելս, եւ դադարեցուցանել զգոռն Պարսից, եւ նուաճել զաշխարհն ի խաղաղութիւն, յայնժամ թո՛ղ համարձակ գայ նստի թագաւոր. յԱստուծոյ իրաւանց նա է արժանի թագաւորութեան. իսկ թէ ոք չառնու յանձն զասացեալս, տեղապահ ես բաւական եմ։ Զայս լուեալ իշխանացն, գնացին առանց պատասխանի տալոյ յիւրաքանչիւր ի բայաթ։

Իսկ թագուհւոյն զՍուլտանն իբրեւ զքաղցեալ գազան՝ տրոց առատութեամբ յագեցուցեալ, մինչզի մոռանալ նմա զի վերայ մեր զյառնումն. այլ անդրէն ի Բաբելովն եւ որ զնովաւ կողմամբքն յուզէր զմարտն. քանզի յոյժ պատերազմասէր էր այրն։ Բայց որ մերոյս էին սահմանակիցք եւ դրացիք՝ խանձեալ, ոչ դադարեցին զամառն եւ զձմեռն յապականելոյ զաշխարհս Հայոց. քանզի դիտօք որոնէին, եւ ուր լսէին զմարդաբնակ տեղեաց, գիշերագնաց եղեալ՝ յանկարծուստ ի վերայ անկանէին, եւ նորանշան հարուածովք անողորմաբար զամենեսեան առհասարակ սատակէին։ Եւ անհոգացեալ յերկիւղից՝ բազում աւուրս առնէին ի տեղւոջն, մինչեւ խիլ արկեալ տանցն, եթէ ուրուք կայր ինչ ի թաքստեան՝ զամենն հանեալ, եւ բնաբարձ աւերմամբ քանդեալ զվայրն, առեալ զառ եւ զգերի՝ յաշխարհն իւրեանց դառնային։

Եւ քանզի աւան մի էր գաւառին Բասենոյ՝ մերձ առ ստորոտով լերինն որ կոչի Ծիրանիս, եւ անուն նորա Օկօմի, մարդաշատ եւ ընչաւէտ։ Յորոյ վերայ գիշերագնաց եղեալ անօրինացն յաւուր մեծի աստուածայայտնութեան տօնին, եւ քանզի ի սաստիկ սառնամանեաց դաշտին բրտացեալ էին ձեռք եւ ոտք մարդադէմ գազանացն, որք յորժամ հասին մօտ ի շէնն, գտին խոտ բազում ի դարմանս անասնոց դիզեալ, որում հուր հարեալ, եւ ի հրատին բորբոքմանէ առհասարակ դաշտն ամենայն իբրեւ միջօրէիւ լուսաւորեցաւ. առ որ կացեալ ջեռան ինքեանք եւ երիվարք իւրեանց։ Եւ ապա լարեաք զաղեղունսն եւ մերկացուցեալ զզէնսն՝ յարձակեցան ի վերայ շինին, հեշտացեալք իբրեւ յամարայնի, եւ սուր ի վերայ եդեալ կոտորեցին առհասարակ զամենեսեան ոգիս իբրեւ երեսուն հազար, ոչ մնալով ի բնակչաց տեղւոյն եւ ոչ մի, բայց թէ ի ճանապարհի ուրեք ոք կայր։ Եւ արարեալ ի տեղւոջն աւուրս երիս, եւ բարձեալ եզանց եւ իշոց եւ ձիոց զամբարս ցորենոյ եւ զմթերս ընչից, եւ սակաւ ինչ ի պիտանեաց, զորս առեալ գերի, գնացին յաշխարհն իւրեանց։ Այլ զբազմադէմ չարիսն, զորս նոքա անդ գործեցին ընդ գրով ո¯վ կարիցէ արկանել։ Եւ այսպիսի ձեռնարկութեամբ ամայացաւ ի բնակչաց երկիրս ամենայն, ոչ մնալով կենդանի՝ բայց եթէ յամրոց ուրեք։

Իսկ թագուհւոյն կալեալ զթագաւորութիւնն ամս երկուս, եւ հասեալ ի խորին ծերութիւնն, հիւանդացաւ զհիւանդութիւն, որով եւ մեռաւ իսկ։ Որում եկեալ առաջի գլխաւորք քաղաքին՝ խնդրեն, թէ՝ Մինչդեռ կենդանի ես կացո՛ զոք թագաւոր, որպէս զի մնասցէ առանց խռովութեան քաղաքս։ Որում հաւանեալ թագուհւոյն, հրամայէ զոմն ածել ի գլխաւորաց քաղաքին Միխայիլ անուն, որ իւր հարանցն ժամանակաւ լեալ էր ի պաշտօնէից պալատանն, այր հասակաւ խոնարհեալ յալիս, եւ ընչաւէտ յոյժ։Եւ կացուցանէ զնա թագաւոր հաւանութեամբ քաղաքին. եւ ինքն զկնի երից աւուրց չոգաւ զճանապարհ ամենայն երկրի, ուր ի միասին թագաւորք եւ տնանկք ըստ դաւթական երգոյն։ Իսկ իշխանք աշխարհաց մեծամեծք եւ փոքունք յորժամ լուան զնորա թագաւորելն, եկին ամենեքին նմա ի հնազանդութիւն։ Եւ զոր պարտ էր նմա ողոքական բանիւք եւ պարգեւաց առատութեամբ զամենեսեան ուրախ առնել, եւ ընդ ինքեան իշխանութեամբ ի հնազանդութիւն նուաճել. իսկ նա չմարդի գոլով՝ զՌոբովամուն ախտացեալ, զոմանս յիշխանաց պահէր՝ անարժան գոլ իշխանութեանն։ Իսկ ընդ մեծամեծսն ատենախօս եղեալ, ասէ. Կամ ելէք ընդդէմ Պարսից ի պատերազմ, եւ մի՛ տայք զերկիր ապականել. կամ թէ ոչ, զձեր հռոգն հարկեցից Պարսից, եւ պահեցից զաշխարհս ի խաղաղութեան։ Որում ոչ հաւանեալ իշխանացն՝ ելին առանց պատասխանւոյ յերեսաց թագաւորին, եւ միաբանութեամբ դաշն արարեալ՝ անցին ընդ ծովն, եւ ժողովեցան զօրք բազումք, որոց ոչ գոյր թիւ։ Որոց առաջնորդք էին Կոմիանոսն որ եւ թագաւորեացն իսկ եւ Կամենասն. եւ ապստամբեալք ի թագաւորէն երդմամբ չափ ոչ հնազանդել նորա թագաւորութեանն։ Եւ այս եղեւ ի հինգհարիւր վեց թուականիս մերոյ, յորում հոռոմ դիքտիոնի էր տասն։

Վա¯յ տարւոյն, վա¯յ աշխարհաւեր խորհրդոյն, յորում կործանեալ ապականեցան բնակիչք երկրի. քանզի դարձաւ յառաջին անզարդութիւնն ըստ աշխարհապատում բանին. «Երկիր, ասէ, էր ամայի եւ անպատրաստ. վասն զի մարդ չէր որ գործէր զերկիրե <Ծն. Ա 1, Բ 5>։ Զի զոր օրինակ գեղեցիկ դէմք առն՝ ի ծաղկի հասակի սիրուն եւ ցանկալի տեսողացն ցուցանի, իսկ յորժամ զարդարիչ հոգին մահուամբ բաժանի ի նմանէ, յառաջին պայծառ եւ գեղեցիկ զարդուցն ահարկելի եւ անշուք ցուցանի տեսողացն, նաեւ գութն ընդ նմա հատանի. ըստ այնմ, եթէ «Մոռացեալ եղէ ես որպէս մեռեալ ի սրտէե <Սաղմ. Լ 13>։ Ըստ նմին օրինակի եւ զերկիր է տեսանել. զի յորժամ մարդաբնակ շինութեամբ հարստանայ, յայնժամ երկրագործք առատութեան սերմամբ զանդաստանս լնուն. որք յորժամ բուսանին, կանաչագեղ տեսլեամբ զվայրսն վայելչացուցանեն, եւ բարձրաբերձ աճմամբ ի վեր ընձիւղին. եւ յորժամ զհասկիցն զկերպարանս ի գագաթունսն երեւեցուցանեն, յայնժամ թանձրախիտ բարձրութեամբն ամպաձեւ տեսողացն ցուցանի, եւ ի քաղցրաշունչ օդոյն՝ ճօճի, ճեմի զօրէն ծովային ալեաց։ Այսպէս եւ հօտք անդէից արօտականաց ի հովիտս դալարաբեր բուսոց առ ցուրտ աղբերակամբք խայտան խաղան, եւ երկիր իբրեւ զդայեակ՝ գեղեցիկ դիմօք զարդարի նոքօք, ըստ այնմ, եթէ «Ցնծասցեն դաշտք, եւ ամենայն որ է ի նոսաե <Սաղմ. ՂԵ 17>։

Իսկ այժմ զնորին հակառակն տեսանեմք. երկիր աւերակ, թափուր ի բնակչաց. քաղաքք կործանեալք, եւ անդաստանք խոպանացեալք եւ փշաբերք, ահագին եւ զարհուրելի անցաւորացն ցուցանի։ Նաեւ քաղցրաձայն հաւուց տարմք, որք մարդասէր բարոյիւք ընտանի գոլով մերային ազինս, որ քաղցրանուագ եղանակօք զվայրսն հնչեցուցանեն, եւ յառաւօտինսն ճռուական երգովք եւ բարձրաձայն կարկաչիւք զերկրագործսն ի քնոյն դանդաղանաց իբրեւ խթանաւ զարթուցեալ, իւրաքանչիւր արուեստից պատրաստաբար յարդարէին։ Բայց այժմ շէնք աւերակք եւ ամայիք եւ անմարդիք, եւ նոցա ոչ գոյ տեղի բնակութեան. զի ո՞ւր տառեղունքն բոյն կառուցանեն, եւ ո՞ւր տկարք ի թռչնոց ի նոսա ապաւինին ըստ սաղմոսին ձայնի. եւ կամ ո՛ւր ծիծառն զիւր վարանից բունիկն յարդարէ՝ աներկիւղ սնուցանելով զառ ի յինքենէ ծնեալսն։ Արդ այս աստանօր զտեղի կալցէ բանս. մեք ի գլխոյն սկիզբն արասցուք դժուարալուր եւ չար պատմութեանս։

Արդ յորժամ յերկուս բաժանեցաւ տունն Յունաց, եւ գաւազանն երկաթի՝ գաւազան եղեգնեայ ջախջախ եղեւ, զոր Ասորեստանեայն զԵգիպտացւոց թագաւորութիւնն նախատելով՝ այսպէս անուանէր. եւ կաթսայն որ Երեմիային յեռանդն ցուցաւ՝ որ ի հիւսիսոյ ի հարաւ ձգէր յայնժամ զցնցուղս եռանդեանն, այժմ ի հարաւոյ ի հիւսիս ահագին եռանդեամբ, եւ կիզեալ ապականեաց զազգս քրիստոնէից։ Քանզի ըստ տէրունի հրամանին՝ թագաւորութիւն բաժանեալ ոչ կարէ կեալ, այլ կործանեալ է՝ արդարեւ եղեւ իսկ. քանզի յորժամ Պարսիկք գիտացին զսոցա մարտ եւ զհակառակութիւնս առ միմեանս, համարձակապէս ելին ի վերայ մեր անդադար երթեւեկս առնելով, տարաւ յանգ զաշխարհաւեր կործանումն։

Արդ ի սկսանել տարւոյն, զորոյ զյիշատակն վայիւ արարաք, եւ նոքա իբրեւ զգայլս գիշախանձս՝ որք հանդիպին հօտի՝ որոյ ոչ գուցէ հովիւ, զի ոչ թէ իւրեանց կերովն միայն շատանան, այլ զամենայն ջանան կոտորել։ Նոյնպէս եւ ի Պարսից եկեալ զօրքն՝ ոչ թէ աւարաւ յագենային, այլ անյագ քաղց մերոյ սատակմանն ունէին. զի զոր աչօք տեսանէին, անհնար էր նմա ի ձեռաց նոցա պրծանիլ, մեծ բարեգործութիւն հաշուելով զայն։

Արդ ի լինել մարտին Հոռոմոց, որդի Լիպարտին Իւանէ անուն, որում տուեալ էին ի պարգեւի տեղիս բնակութեան զմեծ աւանն Երիզայ ի գաւառին Հաշտենից, եւ որ շուրջ զնովաւ դաստակերտք, սա իբրեւ լուաւ զայն՝ թէ թագաւորութիւնն յերկուս բաժանեալ է, գնաց եւ խաբանօք էառ զամուրն Եղանց Բերդ կոչեցեալ, եւ արարեալ զայն ընդ իւրով ձեռամբ՝ դառնայ անդրէն ի գաւառն Աղօրի, եւ յամուրն որ կոչի Հաւաճիչ։ Եւ բարեկամաբար ել քաղաքն ընդ առաջ նորա. եւ դատաւորն որ ունէր զհոգս արեւելից՝ որ յայնժամ անդ հանդիպեցաւ, զոր իբրեւ ետես՝ վաղվաղակի ունել հրամայեաց։ Եւ առեալ ի նմանէ գանձ անչափ, եւ ձիս եւ ջորիս եւ զամենայն զոր ինչ եւ նա յարեւելից ժողովեալ էր, եւ զինքն եդ ի յԵղնուտն ի բանտի. եւ ինքն փոյթ ընդ փոյթ չոգաւ ի վերայ ամուր քաղաքին Կարնոյ։ Եւ առժամ մի ջանայր խաբանօք, ասելով թէ՝ Ի թագաւորէն հրաման ունիմ, իմ է քաղաքդ, բացէք զդրունս, զի մտից։ Եւ իբրեւ այնու ոչ կարաց հնազանդեցուցանել, ապա մարտ եդեալ, պատերազմաւ կամէր տիրել քաղաքին։ Իսկ որ քաղաքին իշխանն էր, վաղվաղակի ծանուցանէր իշխանին որ նստէր յԱնի եւ ունէր զպատիւ մագիստրոսութեան. որ իբրեւ լուաւ, զմի ի գլխաւորացն հանդերձ զօրու առաքեաց ի վերայ նորա։ Իսկ նա իբրեւ ծանեաւ զայն, ասպատակաւ առ զերկիրն եւ դարձաւ ի տեղի իւր. եւ առաքեաց ի Պարսիկս բերել զօրս յօգնականութիւն իւր. այս եղեւ սկիզբն անհնարին չարեացս որ անց ընդ մեզ։

Զոր իբրեւ լուան անօրինացն ժողովք զհրաւէրն, ձայն տուեալ միմեանց, առժամայն ի մի վայր եկեալ, փութապէս առ նա հասանէին. իսկ նա իբրեւ ետես զբազմութիւն զօրացն, զահի հարաւ. եւ քանզի ոչ զոյր հակառակ ոք, քանզի իշխանն այն, յորոյ պատճառս նոքա եկին, յորժամ զխօշիւն առ զնոցա գալոյն, մտեալ ի մեծ ամուրն, ամրանայ։ Յայնժամ եկեալ զօրքն ասեն՝ Մեզ ճանապարհ ցոյց աւարի, զմեզ դատարկ մի՛ դարձուցաներ. իսկ նա անճարեալ, տայ նոցա առաջնորդ յիւրայնոցն, որք ելեալ եւ գիշերագնաց եղեալ ընդ անապատ վայրս, հասին ի վերայ գաւառին Խաղտեաց. Եւ յանհոգս կալեալ զնոսա, ըստ իւրեանց արիւնարբու բարուցն, որոց պատահեցան՝ զարսն զամենեսեան սրակոտոր արարին մինչեւ ի Խրթի անտառն Ճանեթոյ. եւ առեալ անչափ առ եւ գերի, դարձան մեծաւ յաղթութեամբ։ Եւ եկեալ առ չարեաց առաջնորդն՝ մեծատուր պարգեւօք շնորհակալիս մատուցին նմա վասն ճանապարհի յաջողութեանն որ պատահեաց նոցա. եւ ապա գնացին յաշխարհն իւրեանց։ Եւ քանզի տեսին զերկիրն անտէրունչ եւ առանց պահապանի, վասն այնորիկ հուպ ընդ դարձ արարեալ ելին ի նոյն՝ չարին արբանեակք. եւ իջեալ ի գաւառն Մանանաղու, բաժանեցան յերկուս։ Մի բաժինն չոգաւ ի յԵկեղեաց, եւ անկեալ գիշերայն ի վերայ քաղաքին որ ի նմա, եւ զոր ի նմա գտին անպատրաստ եւ առանց զգուշանալոյ։ Զորոյ զաղետաւոր եւ զողորմագին չարեացն չեմ բաւական ընդ գրով արկանել. զի ի լուսանալ լալագին առաւօտուն՝ էր տեսանել տեսութիւն լի խռովութեամբ, որ եւ զքարինս անգամ եւ զանշունչ արարածս բաւական էր յողբս հառաչանաց շարժել. զի ո՞յր ուրուք ի տեսողացն ոչ բեկանէր սիրտն, եւ ոչ զդողի հարկանէր անձն, եւ ոչ խաւարամած միգաւ մթանայր լուսարանք երեսացն. զհրապարակս լի դիակամբք տեսանել, եւ զտունս զընդարձակ սրահս եւ զնրբափողոցս եւ զցանգս այգեաց։ Եւ գրեթէ ամենայն սահմանք քաղաքին ներկեալ էր արեամբ կոտորելոցն. ուր եւ զբազումս դեռ ի հոգիս էր տեսանել, հատեալս ի ձայնէ դժուարապէս շնչելով, եւ զայս անողորմաբար չարաչար վիրաւորեալս. զկիսոցն զփորոտիսն հեղեալ եւ զլեարդն հանեալ եւ ի բերանն եդեալ, էր զի կենդանւոյն իսկ ուտել բռնադատէին։ Ո¯վ քո, Աստուած, յայնժամ ներողութեանդ, ո¯վ մերոյ չարեացս առաւելութեան. զի այս երեքտասան ամ է որ զայսպիսի անհանդուրժական կիրս կրեն ազգ քրիստոնէից, եւ չշիջաւ սրտմտութիւն բարկութեան տեառն. այլ տակաւին ձեռն իւր բարձրացեալ է՝ լի բաժակաւ յանապակ գինւոյ արբուցանել՝ արբուցումն չար։ Ոչ եւս ի ներումն եւ յողորմութիւն, այլ ի հատուցումն ատելեաց. այսոքիւք պաշարեալ զքաղաքն եւ որ շուրջ զնովաւ գիւղք եւ ագարակք. մինչեւ չմնալ կենդանւոյ ուրուք ի մարդկանէ, բայց եթէ յամուրս ուրեք։ Իսկ անօրինացն լցեալք եւ յագեցեալք աւարաւն, հուր հարեալ քաղաքին, առեալ զգերի եւ զկապուտ գաւառին, դարձան անդրէն։ Այսոքիկ վշտամբեր պատմութիւնք քո, ո¯վ քաղաք, ոչ եւս քաղաք ապաստանի, այլ խորխորատ կորստեան ի քեզ բնակողացն, ի բազմադիմի չարեացն սակաւ ինչ նշանակեալք։

Եւ եկեալ անօրինացն՝ հասեալք ի գաւառն Կարնոյ մերձ ի գիւղն որ կոչի Բլուրս, եւ քանզի բնակիչք տեղւոյն շրջապատեալ պարսպաւ զբլուրն՝ ի վերայ հողոյ եդին զհիմունս նորա, ըստ տէրունական առակին, վասն որոյ ի գալ անօրինացն զօրէն յորդեռանդն հեղեղի, ի բախելն զնա՝ ոչ կարաց վայրկեան մի կալ ընդդէմ, այլ վաղվաղակի կործանեցաւ, եւ եղեւ կործանումն նորա աշխարհալուր եւ անմոռաց մինչեւ ի կատարած յաւիտենից։ Արդ զոր նոքա յոյս փրկանաց եւ տեղի ապաւինի կարծէին, եղեւ նոցա գուբ ապականութեան. եւ քանզի որ յայս կոյս գետոյն Եւփրատայ էին գիւղք եւ կրօնաստանք, ամենեքեան անդ էին հաւաքեալք, այլեւ յԱրծինն աւանէ բազումք, յորոց վերայ հասեալ թշնամեացն՝ առժամայն առակեցին զամուրս նորա։ Եւ մտեալ ի ներքս՝ ի փայլուն սուսերացն եւ ի ձայնէ լարից աղեղանցն, զդողի հարեալ ամենեցուն յերկիւղէն՝ իբրեւ շղթայիւք կապեալ եղեն։ Եւ քանզի ոչ գոյր իշխան եւ առաջնորդ, որ ահիւ եւ խրախուսանօք զնոսա յոգի զօրութեան վեռէր ընդդէմ թշնամեացն, նահատակս քաջս յորդորելով՝ որպէս օրէն է ամենայն պատերազմողաց՝ վասն այնորիկ անտերունչք գոլով, ի տեսլենէ միայն լքան, լուծան, եւ խռովեցան, սասանեցան եւ ամենայն իմաստութիւն նոցա ընկլաւ։ Եւ սկսան ի միմեանց գողանալ զանձինս. ոմանք ի գալ գիշերոյն ընդ պարիսպն իջեալ՝ փախստական եղեն, եւ այլք կամօք անձնատուր եղեալ. իսկ որք ի ներքս մնացեալ, զպատերազմի հոգս թողեալ, խորափիտս փորեալ, ընդ հողով ծածկէին։ Յորոց վերայ համարձակեալ անօրինացն՝ սկսան կոտորել զնոսա, ո՛չ պատերազմի օրինակաւ, այլ իբրեւ զոչխարս արգելեալս ի բակի. զոմանս բուռն հարեալ եւ բերեալ առաջի, սուսերաւ զգլուխն հատանէին։ Կրկին մահուամբ բառնային ի կենաց. շողալով սուսերին ի վերայ՝ որ քան զմահ դառնագոյն է, եւ մահու վճռաւ. եւ զոմանս ի դիմի հարեալ սուր ի ձեռին ունելով, եւ ի պատահելն գազանաբար ի վերայ յարձակեալ՝ հարեալ սուսերաւն զսիրտն, առժամայն սատակէին. իսկ զթանձրամարմինսն եւ զհարստակողսն յերկիր ի գուճս արարեալ, եւ պարզեալ զձեռսն ի ցիցս վարեալս՝ ի գետինն պնդէին, եւ կորզեալ զմորթսն եղնգամբք հանդերձ յայսկոյս եւ յայնկոյս ընդ բազուկ եւ ընդ թիկունս մինչեւ ի ծայրս ձեռինն երկրորդի բռնաբար քարշեալ եւ հանեալ, լար աղեղանցն առնէին։ Ո¯հ. քանի¯ դառն է պատմութիւնս։

Իսկ զերիցանց եւ զկրօնաւորաց ո՞ր լսելիք տանին զնորանշան չարիսն՝ զոր նոքա կրեցին. զորոց ի կրծիցն ի վեր քերթեալ զմորթս՝ տարեալ երեսօքն հանդերձ զգլխովն շրջէին, եւ այնպիսի դառն տանջանօք տանջեալ, յետոյ ապա սպանանէին. որ զի քան զայս զի՞նչ այլ ոք դառն եւ անհնարին տանջանս իմանայցէ, որ եւ ի սրբոց վկայութիւնս չերեւի ուրեք եղեալ։

Արդ այսպիսօրէն գործով հատին սպառեցին զամենեսեան ի կենաց, մինչեւ խիլ արկեալ, եւ զկենդանւոյն թաղեալսն աշտէիւք չարաչար խոցոտելով սատակէին. որ եւ տանջելոցն վայիւք հնչէին առհասարակ արձագանք լերանցն։ Եւ յորժամ վճարեցին զամենեսեան ի կենաց, ապա զանկելոցն զամենեցուն զկուշտսն ծակեալ եւ զլեղիսն հանեալ՝ ի յամանս ժողովէին, գերի կանանցն զհետ իւրեանց ետուն տանել։ Այսպէս եղեւ վախճան կործանական բանտին. այսպէս մատնեալք եղաք ի ձեռս արանց չարաց եւ անողորմից, եւ ո՛չ եղեւ մեզ այցելութիւն ի տեառնէ, վասն զի ոչ լուաք նմա մինչեւ ի խաղաղութեան էաք։ Նա կոչէր զմեզ աղերսական ձայնիւ ի ձեռն մարգարէիցն. «Եկայք, ասէ՝ լուարո՛ւք ինձ, եւ կեցցեն ի բարութեան անձինք ձեր, եւ եթէ ախորժելով լուիջիք ինձ՝ զբարութիւնս երկրի կերիջիքե <27 Ես. Ա 18-19>։ Մեք ապախտ արարաք զբանս նորա. վասն այնորիկ եւ նա ո՛չ լուաւ մեզ ի ժամանակի նեղութեան, այլ դարձոյց զերեսս իւր ի մէնջ։ Եւ մատնեալ եղաք ի ձեռս թշնամեաց մերոց, եւ ատելիք մեր նեղեցին զմեզ, եւ արբեցաւ նետ նոցա յարեանց մերոց, եւ սուր նոցա եկեր զմիս անկելոց վիրաւորաց՝ արանցն պատերազմողաց մերոց. եւ գնացին այսու յաղթութեամբ յաշխարհն իւրեանց։ Իսկ զթիւ համարոյ անկելոցն եւ գերեացն՝ եօթն հազար ասացին՝ եւ կրօնաւորացն՝ վաթսուն։