Ճառք

ՃԱՌ ԵՐԿՐՈՐԴ
Երանելոյն Սեբերիանոսի Եմեսու եպիսկոպոսի ասացեալ 'ի տնօրենութիւն Փրկչին

ԶՈՐԴԻՍ լուսոյ լուսաւորին ճառագայթք, եւ լուսոյն պատգամքն պայծառացուցանեն: Լոյս աստուածապաշտաց` աստուածապաշտութիւնն է, որ զմէգ եւ զմառախուղ անգիտութեանն փարատէ: Լոյս ճշմարտութեանն` յուսմնասէրս ծագէ. որպէս երեւելի լոյսս` մարմնոյ լուսաւորութիւն է, նոյնպէս եւ հոգւոյն` ճշմարտութիւնն: եվ որպէս ցորեկ ընտրեմք 'ի միմեանց զհիւանդն եւ զառողջն, զգեղեցիկն եւ զտգեղն, զխոնարհն եւ զբարձրն, զհարթն եւ զդերբուկն, զճանապարհն եւ զմոլորութիւնն, զփուշն եւ զբարունակն, զտիղմն եւ զաղբերս. եւ զցայգ` ամենայն երեւեօք: Նոյնպես, եղբարք, եւ ճշմարտուտիւնն ծագեալ` զանգիտութիւնն ծսծկէմ եւ զառողջութիւն հաւատոցն ցուցանէ, եւ զհիւանդութիւն անհաւատութեանն, զգեղեցկութիւն ցածութեանն, եւ զտգեղութիւն զեխութեանն, զվատթարութիւն ամբարտութեանն, եւ զհարթութիւն ուղղութեանն, զկամակարութիւն չարութեանն, զբարունակս առաքինութեանն  եւ զփուս մեղաց, զտիղմն ցանկութեան, եւ զաղբիւրս արդարութեանց:

Վասն այնորիկ իսկ երանելին Դաւիթ զլոյսն զճշմարտութիւնն միով նուագաւ նուագեալ հնչէ, թէ առաքեա զլոյս քո եւ ճշմարտութիւն քո: Զո՞ր լոյս եւ ճշմարտութիւն կամիցի առաքել: Յա'յտ իսկ է, եթէ զայն լոյս, զորմէ Յովհաննես ասէ, թէ էր լոյսն ճշմարիտ` որ լուսաւոր առնէ զամենայն մարդ որ գալոց է յաշխարհ: Զի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս է լոյս ճշմարիտ, ճառագայթ աստուածպաշտութեան, արդարութեանն արեգակն, արեւելք ճշմարտութեան, որ 'ի բարձանց ծագէ, եւ յերկրէ լուսաւորէ. 'ի բարձրանց` ըստ աստուածութեանն պատուուվ խագէ, եւ յերկրէ` ըստ մարմնոյ տնտեսութեանն 'ի վեր ամբառնայ: արեւելք` որ է իմանալի լոյսն, 'ի բարձանց ծագեալն ըստ երանելոյն Զաքարիայ հօրն Յովաննու կարապետին, որով եղեւ մեզ, ասէ, այցելու արեւելք 'ի բարձանց: Նոյն արեւելք դարձեալ յերկրէ ծագեն, զորմէ նորին անուանակիցն Զաքարիաս յերկոտասան մարգարէսն ասսէ, եթէ ահա' այր, եւ անուն նորա արեւելք:

Եւ ուստի՞ ծագէ, Դաւիթ մեկնէ, ճշմարտութիւն յերկրէ ծագեաց: Ո՞ր ճշմարտութիւն: Մի' յինէն ուսանիր, այլ անդստին 'ի կենարարէն ամենեցուն. ես եմ, ասէ, ճանապարհ եւ ճշմարտութիւն եւ կեանք: Որ եւ յառաջագոյն իսկ ասացաւ յառաջին խօսսն, թէ պարզ եւ տարած բնութիւն է, անբաժին եւ անմարմնական, եւ անկերպարան. որպէս եւ ծնօղն նորա հայր: Եւ ազգի ազգի յորջորջմանս յանձը առնու առ իւրում բարերարութեանն. կոչի եւ ճանապարհ, առ 'ի զմոլորութիւնն հալածելոյ. եւ ճշմարտութիւն, առ 'ի զստութիւնն եղծանելոյ. եւ կեանք, առ 'ի զմահն քակելոյ:

Եւ տե'ս, զիա~րդ բազում անգամ զգենու յորջորջանս, որ հակառակ իմն թուին բանիւք, եւ միաբանին արդեամբք: Նոյն` հովիւ. նոյն` ոչխար. ես եմ, ասէ, հովիւ քաջ: Եւ զիա՞րդ ոչխար. Յովհաննես ասէ, ահաւասիկ գառն այ: Եւ ր կամին օտարութիւնս այլ եւ այլ անուամբք մուծանել` ասեն, զիա՞րդ, ոչխարի եւ հովութիւն մի բնութիւ՞ն իցէ. մի թէ բաժանեսցի՞ Քրիստոսի բնութիւնն պէսպէս յորջորջմամբք. եւ յայտ երեւի, եթէ ոչ էութեանն, այլ գործոն իսկ են նշանակիչ ազգի ազգի անուանքն: Կոչէ զանձն հովիւ, անւանի եւ ոչխար. կոչի եւ քահանայ, յորջորջի եւ տաճար քահանայի: Ըստ այնմ, դու ես քահանայ ըստ կարգին Մելքիսեդեկի. եւ տաճար, ըստ այնմ, եթէ քակեցէ'ք զտաճարդ` եւ յերիր աւուր կանգնեցից զդա:

Խլեսցի 'ի բաց ամենայն մոլորութիւն, եւ կալցի եւ տիրեսցէ ամենեցունց թագաւորեալ ճշմարտութին: Եւ զի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս անուանեաց զանձն իւր որթ, որպէս էր, եւ 'ի հանդիսին անցուցաք. եւ զհայր մշակ, ո'չ այլակերպութիւն ինչ 'ի բնութեանն մուծանելով, այլ զիւրոյ զտնտեսութեանն զնորոգութիւն պատմելով: Քանզի ամենայն ինչ որ 'ի հնումն ժողովրդեանն տուավ, եղծաւ. տուաւ քահանայութիւն, եւ ապականեցաւ. տուաւ թագաւորութիւն, տուաւ մարգարէութիւն. եղեւ որթ տաշտագեղ Իսրայել, որպէս եւ ասէ Երեմիա մարգարէ, եւ փոխանակ պտղոյ աստուածպաշտութեան` եբեր անիրաւութիւն: Նմին հանգոյն եւ Եսայի ասէ, եթէ կացի մնացի խաղողոյ, եւ եբեր փուշ. եւ քանզի ետես զամենայն եղծեալ եւ հնացեալ 'ի ծուլութենէ, եկն եւ անձամբ նորոգեաց զամենայն: Լինի ամնեայն ամենեցուն. ո'չ ինք բարժանեալ, այլ ըստ մի տեսութեան զամենայն յարդարեաց:

Եւ զի այս ամենայն եղծեալ եւ ապականեալ էր 'ի մէջ հրէիցն, վկայեն գիրք. քահանայք նոցա, ասէ, չասէին` թէ ո՛ւր իցէ տէր, եւ մարգարէք նոցա արծաթով հմայէին, եւ առաքեալք նոցա ո'չ ծանեան զիս, եւ իշխան նոցա անարգեցին զիս, եւ ժողովուրդ իմ ո'չ ծանեաւ զիս: Եւ քանզի ամենայնն, եւ աստուածպաշտութեան կարգք եղծան, եկեալ անձամբ իսկ յարուցանէ զքահանայութին, եւ կանգնէ զթագաւորութին, եւ նորոգէ զմարգարէութիւնն, եւ զամենայն եղծեալսն եւ զապականեալսն իւրովք շնորհօքն նորոգէ: Եղծաւ քահանայութիւնն, ինքն եղեւ քահանայ. զորմէ ասէ առաքեալ, եթէ այնպիսի քահանայապետ ունիմք` որ նստաւ ընդ աջմէ մեծութեանն 'ի բարձունս: Եւ զի բարձաւ թագաւորութիւնն հրէից, եկն եմուտ թագաւորն սրբոց. զորմէ ասէ Նաթանայել, ռաբբի, դո՛ւ ես որդի այ, դո՛ւ ես թագաւոր Իսրայէլի: Եւ քանզի զմարգարէութիւնն ծածկեցին սուտ մարգարէութիւնքն, եբարձ աստուած զշնորհս մարգարէութեանն` վասն անարժանութեան բնակչաց երկրին. եկն միւսանգամ անձամբ նորոգել զմարգարէութիւնն, որպէս եւ երանելին Մովսէս ասաց, եթէ մարգարէ ձեզ հարուսցէ տէր աստուած:

Արդ էր մարգարէ, եւ քահանայ, եւ թագաւոր. ո'չ զի ինքն կարօտ էր այնմ պատուոյ, այլ վասն զանկեալսն յարուցանել. քանզի ո'չ թագաւորութեան կարօտ էր թագաւորն թագաւորաց. եւ ո'չ քահանայութեան աղքատ, այն որ յամենայն իսկ քահանայութենէ առնոյր պաշտօն. եւ ո'չ մարգարէութենէ պէտք` այնմ, որ աղբեւրն էր մարգարէութեան, եւ յամենայն մարգարէս բղխեր զվտակս արդարութենէ. այլ վասն զի զամենայն անկեալսն եկն յարուցանել, եւ զամենայն եղծեալսն յարուցանել եւ նորոգել: Եգիտ եւ զորթն Իսրայէլի ապականեալ, զորմէ Դաւիթն ասսէ, թէ զորթն` զոր հաներ յերկրէն եգիպտացւոց, խլեցեր զհեթանոսս, եւ տնկեցեր զնա. եւ նորոգեալ զապականեալն, ասէ, ես եմ որթն ճշմարիտ: Ո'չ թէ բնութեամբ ինչ գործելի, այլ շնորհօք զապականեալն նորոգէ: Եթէ որթն գործելի իցէ, զիա՞րդ սերմանիցէ իբրեւ զմշակ որթոյ. ճառեալ զիւրմէ վարդապետութենէն ասէ, ահաւասիկ էլ սերմանահան սերմանել. եւ ինքնին մեկնէ, եթէ ո'ր սերմանահանն իցէ. որ սերմանէն ասէ զսերմն, որդի մարդոյ: Եւ արդ զիա՞րդ, մարթիցի՞միում եւ գործելի լինել, եւ մշակ սերմանահան սերմանեաց: Եթէ ոչ ընտրեսցես, եւ տացես զմին աստուածութեան նորա, եւ զմիւսնեւս նորին մարմնաւոր տնտեսութեանն, ապա ընդ միմեանս իսկ զիրսն շփոթես, եւ չլինիցիս գիտակ ճշմարտութեանն: Ես եմ ասէ որթ, եւ կոչէ զանձն իւր մշակ որթոյն. որպէս եւ այլուր հովիւ եւ ոչխար: Եւ անտի իսկ հերձուածողք զբարիոք գրեալսն չարաչար ընթեռնուն. որպէս եւ մարգարէն ասէ, եթէ ուղիղ են ճանապարհք տն, եւ արդարք գնասցեն 'ի նոսա: Չիմանան զուղղորդն, եւ ո'չ զզտեալն եւ զընտրեալն յարդարումն մտաց, զկէսն տալ աստուածութեանն պատուոյ, եւ զկէսն նորին մարմնավոր տեսչութեանն. եւ վասն այնորիկ խառնեցին զամենայն ընդ միմեանս` եւ եղծին. եւ միգով մոլորութեանն լցին զամենայն տիեզերս:

Քանզի փրկիչ եւ տէր եւ մարդասէր եկն յաշխարհս վասն մեր. չէ հեռացեալ 'ի պատուէն` զոր յառաջ քան զյաւիտեանս ունէր, այլ զարդարեաց վասն մեր մարդասիրութեամբն, եցոյց զերկուս լուսաւորս նկարագիր ճշմարտութեանն, զաուծնեն նշանօքն, եւ զմարդկութեանն չարչարանօք. քանզի եմուտ ընդ չարչարանօք անչարչարելին չարչարելեաւն, ո'չ ընդ այնու կարեօք, որ 'ի մեղս տանիցին, այլ որ զհասարակաց բնութեամբս պատեալ իցեն: Քանզի մարմին եւ ոգի ծառայեն կարեաց` որ 'ի մեղս տանիցեն. եւ որ յանց կարեաց արտաքոյ է, արտաքո'յ է եւ քան զմեղս: Այսպիսի ինչ է: Քաղցնուլ եւ ծարաւել, վաստակել ննջել` մարմնոյն կարիք են, այլ ո'չ թէ 'ի մեղս համարիցին. իսկ պոռնկութիւն, եւ պղծութիւն, եւ անառակութիւն` որ զմարմնոյ գեղեցկութիւն պղծեն, այն կարիք մեղաց են: Դարձեալ եւ ոգին ունի պատեալ զիւրեաւ կարիս յարարչէն բնութեամբ ընկալեալ զկարեւորսն փրկութեան, զերկիւղն, զտրտմութիւնն, եւ զցասումն. եւ եթէ առանձին քննեսցեն, կարիք կոչին, բայց չափով եւ 'ի ժամանակի` օգնական բնութեանս մերոյ:

Եւ մի'տ դիր. գոյ ցասումն արդար, եւ բարկութիւն արդարութեան անուանեալ. ո'չ որ վարապարն բորբոքեսցի, այլ որ յաստուածային արդարութենէն շարժեսցին 'ի ցասումն, բազում ինչ` 'ի հոգւոյն սրբոյ ազդեցութենէ, եւ ո'չ որ վայրապար  ոք ցասնուցու, այլ յորժամ վասն աստուածպաշտութենէ զայրասցի. եւ վկայէ գիր, եկն ասէ հոգի տն 'ի վերայ Շաւղի, եւ ցասեաւ: Յորժամ արդար ցասումն վասն արդարութեանց 'ի կիր արկանիցի` զայն գովեաց: Յորժամ ընդդեմ ամբարշտութեանն վառեսցի, յորժամ զհերձուածողսն կարկեցուցանել իցէ, յորժամ վասն փառաց մեծի արքային պատերազմն իցէ, անդ զցասումն ցուցանել լաւութիւն է, եւ թագուցանել` նենգութիւն: Մի'տ դիր, եղբայր, եւ ցանկութեանն, մի' ընդ այնմ որ 'ի մեղս անկանիցէ, այլ այնմ որ զարդարէ զազգս օրինաւոր ամուսնութեամբ: Մի'տ դիր եկեղին, մի' որ զուր ինչ իցէ, այլ որ յօգուտ եւ 'ի շահ. զի ուր երկեղ աստուծոյ իցէ, պարգեւք բարութեանն են. եւ ուր երկեղք ամբարշտութեան, անդ գործք սնոտիք. Երկիւղ ասեմ, զկարիս մարմնոյ եւ ոգւոյ` որ արտաքոյ քան զմեղս իցեն, կալաւ յանձին կենարարն մեր: Քաղցեաւ ըստ մարմնոյ, ծարաւեցավ, վաստակեցաւ, ննջեաց. եւ այնու ո'չ եթէ զաստուածութիւնսն ինչ թշնամանեաց, այլ վասն զմարմնոյն բնութիւնն ճշմարտութեամբ յայտ առնելոյ: Նոյնպես եւ ըստ շնչոյն երկեաւ, տատամսեցաւ, տրտմեցաւ. տրտում է, ասէ, շունչ իմ մինչեւ 'ի մահ. եւ դարձեալ սկսաւ թէ տրտմելեւ տատամսել. եւ այն չէին կարիք մեղաց, այլ բնութեան մարմնոյ ծանուցիչք:

Եւ զի եւս յայտ առաւել առնիցէ կենարարն, եթէ այնպիսի բանք չվայելեն աստուածութեանն, այլ մարմնոյն, մեկնէ աշակերտացն եթէ զի'նչ օրինակ կարեացն իցէ, տրտում է, ասէ, շունչ իմ մինչեւ 'ի մահ, արթուն կացէք, զի մի' մտանիցէք 'ի փորձութիւն. եւ անդէն վաղվաղակի ասէ, հոգիս յոժար է, բայց մարմինս տկար է. եւ այնպես ամենեւիմբ ցուցանէ ճշմարտութեամբ զաստուածութեանն պատիւն, եւ զմարմնոյն տնտեսութիւն: Եկեր իբրեւ զմարդ, կերակրեաց իբրեւ զմարդասէր: Եւ առաւել այն զարմանալի է, զի միննչ դեռ խնդրէր ըմբել` արբուցանէ զտիեզերս. ցկինն սամարացի ասէ` տուր ինձ ըմբել. եւ զաղաղակ բարձեալ ասէ, եթէ ոք ծարաւի իցէ` եկեսցէէ առիս եւ արբցե: Ննջէ 'ի ծովուն առ 'ի ճշմարտելոյ զմարմնոյն բնութիւն, եւ յարուցեալ` 'ի քուն առնէ զալիս ծովվուն, զի ուսանիցիս, թէ եւ ննջէ եւ 'ի քուն առնէ: Յառաջագոյն տեսանէ իբրեւ զաստուած զամենայն ինչ` որ ընդ ամենյան տեղիս գործէր, եւ շրջէր 'ի կողմանս գալիլեացւոց իբրեւ զմարդ. եւ եկեալ կալ հանդէպ Բեթանիայ գեօղձն Ղազարու, անջրպետութեամբ տեղեացն վասն բացեայ եւ 'ի մօտ ցուցանէ զանձն. եւ զօրութեամբ աստուածութեանն զամենայն յառաջագոյն գիտէ. պատմէ 'ի Գալիլեայ որ ինչ 'ի հրեաստանի գործք գործէին: Ղազար, ասէ, բարեկամ մեր ննջեաց, եւ որ չէր մօտ 'ի տեղիսն գործէր. եկեալ կայ 'ի վերայ գեօղջն, եւ ասէ, ու՞ր եդիք զնա. եւ ո՞վ իշխեսցէ ամբաստանութիւն անգիտութեան զՔրիստոսէ յառաջ բերել վասն հարցանելոյն, թէ ու՞ր եդիք զնա: Եւ եթէ գայթակղացուցանիցեն զքեզ ինչ բանքն, աստուած զմտաւ, զի այնպիսի ինչ բանք եւ զհօրէն Քրիստոսի ասացեալ են. միթե անգիտութեա՞ն բարբառ իցէ եւ հօրն ասելն, թէ ու՞ր ես Ադամ. եւ այս բարբառ այն բարբառոյ ընկեր է: Հարցանէ Քրիստոս թէ ու՞ր եդիք զնա, հարցանէ եւ աստուած 'ի հին կտակարանսն, թէ ու՞ր է Աբել եղբայր քո: Այլ թերեւս ասիցէ ոք, եթէ այդ չէ լուծումն խորհրդոյդ, այլ յաւելուած տարակուսանաց. քանզի յայտ արարեր` թէ ոչ միայն Քրիստոս հարցանէ, այլ եւ հայր Քրիստոսի: Եթէ այնպես իցէ, եւ միտք եւս հարղուածոյն մեկնեսցին եւ հօր եւ որդւոյ, ուսի'ր նախ զմիտս նորա, որ անդն եհարց, եւ զսորա աստ: Բայց յորժամ ասիցեմ, թէ զնորա անդ, եւ զսորա աստ, ո'չ այլում զնա ասեմ, եւ ոչ այլում զսա, այլ որ ինչ յաւետարանին ասացեալ է, 'ի հայր հանեմ. եւ որ ինչ 'ի հնումն, որդւոյ մատուցանեմ: Քանզի չիք ինչ` ո'չ ի նորոցս եւ ոչ 'ի հնոցն, թէ առանց Քրիստոսի զօրութեանն եղեւ. որպէս եւ Յովհաննէս վկայէ` ո'չ միայն զարարչութենէն, այլ զբնաւ իսկ զտնտեսութենէն, ամենայն ինչ, ասէ, նովաւ եղեւ, եւ առանց նորա եղեւ ոչ ինչ որ ինչ եղեւն: Եւ թէ զի՞նչ միտք հարցանելոյն իցեն ընդ Կային, թէ ու՞ր է Աբել եղբայր քո, ուսի'ր, զի հարցանելովն հորդիցէ նմա ճանապարհ պատասխանատուութեան. դատի իբրեւ զարդար դատաւոր, եւ յապաշխարութիւն կոչէ իբրեւ զմարդասէր. ու՞ր է ասե Աբել եղբայր քո. յատեան մուծանէ զնա որպէս դատաւոր: Եւ նորա անգիտութեան կարծիս զհարցուածն համարեալ` թաքուցանել կամէր 'ի բարերարէն. չգիտեմ, ասէ, մի թէ պահապա՞ն ինչ էի ես եղբորն իմոյ: Եւ զի՞նչ. ա'ռ 'ի միտ զայ դիտաւորութիւնն. մեկնէ նմա որ զամենայն գիտէ, եթէ ես կամօք պատճառեցայ զանգիտութիւն. եւ դու համարէիր` եթէ առանց գիտութիւն ինչ հարցանիցեմ: Թէ այնպէս իցէ, ուսի'ր զգիտութիւն ամինագիտին, գոչիւն արեան եղբօր քո բողոք ունի առ իս յերկրէ: Ուսի'ր այսուհետեւ եւ զդիտաւորութիւն բարերարին, թէ յո'ր միտս ասաց ցհրեայս, թէ ու՞ր եդիք զնա. ժողովք թատերց ապախտաւորած էին, ժողովուրդ` որ ոչ կարէր 'ի միտ առնուլ զայ սքանչելիսն. մանաւանդ թէ իմանային իսկ, եւ առ ապախտաւորութեանն ծածկել կամէին զսքանչելիսն. տեսանէր զնոսա խրոխտեալս, եւ ընդ հենգն ելեալս սքանչելեացն. հայեր 'ի նոսա` զի տեսանէին զզօրութիւնսն, եւ ուրանային զարետուագործն. որպէս եւ վկայէ Դաւիթ, թէ 'ի բազում զօրութեան քում ստեցին քեզ թշնամիք քո: Եւ առ այն զի՞նչ գործիցէ, մարթ էր լռելեայն երթալ. մանաւանդ թէպէտեւ չէրթայր իսկ մարմնով, այլ զզօրութիւնն առաքէր, եւ ճառագայթիւք զօրութեանն կարող էր քակել զգերեզմանն, յարուցանել զմեռեալն, եւ ածիլ 'ի լոյս զխաւարարգեալն. այլ կամի զապախտաւորսն իսկ վկայս սքանչելեացն. եւ կանխէ ձգէ նախ քան ցուցանել զգերեզմանն բազում ապախտաւորացն, ու՞ր ասէ եդիք զնա: Ե'կ ասեն, եւ տե'ս զգերեզմանն. եւ ասէ ցնոսա, 'ի բաց թաւալեցուցեք զվէմդ: Որ աակերտացն երաշխաւոր եղեր, եւ զառհաւատչեայ զզօրութիւնն ետուր, եթէ ունիցիք, ասէ, հաւատս իբրեւ զհատ մանանխոյ` ասասջիք լերինս, փոպեաց, եւ փոխեսցի. որ նոցա անչափ իշխանութիւն պարգեւեցեր, դու զվէմ մի փոքր 'ի դուռն գերեզմանին` չակրիցե՞ս ; ի բաց թաւալեցուցանել: Այլ որպէս յառաջագոյն ասացի, վասն նորին պատճառանաց, զի անհաւան իրաւընտրիք եւ անհնազանդ տեսողք էին, եւ ասէին` խաբէութիւն ինչ եւ առ աչօք գործն իցէ մեռելոյն, պատճառեալ կայցէ 'ի կարծեցուցանող եկաւորութեանն ունկնդիր լինել, վասն այնորիկ զնոսա իսկ ածէ 'ի գերեզմանն, զի յորժամ զվէմն թաւալեցուցանիցեն, եւ հոտ ընդ երեսս հարկանիցի, լիցի նոցա վկայ հոտ մեռելոյն, թէ արդարեւ մեռեալ է. զի յորժամ մեռելութեան մեռելոյն հաւատասցեն, ապա եւ 'ի յարութենէն չլինիցին երկմիտ:

Եւ զի զայսպիսի հնարս հնարեր տն զիջանելն, անդէն կարգին մի'տ դիր, եւ ուսանիս: Մատեաւ Մարթա առ վէմն, եւ ասէ, տէ'ր, հոտեալ է աւասիկ, քանզի չորեքօրեայ է: Այլ կենարարն քանզի զօրութեանն տեղեակ էր, զայդ իսկ կամիմ ուսանել 'ի ձէնջ, ասացե'ք եւ յաճախեցեք զասելն` թէ հոտեալ է. հաստատեցէք թէ մեռեալ է, զի եւ յարութիւնն ճմարտիվ քարոզեսցի: Բազում անգամ մահու անուն յաճախեաց, զի գէթ միանգամ եւ ճշմարտութիւն յարութեանն դաւանեսցի: Յայնժամ այնուհետեւ, եղբարք, այլ իմն յարդարէ կենարարն. յերկինս նայի, եւ զհայր կոչէ: Հա'յր, ասէ, գոհանամ զքէն, զի լուար ինձ: Բուժս իմն 'ի բանիս գտանեն հերձուծողացն աշակերտք, վաղվաղակ 'ի վերայ յարձակեալ. տեսանե՞ս, ասեն, որչափ 'ի միջի կայ, զի մին աղաչէ, եւ մին աղաչի. մին պաղատի, եւ մին պաղատանաց անսայ. տեսանե՞ս, զի աղբիւր սքանչելեացն հայր է, եւ շնորհէ որդւոյ զզօրութիւն սքանչելեացն: Այլ որպես յառաջագոյն բազում անգամ ասացի, եթէ չառին 'ի միտք նորհակալութեամբ ընտրել զգործս կենարարին. այլ միանգամ իսկ կանխաւ ըմբռնեալք 'ի հայհոյութիւն` կուրացան առ 'ի չընտրելոյ զճշմարտութիւնն:

Բայց դու զպտճզռսն յայսր աւուր ընթերցուծոյ ուսիր: Ասէ ցնոսա կենարարն. բազում գործս բարիս ցուցի ձեզ 'ի հօրէ իմմէ, վասն որո՞յ գործոյ 'ի նոցանե քարկոծ առնէք զիս: Ասեն ցնա հրեայքն. վասն բարեաց գործոց ո'չ առնեմք զքեզ քարկոծ, այլ վասն հայհոյութեան. զի դու մարդ ես, եւ զանձն քո աստուած առնես, եւ կոչես քեզ զհայր զաստուած: Այն իմն կարի տրտմեցուցանէր զհրեայսն` զի հայր իւր կոչեր զաստուած. զայրանային հրեայքն Քրիստոսի, ո'չ միայն զշաբաթսն լուծանէր, այլ զի եւ հայր կոչէր զաստուած, եւ հաւասար առնէր զանձն այ: Եւ քանզի 'ի հայհոյութիւն հանէին, հայր կոչել զաստուած, ատեան գործէ 'ի գերեզմանն, եւ դատաւոր զճշմարտութիւնն նստուցաներ. ածէ շուրջ վկայս զապախտաւորսն, զի աչօք տեսցեն, եւ ականջօք լուիցեն, որք ասէին` եթէ հայհոյես, զի զանձնդ որդի աստուծոյ կոչես: Կոչէ հայր, եւ գրեթէ այնու իսկ խրատէ զնոսա, թէ ահաւասիկ ձեր իսկ առաջի կոչեմ. եթէ ցասնուցու ինչ` զի հայր կոչեմ զնա, եւ հայհոյութիւն իցէ որպես եւ դուք կարծէք, ապա մի' լուիցե. եւ եթէ չցասնու` ապա յայտ է թէ արդարեւ հայր իմ է: Հա'յր, ասէ, գոհանամ զքէն, զի լուար ինձ: Եթէ հնազանդութենէ գործ էին աղօթքն, զիա՞րդ յառաջ քան զաղօթսն կալ` ասէ, թէ լուար ինձ. զի նախ քան զաղօթսն կալասէ, հայր գոհանամ զքեն զի լուար ինձ: Եւ միտս դնէ նոցա որ շուրջն կային. եթէ ցասնու, ասէ, հայր, զի հայր կոչեմ զնա, եւ հայհոյութիւն ինչ է այ` որպէս դուքդ կարծէք, մի' լիցի գործակից հայհոյչիս, ապա թե կոչեմ զմեռեալն, եւ լսէ հրամանին, արդեամբք իսկ առէ'ք զհանդէս ճշմարտութեանն. զի զմեռեալ յարուցանել` ո'չ հայհոյչի գործ է, այլ որդւոյ աստուծոյ հրաման: Եւ զի այս միտք ենաղօթիցն, եւ ո'չ վասն իւրոյ ինչ պիտոյից, այլ վասն լսողացն օգտի եւ ուղղութեան արկ 'ի կիր զաղօթսն, ինքն իսկ վկայէ` յորժամ ասաց, թէ հայր գոհանամ զքէն` զի լուար ինձ, ասէ առ նմին, թէ ես գիտեի իսկ` եթէ յամենայն ժամ լսես ինձ. այլ վասն ժողովրդեանս որ շուրջ կան ասացի:

Մի' ոք այսուհետեւ շփոթեսցէ զճշմարտութիւնն, մի' ոք թշնամեսցէ զաստուածպաշտութիւնն, մի ոք զիջանելն` որ վասն մերոյ փրկութեան, 'ի տկարութիւն եւ 'ի թշնամանս սրբոյն համարեսցի: Վասն քո եղեւ մարդ մարդասէրն, ո'չ եթէ զիւր բնութիւնն 'ի բաց ընկեց` այլ զանկեալն յարուցանէ, եւ զմեռեալն կենդանի առնէ. առնեւ զքոյդ, եւ տա զիւրն: Ո'չ թէ 'ի տնտեսութենէն եկն յառաջին պատիւն, այլ յաստուածութենէն եկն ունել յանձին զտնտեսութիւնն: Ո'չ, որպէս հերձուածողաց աշակերտքն կարծեն, եթէ յետ խաչին եւ տնտեսութեանն, եկն յառաջ 'ի պատիւն. քանզի բիծս իմն ամբարշտութեամբ 'ի բանին առաքելոյ կամին կարկատել, որ յորժամին ճառեալ զկենարարէն` ասէ, որ էրն 'ի կերպարանս այ` ոչինչ յափշտակութիւն համարեցաւ զլինելն հաւասար այ` այլ գանձն ունայնացոյց` զկերպարանս ծառայի էառ, եւ 'ի նմանութիւնն մարդոյ եղեալ, եւ կերպարանօք գտեալ իբրեւ զմարդ, խոնարհեցոյց զանձն լինել հնազանդ մահու չափ եւ մահու խաչի. եւ ածէ զնովամբ, թէ եւ վասն այնորիկ աստուած զնա առաւել բարձրացոյց, եւ շնորհեաց նմա անուն` որ 'ի վեր է քան զամենայն անուն: Տեսանե՞ս, ասեն, զի ընդ հնազանդութեանն էառ գինս զպատիւն. քանզի խոնարհեցաւ մահու չափ, վասն այնորիկ եւ աստուած զնա բարձրացոյց, եւ շնորհեաց նմա անուն` որ 'ի վեր է քան զամենայն անուն: Թէ այնպէս իցէ` լուիցե'ն. եթէ զվարձս ընդ տնտեսութեանն զառաջն գալն էառ, ապա ուրեմն յաղքատութենէ 'ի մեծութիւն եկն յառաջ: Եւ արդ մի'տ դիր աղաչեմ, եթէ վարձս ընդ հնազանդութենէ զառաջն գալ էառ, ապա յաղքատութենէ 'ի մեծութիւն եկն, յամենեցունց երկրպագութիւն առնուլ, զի ամենայն ծունր առնուլ յանուն Յիսուսի Քրիստոսի կրկնեսցի: Դու ասես, թէ աղքատ էր, եւ 'ի մեծութիւն եկն տնտեսութեամբն. այլ Պաւղոս չառնու քեզ յանձն, քանզի չցուցանէ զնա յաղքատութենէ 'ի մեծութիւն եկեալ, այլ մեծութեամբն զաղքատութիւն յանձին կալեալ:

Զի՞նչ ասէ առաքեալ. "գիտէք, ասէ, եղբարք զշնորհս տն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, զի  վասն մեր աղքատացավ որ մեծատունն էր, զի դուք նորա աղքատուբն մեծանայցեք". զի մեծանայցես, եւ ո'չ զի հայհոյեսցես. աղքատացավ տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, ո'չ զյաւիտենական մեծութիւնն 'ի բաց ընկեցեալ, զաստուածութենէն ասեմ, այլ զայն ծածկեալ, եւ զայս յանձին կալեալ: Զի՞նչ իցէ մեծութիւնն նորա: Կոչի հայր մեծատուն. կոչի եւ ոչդի մեծատուն. մեծատուն 'ի մեծատնոյ: Զորմէ Պաւղոս ասէ, թէ ինքն աստուած մեծացուցանէ զամենեսեան որ կարդան առ նա. եւ դարձեալ թէ ո՜վ խորք մեծութեան եւ իմաստութեան եւ գիտութեան այ: Նոյնպես եւ Յիսուս մեծատուն է, եւ աղքատացավ վասն մեր: Եւ ի՞ւ իցէ մեծատուն. զի 'ի միասին էական է հօր եւ լոյս փառաց, եւ նկարագիր էութեան եւ պատկեր աներեւութիւնն հօր: Ո'չ ստացուածով այնպիսի լիեալ, այլ` բնութեամբ այնպիսի երեւեալ: մեծութիւն Քրիստոսի այն է, զի նմին հօր հաւասար է, եւ զնոյն զորութիւն եւ զփառս եւ զթագաւորութիւն ունի, աթոռակից հօր, եւ նմին պատուի, 'ի նոյն մեծարանս: Այլ որ յայնպիսի մեծութեան էր, եւ 'ի վեր ընդ հօր նստէր, տե'ս յորպիսի աղքատութիւն էջ, զի առաջի Պիղատոսի իբրեւ զմահապարտ կայր յատենի: Մեծութիւն Քրիստոսի բիւր բիւրոց հրեշտակացն են` որ կան նմա ''ի սպասու. եւ աղքատութիւն Քրիստոսի երկոտասան ձկնորսքն որ զհետ շրջէին: Մեծութիւն Քրիստոսի` աթոռն յերկինս է, եւ ընդ աջմէ հօր նստելն. եւ աղքատութիւն նորին, զի աղուեսուցք որջք գոյին եւ թռջնոց երկնից դադարք, եւ որդւոյ մարդոյ ո'չ գոյր տեղի, ուր զգլուխն դիցէ: Աղքատութիւն Քրիստոսի` 'ի յովանակի նստելն, եւ մեծութիւն Քրիստոսի` 'ի քերոբէս ելանելն. զորմէ ասե մարգարէն, թէ կառք աստուծոյ բիւրապատիկք են, եւ հազարք ուղղիչք: Տեսե՞ր զառաւել մեծութիւնն, տեսե՞ր զաղքատութիւնն լի տնտեսութեամբ:

Այլ թերեւս քո մորմոքեալ 'ի հերձուածողաց ընդ բարձրութիւն աստուածխօսութեանս` ասիցէ, միթէ 'ի կենարարն ելանիցէ բանն, թէ կառք աստուծոյ բիւրապատիկ են, միթէ՞ 'ի նա ինչ անկ իցէ վկայութիւնդ` զոր բերեր, միթէ կառս որդւոյ ասաց, կամ կառս միածնին պատուոյ: Եւ արդ զի մի վաճառիցի աստուածպաշտութիւնն առ 'ի յախտաւոր լսողացն, եւ կարծիցի թէ չէ ինչ 'ի դէպ վկայութիւնն, հարկ է յանդիման կացուցանել, զի կառք աստուծոյ բիւրապատիկք եւ հազար ուղղիչք` 'ի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս 'ի դէպ ելանեն: Երանելի Դաւիթ ասէ, կառք աստուծոյ բիւրապատիկք են, եւ հազարք ուղղիչք, եւ տէր 'ի նոսա 'ի Սինա 'ի սրբութեան. ել 'ի բարձունս եւ գերեաց զգերութիւն, եւ ետ պարգեւս որդւոց մարդկան. զայս Դաւիթ ասէ: Կոչեսցո՛ւք 'ի մեջք զմեկնիչ մարգարէիցն, զփողն մեծաձայն, զլեզուն հոգւոյն սրբոյ, զվառեալն զօրութեամբ եւ ամենայն շնորհօք զՊաւղոս զսրբոյն երգիչ. տեսցո՛ւք յո՞վ առնու զկառսն այ, եւ զելն 'ի բարձունս եւ գերեաց զգերութիւն, եւ ետ պարգեւս որդւոց մարդկան: Ասէ առաքեալ. մի տէր եւ մի հաւատ, եւ մի մկրտութիւն, եւ մի ախ հայր ամենեցուն, եւ ամենայնիւ, եւ յամենեսեան: Բայց իւրաքանչիւր ումեք'ի մէնջ տուեալ են շնորհք ըստ չափոյ պարգեւացն Քրիստոսի. քանզի ասէ իսկ, ել 'ի բարձունս` գերեաց զգերութիւն, եւ ետ պարգեւս զորդւոց մարդկան: Եւ 'ի գործս արկեալ զմիտս բանին Պաւղոսի, ասէ, եթէ ո՞ր ելն ով է, եթէ ոչ որ էջն նախ 'ի ստորին կողմ երկրի. որ էջն նոյն է` որ ելն յերկինս, զի լցցե զամենայն:

Չեն ինչ պիտոյ բազում լեզուք մեկնելոյ, եւ ո'չ շատ ինչ խօսք հաւանեցուցանելոյ, այլ միտք շնորհակալք եւ միաբանութիւնն հաւատոց, միաբանեալ ընդ դաւանութիւն որգւոյն այ: Քանզի չասաց անծին եւ ծնունդ, եւ ո'չ անարար եւ արարած. զի այն չէ միաբանութիւն հաւատոց, լուր Պաւղոսի` որ ասէ, մինչեւ եկեսցուք հասցուք ամենեքեան 'ի մի միաբանութիւն հաւատոց եւ գիտութեան որդւոյն այ: Միաբանութիւն հաւատոց` գիտութիւն որդւոյն աստուծոյ է, եւ ո'չ անծնին եւ ծնելոյ: Ընդե՞ր խլես զգրեալսն. չիցէ՞ հաւատարմագոյն անունն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ, քան զանծնին եւ զծնելոյ, եւ գրեալքն քան զչգրեալսն:

Այլ 'ի դիմի հարկանի հերձուածողն. իսկ դու ընդե՞ր ասիցես, ասեն, զմիասին էականն, որ չէ գրեալ: 'Ի վտանկի պատերազմաց հարկ է առնուլ զանօթս` որ չիցեն ինչ պիտոյ 'ի խաղաղութեան: Ո՞ կալ մեզ 'ի մարտիկս պատերազմացն, ո՞չ ապաքէն ծովական թշնամութիւնն. եւ կամ ո՞ ոք կազմիցե զեն ընդդէմ թշնամեացն` յորժամ խաղաղութիւն յամենայն կողմից յորդիցէ: 'Ի բաց առ դու նախ զօտար էականն, զի մի 'ի դիմի հարկանիցի քեզ 'ի միասին էականն. իսկ եթէ ասիցես օտար էականն, հարկ է` զի 'ի դիմի բախիցէ քեզ 'ի միասին էականն. ապա եթէ լռիցես, լռեմ եւ ես, եւ զնոր էութիւն որ հօրն է` ճանաչեմ եւ որդւոյ. զի հօր եւ որդւոյ անուն զնոյն զորութիւն ունի. քանզի 'ի միասին էական է անուն հօր եւ որդւոյ. զի հայր որդւոյն հայրն է, եւ որդի` հօրն է որդի. եւ հոգին սուրբ` աստուծոյ է հոգի:

Այլ տես զի՞նչ կրեն հերձուածողքն. քանզի կանխեցին գրգռել 'ի պատերազմ, եւ ամաչեն զայնպիսի միտս 'ի բաց ընդենուլ. տե'ս, առ այն ինչ գործեն աստուծոյ շնորհքն. ետես զնոսա անհնազանդս օրինացն այ, եւ արկ զնոսա ընդ հարկաւ օրինացն Հոռոմոց. քանզի ցանկ իսկ աստուած զնոյն գործէ, յորժամ տեսանէ զոք մարտուցեալ ընդ օրէնս աստուածպաշտութենէ, յարուցանէ 'ի վերայ նոցա զաստուծոյ մարդկան, զի ոչ կալան զերկեղն աստուծոյ: Տե'ս, զինչ գործ գործէ. վառի ցասումն 'ի միտս ածապաշտ թագաւորին, եւ գրէ հրովարտակս աստուածպաշտութեանն 'ի ձեռն աստուածապաշտ սպասաւորաց, եւ արձակէ նետս զհրամանսն իբրեւ յօրինացն աղեղանէ:

Որպէս եւ կենարարն բազում անգամ արար Հրէից ապախտաւորաց, որոց ուրացեալ զաստուածպաշտութիւն նորա, յորժամ ճշմարտութիւն խօսէր` ասէին, որով իշխանութեամբ առնես դու զայդ, առնէ անդրէն պատասխանի` որ կարողն էր ածէլ զնոսա յերկիւղ մարդկան, հարցից եւ ես զձեզ բան մի. մկրտութիւնն Յովաննու ուստի՞ էր, յերկնի՞ց, թէ 'ի մարդկանէ. խորհէին ընդ միմեանս Հրեայք եւ ասէին. եթէ ասեմք, եթէ երկնից, ասէ, թէ եւ ընդէ՞ր ոչ հավատացէք նմա. եւ եթե ասեմք, թէ 'ի մարդկանէ էր, երկնչիմք 'ի ժողովրդոցն, գուցէ քարկոծ լինիցիմք: Եւ քանզի ո'չ ունէին զերկիւղն այ, զմարդկան երկիւղն եդին առաջի, թէ վասն մարդկան երկեղի չիշխեմք ասել: Իսկ կենարարն առ այն զինչ. եւ ո'չ ես ասեմ ձեզ. դուք չգիտէք իսկ, բայց ես գիտեմ, եւ չասեմ:

Եւ այդ յարոյց աստուած զմիտս աստուածապաշտ թագաւոր. քանզի թագաւորութիւն արդարութիւնն է: Մի'տ դիր, թագաւորութիւն եւ արդարութիւնն է, յորժամ աստուծոյ 'ի սպասու կայցէ. 'ի միում աշտիճանի կան թագաւորութիւն եւ արդարութիւն. յորժամ ճշմարտութեամբ սպասաւորք թագաւորութեանն լինիցին, աստուծոյ պատուակից լինիցին: Եւ լո՛ւր, զինչ ասէ գիր, ոգիք արդարոց 'ի ձեռիք աստուծոյ են. եւ զթագաւորացն ի՞նչ ասիցէ, սիրտ թագաւորի, ասէ, 'ի ձեռս աստուծոյ է: Եւ վասն է՞ր արդեւք զսիրտն. եւ քանզի աղբիւր մտացն սիրտն է, եւ արմատ խորհրդոցն, անդուստ յաղբիւրէն ելանէն օրէնք. քանզի բանք թագաւորաց օրէնք են, ունի զսիրտն 'ի ձեռին, զի մի գուցէ իբրեւ 'ի մարդկեղէն ինչ մտաց բղխիցեն, այլ իբրեւ յածեղէն ձեռանէ ելանիցեն օրենք. դնէ  թագաւոր օրէնս` միաբան օրինացն այ. 'ի հաստի կայ թագաւորութիւն` լինել վրէժխնդիր երկնաւոր թագաւորութեանն. ո'չ զի չիցէ ատակ վերին թագաւորութիւնն առնուլ վրէժս 'ի հակառակորդացն, այլ զի աստուծոյ շնորհքն բանայցեն զդուռն աստուածպաշտութեան նախանձախնդրացն:

Եւ եթէ հաւաստեաւ խնդրիցեմք, գտանիցեմք, զի յամենայն ժամ ո՛ւր եւ մարտեաւ ամբարշտութիւնն, ոչ էառ աստուած վրէժ առանց արդարոյ ուրուք. եթէ չգուցէ միջնորդ 'ի միջի այր արդար, չառնու վրէժս 'ի չարեաց. այլ 'ի կիր արկանէ զմարդկեղէն գորիծին լի արդարութեամբ: Ամբարշտեցաւ Սոդոմ եւ Գոմոր, եւ ոչ ջնջեցան հինգեքին քաղաքն, մինչչեւ բնակեալ Ղովտայ յերկրին. զի մի ասասցեն բնակիչք երկրին, թէ չէր ընդ ոք նայել, չգոյր վարուց ուրուք նախանձաւոր լինել, ածէ բնակեցուցանէ զարդարն 'ի Սոդոմ, որ 'ի նոյն տեղիս կեայր, եւ արտաքոյ քան զնոսա էր կարգօք. զի մի գտցեն պատճառս պատասխանւոյ, թէ չունէին զոք վարդապետ, երեւեցաւ Ղովտ 'ի Սոդոմ, եւ եկն եհաս վրէժխնդրութիւնն. քանզի ո'չ օրինակին եւ ո'չ առն արդարոյ եղեն նախանձաւորք, սատակեցան 'ի հրացան բարկութենէն:

Նոյնպէս եւ մարտնչէր եւ փարաւոն եգիպտացի ընդ այ` անգիտութիւն պատճառեալ. եւ չեկին նմա հարուածք, մինչեւ յայտնեցաւ Մովսէս Իսրայէլի: Ամբարշտէր եւ Աքայաբ թագաւոր իսրայէլցւոց, որ յանօրէն ամբարշտութիւնն զանհածեաւ. եւ չգոյին ուրեք սպառնալիք բարկութեան, մինչեւ յայտնեցաւ Եղիաս նախանձաւոր: Նոյնպէս եւ այժմ կարող է աստուած առնուլ զիւր վրէժ, եւ զեկեղեցւոյս` որ կայ 'ի պատերազմի. այլ յարուցանէ զվասն աստուածպաշտութեան մարտիկս, եւ կամի խնամարկել եկեղեցւոյ ամոխախիւք աստուածպաշտութեանն: Սոյնպէս եւ երանելին Եղիայ ամբաստան լինէր աստուծոյ զԻսրայէլէ, յորժամ եմուտ յանապատն հալածեալ Յեզաբելայ. փոխամակ ասելոյն, ասէ ցնա աստուած, զի՞ դու Եղիա. հարցանէ ցնա աստուած, թէ զի՞նչ գործես դու աստ: Չոգաւ յայն անապատն` ուստի Մովսէս զօրենսն առ, եւ ասէ, նախանձեցայ զնախանձ տն աստուծոյ ամենակալի, զի թողին զքեզ որդիքն Իսրայէլի. զսեղանս քո կործանեցին, եւ զմարգարէս քո կոտորեցին, ես միայն մնացի, եւ խնդրեն զանձն իմ: Զայս ասէ, ո'չ որպէս թէ ուսուցանէ, այլ ամբաստան լինի, ո'չ որպես զանգէտ ոք դիտակ առնիցէ, այլ իբրեւ դատաւորի դատախազութիւն մատուցանէ. զսեղանս քո կործանեցին, զմարգարէս քո կոտորեցին. ես միայն մնացի, եւ խնդրեն զանձն իմ:

Եւ քանզի գրգռէր իբրեւ զդատաւոր, եւ 'ի ցասումն ածէր ամբաստանութեամբն իբրեւ զսաստարար, կամեցաւ աստուած հաւանեցուցանել զմարգարէն, եթէ երկայնամտութեամբ ներէ ամբարելշտոցն, ո'չ թէ առ տկարութեան չպատժէ. ասէ ցնա. եւ ահաւանիկ ելանիցես դու վաղիւ առաջի իմ. եւ ահաւասիկ հողմ սաստիկ փշրել զլերինս, եւ մանրեսցէ զբլուրս, եւ չիցէ 'ի հողմն տէր. եւ ահաւասիկ շարժումն, եւ չիցէ 'ի շարժումն տէր. եւ ահաւասիկ հուր, եւ չիցէ 'ի հուրն տէր: Եւ զի՞նչ միտք իցեն այնր ամենայնի, քանզի համարիս թէ չկարեմ վրէժխնդիր լինել, հաւանեցուցից զքեզ, թէ ոչ առ տկարութեան չածեմ պատիժս մեղաւորին, տե'ս որպիսի' գործս վրիժուց ունիմ. զոր ինչ առ ձեր դատաւորսն`սուրն եւ հուրն եւ ծովընկեցիկն գործեն, զայն մեծի դատաւորիս սոքա վճարեն: Տե'ս որպիսի' անօէս պատժոց ունիմ. հողմ սաստիկ, որ ոչ միայն զմարդիկ փշրել կարիցէ, այլ եւ զլերինս խորտակե;, եւ զբլուրս մանրել, եւ չէ 'ի հողմն տէր: Փոխանակ ասելոյ, թէ չկամիմ խստութեամբ ճանաչել, այլ հանդարտութեամբ զարմանալի լինել: Ահաւասիկ հողմ սաստիկ ասէ, եւ փշրէ զլերինս, եւ մանրէ զբլուրս, եւ չէ 'ի հողմն տէր: Ահաւասիկ հողմ սաստիկ ասէ, եւ փշրէ զլերինս, եւ մանրէ զբլուրս, եւ չէ 'ի հողմն տէր: Ահաւասիկ շարժումն. փոխանակ ասելոյ, թէ կարող եմ եւ շարժմամբ կորուսանել. եւ ահաւասիկ հուր, եւ չէ 'ի հուրն տէր. ցուցանել ցուցանէ` եւ 'ի կիր չարկանէ:

Եւ այնմ դուք իսկ ձեզէն վկայէք, զի եւ շարժումն եցոյց, եւ հուր շողացոյց զքաղաքաւս, եկին հասին սպառնալիք, եւ կանխեաց մարդասիրութիւնն: Քանզի աստուածապաշտ թագաւորն ընդ քահանյութեանս զուգեալ բարեխօսէր, եւ յածէր յաղերս զաստուած: Հեզութեամբն ցուցաւ փառաւորութիւն եւ ուղեղ կարգք նորա, յայտ է թէ որդի է մեծի թագաւորին. զի նա զնետս բարբարոսացն խափանեաց, եւ սա` զնետս որ յամպոցն տեղային` աղօթիւք փարատեաց:

Եղեւ այսպիսի ինչ եւ առ երանելեաւն Դաւթիւ. սպառնայ աստուած, եւ մարդասիրութիւն ցուցանէ: Տես զի՞նչ գործէ մարդասէրն. ահաւասիկ երիս հարուածս յընտիր առնեմ քեզ, խնդրեա մի ինչ զոզր եւ կամիս. կամ զսով զերիս ամս, կամ պատերազմն զերիս միսս, կամ մահ ժանդութեան զերիս աւուրս: Եթէ իբրեւ զդատաւոր դատիցիս, զի առնէս նմա յընտիր. այլ պատչեա իսկ. քանզի մեծ արարեր զարդարութիւն: Նովաւ դնէ զվճիռն, զի՞նչ եւ կամիս, ասէ, զայն արարից. բարկացեալ եւ անսալ խոստանայ: Իսկ երանելին Դաւիթ 'ի վարանս ընդ ընտրութիւնսն մտեալ, անձուկ է ինձ, ասէ, յամենայն կողմանց, եւ չգիտե, զի՞նչ ընտրիցէ. սո՞վն լավ իցէ, թէ պատերազմն, թէ մահն: Հարկաւ յանձն առնու զմահն ժանդամահ զերից աւուրց. եւ զայն ո'չ եթէ վայրապար ինչ, այլ զի յայտ աստուածապաշտութիւն թագաւորին լինիցի: Եթէ խնդրեցից, ասէ, զսով, 'ի կարծիս անկանիմ, թէ չհամարիցիմ ինչ զբաղմացն կորուստ վասն բազում ռոճիկս թագաւորութեանս ունելոյ. եւ եթէ զպատերազմն խնդրեցից` մարթի զզօրականսն 'ի մահ մատնել, եւ զանձն ապացուցանել. առից խնդրեցից զմահն, որ ընդ ամենեսեան առ հասարակ անցանէ, ո'չ 'ի հարստաց աչառէ, եւ ո'չ անաւագաց ողորմի, որ ո'չ զիշխանս մեծարէ, եւ ո'չ յաղքատս ընկրկէ. զի յայտ լիցի, թէ ընդ ամենեսին եւ զանձն ետ առաջի: Եւ ընդխառնեցաւ, ասէ, հրեշտակ տն յայգուէ մինչեւ ցվեց ժամն` եւ կոտորեաց 'ի ժողովրդենէ անտի եւթանասուն հազար այր: Իբրեւ ետես աստուած, եթէ սաստկացաւ հարուածքն, եւ չէ ոք` որ ածէ յաղերս, քանզի չէին յայտնի հարուածքն, ետ տեսանել Դաւթի զհրեշտակն` զի ուներ սուր 'ի ձեռին, եւ թռուցեալ կայր 'ի վերայ օդոց: Եդ առաջի զանձն եւ ասէմ եթէ ես հովիւս մեղայ, խաշինքդ զի մեղան. եղիցի ձեռն քո յիս, եւ 'ի տան հօր իմոյ:

Այս բարբառ այնր բարբառոյ ընկեր է` զոր յաւետարանին ասէ, եթէ ե'ս եմ հովիւ քաջզանձն իւր դնէ 'ի վերայ ոչխարաց իւրոց: Իբրեւ ետ զանձն առաջի, աստուած յաղերս զաստուած, եւ ասէ ցհրեշտակն, դարձո' զսուրն 'ի պատեանս իւր. կանխեաց խոնարհութիւնն, առաջի անկեալ աստուած 'ի հաւան զմեծ դատաւորն: Զոր օրինակ անդ թագաւորն եդ զանձն առաջի, եւ զամենեցուն բարկութիւնն փարատեաց, սոյնպէս եւ աստ առաւել աստուածապաշտ մեր թագաւորն ընդ ամենեսին զխոնարհութիւն զգեցեալ` փոխանակ կառաց եւ երիվարաց 'ի հետիոտս ընթանայր, եւ ցածոյց հեզութեամբն զպատիժսն: Եւ քանզի բարի եգիտ, փոխարէնս հատուցանէ բարերարին, եւ քանզի պատսպարեցաւ թագաւորութիւնն, գործէ ամրութիւն եկեղեցւոյ: Նմին իրի իսկ ասաց աստուած ցԵղիա, թէ ե'րթ օծ ինձ զԵղիսէ` մարգարէ փոխանակ քո, եւ զՅեու որդիԱմասեայ 'ի թագաւոր 'ի վերայ Իսրայէլի. եւ առցես վրէժս 'ի տանէն Աքայաբու: Եւ այ` մա՞րդ վրէժխնդիր լինիցի. այլ զի յայտ արասցէ, թէ աստուածապաշտ թագաւորութիւն վրէժխնդիր է ճշմարտութեանն. եւ այս ա'յսչափ:

Փախիցո՛ւք այսուհետեւ եղբարք 'ի վնասուց հերձուածողաց եւ 'ի բազմապատիկ ալեացն, եւ հասուսցուք զնաւն 'ի յանքոյթ եւ 'ի խաղաղ նաւահանգիստն: Աճապարեսցուք, գուցէ հասեալ աստուծոյ արդարութեանն` գերփիցէ զմեղսն: Զոր օրինակ փայտ, խոտ. եղեգն, թէ ընդ վայր անգեալ կայցեն 'ի դաշտի, մինչ ջեր իցէ եւ պարզ, թէպէտ եւ ցիր կայցէ, չխարխարի 'ի տեղւոյն. իսկ յորժամ հեղեղ սաստիկ յառնիցէ, խաղացուցանէ միանգամայն զփայտն եւ զխոտն եւ զեղեգն: Նոյնպես եւ յորժամ աստուծոյ դատաստանն գայցէ, եւ մեծ ատեանն Քրիստոսի յայտնեսցի, գերփէ զամենայն մոլորութիւն, եւ սրբէ զամենայն մեղս. որպէս մարգարէն վկայէ, յորդիցէ, ասէ, իբրեւ զջուր դատաստանն, եւ խաղասցէ սաստիկ արդարութիւնն իբրեւ զհոսանս:

Այլ աստ հանգուսցուք զբանս, եւ կոչեսցուք զհայրն հասարակաց զփոխն հնչական զնուագարանն հոգեւոր. կոչեսցուք զծածուկ եւ զյայտնի 'ի գանձս եգիպտացւոց, քանզի չիք եկեղեցւոջ միմեանց ոսոխ ելանել, այլ միմեանց պատսպարան լինել` թէպէտ եւ լեզոուք ազգի ազգի իցեն, այլ մին յամենայն լեզուաց քարոզի. չբաժանեն խօսք` զորս ոչ բաժանեն հաւատք. չբաժանեն բանք` զորս 'ի միմեանս յարեն միաբան իմաստունք եկեղեցւոյ: Խօսեցարուք զամենայն արուեստս եկեղեցւոջ: Օրհնեցէ'ք զտէր յաղբիւրիցն Իսրայէլի: Աղբիւրք Իսրայէլի մարգարէական վարդապետութիւնք են եւ օրէնք. աղբիւրքն փրկութեան առաքեալքն, են եւ աւետարանն փրկութեան: Մատերուք ամենեքին, եւ առէք ջուր ուրախութեան յաղբիւրաց փրկութեանն: