Ճառք

ՃԱՌ ՎԵՑԵՐՈՐԴ
Նորին երանելոյն Սեբերիանոսի Եմեսու եպիսկոպոսի ասացեալ  'ի բանն` թէ Դպրութիւնք բացան:

ՈՉԽԱՐՔ իմ, ասէ կենարարն, ձայնի իմում լսեն, եւ զհետ իմ գան, եւ ես զկեանս յաւիտենականս տամ նոցա: Զի՞նչ այլում կենաց քան կենացն սպասել կայցէ. զի՞նչ այլ ինչ յոյս առնուլ 'ի լուսոյ իցէ` քան զճառագայթսն լուսոյ. կամ զի՞նչ ակն ունել այլ յաղբիւրէն բարերարութեանց` քան զբարերարութիւն շնորհացն կայցէ. վասն այնորիկ եւ Դաւիթ ասէ, թէ 'ի քէն է աղնիւր կենաց, եւ լուսով երեսաց քոց տեսանեմք զլոյս: Լոյսն այն պարզ է սփիւռ է բնութեամբ, բազում եւ ազգի ազգի ճառագայթս բարերարութե արձակէ. քանզի եւ բժշկէ զպէսպէս ախտս ոգւոց, եւ առողջացուցանէ զազգի ազգի ցաւս մարմնոց, զի մարմնոց եւ ոգւոց արարիչ է. որպէս զմի ստեղծուածն շնորհեաց նոցա, նոյնպէս եւ մի բժշկութիւն պարգեւէ: Եւ է ուսանել յայսր աւուր ընթերցուածոյն, թէ զիա'րդ աղնիւր բարութեանցն յանձնէ ունի զբարերարութիւնն:

Եկն Դրձեալ Յիսուս 'ի Կանա Գալիլեացւոց, ուր արար զջուրն 'ի գինի: Յիշեա' զերեկի բանսն, թէ զոր ինչ մարմնապէսն է ասացեալ` չէ պարտ մարմնապէս իմանալ: Եկն Յիսուս ո'չ ըստ աստուածութեանն զօրութեան փոփոխելոյ, այլ ըստ մարմնոյն տեղաց 'ի տեղիս փոփոխելոյ. զի թէ անսահմանականն բնութիւն ըստ աստուածութեանն, ապա ամենայն ուրեք է. երեւի մարմնով երբեմն աստ, է երբեմն անդ. ո'չ եթէ բնութեամբ զկարգ տեսչութեանն կատարելով: Եկն Յիսուս, եւ աշխատութիւն կրեաց. աշխատեցաւ` ո'չ ըստ աստուածութեան բնութեանն, այլ ըստ մարդկութեան: Եկն, ասէ, Յիսուս, եւ աշխատեալ էր 'ի ճանապարհորդութենէն. աշխատեցաւ աշխատելեաւն, եւ ո'չ աստուածութեամբն` որ չկրէ երբէք աշխատութիւն: Եւ վկայէ մարգարէն. աստուած, ասէ, յաւիտենական, որ կազմեաց զծագս երկրի, ո'չ քաղցեսցի եւ ո'չ աշխատեսցի. եւ աստ ասէ, թէ աշխատեցաւ, քաղցեաւ: Պահեաց, ասէ, զքառասուն տիւ եւ զքառասուն գիշեր, եւ յետոյ քաղցեաւ. եւ յայտ է թէ յորժամ կամեցաւ, քաղցեաւ: Տեսանե'ս, զի աստուածեղէն բնութիւնն առանց կարեաց է, եւ ըստ տեսչութեան մարմնով վաստակի եւ քաղցնու:

Եւ զարմանալիք այն են. աշխատի, զի աշխատեալս հանգուցանէ, եկա'յք առ իս աշխատեալքդ, եւ հանգուցից զձեզ: Տեսանե'ս արդ, ըստ աստուածութեանն հանգուցանէ զաշխատեալ բնութիւնն, եւ ըստ տեսչութեանն ճանաչէ զկարիս մարդկութիւնս: Մի' թէ չէ՞ կարօղ զսուրբ մարմինն` զոր 'ի մէնջ վասն մերոյ փրկութեան զգեցաւ, 'ի վերայ օդոց շրջեցուցանել, զի մի' կրեսցէ աշխատութիւն. եւ ո՞չ այնպէս ինչ, որպէս զԱմբկումայ զմարմինն 'ի պաղեստինացւոց աշխարհէն 'ի Բաբելոն 'ի միում վայրկենի տարաւ. զայր մի մարգարէ հրեշտակական շնորհօք յայլմէ աշխարհէ յայլ աշխարհ փոխեաց. եւ ո'չ աշխատութիւն կրեաց, եւ ո'չ զվաստակն իմացաւ. եւ որչափ ձեռն հրեշտակին կարող եղեւ, զայն` զօրութիւն բնին աստուծոյ չկարէ՞ր իւրում մրմնոյ պարգեւել: Այլ անդ հարկին պէտք զարագութիւնն պահանջէին. քանզի 'ի բաբելոն չէր ոք աստուածապաշտ` որ զնա կերակրէր. ետես զմարգարէն, եթէ վասն աստուածպաշտութեան վկայլինելոյ կայ 'ի տագնապի 'ի մէջ առիւծուցն, ձեռն հրեշտակի զմիւս եւս մարգարէ յափշտակէ, եւ անդր առ այն մարգարէ տանի: Եւ տե'ս զզարմանալիսն. չասէ` թէ տարաւ զնա հրեշտակն, այլ թէ առ, եւ անդ եդ: Տե'ս զզօրութիւն հրեշտակին. զի՞ զարմանաս ընդ արարիչ հրեշտակացն: Բառնայ տանի զմարգարէն, ո'չ ոտիցն նեցուկ մտեալ, եւ 'ի վեր մբարձեալ, այլ զհերացն բուռն հարեալ յափշտակեաց: Եւ գիտեմք, եղբրք, ո'րչափ ինչ վշտանայ մարմին` յորժամ քարշեսցի զհերացն. իսկ մարգարէն այնչափ վայրս, այնքան ճանապարհս եհատ անց զհերացն ձգեալ, եւ ոչ ինչ կրեաց. եւ 'ի միում վայրկենի առ եդ անդ. քանզի զօրութիւն հրեշտակի էր, որ ո'չ միայն եբարձ, այլ եւ թեթեւութիւն շնորհեաց մարմնոյն: Մարմին էր` որ բարձաւն, այլ ոգի էր` որ եբարձն եւ տարաւ: Որ արար զհրեշտակս իւր, ասէ, հոգիս:

Եւ մի' զարմանայցես, եթէ թեթեւ բնութիւնն զմարմինն ծանր եբարձ. նախ աստէն իսկ յայսմ արարածս որ մեզս երեւին է ինչ որ բնութեամբ ծանր է, եւ է ինչ որ յախտարակաց թեթեւ է. եւ չէ ինչ ըստ ծանրութեան, եւ ո'չ ըստ մեծութեան, այլ ըստ իրաց բնութեան արարածոց, որպէս զիա'րդ եւ իցէ: Ընդէ՞ր ամենայն մայրք մեծամեծք, եւ թէ ամնայն իսկ անդառք կոտորեսցին, եւ 'ի ջուր անկանիցին, չընկղմեսցին, եւ զասեղն մի փոքրիկ, կամ սակաւ ինչ քծուար յերկաթոյ` չկարէ ծով մեծ 'ի վեր ունել. եւ այսպէս ո'չ ըստ մեծութեան ինչ է, եւ ոչ ըստ ծանրութեան, այլ յարարչին արուեստէ: Բայց սակայն երկաթոյ ուրոյն առանձին չէ հնար 'ի վերայ ջուրց կալ, այլ թեթեւ իւիք կայ 'ի վերայ ջրոց, եւ կրի տեղեաց 'ի տեղիս: Լնուն զնաւս մեծամեծս երկաթով, եւ տանին յո եւ կամին. եւ քանզի թեթեւ է փայտի բնութիւն, բառնայ թեթեւն զծանրն: Ա'ռ միւս եւս այլ օրինակ. մարդ չկարէ բազում ժամս 'ի վերայ ջուրց ղօղալ, թէպէտ եւ զարուեստն գիտիցէ, այլ քանզի չկարէ կարի 'ի տոկ ձգել առանց հանգչելոյ, աշխատին բազուկքն, եւ հարկ լինի ընկղմելոյ:

Ոչպէս եւ 'ի խորշակէ` զի նախ արմատն վնասի, եւ ապա ընդ նմին եւ ոստքն գօսանան. նոյնպէս եւ յաստուածպաշտութեան` եթէ նախ սիրտն կուրանայ, ապա պտուղ բերանոյն ցամաքի. որչա'փ եւ բմբասիցէ լեզու հերձուածողին, եւս քան զեւս անպտուղ լինի, որպէս եւ մարգարէն ասէ, եթէ ախտաացաւ գլուխն Եփրեմայ, եւ արմատն գօսացաւ, եւ ո'չ բերէ պտուղ: Այլ գոյ տեսանել բազում անգամ եւ 'ի թշնամիս աստուածպաշտութեան կերպարանս աստուածպաշտութեան. որպէս բազմութիւն եկեղեցւոջ, եւ բազմութիւն առ հերձուածողսն. սեղան աստ, սեղան անուանեալ եւ անդ. քահանայք ճշմարիտք աստ, քահանայք սուտք եւ անդ. աստ աւետարան հաւատացեալ, եւ ընդ աւետարան նարգեալ. աստ միածին որդին աստուծոյ փառաւորեալ, եւ անդ միածին որդին աստուծոյ թշնամնեալ. աստ հոգին սուրբ բերկրեալ ընդ հօտս, եւ անդ հոգին սուրբ տրտմեալ ընդ անհաւատութիւնն. քնզի յորժամ տեսանիցէ հոգին սուրբ ամբարշտութիւն, տրտմի. վասն այնորիկ եւ Պաւղոս ասէ, թէ մի' տրտմեցուցանէք զհոգին սուրբ` որով կնքեցարուք յաւուր փրկութեան ձերոյ:

Եւ արդ յորժամ տեսանիցես զհերձուածողն կերպարանս կրօնից նման եկեղեցւոյ, մի' տեսլեամբն պատրիցիս, այլ զճշմարտութիւնն քննեա: Նա եւ կախարդքն եգիպտացւոց նմանեցուցանէին գործոցն Մովսէսի, այլ կերպրանք էին, եւ ո'չ ճշմարտութիւն: Ընկեաց Մովսէս զգաւազանն 'ի գետին, եւ եղեւ վիշապ. ընկեցին եւ կախարդաքն զգւազանս, եւ եղեւ վիշապ. կերպարանք հասարակեցին, բայց ճշմարտութիւնն ընտրութիւն եցոյց 'ի միջի, քանզի գաւազանն Մովսէսի եկուլ զգաւազանս նոցա. զի ցուցցէ, եթէ ստութիւնն կլանի 'ի ճշմարտութենէն: Եւ զի գիտասցես, եղբայր, թէ ամենայն հերձուածողական հակառակութիւն, որ ընդդէմ առաքելոցն բանից 'ի պատերազմ ճակատիցի, յայնց կախարդաց համար է, լո՛ւչ Պաւղոսի. որ կամին աստուածպաշտութեամբ կեալ 'ի Քրիստոս Յիսուս, հալածեսցին. բայց մարդք չարք եւ կախարդք յառաջ եկեսցեն 'ի չարիս, մոլորեալք, եւ մոլորեցուցանիցեն. որպէս Յանէսն եւ Յամրէսն հակառակ կացին Մովսէսի, նոյնպէս եւ նոքա հակառակ կան ճշմարտութեանն. մարդք ապականեալք մտօք, անփորձք 'ի հաւատս:

Մի'տ դիր հաստատութեամբ. մարդս չարս եւ կախարդս զհակառակորդս բանին ճշմարտութեան կոչէ: Ընդէ՞ր կախարդք. քանզի պատրեն զտխմար լսելիս. զի բանք խաբեբայից` կախարդութիւն են պատրելոցն: Զոր օրինակ, եղբարք, որ զականջս վասն մարմաջելոյն քորիցեն, դիւր թուի քորելն. եւ իբրեւ կարի յաճախիցեն, վէրս առնեն եւ խնուն լսելիքն 'ի յաճախութենէն, նոյնպէս եւ բանք հերձուածողացն զառաջին ողոքանք թուին լսելեացն, եւ յետոյ խնուն զգայունսն. վասն որոյ եւ առաքեալ ասէ, եթէ 'ի ժամանակս յետինս քակեսցին ոմանք 'ի հաւատոց, ըստ մարմաջելոյ լսելեացն իւրեանց: Զի՞նչ իցէ մարմաջել լսելեացն. պատրել իբրեւ յառասպելեաց: Ամենայն ինչ հերձեւածողացն առասպելք են. վասն որոյ եւ Պաւղոս ասէ, եթէ դարձուսցեն լսելիս ՛ի ճշմարտութենէն, եւ յառասպելս կործանեսցին: Յո՞ր առասպելս: ՛Ի յԱրիոսին, ՛ի մակեդոնին, ՛ի մոնտանոսին, ՛ի մանինեցւոցն, եւ յայլոց նոյնպիսեաց. քանզի յամենեքին յառասպելս հատեալ են, եւ ճշմարտութեանն հակառակ կան: Եւ չասաց միայն զհակառակն կալ, այլ եւ զքակումն: Բայց ո՛չ եկեսցեն յառաջ, քանզի անմտութիւն նոցա յայտնի լիցի ամենեցուն. որպէս եւ նոցայն եղեւ: Զգուշալի առհաւատչեայս ունիմք զբարբառ առաքելոցն: Երաշխաւոր նմանէ ընդ իմ`փարատել զցայս բժիշկն ոգւոց:

Մի' այսուհետեւ պատրեսցին զձեզ կերպարանք հերձուածողացն, որ ձաղեն զաստուածպաշտութիւնն. քանզի եւ ՛ի մէջ հրէիցն բազումք զկերպարանս աստուածպաշտութեան ունէին, այլ չգոյր ՛ի նոսա նախանձ ճշմարտութեան. զորս Եսայի անջրդեյ պարտիզի նմանեցուցանէ եւ տերեւալից ծառոյ՝ յորում ո՛չ գուցէ պտուղ: Եղիցին, ասէ, իբրեւ զբեւեկնի թոթափեալ ՛ի տերեւոյ, եւ իբրեւ զպարտեզ անջրդի: Պարտեզ անջրդի եւ հերձուածողացն ժողովուրդ. չոռոգանի ՛ի ջրոյն կենդանութեան, զորմէ ասէ կենարարն, թէ որ հաւատայ յիս, որպէս ասենգիրք, գետք յորովայնէ նորա բղխեսցեն ջրոյ կենդանութեան. զայն ասէր Յիսուս վասն հոգւոյն սրբոյ, զոր ընդունելոց էին հաւատացեալք:

Տե՛ս զիա՛րդ են պարտէզ անջրդի. չասաց` թէ իբրեւ զպարտէզ, որ ո՛չ  ճանաչիցէ զջուր, այլ թէ իբրեւ զանջրդի: Ասեն, թէ է հոգի սուրբ, այլ չունին. քարոզեն, այլ չվայելեն ՛ի պարգեւս հոգւոյն. քանզի չբնակէ հոգին սուրբ յանձինս ապախտաւորս: Մինչ աստուածպաշտութիւն իցէ ՛ի մարդն, հոգին սուրբ բնակէ. եւ յորժամ աստուածպաշտութիւնն հեռանայ, եւ հոգին սուրբ հեռանայ: Եւ հարկ է վճիռ իսկ տալ, եթէ ամենայն ոգիք մարդկան՝ կամ հոգի սուրբ առնուն յետ շնորհացն, կամ այս պիղծ: Եւ չասեմ, թէ հոգին սուրբ մարգարէութիւնս կամ առաքելութիւնս գործէ վ մարդն. այլ թէ չունիցի ոք հաւատս, քանզի պարգեւք հոգւոյն հաւատքն են, չունի զհոգին սուրբ: Թէպէտ եւ դոյզն ոք աշխարհական իցէ, եւ կարի իսկ ՛ի կրսերաց, եւ միայ զհաւատն Քրիստոսի ունիցի, հոգի սուրբ գոյ ՛ի նմա. ո՛չ ոք կարէ ասել տէր զՅիսուս, եթէ ոչ հոգւովն սրբով. եւ հարկ է կամ ՛ի հոգւոյն սրբոյ լուսաւորել ոգւոյ, կամ յասոց պղծոց մտանել ընդ իշխանութեամբ: Եւ ո՞ իցէ`որ զայս ասիցէ: Յորժամ Սաւուղ արքայ անօրինեցաւ, եւ յամարձակեցաւ յանմատոյց խորհուրդն մտաբերել, որ չէր օրէն նմա մատուցանել. որ երբեմն կոտորէր զվհուկս եւ զգէտս, ապա եւ ինքն ՛ի գէտս ապաստան եղեւ. եւ զի՞նչ ասեն գիրք. հոգի տն վերացաւ ՛ի Սաւուղէ, եւ նեղէր զնա այս պիղծ:

Պարտէզ զնջրդի են հերձուածողք, եւ ո՛րչափ տնկեսցեն տունկս, չեն յուսալի: Որ զայ բարբառոյն զհետ ո՛չ երթիցէ, այլ զիւրոց մտաց, թէպէտ եւ տնկիցէ տունկ, անհաւատութեան տունկ է. եւ վկայէ Եսայի, թէ ամենայն որ զբանն աստուծոյ չունիցի, թէպէտ եւ տնկիցէ ինչ, չէ յուսալի եւ հաւատարիմ: Զոր օրինակ է տունկ հաւատոց, նոյնպէս գոյ եւ տունկ անհաւատութեան. ամենայն տունկ հերձուածողացն` անհաւատութեան տունկ են, քանզի խորհուրդքն ծնանին. եւ ամենայն աւետարանական եւ առաքելական ուղիղ փառաւորութիւն` տունկ է հաւատոց, եւ սերմ յուսալի: Վասն այնորիկ եւ կենարարն ասէր զհրէիցն, թէ թո՛յլ տուք զնոսա. ամենայն տունկ`որ ո՛ճ ՛ի հօրէ իմմէ տնկեալ իցէ, խլեսցի՛: Եւ զիա՞րդ տնկեաց հայրն երկնաւոր. մարգարէիւք, առաքելօք. եւ որպէ՞ս տնկեաց սատանայ. հերձուածողօք, ամբարշտօք: Խլեսցի' տունկ ամբարշտութեան, եւ մի' գտցի վայր ՛ի տեղի սատանայի. ամենայն ինչ որ ընդդիմանայ Քրիստոսի զօրութեանն` եւ յառնիցէ, քակտի. խաւար, որ ընդ լուսոյ հակառակի, ՛ի լուսոյն հալածական լինի: Բայց եկեսցուք յայն`որ առաջի կայ:

Կենարարն նախատեաց զքաղաքսն. վա՛յ քեզ Քորազին, վա՛յ քեզ Բեդսայիդայ, զի թէ ՛ի Տիւրոս եւ ՛ի Սիդոն եղեալ էին զօրութիւնքն`ու ՛ի քեզ գործեցան, վաղուց իսկ ապաշխարեալ էին ՛ի խորդ եւ ՛ի մոխիր: Ասասցէ եւ այժմ աւետարանն. վա՛յ քեզ Արիոս, վա՛յ քեզ Մակեդոն, Վա՛յ քեզ Եւնոմիոս. զի թէ ՛ի Սոդոմ քարոզեալ էր քարոզութիւնն` որ ՛ի ձեզ քարոզեցաւ, թերեւս զարմանային ընդ փրկիչն, եւ փառաւորէին զբարերարն, ճանաչէին զարարիչն: Արդարեւ իսկ, եղբարք, ո՛չ ցասնուլ, այլ սուգ առնուլ պարտ է ՛ի վերայ հերձուածողացն. եւ լու՛ր գրոյն որ ասէ, թէ սուգ մեռելոյ զեւթն օեւ, եւ մորոսի եւ ամբարշտի զամենայն աւուրս: Եւ ո՛վ իցէ մորոսն եւ անմիտն, ասասցէ Դաւիթ. ասաց անզգամն ՛ի սրտի իւրում, թէ չիք աստուած: Ո՛չ միայն հեթանոսն ասէ, թէ չիք աստուած, այլ եւ նոքա. զի կերպարանօք ասեն, թէ է աստուած, եւ արդեամբք չասեն, թէ գոյ աստուած: Յորժամ ասէ հերետիկոսն, թէ աստուած է Քրիստոս, եւ բնութեամբ չահամրի աստուած, բանիւք եւեթ ասէ, եւ արդեամբք ուրացեալ է. քանզի ասէն, թէ աստուած է Քրիստոս, այլ ո՛չ բնութեամբ իբրեւ զհայր. քանզի ա՛յլ բնութիւն նորա է եւ այլ բնութիւն սորա: Յորժամ սրտիւ եւ մտօք ուրանայցէ զպատիւ աստուածութեան որդւոյն, թէպէտ եւ ասասցէ աստուած, չհամարի աստուած, քանզի ճշմարիտն նակարագիր աստուածութեան եղծանէ ապականիչ կօնիւքն:

Եւ արդ`զի՞նչ իցէ առ այն ասել: Գարուն էր, որպէս կանխաւն իսկ ասացի, մարգարէութիւնն, եւ հունձք`աւետարանն: Բայց մի'ինչ օտար ձեզ բանքն թուեսցին, զոր երեկն ասացի, թէ մարգարէիցն ժամանակն գարնայնոյ եւ սերման ժամանակն էր, եւ աւետարանին`ամարայնոյ եւ հնձոց. քանզի գոն եւ այլ հունձք: Սերմանեցին մարգարէքն, եւ հնձեցին առաքեալքն յետ գալստեանն Քրիստոսի. դարձեալ`սերմանէ աստուած, եւ հնձեն հրեշտակք: Մարգարէիցն սերմանցն առաքեալքն եղեն հնձողք. եւ կենարարին քարոզութեանցն հրեշտակք լինին հնձողք: Սերմանեցին մարգարէքն զհանդերձելոցն գիտութիւն. սերմանեցին եւ զգալուստն Քրիստոսի`յառաջագոյն կարապետեալ. հնձեցին առաքեալքն Քրիստոսի: Սերմանեաց Քրիստոս յառաջագոյն զյոյս յարութեանն. սերմանեցիմ մարգարէքն եւ զհանդերձեալ գալուստն կենարարին. սերմանեաց եւ Քրիստոս զհանդերձեալ մեռելոցն յարութիւն, եւ զերկրորդ գալուստն իւր: Եւ զի առաջին սերմանցն`առաքեալքն եղեն հնձողք, եւ յերկրորդումն լինին հրեշտակք, նորին իսկ է բարբառն. ահաւասիկ էլ սերմանահան սերմանել սերմ բարի. բուսաւ ընդ նմին եւ որոմն. եւ զի ՛ի կարճոյ հատից. ՛ի ժամանակի հնձոցն ասացից ցհնձողսն, ժողովեցէ՛ք զորումն ուրոյն, եւ զցորեանն ուրոյն: Իբրեւ հարցին աշակերտքն`ոթէ զի՞նչ իցէ առակն, ագարակն, ասէ, աշխարհս է. եւ որ սերմանեացն`որդի մարդոյ. եւ սերմն բարի` որդիք արքայութեանն. եւ որոմն`որդիք չարին. եւ հունձք`վախճան աշխարհի:

Եւ ո՛չ վայրապար ցուցանէ Զաքարիաս զպատիժս գերանդւոյն, զոր յոյնն մանգաղ ասէ: Տեսի, ասէ, գերանդի թռուցեալ. եւ ասեմ ցհրեշտակն` որ խօսէր ցիս. տէր, զի՞նչ իցէ այս. եւ ասէ. այս են անէծք`որ եկանեն ընդ երեսս ամենայն երկրի, եւ ծախեն զսուտն եւ զտուն նորա, եւ զամենայն զինչ եւ իցէ նորա: Ընդէ՞ր ո՛չ սուր եւ ոչ գեղարդն կամ նետ, այլ մանգաղ: Քանզի մանգաղն պահի ՛ի հունձս. եւ հնձողքն հրեշտակք առաքին եւ ժողովեն զօրայն. եւ անդ է տեսանել զամենայն տիեզերս միանգամայն հնձեալ: Եւ ուստ՞ հնձեսցեն: ՛Ի գերեզմանացն արտաքս կորզեսցեն. ո՛չ կոտորեսցեն այլ զկոտորեալսն ՛ի միմեանս յօդեսցեն: Այժմ մարմինք իբրեւ սերմանիս սերմանեալ են յանդս. որպէս եւ Պաւղես ասէ, թէ այնպէս է յարութիւն մեռելոց. սերմանի ապականութեամբ, եւ յառնե առանց ապականութեան. եւ քանզի ՛ի գերեզմանս սերմանեցան, ՛ի գերեզմանասցն հնձեսցին: Առաքեսցէ, ասէ, որդի մարդոյ զհրեշտակս իւր, եւ ժողուեսցեն զընտրեալս նորա ՛ի չորից հողմոց, ՛ի ծագաց երկնից մինչեւ ՛ի ծագս երկրի: Ճանաչիցես զբանս զայս ՛ի Դաւթի, ժողովեցէ՛ք առ նա զսուրբս նորա. զամենսեան ժողովեսցեն, եւ ՛ի մի վայր գումարեսցեն:

Յառնեն ամենեքեան, բայց կէսքն իբրեւ զպատժապարտս առաջի ահեղ ատենին կարգեսցին, եւ կէսքն իբրեւ զսուրբս առաջի տն յափշտակեսցին: Զոր օրինակ ՛ի մտանել թագաւորի պատժապարտն չիշխէ յակն անկանէլ թագաւորին, եւ պատուականքն եւ մեծարոյքն ընդ առաջ ելանեն. նոյնպէս եւ որդին աստուծոյ յորժամ գանցէ յերկնից եւ երեւի, սուրբքն յափշտակն ՛ի բարձունս. եւ այնպէս թուեսցի թէ ընդ նմա իսկ գայցեն: Որպէս եւ թագաւորի ընդ առաջ ելանիցեն, եւ ընդ նմին դառնայցեն, թուի թէ ընդ նմին իսկ էին. նոյնպէս եւ սուրբքն յորժամ ընդ առաջ կենարարին յափշտակեսցին, թուեսցի թէ յերկնից իսկ ընդ նմին իջանիցեն: Եւ ո՞ իցէ այսմ վկայ: Պաւղոս. զի ինքն տէրն հրամանւ ՛ի բարբառ հրեշտակապետին եւ փողով աստուծոյ իջանիցէ յերկնից. եւ մեռեալք յարիցեն յառաջագոյն, ապա եւ մեք կենդանիքս յափշտակեսցուք ամպօք ընդ առաջ տն յօդս, եւ այնպէս հանապազ ընդ տն իցեմք: Տե՛ս, զի ընդ առաջ ելանեն, եւ ընդ նմին գան:

Եւ մի՛տ դիր զարմանալեացն. յաշխարհիս որ ընդ առաջ թագաւորց երթայցեն, իւրեանք կառօք եւ իւրեանց երիվարօք երթայցեն. իսկ կենարարն ինքն առաքէ դեսպանս երկնաւորս. ո՛չ կառս եւ երիվարս, այլ կառս ապեղէնս՝ զիւրսն իսկ: Եւ ընդ այն զի՞ զարմանաս, թէ Եղիա հրեղէն կառօք վերացաւ, եւ առաքեալքն, եւ այլք մի ըստ միոջէ ամպեղէն կառօք, եւ մի'զհրեղէնն պատուականագոյն քան զամպեղենն համարեսցիս: Առաքեցան մարգարէին յայնժամ դեսպանք կառք հրեղէնք, եւ երիւարք հրեղէնք, եւ յերկնաւորացս յերկինս վերանայր. եւ իբրեւ զանիւ ՛ի ներքոյ ՛վեր ՛ի բարձունս հոլովէր. այլ յայնժամ յիրաւի հրեղէն կառիք, եւ ապա ո՛չ հրեղէն, այլ մապեղէն: Ընդէ՞ր. քանզի յայնժամ երկնաւոր ամանն ունէր ինչ կարիս երկրաւորս, զի հրեղէն կառօքն նորոգեսցի, եւ ընկենուցու զերկրաւոր ծանրութիւն, եւ առնուցու զհրեշտակական թեթեւութիւնն. քանզի այնուհետեւ ընդ հրեշտակս իսկ բնակելոց էր: Անդ դեսպան հրեղէն, եւ աստ դեսպան ամպեղէն. քանզի առանց ապականութեան յառնեն մարմինք, վասն այնորիկ եւ յամպն թեթեւ ելանեն: Եւ զի մի' թուեսցին, թէ զայն թշնամանիցեմք ինչ, եւ զայս յարգիցեմք, զայն ասացի, թէ մարգարէն հրեղէն կառօք պատուեցաւ, եւ որք Քրիստոսի ընդ առաջ յափշտակին`ամպօք վերանան. քանզի ամպք կառք են սրբոյն այ. եւ լու՛ր Դաւթի. որ հաստատեաց, ասէ, վ վերայ ջուրց զվերնայարկս իւր, եւ եդ յամպս զգնացս իւր. իւրովք կառօք մեծարէ զսուրբս. ու՛ր Եսայեայ, ահաւասիկ տէր նստեալ ՛ի վերայ թեթեւ ամպոյ, եւ եկեսցէ յԵգիպտոս: Տեսանե՛, զի իւրովք կառօքն հրամայէ պատուել զսուրբս, եւ ելանել ընդ առաջ կենարարին:

Եւ զիա՛րդ ելանիցեն: Ինքն իսկ դիւրէ. քանզի չխօսի երբէք Պաւղոս յանձնէ, որպէս եւ ասէ, թէ զփորձ ինչ խնդրէք զՔրիստոսի, որ ինեւս ընդ ձեզ խօսի. եւ զի՞նչ ասիցէ. յափշտակիմք ամպօք ընդ առաջ տն յօդս: Եւ այնպէս կէսքն յափշտակին, եւ կէսք առաջի ահեղ ատենին կարգեսցին. որպէս եւ կենարարն իսկ ասէ, ամէն ասեմ ձեզ յորժամ եկեսցէ որդի մարդոյ, յայնժէմ թէ իցեն երկու ՛ի մի մահճիս, մին առցի, եւ միւսն թողցի. եւ եթէ աղայցէն երկու ՛ի մի երկանս, մին համբարձի, եւ միւսն թողցի. եւ ասեն ցնա առաքեալքն. յո՞, տէր. եւ ասէ տէր, ուր մարմին իցէ՝ անդր եւ արծուիք ժողովեսցին: Վասն է՞ր արծուիք. քանզի ՛ի բարձունս յափշտակելոց են: Զի՞նչ իցէ, երկուք ՛ի մի մահճիս եւ մին առնուցու`եւ միւսն թողուցու. եւ երկու աղայցեն ՛ի մի երկանս, եւ մին ամբառնայցէ, եւ միւսն մնասցէ: Չիք աստ այլ ընդ այլոյ ասել ինչ առակաւ, այլ յայտնի իսկ մեկնութիւն է. մահճիս գիրք զհանգիստ աշխարհիս կոչեն, եւ երկանս՝ զկարի տառապանս աշխատելոց, որ իբրեւ յերկանի ցնորեալ կայցեն ընդ պէսպէս վիշտս, ՛ի հառաչանաց ՛ի հառաչանս, ՛ի յաղքատութենէ յաղքատութիւն: Եւ զի զկարի տառապանս երկանք կոչեն գիրք, Մովսէս վկայեսցէ. ասէ. ել հրեշտակն, եւ եհար զանդրանիկսն եգիպտացւոց, յանդրանկանէն Փարաւոնի`որ նստէր յաթոռ թագաւորութեան, մինչեւ յանդրանիկ գերւոյն` որ կայր յերկանս: Վասն այնորիկ եւ Եսայի զիշխանն բաբելացւոց ասէր նախատանօք. դու, ասէ, ասացեր, թէ ես եմ, եւ կացից մինչեւ յաւիտեան. փոխանակ ասելոյն, թէ թագաւորեցից յաւիտեան. վասն այնորիկ եկեսցէ հասցէ քեզ անզաւակութիւն. ա՛ռ երկան, եւ աղա' ալիւր: Քանզի ասաց, թէ յաւիտեան կալայց զիշխանութիւնս եւ զթագաւորութիւն, եւ ո՛չ տեսից զայրութիւնւն. եւ իջուցանէ զնա յաթոռոյ թագաւորութեանն, եւ կապէ յերկանս. ա՛ռ, ասէ, երկանս, աղա' ալիւր. անց ընդ գետ. փոխանակ ասելոյ, թէ տառապեալ գայթագղեալ շրջեսցիս: Եւ քանզի մահիճքն հանգիստ են, եւ երկանն`աշխատութիւն, յայտ առնէ կենարարն, թէ եւ չաշխատելոցն, եւ յայնցանէ որք ՛ի դիւրութեան իցեն՝ լինիցին ոմանք արդարք, եւ ոմանք մեղաւորք: Երկու իցեն ՛ի մահիճս. մին՝ որ արժանի հաւատոցն իցէ, ամբարձցի, եւ միււսն`դիւաց: Եւ աղայցեն, ասէ, երկու ՛ի մի երկանս, մին վերասցի, եւ միւսն մնասցէ: Զնոյն միտս հարցին աշակերտքն, եւ ասեն. տէր, յո՞ ամբառնայցեն. ասէ ցնոսա, ուր իմ մարմինն իցէ. փոխանակ ացելոյ, թէ ուր իմ գալուստն իցէ:

Եւ բարիոք ասաց, թէ մարմինն. քանզի մարմնովն յայտնելոց է. թէպէտ եւ ծածկեցաւ մարմինն աստուածութեամբն, եւ ներկաւ անմահ արմատովն, ր է ամենեւին զնմահութիւն. չկորոյս զնկարագիրն, այլ կայ մնայ նկարագիր մարմնոյն, ներկեալ եւ ընկղմեալ ՛ի կենացն: Եւ օրինակ ինչ նմին վ մէջ բերցուք, թէպէտ եւ մթին եւ ընդ աղօտ իցէ, սակայն եւ ՛ի փոքուն առնու ոք գոնէ սակաւ ինչ զնշմարանս մեծին: Ա՛ռ երկաթ, եւ մխեա' ՛ի բովս հրոյ, եւ տե՛ս որպիսի' ինչ էր`մինչչեւ ՛ի հուր մխեալ էր. մթար երեսօք, ցուրտ առ ՛ի շօշափել. եւ յետ վ հուրն մտանելոյ, լուսաւոր տեսլեամբ, ջերմն զննելով. եւ չկորոյս զլինելն երկաթ, այլ զի առաւելութիւն քան զիւր բնութիւնն ընկալաւ. թէպէտ եւ պայծառացաւ, չվրիպեաց յիւրոց կերպարանացն. զի՛նչ կերպարանք եւ ՛ի ներքո մխեսցես, նոյն եւ երեւի. եթէ բոլորակ, եթէ երեքկուսի, եթէ չորեքկուսի, եւ եթէ զիա՛րդ եւ իցէ`զկերպարանս չփոխէ. բայց գոյնն զհրոյն գոյն առնու, նոյնպէս եւ սուրբ արժանի երկրպագութեան` տէրունական մարմինն, ներկաւ անմահ արմատով աստուածպաշտութեանն, եւ ընկղմեցաւ ՛ի կենացն, եւ զգեցեալ ունի զաստուածութիւնն, ո՛չ վայրապար արտաքոյ, այլ իբրեւ զերկաթ`ներքոյ եւ արտաքոյ. բայց կայ եւ մնայ յանեղծ նկարագիրն, ՛ի փառս հաւատացելոց, եւ յամօթ արհամարհողացն:

  Եւ չիցէ՞ տեսեալ, զիա'րդ որք 'ի տար աշխարհէ յետ բազում ժամանկաց գայցեն, եւ ընտանիքն նշան խնդրեն, ո'չ զփառաւորութեան ինչ, թէպէտ եւ փառաւոր գայցեն, այլ զառաջին կենացն, թէ արդարեւ սա նա՞ իցէ. եւ ո'չ այնչափ ճշգրիտ 'ի հանդերձսն հային, որպէս յօնացն կերպարանս, եւ ձեռացն նշմարանս, եւ 'ի հերսն` թէ ձաղկահեր, կամ գանգրահեր իցէ. եւ մարմնոյն թերութիւնք քարոզ անծանօթին լինին: Վասն այնորիկ չկամի սրբոցն փրկել աստուածութեամբն, այլ մարմնոյ կերպարանօք, զի հայեսցին եւ տեսցեն, թէ արդարեւ այն է` որ 'ի Կայիափային չհաւատացաւ, եւ 'ի Պիղատոսէ դատեցաւ, եւ 'ի խաչ ել. զի վկայեսցէ տեսիլն աստուածամարտ կռուոյն, եւ փառքն յայտնեսցեն զճշմարտութիւնն: Զմտա'ւ աստուած, զիա'րդ Պետրոս խայտասցէ, եւ առաքելողն պար առեալ ճեմեսցեն, եւ ասասցեն զմիմեանս. սա է աստուածն մեր, սա է որ խաչեցաւն երբեմն առ մեւք, սա է որ երբեմն արհամարհեցաւ վասն մեր. տե'ս զկերպարանս, մի'տ դիր աչացն:

Եւ ո՞յր յառաջագոյն ասացեալ իցէ զայն: Եսայայ: Եղիցի, ասէ, յաւոււրս յետինս ասասցեն, ահաւասիկ աստուած մեր` յոր յուսացաքն, եւ ցնծասցեն, եւ աչք զաչս իսկ տեսանիցեն, յորժամ ողորմեսցի տէր Սիոնի. փոխանակ ասելոյն, թէ յայտ յանդիման իսկ առաջի աչաց երեւեսցի: Ցնծան արդարք, եւ ճանաչեն զտէրն իւրեանց. սուգ առնուն ամբարիշտք, յորժամ ճանաչիցեն` զոր արհամրհեցինն: Զի թէ աստէն յաշխարհիս ուրուք ումեք յանցուցեալ ինչ իցէ, եւ ինքն 'ի պատուոյ անկեալ, եւ որում յանցեաւն` զնա յիշխանութիւն տեսանիցէ, կասկածէ եւ դողայ, թէ գուցէ եւ հիշեսցէ զիրսն, գուցէ զմտաւ ածիցե զթշնամասան. եւ ազգի ազգի հնար հնարեսցի, թէ զիա'րդ զցասումն ցածուսցէ. անձա՞մբ կարիցէ ածել 'ի հաւան, թէ բարեկամօք: Իսկ դու զիա՞րդ կարիցես ածել զքո տէրն 'ի հաւան, մարտիրոսօ՞ք` զորս բամբասեցերն, թէ առաքելովք, զորս անարգեցերն. զորօց անուանս աղարտեցեր, զՄատթէի եւ զԲարթուղիմէոսի, թէ զի՞ կայ նոցա եւ Պղատոնի, զի՞նչ համեմատութիւն են արիստոտելեայ. այժմ արհամարհես զանուանս նոցա, եւ յայնժամ ընթանաս ղօղել ընդ բարեխօսութեամբ նոցա որո՞վ աչօք, որո՞վ համարձակութեամբ: Այլ չկարծես ածել 'ի հաւան: 'Ի փախստ՞ ուժ առնիցես. եւ չլսիցե՞ս Դաւթի, թէ յո՞ երթայց յոքւոյ քումմէ, կամ յերեսաց քոց յո՞ փախեայց: Եւ եթէ չգուցէ ուրեք փախուստ, ո' հէգդ եւ թշուառականդ, ուսիր առ նա նցանել փախստական. որպէս որք իմանայցեն` եթէ չեն ապրելոց 'ի տանջանաց դատաւորաց ըստ արժանի օրինաց պահանջելոյ, միմիայն ապաստան փախստի կայ նոցա, առ թագաւորն դիմել, եւ արքունի շնորհօքն փարատել զպատիժ տանջանցն: Վասն այնորիկ եւ Դաւիթիմացեալ զխեղջ մեղացն` որ տանջէր զնա, թէ ըստ օրինց հրամանացն պատժապարտ էր, փախչի յամենեցունց, եւ 'ի տէր միայն ապաւինի, թէ դու տէր, յոյս իմ ես եւ ապաւէն:

Զոր օրինակ արդարքն ցնծասցեն, յորժամ զՔրիստոս տեսանիցեն, նոյնպէս եւ որք յանցաւորքն իցեն` սրտաբեկ լինին. եւ յառջ քան զպատիժսն 'ի տեսլենէ սուրբ երեսացն լուծանին եւ անկանին, յորժամ տեսանեն զնշան խաչելոյն, զոր եւ կենարարն իսկ ասաց, թէ յայնժամ երեւեսցի նշան որդւոյ մարդոյ յերկինս: Նախքան զՔրիստոսի երեւելն` խաչն գայ յառաջագոյն մեծապայծառ լուսով, սաստիկ ճառգայթիւք, որ զարեգակն ընկղմէ, եւ զլուսին ծածկէ, եւ զաստեղս շիջուցանէ: Նախ նշանն երեւի, եւ ապա թագաւորն. որպէս եւ աստ, զի նախ նշանքն երեւին, եւ ապա թագաւորն գայ, նոյնպէս եւ անդ նախ խաչն լուսաւորեալ երեւի եւ ապա Քրիստոս յայտնի. զի յորժամ տեսանիցեն զխաչն, ամաչեսցեն, թէ որ յայնժամ թշնամացն թուէր, այժմ 'ի բարձանց պատուով գայ: Եւ նշանակիրք ո'չ առաքեալքն իցեն, եւ ո'չ մարգարէք, այլ հրեշտակապետք եւ հրեշտակաց գունդք. յառաջ քան զխաչն, եւ ընդ խաչին գայցեն:

Եւ յետ ասելոյ, թէ յայնժամ երեւեսցի նշան որդւոյ մարդոյ յերկինս, զի՞նչ ասիցէ. յայնժամ կոծեսցին ամենայն ազգք երկրի: Կոծ սաստիկ անհաւատիցն հասնիցէ, որպէս ուրախութիւն մեծ հաւատացելոցն. եւ զայս ո'չ եթէ կենարարն միայն ասաց, այլ նախ մարգարէն Զաքարիա. յայնժամ մտցէ արեգակն 'ի վերայ մարգարէիցն, եւ լուսին խաւարեսցի. յայնժամ տեսցեն զոր խոցեցինն. փոխանակ ասելոյ. թէ զոր բեւեռօք ընդ խաչին բեւեռեցին. յայնժամ կոծեսցին ազգքն առանձինն. ազգք տանն Դաւթի առանձինն, եւ կանայք նոցա առանձինն. ազգք տանն Նաթանայ առանձինն, եւ կանայք նոցա առանձինն. ամենայն ազգ առանձինն, եւ կանայք նոցա առանձինն: Ընդէ՞ր զամենայն ազգաց ասիցէ, կամ վասն է՞ր զԴաւիթ զՆաթան յիշէ: Նաթան չէ 'ի նահապետցն, այլ յազգէն Դաւթայ էր: Երկու որդիք հուժկուք էին Դաւթի. թէպէտ եւ բազումք էին, երկուքն պատուականք էին` Սողոմոն եւ Նաթան. 'ի Նաթանայ իջանէ ազգն Յովսիփայ եւ 'ի Սողոմովն է ազգն Մարիամայ: Մարիամ թագաւորազն էր, եւ Յովսէփ թէպէտ եւ թագաւորազն էր, այլ ո'չ 'ի Սողոմովնէ, որ առ զաթոռն Դաւթի, այլ 'ի Նաթանայ յեղբօրէ թագաւորին: Եւ քանզի ամենեցուն հասանելոց էին թշնամանք աստուածամարտութեանն, եւ առաւել ազգականացն, որ զիւրեանց փրկչին ո'չ ծանեան, կոծեսցին, ասէ, ազգն Դաւթի առանձինն. եւ զի Քրիստոս 'ի Դաւթէ էր ըստ մարմնոյ, սուգ առնուն ազգականքն` եթէ զորպիսի առահաւատչեայ փրկութեան կորուսին:

Եւ արդ զի մի' սուգ առնուցումք, այլ ուրախակից լինիցիմք, եւ ընդունիցիմք զխաչեալն փառօք լուիցեն զայս հրեայք` որ զմարմին որդւոյն աստուծոյ 'ի խաչ հանին, եւ հերձուածողք` որ զաստուածութիւնն արհամարհեցին: Մարգարէիղն դպրութիւնք եւ առաքելոցն առաջի ատենին Քրիստոսի բանալոց են: Համարի՞ս եթէ մարգարէքն չգայցեն յատեանն, եւ հրեայք ոչ կայցեն կորացեալ առաջի բեմին Քրիստոսի, եւ հերձուածողք սրտառուչ սրտաբեկ յահեղ դատաստանին: Հարցանին հրեայք, թէ ընդէ՞ր ուրացայք. հարցցին հերձուածողք, եթէ ընդէ՞ր հայհոյեցէք. եւ զի՞նչ կարասցեն տալ պատասխանի: Այլ թերեւս ասասցէ հրեայն, եթէ լուայ 'ի մարգարէիցն, ես եմ աստուած, եւ բայց յինէն չիք այլ աստուած, ես առաջին` եւ ես առ յապայ. 'ի յԵսայայ մարգարէէ զայս ուսաք, եւ մեք տառապեալք զի՞նչ ձեռնհաս էակ առնել: Եւ ցհերձուածողսն ասասցէ, եւ դուք ընդէ՞ր հայհոյեցիք զորդի. վասն է՞ր թշնամեցիք զփառս միածնին: Թերեւս ասասցեն եւ նոքա, թէ Պետրոս այնպէս ուսոյց մեզ. եւ Պաւղոս այնպէս վարդապետեաց մեզ, եթէ Քրիստոս է խաղաղութիւն մեր, որ արար զերկոսին մի, եւ հաշտեցոյց ընդ հօր` իբրեւ զմիջնորդ ընդ աստուած եւ ընդ մարդիկ. միջնորդ քարոզեաց զնա, եւ ո'չ աստուած եւ խաբեցաք:

Ցայնժամ բարկասցեն գունդք մարգարէիցն, եւ զայրասցեն դասք առաքելոցն. բերցեն զգիրս 'ի մէջ: Եսայի բացեալ զգիրս իւր` ասասցէ: Տե'ս տէր, զիա՞րդ եղեւ ջատագով քում օծութեանդ. ընթերցցի'ն պատգամքն` զորս վասն քո խօսեցայ. լուիցե'ն հրեայք, ասասցե'ն քրիստոնեայք, եթէ աւելի՞ ինչ քան զիս քարոզեցին առաքեալքն. մի' թէ չգիտէի՞ զմիածին որդիդ այ. մի' թէ չքարոզեցի՞ յառաջագոյն, թէ մնուկ ծնաւ մեզ` որդի տուաւ մեզ. եւ կոչի անուն նորա մեծի խորհրդոյ հրեշտակ, սքանչելի, խորհրդական, աստուած, հզօր, ճոխ, իշխան խաղաղութեան, հայր հանդերձեալ աշխարհին: Ո՞չ յեռի ընդ միմեանս զաստուածխօսութիւնն, եւ զտնտեսութիւնն. մերթ` աստուած, հզօր, ճոխ, իշխան խաղաղութեան. մերթ` եթէ ահաւասիկ կոյս յղասցի եւ ծնցի որդի, եւ կոչեսցեն զանուն նորա Եմմանուէլ, որ թարգմանեալ կոչի ընդ մեզ աստուած: Չքարոզեցի՞ եւ զչարչարանացն, թէ իբրեւ զոչխար 'ի սպանդ վարեցաւ, եւ վս մեղաց ժողուրդեանն 'ի մհ մատնեցաւ. չքարոզեցի՞ եւ զգալստենէն. մի' թէ ասասցի՞, մարգարէ գալոց է եւ ո'չ աստուած: Որպէս եւ Զաքարիա մրգարէ, թէ ասացէ'ք դստեր Սիովնի, եթէ ահաւասիկ թագաւոր քո գայ հեծեալ 'ի յովանակի. նոյնպէս եւ ես` եթէ ահաւասիկ տէր գայ զօրութեամբ: Ո'չ ոք յառաքելոցն եղեւ քեզ քարոզ իբրեւ զիս. նոքա մարմնովդ հանդերձ քարոզեցին զքեզ, եւ ետուն պատճառս հայհոյութեան առ անգիտութեան. եւ ես ամենեւիմ զաստուածութիւնդ քո քարոզեցի, մեծի խորհրդոյ հրեշտակ, աստուած, հզօր, ճոխ, իշխան խաղաղութեան, հայր հանդերձեալ աշխարհին. զայս ո'չ ոք յառքելոց քոց ասաց. ես նախ եղէ քեզ քարոզ քան զառաքեալսն. մի' ոք զրպարտեսցէ զիմ գիրսն: Զայս ասէ Եսայի ջերմեռանդն մտօք. քանզի համարձակ եւ անաչառ է. որպէս եւ Առաքեալ ասէ, եթէ Եսայի համարձակի եւ ասէ:

Յառջ մատչի եւ եւ Մովսէս, որ հրէիցն սիրելի եւ պատուական էր քան զաստուած. 'ի մէջ անցեալ եւ նա լինի ջատագով. սկսանի ասել, թէ հէգք եւ թշուառականք. քանզի ա'յլ բրք Մովսեսի են, հանդարտութեամբ յանդիմանէ: Այրն, ասէ, Մովսէս հեզ էր քան զամենայն որդիս մարդկան: Չգուշակեցի՞ իսկ յառաջագոյն զանպտղութենէ անհաւատութեան ձերոյ. քանզի ո'չ կարէիք մեծամեծս ընդունել, ասեմ, մարգարէ յարուսցէ ձեզ տէր աստուած յազգէ ձերմէ, նմա' լուիջիք. եւ եղիցի ամենայն անձն` որ ոչ լուիցէ մարգարէին այնմիք սատակելով սատակեսցի: Եւ թէ զայս փոքր ինչ համարէիք, ո՞չ անդէն 'ի սկզբան արարածոց պատմութեան զԵրրորդութիւնն քարոզեցի. մերթ` եթէ ասաց աստուած, եղիցի' լոյս. եւ մերթ` եթէ արասցո՛ւք մարդ ըստ նմանութեան պատկերի կերպարանաց մերոց. եւ մերթ` եթէ եկա'յք իջցուք եւ բաժանեսցուք զլեզուսն. ո՞չ ես իմովք իսկ ձեռօք գրեցի, եթէ տեղեաց տէր 'ի տնէ հուր եւ ծծումբ 'ի վերայ սոդոմացւոց եւ գոմորացւոց: Մի' թէ չտրտմիցի՞մ ընդ կորուստդ ձեր. այլ լաւ համարիմ անտես առնել զձեզ, եւ մի' տնդ դիմդարձ լինել: Եւ ո՞ իցէ վկայ բանիս այս միք. տէրն իսկ, որ ասէր զհրեայսն. համարի՞ք եթէ ես ամբաստան ինչ լինիցիմ զձէնջ  առաջի հօր: Է', որ ամբաստան լինի զձէնջ, Մովսէս` յոր դուքն պանծացեալ եք. զի թէ հաւատայիք Մովսէսի, ապա եւ ինձ հաւատայիք. քանզի նա վասն իմ գրեաց: Եւ զի բանալոց են գիրք, վկայէ Դանիէլ. տեսանէի` զի հինւուրցն նստէր, եւ աթոռ նորա իբրեւ զհուր. տեսանէի` զի աթոռք անկան, եւ դպրութիւնք բացան: Զայս ամենայն զհրեայսն ասասցեն:

Կոչեսցին 'ի մէջ հերձուածողքն: Յառա'ջ կայցէ Պաւղոս մբաստան զնոցանէ, որ զրպարտեցաւն յանաստուածախօս լեզուաց նոցա. պահանջեսցին եւ նոքա, թէ ու՞ր ընթերցարուք զորդի խոնարհագոյն ասել քան զհայր: Ասեն եւ նոքա, եթէ դու եւ Պետրոս ուսուցիք, նա ասէր, եթէ աջովն աստուծոյ բարձրացեալ, եւ զաւետիս հոգւոյն ընկալեալ` եհեղ 'ի մեզ. եւ դարձեալ, Յիսուս 'ի Նազարեթէ` զոր է օծն աստուած հոգւովն սրբով. զայն Յիսուս եւ տէր եւ օծեալ արար աստուած: Եւ դու ասէիր, եթէ աստուծոյ հօր, որ յարոյց զնա 'ի մեռելոց. եւ դարձեալ` թէ գոհանամ զայ 'ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի. եւ չասացեր, եթէ չզնմանէ, այլ թէ 'ի ձեռն նորա զայ գոհանամ: Յայնժամ բանայցէ Պւղոս զբերան իւր, որ ո'չ երբէք փակեցաւ. որ ասէր, եթէ բերանք մեր բացեալ են առ ձեզ, կորնթացիք. եւ պատուհասակոց առնիցէ. որդի անօրէնութեան, սերմ ժանտ, տունկ անհաւատութեան, չքարոզեցի՞ զաստուածութիւն միածնին. չասացի՞, թէ Քրիստոս ըստ մարմնոյ որ է 'ի վերայ ամենայնի աստուած օրհնեալ յաւիտեանս. չասացի՞, թէ ոչ ինչ յափշտակութիւն համարեցաւ լինել հաւասար այ, այլ զանձն ունայնացոյց, զկերպարանս ծառայի առեալ. չասացի՞, թէ ո'չ խուժ եւ ո'չ դուժ եւ ո'չ սկիւթացի, յլ ամենայն եւ յամենայնի Քրիստոս է. չասացի՞, թէ որ են ծագումն փառաց, եւ նկրագիր էութեան, եւ պատկեր աներեւութիւնն այ, որ կրէ զամենայն զօրութեամբ իւրով: Եւ նոքա ասեն. չքարոզեցե՞ր իբրեւ զմրդ, չարոզեցե՞ր զՔրիստոս ըստ մարմնոյ: Այլ որ քարոզեցի զՔրիստոս ըստ մարմնոյ, այլ եւ յայլում վայրի ասացի. թէպէտ եւ գիտէաք զՔրիստոս ըստ մրմնոյ, այսուհետեւ ո'չ նոյնպէս գիտեմք: Մատուցեալ յառաջ` ասասցէ եւ Պետրոս. զիջանելն իմ ըստ հեթանոսաց եւըստ հրէից` ընթերցար, եւ զմեծ դաւանութիւնն` զոր դաւանեցի զՔրիստոս, չընթերցա՞ր: Վասն որո՞յ դաւանութենէ առի զփականսն. զի նազովրեցի՞ կոչեցի զՅիսուս: Ոչ այլ զի ասացի, եթէ դո՛ւ ես Քրիստոսն որդի աստուծոյ կենդանւոյ. յորժամ ասէի` թէ տէր եւ օծեալ արար զնա, եթէ յորժամ ծնունդն 'ի հօրէ ծնեալ:

Եւ արդ` զգո'յշ լերուք, քանզի բանալոց են գիրք եւ դպրութիւնք. եւ նստցի թագաւորն. եւ ջատագովք ճշմարտութեանն յառաջ մատչիցին եւ դատախազքն ամաչեսցեն: Կանխեսցո՛ւք յառաջ քան զատեանն. յառաջ քան զնստել թագաւորին 'ի դատել գոյ հնար ածել 'ի հաւան զդատաւորն. յառաջ քան զատեանն մարթի աղաչել. առաջի ահեղ բեմին չէ հնար պաղատել: Եղիցի ամենեցուն մեզ անարատս յանդիմն լինել բեմին Քրիստոսի. զի նորա են  փառք եւ զօրութիւն յաւիտեանս. ամէն: