ՃԱՌ ԵՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ
Երանելւոյն Սեւերիանոսի եպիսկոպոսի 'ի Թզենին որ ցամաքեցաւ:

ԱԿՆ տեսանելով ծառ ծաղկազգեաց, եւ կամ աղբեւր ջրաբուղխ, նովին տեսութեամբ ընձեռէ եւ զսիրտն, եւ զմիտսն դարձուցանէ անդր. նմանապէս եւ ունկն լսելով 'ի ձեռն բանից զգործս եւ զպատմութիւնս, առ այնոսիկ զմիտսն ձգէ. մինչ զի լինել այնպիսումն յայնմ տեղւոջ, բայց մտօք անդր` ուր բանն զպատմութեանն իրս նկարագրէ: Այսպիսի ինձ դիպեցաւ այժմ, սիրելիք. լսելով յաւետարանչէն` որ պատմէ 'ի Բեթանիա 'ի Քրիստոսէ զթզենւոյն իրս լեալ. սատ եմ մարմնով, այլ մտօք անդր զիս գոլ վարկանիմ. եւ կարծեմ զհետ երթալով Յիսուսի` տեսանել զթզենին նախ քան զտէրունոյն հրամանն ծաղկեալ եւ զուարճացեալ, եւ ետ տն հրամանին խամրեալ եւ գօսացեալ:

Առաւօտուն, ասէ, երթայր 'ի քաղաքն Յիսուս. քաղցեաւ, եւ տեսեալ զթզենին` չոգաւ առ նա. եւ ոչինչ եգիտ 'ի նմա, բայց միայն տերեւ. եւ ասէ ցնա, մի' եւս 'ի քէն պտուղ եղիցի յաւիտեան. եւ վաղվաղակի գօսացաւ: Այսոոքիկ մեզ այժմ ընթերցեալ եղեն. հիացուցանեն զիս իրքն, եւ բաժանին միտքս. զի յորժամ կամիմ զպատմութեան իրս ասել, վաղվաղակի հանդերձ տեսութեամբ սքանչելիքն յինքեանս զիս ձգեն: Եւ յորժամ տեսանիցէ ոք ստոման ոսկի` որ ունիցի յինքեան ականս պատուականս, բերելով յինքեան գրեալ զխորհուրդն, կամի տսանել զստոմանն յաղագս իւրոյ պայծառութեանն, ընդդէմ նմին ձգեալ լինին որ 'ի ներքս ակունքն, վասն զի ճեպի եւ քարանցն տեսանել զգեղեցկութիւն նկարացն, եւ որ ինչ 'ի նոցա խորհուրդն է ճանաչել: Նոյնպէս եւ ես տեսանելով զգրոյն պատմութիւնն պայծառ շուրջ գեղեցիկ հանդիպելով, եւ անդր տմբռնիմ մտօքս. զի ընդդէմ նորոգիմ եւ դարձեալ 'ի հոգւոյն տեսութենէ որ մեծագոյն ինչ քան զպատմութիւնն խոստնայ ցուցանել զսքանչելիսն:

Առաւօտուն, ասէ, երթայր Յիսուս 'ի քաղաքն, քաղցեաւ. ո~վ անճառելի եւ անպատմելի խորհրդոյս. քաղցեաւ` որ զամենայն աշխարհս կերակրէր, եւ զհինգ հզարսն հինգ հացիւն կերակրեաց 'ի յագեցումն. քաղցեաւ` որ 'ի կաւոյ կենդանի աչս գործեաց. քաղցեաւ` որ 'ի վերայ փրփրոյ ալեացն գնաց, եւ զոտսն ոչ եթաց. քաղցեաւ` որ զթուլացեալ ոգին 'ի մարմնոյն` դարձեալ անդրէն բնակեցոյց բանիւ: Եւ զիա՞րդ ասէ Եսայի. աստուածն յաւիտենական ոչ քաղցեսցի եւ ոչ վաստակեսցի. իսկ Քրիստոս աստուած է` ամենայն հաւատացելոց քաջայայտ է. գիրք ասեն. 'ի սկզբնէ էր բանն, եւ բանն էր առ աստուած, եւ աստուած էր բանն: Քաղցեաւ ծառային կերպարանն, եւ կերակրեաց զհինգ հազարսն` որ 'ի նմա էին միացեալ տէրունական կարգն. եկն 'ի թզենին տեսանելի մարդն, եւ էր ամենայն ուրէք որ 'ի նմա միացեալ էր աստուածութիւնն. ետես իբրեւ զմարդ զանպտուղ թզենին, եւ գօսացոոյց զնա որ 'ի նմա միացեալն էր աստուած: Ասաց, մի' եւս եղիցի 'ի քէն պտուղ յաւիտեան. եւ գործն զհետ երթայր բանիցն, եւ թզենին գօսանայր վաղվաղակի. բանն մարդկային, եւ գործն աստուծոյ մարմնացելոյ:

Բայց յաւէտ խնդրելի է մեզ տեսութիւն թզենւոյն, սիրելիք. բազմաց մեկնեալ եղեւ` որպէս ինձ թուի` ոչ հաւաստեաւ. այլ զյառաջասացողացն քան զմեզ զլուծումն ասացից, եւ զմէնջ ասացեալն 'ի մէջ բերից. դժուարըմբռնելիք որ 'ի պատմութեան գրին. կան միտք յաւէտ, որ 'ի խորւոջ ունին զխորհրդոյն պայծառութիւնն. վասն զի զ՞նչ հարկաւոր էր բանիւ գօսացուցանել զթզենին, եւ ոչ բնիւ զնա պտղաբեր առնել. զի բանիւ զնա գոսացոյց, կարօղ էր եւ զնա քաջապտուղ ցուցանել: Զի՞նչ մեղաւ թզենին, ասիցէ ոք զրդեւք, յորժամ ոչ էր նորա ժամանակ, որպէս եւ Մարկոս աւետարանիչն ասէ. ձմեռն էր 'ի ժամանակին յայնմիկ: Արդ եթէ ոչ խորհուրդ ինչ իցէ յաղագս մարդկան 'ի նմա կատարեալ, գտցի եւ տէրն ըստ միում օրինակի գովելի, վասն զի բանիւ զնա գօսացոյց. եւ ըստգտանելի, զի անիրաւաբար զնա նզովեաց: Այլ պարտ եւ արժան է այսուհետեւ, սիրելիք, իմանալ. զնոյն կերպարնս բերէր թզենին, վասն զի ո'չինչ էիւն 'ի Քրիստոսէ լեալ իրք` որ ոչ ունէին խորհուրդ յաղագս մարդկան կատարման. բոլորովին իսկ ոչ է 'ի նմանէ լեալ գործք` որ ոչ յոյժ օգտակարագոյն էր, եւ ոչ առ երկնային ընդունելութիւնն շարժէր զմիտս:

Զայս թզենի առաջինքն ասացին հրէից ժողովարանին. յոր եկն, ասէ, տէրն խնդրել զպտուղ հաւատոց, եւ ոչ եգիտ, բայց միայն բանիւ մարգարէից եւ օրինօք վարսաւորեալ իբրեւ տերեւով. մի' եւս լիցի 'ի քէն պտուղ յաւիտեան: Բայց ես մեկնութեանս այսմ ընդդէմ ձեռնարկիմ ասել, սիրելիք. վասն զի ոչ այսպէս ունի հաստատութիւն մտաց. զիա՞րդ արդեօք անիծանէր տէրն, որ ասէր` օրհնեցէ'ք, եւ մի' անիծանէք. զիա՞րդ եւ զժողովարանն նզովեաց եւ գօսացոյց, որ ասէրն. ոչ եկն որդի մարդոյ կորուսանել, այլ խնդրել եւ կեցուցանել զկորուսեալն: Ապա եթէ որ ընդդէմ վիճի` ասելով հրէից ժողղովարանին նման լինել զթզենին, զիա՞րդ արմատաքի գօսացուցեալ զժողովրանն, որ այնպիսի քաջապտուղ շառաւեղ բուսոյց զքաղցրն զՊաւղոս. յոլով եւ այլս ծաղկեալս 'ի հրէից ժողովարանէն. նա եւ Ստեփաննոս քարկոծեալ 'ի նմին ժողովարանէ. հնդիպեցաւ եւ Ակիւղաս, եւ յոլով այլս, զորոց համար անուանցն յաղագս այժմ յոլովութեան բանից հրաժարեմք ասել:

Եւ զի ոչ ամենեւին մերժեաց զժողովուրդն հրէից տէրն, վկյեսցէ ինձ Պւղոս ասելովն. մի' թէ մերժեա՞ց աստուած զժողովուրդ իւր. քա'ւ լիցի, քանզի եւ ես իսրայէլացի իմ յազգէ Աբրահամու, 'ի ցեղէ Մենիամենի. ոչ մերժեաց աստուած զժողովուրդ իւր, այլ եւ փրկութիւն եւս ժողովրդեանն 'ի վերջին աւուրսն խոստացաւ` ասելով. յորժամ լրումն հեթանոսաց մտցէ, յայնժամ ամենայն Իսրայէլ կեցցէ: Զի թէպէտ եւ թշնամիք եղեն հրեայքն աստուծոյ յղագս մեր, այլ զի նոցա անհաւատութեամբն ողորմութիւն գտցուք. որպէս վկայէ ինձ Պաւղոս ասելով, ըստ աւետարանիս թշնամիք են վասն ձեր, եւ ըստ ընտրութեանն սիրելիք վասն հարցն. քանզի անզեղջ են շնորհքն եւ կոչումն սուրբ: Խնդրելի' է այսուհետեւ, սիրելիք, յաղագս թզենւոյն բան, թէ զո՞յր ուրուք բերէ զկերպարանս: Այլ թէ զԱդամայ յիշես որ 'ի դրախտին մերակացաւն, զորոյ զտերեւն առնլով արար ինքնեան պատմուճան, տեսէր իրաւացի զիա'րդ զնա գօսացոյց. կամ թէ ո՞չ արդեւք եւ քո տերեւ թզենւոյ առեալ զամօթ քո ինքնեամբ ծածկէիր: Արդ եկն տէրն, եւ տակաւին եւս 'ի քեզ ծածկեալ էր թզենին` ամօթոյ քո ծածկոյթ, բանիւ գօսացոյց. եւ առ զքո զաղքատութիւնդ, եւ ետ քեզ զճոխութիւնն. էառ զամօթոյն քո ծածկոյթ, եւ ետ քեզ զձիւնափայլ պատմուճանն 'ի ջրոյ եւ 'ի հոգւոյ անկեալ. ցամաքեցոյց զտերեւ թզենւոյն, եւ ետ քեզ զկապուտ հոգւոյն: Զո՞ր կապուտ. զոր օձն կողոպտեաց 'ի դրախտին փափկութեան, զանապականութեան պատմուճան: Բայց երթիցո՛ւք վերստին 'ի ճառն:

Առաւօտուն երթալով Յիսուս 'ի քաղաքն` քաղցեաւ: Յետ անցանելոյ մոլորութեան գիշերոյն, եւ զառաւօտն Քրիստոսի զյարութեանն զճառագայթան պայծառացուցանելով յաշխարհի. վասն զի առաւօտ էր Քրիստոս, որպէս եւ ասէ մարգարէն. որպէս առաւօտ պատրաստական գտցուք զնա: Առաւօտուն երթալով Յիսուս. յառաւօտու, յետ ապականելոյ խաւարազգեստ մահուն լուսով փառացն Քրիստոսի, եւ զոսկէճաճանչ ճառագայթս արեգականն արդարութեան խաւարելոց մարդկան ծագելով. առաւօտուն զջերմն զճառագայթս աստուածութեանն ուսուցանելով, եւ զմեռեալ անձինս 'ի սատանայէ ջեռուցանելով. զի ոչ ոք իցէ` որ թագիցէ 'ի ջերմութենէ նորա. վասն զի սառամանօք մեղացն սատանայ զսիրտս մարդկան սպան, մարգարէն աղօթեր ասելով. հրացո' զերիկամունս իմ եւ զսիրտ իմ. քանզի սառամանեօք ամբարշտութեան ամենայն մարդկութիւնս կապեցաւ, եւ նորին աղագաւ մարգարէքն բոլորեքեան 'ի միասին աղաչէին զաստուած` ասելով. դարձո' զգերութիւնս մեր որպէս զուխս 'ի հարաւոյ. այս է որպէս հաեւաւ ջերմ շնչելով` զսառուցեալ ջուր յառաջին բնութիւն ջրոյն վերստին ածելով. նոյնպէս եւ մեզ` որպէս եւ բանսարկուին մեղօք մեռաք, իբրեւ հարաւ ջերմ շնչեալ` յառաջին բնութիւն անապականութեան դարձոյց. զայս ջերմութիւն շնչեալ զհարաւոյ` եւ հարսն Քրիստոսի եկեղեցի յերգս երգոցն գոչէ ասելով. զարթի'ր զարթի'ր հիւսիսի, եւ ե'կ հարաւ, շնչեա' 'ի պարտէզ իմ, եւ բուրեսցին խունկք իմ:

Առաւօտուն երթայր Յիսուս. գեղեցիկ էր երթալն, զի նշանակիցէ` զոր 'ի դրախտին անկաւ Ադամ, դարձեալ տէրն մեր եկեալ` 'ի նոյն տեղի, վերստին երթալովն, տանէր: Առաւօտուն Յիսուս երթալով 'ի քաղաքն. քաղաք այժմ ասելով մի' ինչ 'ի ստորինս հայեսցիս, այլ 'ի վերինն Երուսաղէմ յերկնային տեղիսն. վասն զի մեր քաղաքականութիւնս է յերկինս: Առաւօտուն Յիսուս երթայր 'ի քաղաքն, քաղցեաւ, ո'չ 'ի կերակրոց մարդկն, քանզի իմ կերակուր է, ասէ, զի արարից զկամս հօր իմոյ. այս են կամք հօր իմոյ` որ առաքեացն զիս, զի որ հաւատասցէ 'ի նա, որպէս ասէ ինքն, մի մեռցի յաւիտեան: Առաւօտուն երթայր Յիսուս 'ի քաղաքն, քաղցեաւ մարդկային արդարութեամբն, եւ տեսեալ զթզենին` չոգաւ առ նա. գեղեցիկ չոգաւ առ նա. քանզի եթէ զանց էր արարեալ զթզենեաւն, ունէր արդեւք 'ի թզենւոջն օձն զորջն մահաբեր. այլ չոգաւ 'ի թզենին, եւ զնա գօսացոյց: Ընդ այսմ թզենւովս մինչ էրն Նաթանայէլ` եդես տէրն. վասն զի նախ քան զձայնելն զքեզ Փիլիպպոսի` զի էիր ընդ թզենւովն տեսի զքեզ: Զայս թզենին յառաջ տեսեալ անպտուղ լեալ, ասէր. ելից 'ի ժողովուրդն պանդխտութեան իմոյ. զի թզենի ոչ պտղաբերեսցէ: Յայս թզենի ել եւ Զակքէոս. ել տեսանել զտէրն. առ որ ասէր, փութա' է'ջ այտի. անդուստ` ուր օձն աղեալ էր, 'ի նմա որջացաւ, 'ի նմա թաքեաւ:

Շնորհալից աւետարանիչն ասաց յիմար թզենի զԶակքէին, զի նշանակեսցէ` թէ լայն եւ ընդարձակ է ճանապարհն յիմարութեան, եւ շարամանեալ. ուստի չարագոյն ծնաւ զյիմարութիւն: Չոգաւ 'ի թզենին տէրն. այս թզենին օրինակ բերէ զլայն եւ զընդարձակ ճանապարհին` որ տանի 'ի կորուստն. քաղցր է պտուղ թզենւոյն եւ մատնօղ. քաղցր է հեշտութիւն, եւ գայթակղումն մեղաց որ մերձենան առ նա: Զրկուցանելով փախի'ր 'ի նորա ճաշակմանէն, զի դառն է յետ գործելոյն. մեղր կաթէ 'ի շրթանց կնոջ պոռնուկի, որ առ ժամանակ մի պարարէ զքիմս քո, եւ յետոյ դառնագոյն քան զլեղի գտանի, եւ սրեալ առաւել քան զսուր երկսայրի: Բոզ է հեշտութիւնն. քաղցր է, եւ ընդ քեզ խօսի 'ի սկզբանն զանխլաբար արակնելով խօսիւքն զդառնութիւն մահու. այնպիսի էր օձն, քղցր բանիւն եւ դառն նենգութեամբն. քաղցր կերակուրն, եւ դառն անկանելն. փախի'ր 'ի հեշտութենէ` որպէս Եղիաս Յեզաբելէ:

Արդ եկն Քրիստոս յերկնից` քաղցեալ զկեանս մարդկան գտանելոյ. եգիտ զլայն եւ զընդարձակ ճանապարհն հաստատեալ. չոգաւ առ նա, եւ եգիտ զնա սաղարթովք վարսաւորեալ. այս է աղանդովք մեղացն ծաղկեալս, եւ ո'չ ունելաով յինքեան պտուղ մահու: Ընդէ՞ր. վասն զի ոչ էր ժամանակ. քանզի զայս յաւել աւետարանիչն. ոչ ունէր, ասէ, պտուղ, վասն զի ոչ իսկ էր ժամանակ: Զիա՞րդ կարէր մահ պտղաբեր լինել 'ի գալն Քրիստոսի, եւ յարութիւն աշխարհի քարոզել. ոչ եւս էր ժամանակ պտղաբերել զմահն, քանզի զթագաւորեաց մահ յԱդամայ մինչեւ ցՄովսէս, այս է մինչեւ յօրենսն: Գիտեն գիրք Մովսէս զօրենսն ասել, որ յաւետարանին ասէ. ունին զՄովսէս եւ զմարգարէսն, նոցա լուիցեն: Եւ զի՞նչ նմա տէրն. մի' եւս 'ի քէն պտուղ եղիցի յաւիտեան, եւ վաղվաղակի գօսացաւ թզենին. եւ լցաւ գրեալն ընկլաւ մահու յաղթութիւն. ու՞ր է մահ յաղթութիւն քո, եւ ու՞ր է խայթոցք քո:

Ընդէ՞ր եւ ձմեռն լեալ ասաց աւետարանիչն` յայնմ ժամանակի, յորում սաղարթովքն վարսաւոր էր, եթէ ոչ ամենայն ուստեք զեկուցանէ տակաւին մեղօք ծաղկեալ զսատանայական ձմեռնն` որ 'ի վերայ կայր ամենայն մարդկութեանս: Վասն զի նախ քան  իշխանիս խաղաղութեան զՔրիստոսի գալուստն` զանազան հողմովք ազգ մարդկան դանդաչէր կռապաշտութեամբ, արիւնահեղութեամբ, արբեցութեամբ, եւ ամենայն անկարգ պակշոտութեան վարուք. իսկ եկեալ տէրն` խաղաղութիւնն մեր` շիջոյց զհակառակ հողմոցն մրրիկս, որք ամբոխէին զկենցաղոյս այսորիկ զդռնաբեր ծովս, եւ զփրփրաբեր հեշտութեանցն նստոյց զալիս: Գօսացոյց զթզենին, եւ տնկեաց զխաչն` որ հաւատովք ծաղկեալ է, եւ զկեանս ամենեցուն պայծառացուցանէ 'ի Քրիստոս Յիսուս 'ի տէր մեր. որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն: