Ա.
ԵՐԱՆԵԼՈՅՆ
ՄԱՄԲՐԷԻ
ՎԵՐԾԱՆՈՂԻ
ԱՍԱՑԵԱԼ
Ի
ՅԱՐՈՒԹԻՒՆՆ
ՂԱԶԱՐՈՒ
1
Ամենայն
աստուածային
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
Քրիստոսի`
են
որք
կարեւորք
են,
եւ
են
որ
եւս
կարեւորք,
որք
մասնաւոր
ունին
զերկնային
յուսոյն
զմխիթարութիւնն։
2
Այլ
յորժամ
զյարութիւնն
տեսանես,
ի
ձեռն
մասնաւոր
յարութեանն
հաւատասջի՛ր
զբոլոր
մասունս
զառ
ի
յԱդամայ
մինչեւ
ցգալուստն
երկրորդ։
3
Է
ինչ
որ
ըստ
բնութեան
լինելութեանս
վարեցաւ
Տէրն
մեր,
եւ
է`
ինչ
որ
ըստ
տեսական
արուեստից
բնութեանս
մերոյ.
զի
սկիզբն
ի
գլխոյ
անտի
առնու
լինել
մարդ։
4
Իսկ
ստուերագիր
նկարիչքն
զպատկերս
թագաւորաց
նախ
յոտիցն
ձեռն ,
եւ
զբոլոր
անդամս
մարմնոյն
ներքուստ
ի
վեր
ձեւացուցանեն,
եւ
ապա
ի
ձեռն
գլխոյն
ճանաչի
թէ
ո՛վ
իցէ։
5
Ըստ
այսմ
աւրինակի
եւ
Տէր
մեր
ի
սկզբանն
արար
ի
ջրոյ
գինի
եւ
ապա
զամենայն
խեղութիւնս
անդամոց
Աստուած
յառողջութիւն.
ուր
ոտիւք,
ուր
ձեռաւք,
ուր
ականջաւք,
եւ
զայլն
ամենայն.
եւ
զդեւսն
ընդ
նմին
հալածականս
արար
ի
մարդկանէ։
6
Իսկ
իբրեւ
մերձեցաւ
ժամանակ
կատարման
նորա,
կատարումն
նշանաց
զյարութիւնն
Ղազարու
եցոյց
ամենեցուն.
որպէս
եւ
ըստ
Յոհաննու
աւետարանագրի
յետ
այլոց
սքանչելեացն,
այլ
ինչ
վասն
նշանաց
ոչ
ճառեաց,
այլ
զՂազարուն`
եւ
անդէն
ի
ճառս
խաչելութեանն
մտանէ։
7
Ապա
թէ
զոտից
նորա
զաւծումն
ասես
ի
Մարիամայ
թողութիւն
մեղաց
շնորհէ
եւ
ոչ
խեղութեան
բժշկութիւն
ասի։
8
Որում
եւ
յաւանակին
ակնարկումն`
սրբութիւն
հեթանոսաց
եւ
հնչումն
տղայոցն`
վկայութիւն
մարգարէական ,
եւ
բազում
եւ
այլ
մեծամեծ
իրք
ի
յարութենէն
Ղազարու
մինչեւ
ի
խաչելութիւնն
եւ
ի
լուսաւոր
յարութիւն
Տեառն
մերոյ։
9
Որպէս
զբազումս
Աստուած
ընդ
իւր
ի
մեռելոց
եւ
ցուցեալ
բազմաց
աւետիս
տայր
տիեզերաց
վասն
փրկական
յարութեանն,
իրագործութիւն
ասի,
այլ
ի
համար
առաջին
նշանացն
ոչ
մտանէ,
թէպէտ
եւ
բարձրագոյն
է
ճոխութեամբ։
10
Արդ,
ըստ
Յոհաննու
առ
Ղազար
սահմանեցաւ
նշանագործութիւն,
իբրեւ
գլուխ
ի
վերայ
կենդանւոյ,
իբրեւ
զմարդ
ի
մարդւոջ
զթագաւորական
պատիւ
ի
միութիւն
կենդանւոյ։
11
Էր
անսահման
եւ
սահմանեցաւ,
թուական
ամաւք
եկն
ի
կատարելութիւն,
եւ
մասնաւոր
նշանագործութեամբ
սահմանեաց
առ
ի
յարութիւն
սիրելւոյն,
եւ
ապա
զինքն
տարաւ
եհան
յանբաւութիւն,
եւ
յուսով
առյապա`
զբոլոր
աշխարհս։
12
։
13
Յիսուս
յայնկոյս
Յորդանան
գետոյ,
ուր
Յոհաննէս
զմկրտութիւնն
առնէր,
զայն
տեղեաւքն
փարէր`
զբոլոր
անապատն
որսայր
ի
կենդանութիւն։
14
։
15
Լուաւ
զգոյժ
հիւանդին,
սահմանեաց
զիշխանութիւն
մահու,
քարոզեաց
վասն
փառացն
Աստուծոյ։
16
։
17
Զտեղի
կալաւ
աւուրս
երկուս,
թոյլ
ետ
աւազակին
մտանել
ի
տուն
սիրելւոյն.
եմուտ
ապականագործն,
եւ
արար
խռովութիւն
ըստ
կամաց
իւրոց։
18
Արբանեկին
Մարիամու
ոչ
արար
պատասխանի՝
ոչ
զերթալոյ
եւ
բժշկելոյ,
եւ
ոչ
զչերթալոյ
եւ
անփոյթ
առնելոյ.
զանուն
հիւանդին
ասացին`
եւ
զփառաց
անունն
լուան
եւ
գնացին։
19
Տրտմութիւն
ըստ
տեսլեան
եւ
խնդութիւն
ոչ
գոյր
ի
միջի.
բազում
աղերսանաւք
յղարկեցին,
եւ
մեծաւ
թախանձանաւք
աղաչէին,
եւ
զաւր
ըստ
աւրէ
ընդունելութիւն
յիշէին.
ոչ
ի
կոչէին,
եւ
ոչ
երկբայանաւք
հաւատային
ի
յարուցիչն
ամենեցուն.
բայց
մարդկաբար
փութային
մինչ
չեւ
հաւանդն
էր
ի
կենաց
իւրոց։
20
Քանզի
մինչդեռ
յախտալից
մարմինս
բնակեալ
է
ոգին,
սայթաքէ
քան
թէ
հաստատուն
կայ.
որպէս
Հոգին
Սուրբ
ասէ
ի
բերանոյ
Դաւ
թի.
։
21
Ոչ
Աստուած
մոռանայ,
այլ
եւ
զմոռացեալն
դարձեալ
յիշէ,
այլ
զբնութիւն
բարուց
նոցա
երկրորդէ։
22
Որպէս
Պաւղոս
առաքեալ
զայլոց
թերահաւատութիւն
իւրով
լեզուաւն
երկրոր
դէ.
։
23
Շարժող
ոգին
ելեալ
գնացեալ,
ամենայն
մարմինն
անկեալ
է
ընդ
ապականութեամբ.
ոչ
միայն
քակտումն
յաւդից,
այլ
եւ
գոյացութիւն
մարմնոյն
ի
հող
դարձեալ։
24
Հարկեցաւ
առաքեալ
առակաւք
սերմա
նեացն. ,
ածել
զնոսա
ի
հաւանութիւն
յարութեանն։
25
Ըստ
այսմ
աւրինակի
եւ
քորքն
Ղազարու
ալէկոծէին
ի
սիրտս
իւրեանց,
եւ
իբրեւ
յԱստուած
հաւատացին,
իբրեւ
զբժիշկ
ճարտար
առ
հիւանդն
կոչէին։
26
։
27
Յերկուց
կողմանց
դիմառութիւն
ցուցանէ.
ի
հեռաստանէ
կալաւ
զերակս
հիւանդին,
մանր
զննեաց
եւ
ճշմարտիւ
զպատմութիւնն
ա
րար.
այն
հիւանդութիւն,
ասէ,
չէ
ի
մահ.
այլ՝
ի
քուն
եւ
յընդոստումն։
28
Քուն
լինելովն
մարդիկ
առակաւ
ոտնհար
լինին,
եթէ
սիրելեաց
իւրոց
ոչ
կարաց
աւգնել.
ընդոստմամբն
Աստուած
փառաւորի,
եւ
ի
նմին
փառս
եւ
Որդի
ցնծացեալ
բերկրի։
29
Եկին
առաքեալն
Մարիամու
եւ
ոչինչ
կարացին
պատմել
զյայտնութիւն
բանիցն
Տեառն։
30
Գոռոզացաւ
հպարտացաւ
մահ
եւ
կատարեաց
զկամս
իւրոյ
չարութեանն։
31
։
32
Եկն
եւ
անդ
երկիւղ
մահուն,
եւ
չարագոյն
եւս
տագնապեաց
զնոսա
քան
զքոյրսն
Ղազարու։
33
։
առաջի
նոցա
զճառս
լուսոյն.
Որ
գնայ
ասէ,
լուսով`
ոչ .
յայտ
արար
թէ
որ
երկնչի
ի
մահուանէ,
ո՛չ
տեսանէ
զնա։
35
Մի՛
ինչ
այժմ
զմարմնաւոր
աչացդ
զտեսիլ
ասեր.
այս
տեսումն`
վասն
երկիւղի
է
մարդկան
եւ
ամենայն
կենդանեաց,
վասն
զի
տկարքն
զգուշանան
ի
հզաւրագունիցն,
հանապազ
ղաւղելով
եւ
սարսելով
զդառնութեան
զկեանս
աշխարհիս
կատարեն.
զհաւատոցն
զտեսաւորութիւն
ասեմ,
որ
զակնկալեալն
յակնարկելն
ցուցանէ.
եւ
զառյապայսն
առժամայն .
եթէ
զայնպիսի
տեսութիւն
յոգիսն
ոչ
ստացեալ
ունի,
եթէ
ի
միջաւրէի
գնայ`
գայթակղի.
եւ
խաւարն
ընդ
նմա
իսկ
է
հանապազ։
36
Որպէս
զառաքեալսն
Մարիամու
իբրեւ
ունայն
մտաւք
արձակեաց
անդրէն,
նոյնպէս
եւ
զաշակերտսն
այսր
անդր ,
եւ
ոչ
կամեցաւ
զյայտնութիւն
խորհրդոյն
ցուցանել
նոցա։
37
Վասն
է՞ր.
զի
միանգամ
եւ
երկիցս
տեսին
նշան
յարութեան
եւ
ոչ
հաւատացին.
փոխանակ
զանձինս
աներկիւղս
ունելով,
զնա
եւս
երկնչոտ
ուսուցանէին։
38
Այժմ,
ասեն,
սպառնային
հրեայքն
սպանանել
զքեզ`
եւ
դարձեա՞լ
անդր
երթաս։
39
Սպանանիլն
եւ
մեռանելն
նոյն
է։
40
Զերկոտասանամեայ
դուստր
քահանայապետին
յարոյց,
նոյնպէս
եւ
զմիամաւրն
ի
Նային
քաղաքի
կալաւ
եւ
կանգնեաց
ի
դագաղաց
անտի.
որ
զմի
մեռեալ
կարէ
կեցուցանել,
նա
եւ
զբազումս.
եւ
եթէ
զայլոց
մահ
հալածական
արար,
եւս
առաւել
զձերդ.
զի՞
այդչափ
զահի
հարեալ
էք
եւ
դողայք.
ո՞չ
ապաքէն
ելանե
լոց
էք
ÿի
մարմնոյ
այտի.
ո՞չ
հանապազ
ընդ
այդ
բան
կրթեցա
րուք,
թէ՝
Մի՛
երկնչիք
յայնցանէ,
որ
զմարմինն
սպանանեն,
եւ
զոգին
ոչ
կարեն .
դա
միանգամայն
զոգի
եւ
զմարմին
թափէ
ի
մահուանէ
առ
հասարակ։
41
Եւ
ի
Թաբոր
լերինն
զդոյն
բարբառ
ի
Հաւրէ
լուա
րուք
Դա
է
Որդի
իմ
սիրելի,
դմա՛
։
42
Դուք
փոխանակ
դմա
լսելոյ`
հրամանատու
կամիք
լի
նել.
Մի՛
երթար,
ասեն,
ի
Հրէաստան,
զի
սպանանեն
զքեզ։
43
Եւ
եթէ
զՂազարու
յարութեանն
զխորհուրդն
ի
վեր
հանեալ
էր
ձեզ,
դուք
ո՛չ
։
44
Վասն
նոցա
տկար
մտացն`
այսր
անդր
տարուբերեաց
զզաւրութիւն
բանիցն,
զի
սակաւիկ
մի
կրթեսցէ
զլսելիս
նոցա.
մերթ
ա
սէ.
Այն
հիւանդութիւն
չէ
ի
մահ.
եւ
դարձեալ
ա
սէ.
Վասն
փառացն
Աստուծոյ
է,
զի
փառաւորեսցի
ի
նմա
Որդի
Աստուծոյ։
45
Հիւանդութիւնն
անվրէպ
ի
մահ
էր.
եւ
փառքն
ի
մահուանէն
յորդեցին
ի
ամենայն
թերահաւատ
ժողովրդեանն։
46
Յայնժամ
զբանիւք
արար
զաշակերտսն,
մինչեւ
մեռեալն
թաղմամբ
գերեզմանին
վճարեցաւ.
ապա
յետ
այսորիկ
ասէ
ցնոսա.
։
47
։
48
Ո՛վ
Տէր,
իբրեւ
ընդ
մանկունս
խաւսիս.
իբրեւ
տղայոց
կաթն
ջամբես.
մայրաբար
ծնանիս,
եւ
դայեկաբար
սնուցանես.
ե՞րբ
էիր
դու
սենեկապետ
Ղազարու,
զի
երթաս
զարթուցանես
զնա
ի
քնոյ.
երկուց
աւուրց
գնացք
է
հեռաւորութիւն
ճանապարհիդ,
եւ
մինչեւ
դու
երթաս
Ղազարոս
համակ
ի
քո՞ւն
կայ.
միթէ
ի
մանրագորա՞ց
թմբրեալ
իցէ.
եւ
կամ
ի
սաստիկ
անապակա՞ց
իցէ.
եւ
կամ
ո՞
ոք
ի
մարդկանէ
զչորս
տիւ
եւ
զչորս
գիշեր
ի
քուն
լինիցի։
49
Եւ
արդ,
դո՞ւ
երթաս
զարթուցանես
զնա.
եւ
զքորքն
նորա,
որք
փութացան
յղեցին
առ
քեզ
զարբանեակս
իւրեանց,
նոքին
ընդէ՞ր
ոչ
զարթուցանեն
զնա։
50
Վասն
քնոյ
նորա
առ
քեզ
ոչ
յղէին,
այլ
վասն
մահաբեր
ախտին
ստէպ
աղաչէին,
զի
երթիցես
եւ
բժշկեսցես։
51
Արդարեւ
գառինք
անմեղք
էին
աշակերտքն,
զոր
ինչ
տեսանէին
զնոյն
եւ
գիտէին,
եւ
զոր
ինչ
լսէին`
զնոյն
եւ
հաւատային.
աստուածային
խորհրդոյն
ամենեւին
հասու
ոչ
կարէին
լինել։
52
։
53
Բազում
հիւանդք
ննջեն
եւ
ոչ
։
54
Ո՛վ
փաղաքշանք
տգիտաց.
զծածկագէտ
զաւրութիւնն
կամէին
սփոփել.
գիտէին
թէ
սիրէ
Տէր
մեր
զտունն
զայն
ի
Բեթանիա,
եւ
ի
տան
անդ
զՂազար
անմեղ.
եւ
ոչ
կամէին
թէ
վիշտ
ինչ
հասցէ
ի
տան
անդ
ընտանեաց
նորա.
վասն
այնորիկ
քան
ի
Ղազար
ի
նոսա
առաւել
գթացաւ
Տէրն.
մերկացաւ
զծածկոյթ
խորհրդոյն,
եւ
ասէ
յայտնա
պէս`
Ղազար
բարեկամ
մեր
մեռաւ։
55
Եւ
զի
մի՛
յանկարծակի
ընդոստիցեն
կամ
ճչելով`
կամ
կոծելով`
կամ
արտաւսր
ի
վերայ
բանիցն
արկանելով,
անդէն
վաղվաղակի
մխիթարութիւն
մատոյց.
Եւ
ես
ուրախ
եմ,
ասէ,
վասն
ձեր,
զի
դուք
հաւատասջի՛ք,
քանզի
ես
չէի
։
56
Ահա
դարձեալ
պատ
ի
պատ
պատասխանիք,
որ
ոչ
կարացին
համաւրէն
հասանել
ի
վերայ.
մահու
անուն
եւ
ուրախութեան
միանգամայն
հնչեցին
ի
լսելիս
նոցա,
եւ
ոչ
ի
զարմացումն
անգամ
կարացին
հասանել
վասն
երկձայն
բարբառոյն.
որպէս
երկչոտութիւնն
Թովմայի
տեղեակ
առնէ
զմեզ
վասն
տխմար
անուսումնութեան
նոցա։
57
Նա
ա
սէ.
Եկա՛յք
երթիցուք
անդր.
եւ
Թովմաս
ա
սէ.
Ա՛ւն
եկայք
եւ
մեք
երթամք
անդր,
զի
մեռանիմք
ընդ
։
58
Նա
երթայ
զմեռեալն
յարուցանել,
նոքա
կենդանւոյն
ի
մահ
պատրաստին։
59
Քանի
տարակուսանք
էին
ի
տեղւոջ
անդր։
60
Դիւրագոյն
է
երկրագործ
մշակաց
զկորդացեալ
երկիր
ի
գործ
արկանել,
քան
գիտնոց
զտգէտսն
ածել
ի
գիտութիւն
հաւանութեան.
երկրագործ
ի
սակաւ
ժամանակի
աշխատի
ընդ
ամեհի
երկիրն,
եւ
բազում
մխիթարութիւն
ունի
ի .
իսկ
զմարդ
տգիտութեամբ
Աստուծոյ
միայն
է
կարողութիւն
ի
գործ
արկանել։
61
Որչափ
թերահաւատութիւնն
զաւրանայր
յերկուց
կողմանց,
չարին
կրկին
ուրախութիւն
էր
յամենայն
կուսէ։
62
Բայց
քանզի
Աստուած
էր
մարդացեալ`
միջնորդ
Աստուծոյ
եւ
մարդկան,
ո՛չ
դանդաղեցաւ
եւ
ոչ
զանգիտեաց
յամաւթ
առնել
զբոլոր
թերահաւատութիւնն,
այլ
ըստ
հայրենի
զաւրութեան
հզաւր
գործ
գործեաց։
63
։
64
Եւ
զի
մերձ
էր
գեղն
յԵրուսաղէմ
մղոնաւք
երիւք,
համարեա
թէ
բոլոր
ամբոխ
քաղաքին
ելեալ
հեղեալ
եկեալ
էին
ի
վիշտ
անդր։
65
Է
իսկ
բնութեանս
մերում
սովորութիւն`
քան
զաւետիս
զբաւթ
սիրեմք
լսել.
մանաւանդ
զայլոց
քան
զանձանց,
եւ
մտանել
ի
տուն
կոծոյ,
քան
ի
տուն
ուրախութեան։
66
Ոմն
ի
մարմնոյ
լկտութիւն,
միւս
ոմն
չարասէր`
յոտնհարութիւն,
եւ
բազումք
ի
շատախաւսութիւն
եւ
յընդվայրաբանութիւն,
եւ
սակաւք
այն
են,
որ
կցորդ
լինին
սգոյն
տրտմութեան։
67
Յայս
պատճառս
բոլոր
բազմութիւն
քաղաքին
ժողովեալ
էին
առ
քորս
նորա.
ագարակն
քաղաքացեալ
էր
եւ
քաղաքն
ագարակացեալ,
թէպէտ
եւ
ոչ
ի
կամաց
էր
բազմութեան
ամբոխն.
ի
մէջ
Երուսաղէմի
գործելոց
էին
սքանչելիքն։
68
։
69
Երկոքեան
անկանէին
ընդ
գովելի
աւրհնութեամբ.
մինն
իբրեւ
զբան ,
եւ
միւսն
իբրեւ
զսիրտ
աման
խորհրդոյ.
սիրտն
ի
տեղին
հաստատուն
կառուցաւ,
բանն
թարգման
սրտին`
ընթացաւ
յառաջագոյն
եւ
պատմեաց
զպաղատանս
սգաւոր
սրտին
ի
լսելիս
այնորիկ,
որ
եկեալ
էր
բառնալ
զսուգն
ի
տանէ
սիրելւոյն։
70
Գիտաց
Բանն,
թէ
ամենայն
մխիթարիչքն,
որ
եկեալ
ժողովեալ
էին
իւրաքանչիւր
անձինք
լի
են
սգով
եւ
տրտմութեամբ,
եւ
տրտում
զտրտում
ոչ
զուարթացուցանէ,
եւ
սգաւոր
զսգաւոր
ո՛չ
մխիթարէ,
բայց
եթէ
կրկին
սուգ
ի
վերայ
սգոյ
յաւելու։
71
Մի՛
տագնապիր,
ասեն,
իմ
եղբայր
եւս
մատաղագոյն
մեռաւ
քան
զնա.
այն
ինչ
հարսն
ի
տուն
ածեալ
էր,
անզաւակ
էանց
յաշխարհէս,
չմնաց ,
բարձաւ
անուն
նորա
ի
միջոյ
կենդանեաց։
72
Միւս
այլ
ոմն
կին
յառաջ
մատչի
եւ
ասէ.
միամաւր
որդեակ
ունէի,
այր
մեռեալ,
քոյր
եւ
եղբայր
չունիմ,
եւ
այն
մանուկ,
ի
պսակի
իբրեւ
ծաղիկ
մի
թառամեցաւ,
չեհաս
ի
քաղաք
ընկալջին
իւրոյ,
չեմուտ
յառագաստն,
չետես
զվայելչութիւն
աշխարհիս,
յետս
դարձաւ
եղծեալ
ապականեցան
կարգք
տուրեւառիկ
փոխանորդութեան։
73
Եւ
այլք
եւս
քան
զայս
խանդաղատագոյնս
երկրորդեն,
զսիրտն
բեկանեն,
զաղիսն
գալարեն,
զերիկամունսն
գողացուցանեն,
ջիլքն
թուլանան,
յաւդքն
լուծանին,
բոլոր
զաւրութիւն
մարմնոյն
մեղկի
եւ
անկանի.
վայ
ի
վերոյ
վայոյ,
եւ
ճիչ
ի
վերայ ,
եւ
այրումն
ի
վերայ
այրման
եւ
խարխարումն
առաջին
վիրացն,
եւ
առաջին
չարեացն.
եթէ
արժա՞ն
իցէ
այսպիսի
բանից
մխիթարութիւն
ասել,
ես
ոչ
գիտեմ.
զմի
մարդ
եկեալ
էին
մխիթարել,
եւ
ամենեքեան
նստէին
ի
սուգ
անմխիթար։
74
Զայս
ամենայն
ամբոխ
եթող
Մարթա,
։
75
Իմաստութիւն
հոգեւոր
եւ
սէր
աստուածային
եւ
հաւատք
ճշմարիտք,
եւ
անսուտ
մարգարէութիւնք,
չորեքեան
եղբարք
հարազատք
են,
քանզի
մի
է
շարժող
նոցա
Աստուած։
76
Որպէս
եւ
յերգիոնն
արուեստապետն
ընդ
մի
բերան
փչէ,
եւ
բազմութիւն
փողոցն
առ
հասարակ
գոչեն.
ոմն
սոսկ,
ոմն
թաւ,
եւ
ոմն
եւս
թանձրագոյն,
եւ
այլքն
ըստ
իւրաքանչիւր
կարգի.
թէպէտ
եւ
բազումք
են
թուով,
մի
ձայն
ասի
եւ
ոչ
բազում.
ըստ
ձեռին
շարժողին
ընտրութիւնք
ձայնիցն
երեւին,
եւ
գործին
մի
է,
եւ
նոյն
բաւական
առ
ամենեսեան։
77
Այսպէս
եւ
Մարիամ
եւ
Մարթա
եւ
Ղազար
ի
մեռեալսն,
եւ
եթէ
այլ
ոք
գոյր
ի
տան
անդր
իբրեւ
զնոսա
հաւատացեալ,
թէպէտ
եւ
որիշ
որիշ
բարբառէին,
սակայն
մի
հաւատք
էր
ամենեցուն.
զմի
սէր
սիրէին
զՔրիստոս,
զմի
հոգեւոր
իմաստութիւն
ունէին
ամենեքեան։
78
Ի
բազմացն
միաբանութենէ
մարգարեացաւ
Մարթա
եւ
ա
սէ.
Տէր
եթէ
աստ
լեալ
էիր`
եղբայրն
իմ
չէր
մեռեալ։
79
Ուր
կեանք
են,
մահ
անդր
ոչ
մտանէ.
բազում
անգամ
մտեալ
էր
Տէրն
ի
տուն
Մարթայի
եւ
Մարիամու,
մահն
ի
գեղջէն
փախստական
լինէր`
թող
թէ
ի
տանէն։
80
Երկնաւոր
իմաստութեամբ
ա
սաց
զայն.
Որ
ընդունի
զմարգարէ
յանուն
մարգարէի,
զվարձս
մարգարէի
։
81
Իսկ
որ
զԱստուած
ընդունի,
զաստուածային
իմաստութիւնն
ժառանգեսցէ։
Յիմաստութենէ
անտի
մարգարէութիւն
վերաբերեցաւ։
83
Այլ
եւ
արդ
գիտեմ,
ասէ,
որ
ինչ
միանգամ
խնդրեսցես
դու
յԱստուծոյ`
տայ
քեզ
Աստուած։
84
Այլ
բարբառ
մարգարէութիւն
է.
քան
զամենայն
ինչ
Աստուած
էած
եւ
փակեաց.
ի
տալ
անդր
քեզ`
ոչ
միայն
զմիոյ
մեռելոյ
զյարութիւն,
այլ
եւ
զվաղնջուցն
անցեալ
դարուցն։
85
Բայց
գուցէ
ումեք
թերի
բանս
թուեսցի.
կամ
զխնդրելն
յԱստուծոյ,
կամ
զտալն
նորուն։
86
Զայս
եւ
ինքն
Տէրն
ա
սաց.
Ամենայն
ինչ
տուաւ
ինձ
ի
Հաւրէ
։
87
Եւ
զմիտս
լսողացն
հաստա
տէ.
Ոչ
ոք
գիտէ
զՀայր,
եթէ
ոչ
Որդի.
եւ
ոչ
զՈրդի
ոք
ճանաչէ,
բայց
։
88
Այս
բարբառ
զմիաբանութիւնն
ուսուցանէ
եւ
ոչ
զերիցութիւն
եւ
զկրտսերութիւն.
վասն
այսորիկ
եւ
Տէրն
մեր
հաճեցաւ
ընդ
հաւատսն
Մարթայի։
89
։
90
Եւ
Տէրն
միանգամ
յայտնեաց
նմա
զյետինն
եւ
զառաջինն.
։
91
Դրունք
երկնից
բացան
կնոջն,
զինքնածագ
լոյսն
ետես,
յանմատոյց
տեղին
եհաս,
որդւոյն
Զեբեթեայ
։
92
Ոչ
զտեսական
լանջաւքն
Քրիստոսի
անկաւ,
այլ
յիմացական
զաւրութիւնն
վերաբերեցաւ.
զԲանն
կենաց
շաւշափեաց,
ի
նոյն
կեանս
ընկղմեցաւ,
եկն
արտասուաւք
եւ
լցաւ
ծաղու,
էր
վշտագնեալ
եւ
եղեւ
բերկրեալ,
մտացն
աչք
բացան,
ներքին
մարդն
լուսաւորեցաւ,
ի
բաց
գնաց
թախծութիւնն,
զուարթացաւ
գոյն
երեսացն,
ողջացաւ
կեղեքածք
մարմնոյն,
մոռացաւ
զսուտ
մխիթարիչսն
բաւթաբեր
եղբաւրն,
աւետիս
լուաւ
զյարութեան,
մինչ
չեւ
յարուցեալ
եղբաւրն
ի
ձեռն
մեռելոյն
զկենդանին
ետես՝
զկենդանին
եւ
զկենդանացուցիչն
ամենայն
մեռելոց։
93
Ես
իսկ
եմ
յարութիւն
եւ
կեանք։
94
Եղիա
յարոյց
զմեռեալն
եւ
դարձեալ
մեռաւ.
սոյնպէս
եւ
Եղիսէէ
մի
եւ
երկուս.
ես
ոչ
միայն
յարուցիչ
եմ,
այլ
եւ
յարութիւն.
յարուցանեմ
եւ
կեցուցանեմ
յանմահու
թիւն.
Որ
հաւատայ
յիս,
թէպէտեւ
մեռանի`
կենդանի
է.
եւ
որ
կենդանի
է
եւ
հաւատայ
յիս,
ոչ
ճաշակեսցէ
զմահ
։
95
Զայս
ասաց
Տէրն
մեր
ցՄարթա.
եւ
անդէն
վաղվաղակի
զվարձս
վարդապետութեանն
պահանջեաց
ի
նմա
նէ.
։
96
Որպէս
վերագոյն
ասացաք,
ըզչորս
մասունս
մարգարէականս
զգեցաւ
կինն
ի
տեղւոջ
անդ։
97
Դու
ես
որ
գալոց
էիր
յաշխարհս։
98
Յաշխարհի
էր,
ասէ.
եւ
դու
գալո՞ց
ասես.
զմարգարէիցն
բանս
երկրորդեաց,
զոր
եւ
կինն
ա
սաց.
Յորժամ
Մեսիա
գայ,
պատմեսցէ
մեզ
։
99
Ասաց
զառ
ի
Կուսէ
ծնունդն,
եւ
ակնարկեաց
զերկրորդ
գալուստն.
քանզի
որ
զսկիզբն
տեսանէ
եւ
ի
կատարումն
հայի.
իբրեւ
անգամ
մի
ի
ներքո
յարքունիս
անդ
առաւ,
զամենայն
ինչ
տեղեկացաւ,
սակաւիկ
ինչ
խաւսեցաւ
եւ
զմեծամեծս
Աստուծոյ
լուաւ.
եկն
իբրեւ
զմարդ
տրտում,
գնաց
իբրեւ
զհրեշտակ
Աստուծոյ
ուրախութեամբ։
100
։
101
Արդարեւ
ճշմարիտ.
առանց
ալփաբետաց
ուսուցանէ,
եւ
առանց
սողոբայից
հեգէ
եւ
զամենայն
պէտս
դպրութեան
լնու
եւ
կատարէ,
ա
սաց
վարդապետ,
եւ
եմուտ
ի
կարգ
աշակերտացն,
խաւսեցաւ
ընդ
Մարիամու
լռելեայն,
եւ
աշակերտեաց
ի
նոյն
վարդապետութիւն ,
դիւրահաւան։
102 .
ի
նոյն
տեղի
եւ
ի
նոյն
ուրախութիւն,
առ
նոյն
Ուսուցիչ։
103
Զոմն
ի
ծածուկ
եւ
զոմն
յայտնի`
ձգեաց
զերկոսեանն
ի
սգաւոր
աշխարհէս
յանտրտմական
ուրախութիւն
։
104
Հրեայքն
որ
եկեալ
էին
մխիթարել
զՄարեմանսն
վասն
եղբաւրն,
մնացին
ունայնք
եւ
թափուրք
յերկնային
մխիթարութենէն.
եւ
թախծեալքն
նստէին
անդէն
ի
տան
յառաջին
արտասուսն
շաղեալք,
եւ
նովին
տրտմութեամբն
ասեն
ցմիմեանս՝
երթալ
ուրեմն
ի
գերեզմանն
լալ
զնա։
105 .
ոչ
առ
յարութիւն
անդր,
այլ՝
ի
գերեզման
մեռելոյ։
106
։
107
Ոչ
առ
ագահութեան
տուողին,
այլ
վասն
վատթարութեան
ընդունողացն։
108
Հանապազ
գերեզմանասէրք
էին.
թո՛ղ
անդր
զմարդիկ
մեռեալ,
այլ
եւ
սուտ
աստուածս
առնէին
եւ
զնոսա
մեռեալս
անուա
նէին.
Նստէին,
ասէ
մարգարէն,
կանայք
նոցա
եւ
լային
։
109
Ի
նոցանէն
յարեաւ
Մարիամ
եւ
եկն
առ
այն,
զոր
յառաջագոյն
ճանաչէր,
եթէ
որ
զբազում
մեղս
իմ
կարաց
շնորհեալ
ինձ
ձրի.
նոյն
կարող
է
եւ
զծանրատաղտուկ
տրտմութիւնս
իմ
փարատել
յինէն։
110
Անկաւ
առ
ոտս
նորա
եւ
երկրորդեաց
զնոյն
բանս,
զորս
ասաց
քոյր
նո
րա.
Տէր
եթէ
աստ
դիպեալ
էին,
եղբայրն
իմ
չէր
։
111
Միոյ
դպրոցի
մանկունք`
զմի
բան
բարբառեալ
խաւսին`
հաճք
եւ
հաւանք
եւ
միաբանք,
ըստ
վարդապետին
կամաց
յորդորին
ի
նոյն
ուսումնն։
112
Սոյնպէս
եւ
քորքն
երկոքեան`
միով
արուեստիւ
ի
մի
որս
կենդանի
երկնաւոր
ըմբռնեցան.
զմի
սէր
սիրեցին
զՏէրն
եւ
զմի
գիտութիւն
արբին
երկոքեանն.
տեսին
մարդ
եւ
հաւատացին
Աստուած.
ի
լրութենէ
սրտից
նոցա
եւ
բանք
զնոյն
երկրորդեցին։
113
Յաշխատեալ
մարմնոյ
բղխեն
քրտունք,
եւ
ի
տրտմագին
սրտէ
աչք
զարտասուս,
ոչ
միայն
ի
վերայ
մեռելոյ,
այլ
եւ
ի
վերայ
կենդանի
սիրելւոյ
յորժամ
եկեսցէ
ի
հեռաստանէ։
114
Ետես
Մարիամ
զՅիսուս.
երկու
երկունք
սիրոյ
ստիպէին
զնա.
յիշատակ
մեռելոյն
եւ
տեսիլ
կենդանի
սիրելւոյն.
ոչ
ճչեաց
ըստ
աշխարհական
կարգի,
այլ
յոյժ
ցածութեամբ
եհեղ
արկ
զարտասուսն
առաջի
ողորմածին.
այնչափ
աղիողորմ
տեսիլ`
մինչեւ
զամենայն
հրեայսն
լացոյց։
115
Ի
նոյն
միաբանութիւն
եւ
Տէր
մեր
հաւասարեաց,
արտասուս
առ
արտասուս,
եւ
տրտմութիւն
առ
տրտմութիւն.
համարեա՛ց
թէ
զնոյն
սուգ
։
116
Քանզի
ասէ
աւետարանագիրն,
ե
թէ՝ .
իբրեւ
թէ
յամենայն
զաւրութենէ
իւրմէ
տրտմեցաւ։
117
Ոչ
կարաց
պարզաբար
բարբա
ռել,
թէ՝ .
այլ
մռնչելով
ասէ.
ոչ
այպանելով,
այլ
լալով
եւ
արտասուաւք,
կիսաբանութեամբ
իբրեւ
զտրտմակից
եւ
զսգակից
ի
վերայ
սիրելւոյ
իւրոյ։
118
Ի
յորդահոս
անձրեւաց
առատաբեր
լինին
անդաստանք
մշակաց.
առապարք
եւ
անապատք
բուսուցանեն
զդալարիս
արաւտականաց։
119
Սոյնպէս
եւ
յորդ
մարդկանն
ի
գութ
մեծ
ածին
զԱստուածն
մարդացեալ.
եղեւ
նոցա
կցորդ
սգոյ.
զի
լիցին
մարդիկ
մխիթարակից
Աստուծոյ։
120
Բազում
ի
բազում
ամաց
ընդարմացեալ
կային
ընդ
հողով
անբոյսք.
վայելէր
իսկ
երկնի
եւ
երկրի
տեղալ
ի
վերայ
նոցա.
զի
եթէ
մի
հատն
բուսցի,
վաղվաղակի
ապա
եւ
ամենեցուն
ակնկալութիւն
է
բուսանելոյ։
121
Ո՞ւր
եդիք,
ասէ,
զնա.
Տէր,
ասեն,
ե՛կ
եւ
տես։
122
Դեռեւս
որսայր
զմարդկան
փրկութիւն.
ի
մինչեւ
ցԲեթաբրէ
եւթանասուն
եւ
երկու
մղոնք
են.
յայնչափ
հեռաստանէ
գիտաց
զմահն
Ղազարու.
ի
մաւտ
եւս
եկեալ
եւ
ի
կամրջին
տգիտանայ։
123
Ո՞ւր
եդիք,
ասէ,
զնա։
124
Դուք
եդիք,
եւ
ես
առնում.
մեռեալ
եդիք,
եւ
ես
կենդանի
բառնամ.
տարայք,
եւ
ձայնիւ
։
125
Իսկ
եթէ
այդ
այդպէս
իցէ,
առ
ի՞նչ
հարցանես,
Տէր։
126
Աստուածային
գործք
գործելոց
էին
ի
տեղւոջ
անդր,
գուցէ
զրկիցին
ինչ
մարդիկ.
քանզի
բազում
անգամ
եղեն
առ
նոսա
յայտնութիւնք
երկնաւորք.
անմարմին
զաւրութիւնքն
մարմնաձեւ
երեւեցան,
այլ
ոչ
մարմնացան.
սա
միայն
կրէ
զերկուս
ներգործութիւնս։
127
Վասն
այսորիկ
երկոցունց
կողմանց
զգուշանայ
առ
հասարակ.
ոչ
միայն
արտասուաւքն
շատացաւ,
այլ
եւ
հարցանելովն
ստուգեաց,
եւ
ի
նոցունց
ընկալաւ
անսուտ
վկայութիւն։
128
։
129
Մարմնոյ
ոչ
միայն
աչք
արտասուեն,
այլ
բոլոր
անդամքն
քրտնուն.
որով
եւ
Տէր
մեր
բազում
անգամ
վարեցաւ
յաշխարհի.
այնչափ
խորամուխ
ուսոյց
զմարմնաւորութիւն,
մինչ
զի
եւս
վատթարագոյն
պատճառս
հայհոյութեան
առ
նել.
։
130
Դուք,
ասէ,
սովոր
էք
հայհոյել.
որ
զմեծն
զծովն
բաժանեաց,
եւ
բազում
սքանչելիսն
արար,
հայհոյեցէք.
եւ
ոչ
զԱստուծոյ,
այլ
անասնոյ
փոխանակեցէք.
եւ
ի
Մովսիսէ
երդմամբ
ուրացարուք.
եթէ
չէր
Մովսէսի
ընդ
ծովն
ճանապարհ
արարեալ,
զբոլոր
ժողովուրդն
արկանէր
Փարաւոն
ի
սուր
սուսերի
իւրոյ։
131
Որ
զայնչափ
բազմութիւնն
ի
բերանոյ
մահու
ապրեցոյց,
չկալայք
շնորհ.
եւ
ոչ
վասն
կուրին
բժշկելոյ
շնորհակալուք
լինիցիք։
132
Շունչ
կուրին
կենդանի
էր,
եւ
շարժէր
մարմինն.
աչք
նորա
մեռեալ
էին.
շունչ
ի
մեռեալ
մարմին
ոչ
բնակէ
եւ
ոչ
լոյս
արեգական`
յաչս
մեռեալս.
եթէ
զմեռեալ
աչսն
կենդանացոյց,
եւ
զհրաժարեալ
լոյսն
անդրէն
շնորհեաց.
ապա
եթէ
բոլոր
մարմնովն
մեռեալ
էր`
անդէն
կենդանանայր։
133
Բայց
դուք
որչափ
կամիք
յաճախեցէք
ի
նոյն
հայհոյութիւն.
թերեւս
ի
նմին
տեղւոջ
ամաչեսջիք
վասն
առաջին
եւ
վերջին
հայհոյութեան
ձերոյ.
մանաւանդ
յորժամ
բազումք
ի
ձէնջ
փառաւոր
առնիցեն
զԱստուած
ի
վերայ
մեծամեծ
սքանչելեացն,
զոր
տեսանիցէք։
134 .
ուր
եդեալ
էին
զՂազար,
յայրի
միոջ
եւ
վէմ
մի
յեցուցեալ
ի
դուրս
այրին։
135
Սովորութիւն
էր
առաջնոցն
մեծաւ
աշխատութեամբ
ամրացուցանել
զգերեզմանս
իւրեանց.
վասն
զի
հեռի
էր
ի
նոցանէ
յոյսն
յարութեան.
զայս
միայն
գիտէին
կեանս
եւ
զսոյն
մահ
դառնութեան
միայն
հաւատային,
եւ
յիշատակ
մեռելոցն
զգերեզմանսն
համարէին,
շիրիմ
յիշատակ
նոցա
առնէին,
եւ
զանուն
մեռելոյն
ի
վերայ
դրանն
փորագրէին։
136
Ակնկալութիւն
յարութեան
անցեալ
էր
զամենեքումբք,
վասն
որոյ
եւ
Մովսէս
ակամայ
խոնարհի
ի
սովորութիւն
անդր
առաջ
նոցն. .
հնարք
վասն
ժառանգութեան
երկրին
վիճակելոյ։
137
Եւ
դարձեալ
երկրորդ
աւրինաւքն
անդրէն .
եւ
իսրայելացիքն
զնոյն
սովորութիւն
ունէին
առ
գերեզմանս
մեռելոցն։
138
։
139
Յորմէ
երկիր
դողայ,
լերինք
հալին,
վասն
փոքր
վիմին
աւգնական
խնդրէր
ի
մարդկանէ.
ոչ
աւգնական,
այլ՝
վկայս։
140
Սատարութիւն
զոր
արկ
առ
մարդիկ
արտասուաւք,
զնոյն
փոխարէն
պահանջէր
առ
ի
վիմին
ի
բաց
վերացումն։
141
Զերկիր
մարդիկ
գործեն,
եւ
զերկինս
հրեշտակք
ունին.
Տէրն
հրեշտակաց
եւ
մարդկան
եկեալ
էր
ի
տեղի
անդր.
հրեշտակք
ինչ
ոչ
պիտոյ
էին
յաւգնականութիւն,
որոց
սովորութիւն
է
գործել
զերկիր`
նոցուն
եւ
հրամայեաց։
142
Դուք,
ասէ,
առէք
զվէմդ
ի
վեր
աստի,
եւ
դուք
հայեցարուք
ի
գերեզման
անդր,
եթէ
կայ
ի
ներքս
մեռեալդ,
եթէ
չարաչար
է
տեսիլ
մեռելոյդ.
աչք
ձեր
վաղիւն
վկայ
լիցին,
թիկունք
ձեր
ծանրութեան
վիմիդ։
143
Աչք
ձեր
մեռեալ
դիականդ,
եւ
հոտ
նեխոյդ
ռնգացդ
ամենեցուն,
որ
մաւտ
։
144
Եւ
ի
մէջ
այդչափ
վկայիցդ
բազում
զյարութիւն
մեռելոյդ
յուրաստ
ոչ
կարէք
լինել։
145
Գիտէր
զնոցա
չար
սովորութիւնն,
յամենայն
կողմանց
հնարէր
արգելուլ
ի
հայհոյութենէն։
146
Զնոյն
վկայութիւն
եւ
Մարթա
վկայեաց
քոյր
մեռե
լոյն.
Տէ՛ր,
ասէ,
արդ
հոտեալ
իցէ,
քանզի
չորեքաւրեայ
է։
147
։
148
Մարդկան`
ի
մեռելոյ
գայ
հոտ
նեխոյ,
եւ
Աստուծոյ`
ի
մեղաւորէ.
ամենայն
աշխարհ
առ
հասարակ
նեխեալ
էր,
ոչ
գարշեցաւ
եւ
ոչ
դարձոյց
զերեսս
իւր
յումեքէ,
այլ
յիւր
համեմեաց
զամենեսեան։
149
Մշակի
ոչ
գոյ
հոտ
ի
նեխեալ
սերմանէ,
այլ
լի
են
միտք
իւր
խնդութեամբ,
եւ
պարարին
խելք
իւր
ի
հոտ
անդաստանացն
իւրոց,
որում
սակաւիկ
մի
ետ
վկայութիւն
եւ
Իսահակ
ի
զննելն
իւրում
եւ
յաւրհնելն
զՅակոբ։
150
Զոր
դու
ապականութիւն
ասացեր,
ով
Մարթա,
անտի
բուսանելոց
են
անապական
կեանք
մարդկան.
միայն
աներկբայ
հաւատա՛
յԱստուած,
եւ
անտի
հարկանի
քեզ
հոտ
անոյշ
եւ
կենդանի,
այնչափ
պայծառ
եւ
լուսաւոր,
մինչ
զի
զփառս
Աստուծոյ
անտի
հաւատով
կարես
տեսանել։
151
Յերկիր,
ուր
ոչ
են
արկեալ
սերմանք,
թէ
եւ
բազում
անգամ
ամպք
տեղասցեն
ի
վերայ
նորա`
ոչ
բուսանի
ցորեան.
եւ
ի
գերեզմանի,
յորում
ոչ
է
եդեալ
մեռեալ,
թէ
եւ
բազում
երկնաւորք
հնչեսցեն
ի
վերայ
նորա,
ոչ
ոք
տեսանէ
ի
նմա
զյարութիւն
մեռելոց։
152
Աւադիկ
մեռեալ
եւ
եդեալ
ի
գերեզմանիդ.
դու
զմահն
դաւանես,
եւ
Տէրն
կենդանի
կեանք
խոստանայ
եւ
յարուցանէ։
153
Կրկնեա՛
եւ
երեքկնեա՛
զդոյն
վկայութիւն,
զի
պապանծեսցին
բերանք
հայհոյիչ
մարդկան,
յորժամ
զչորեքաւրեայ
մեռեալն
կենդանի
տեսցեն
ի
մէջ
հրապարակիդ։
154
Վասն
չարահոտութեան
մի՛
ինչ
կասկածեր
յամենեցունց
Տեառնէդ,
աղ
է
դա
ամենայն
հոտեալ
մարմնոյ,
լոյս
է
թափանցանց
ամենայն
կուրացելոց
աչաց,
ձայն
է
դա,
բացումն
ամենայն
խլացեալ
լսելեաց,
զոր
եւ
այժմ
գործով
առ
սիրելի
եղբաւրդ
քում
տեսանիցես.
զնա
աչաւք
գտանես
եւ
մտաւք
զփառս
նորա
իմանաս։
155
։
157
Մինչ
չեւ
զվէմն
ի
վեր
առեալ,
Տէր
մեզ
զՂազար
յարոյց,
եւ
մինչ
չեւ
Յիսուսի
զաչսն
ի
վեր
զՀայր
տեսանէր,
եւ
մինչ
չեւ
ձայնիւ
կարդացեալ,
Հայր
լսէր
նմա.
ոչ
յայնմ
ժամու
միայն,
այլ
եւ
յամենայն
ժամու,
իսկ
տեսողացն
եւ
լսողացն՝
յայնմ
ժամու
միայն։
158
Ո՞յր
ուրուք
հոգի
զատ
իցէ
ի
մարմնոյն.
ոչ
ուրուք
ի
կենդանեաց
եւս
քան
զայս
անզատական
է
միաբանութիւն
միասնական
Երրորդութեանն։
159
Ամաչեա՛
Թէոդորիտոն,
մի՛
ամբառնար
զաչսդ
յերկինս,
Նեստորիոս,
քանզի
կոյր
աչաւք
էք
ի
միաբանութենէ
Սուրբ
Երրորդութեանն
վասն
կորստեան
ձերոյ
միաբանեցէք
պատմել
զամաւթալից
վարդապետութիւն։
160
Ոմն,
ասեն,
կարդայ
եւ
ոմն՝
լսէ.
ոմն
աղաչէ
եւ
ոմն
աղաչի.
ոմն
խանդաղատի
եւ
զոմն
ի
խանդաղատանս
ածէ.
իբրեւ
զի
ոչ
ունի
իշխանութիւն
յարութեան,
զՀայր
կարդայ
ձայնիւ
յաւգնականութիւն
մեռելոյն։
161
Ո՜վ,
քանի
դսրովելի
են
բանք
արանցս
այսոցիկ,
ոչ
միայն
յաչս
իմաստնոց,
այլ
եւ
որ
կարի
տխմարագոյնք
իցեն
ի
սուրբ
եկեղեցւոջ։
162
Ի
տան
քահանայապետին
յորժամ
յարոյց
զդուստրն
նորա
ի
մեռելոց,
ոչ
աղաչեաց,
ոչ
թախանձեաց,
ոչ
պաղատեցաւ
եւ
ոչ
յերկինս
հայեցաւ
եւ
ոչ
առ
Հայրն
կարդաց.
հայեցաւ
ի
մեռեալն
եւ
ա
սէ.
։
163
Զարթեաւ
որպէս
ի
քնոյ.
կանգնեցաւ
վաղվաղակի
իբրեւ
զառողջ.
առժամայն
եւ
բազմականի
արժանի
եղեւ։
164
Նոյնպէս
եւ
ի
Նային
քաղաքի
բազում
ամբոխ
էր
զհետ .
ոչ
ոք
զնա
ի
մարդկանէ
թախանձեաց,
եւ
ոչ
նա
առ
Հայր
աղաչանս
մա
տոյց.
։
165
Նոյնպէս
եւ
յամենայն .
ուր
անձամբն
առնէր,
զզաւրութիւն
Աստուածութեանն
ցուցանէր,
եւ
ուր
առ
Հայր
աղաչանս
մատուցանէր,
զկատարեալ
սիրելութիւնն
ցուցանէր։
166
Վասն
ժողովրդեանս,
ասէ,
առնեմ։
167
Եւ
զմեկնութիւնն
ինքն
թարգմա
նէ.
։
168
Ճշմարիտ
զՀաւրէ
վասն
մարդ
կան.
Գոհանամ
զքէն,
Հա՛յր,
ասէ,
զի
ծածկեցեր
զայս
յիմաստնոց
եւ
ի
գիտնոց
եւ
յայտնեցեր
տղայոց
։
169
Ամենեքեան
անկեալ
եմք
ընդ
կարեւոր
մեղաւք.
այլ
եւ
ընդ
անքաւելի
մեղաւք
անկեալ
այնոքիկ
են,
որք
յանբաժանելի
բնութիւնն
բաժինս
արկանեն.
իբրեւ
անդ
ոչ
են
ձեռնհաս
առնել
խռովութիւն,
ինքեանք
յանձինս
իւրեանց
խռովեալ
տագնապին.
ի
մարդկանէ
հայհոյին
եւ
յԱստուծոյ
դատապարտին
եւ
ջնջին
ի
դպրութենէ
կենաց։
170
Այլ
մեք
փութասցուք
անդրէն
առ
գերեզման
Ղազարու
հասանել,
զոր
ոչ
է
արժան
գերեզման
անուանել,
այլ
յարութիւն
մեռելոց։
171
։
173
Քաջ
միտ
դիր
աղաչեմ։
174
Յորժամ
յաստուածային
գիրս
մխեսցիս
ընթեռնուլ
եւ
իմանալ
զզաւրութիւն
բանիցն,
գիր
մի
ձայնաւոր
մի՛
անցցէ
զմտաւք
քոյովք.
ամենայն
շարագրածքն
են
երկնաւոր
իմաստութեամբ,
եւ
ծնանին
զբանս
հոգեւորս
իմաստուն
մտաց.
առ
վատուսմունսն
ամլանան,
եւ
առ
քաջունակսն
յիշատակաց
բազմորդիք
լինին.
սոյնպէս
եւ
ի
լսելիս
իւրաքանչիւրոց,
որոց
առողջք
են
միտք
ականջաց,
ըստ
այնմ
եւ
հանգամանք
մտացն
անուշանան։
175
Ի
ձայն
բարձր
աղաղակեաց
եւ
կարդաց
զմեռեալն.
ոչ
եթէ
սաստկութիւն
ձայնին ,
ո՛չ.
եւ
զմտաւ
անգամ
մի՛
ածեր։
176
Թէ
մեռեալ
զմեռեալ
յարոյց
երբեմն,
մի
ձայն
բարբառոյ
անդ
ոչ
գոյր
ի
միջի։
177
Աղաղակեաց
վասն
բազմութեան
մարդկանն,
զի
ի
ձեռն
ձայնին
լուծցէ
զամենայն
հակառակութիւն.
հարկեցոյց
զամենայն
տեսանելիս
յինքն
կորզելով։
178
։
179
Կատարեաց
զհրամանս
աւրինացն.
հեռի
եկաց
ի
գերեզմանէ
անտի
կանգունս
երկոտասան՝
չմերձենալով
ի
մեռանելն.
փոխանակ
ձեռինն
զձայնն
սաստկացոյց,
ձայնն
եղեւ
որոտումն
երկնաւոր,
արտասուքն՝
ցաւղ
շայեկան
ամպոց.
խստութիւն
վիմին
կակղացաւ,
եւ
եղեւ
անդաստան
բերրի։
180
Քարինք
որ
անբոյսք
են
ի
խոտոց,
մալեաց
կակղեաց
սաստկութիւն
ձայնին,
եւ
առ
ընկալաւ
զշայեկան
անձրեւին
լիութիւն,
եւ
մածոյց
զլուծութիւն
սերմանն։
181
Հոտ
նեխոյն
դարձաւ
ի
հոտ
անուշութեան.
եմուտ
ձայնն
ի
գերեզմանն,
կալաւ
զձեռանէ
մեռելոյն,
ոչ
քարշեաց
եւ
ոչ
գնացոյց,
վասն
զի
կապեալ
էր
կապանաւք.
որպէս
հրեշտակն
զԱմբակում
մարգարէ`
հացիւն
եփելով
եւ
թանիւն
հասելով
զբոլոր
կերակուր
հնձողացն
տարաւ։
182
Արագ
է
բանն
Աստուծոյ
քան
հրեշտակ
երկ
նից,
եւ
որչափ
արագ
է,
առաւել
եւս
հզաւրագոյն
է։
183
։
184
Որ
կապեցիքդ
լուծէ՛ք,
եւ
որ
պատեցիքդ
քակեցէ՛ք,
եւ
որ
պատատեցէքդ
կողոպտեցէ՛ք.
մի՛
գարշիք
ոչ
գոյ
հոտ
նեխոյ.
մի՛
խորշիք
ըստ
աւրինացն,
չէ
մեռեալ,
այլ
կենդանի
է.
տեսէ՛ք
ձերաւքն
նշանաւքդ.
ծաներուք
ձեռաւք
ձեր։
185
Զպատեալ
բերանդ
բացէ՛ք,
եւ
դուք
ընդ
այլ
վկայսն
վասն
մահուդ,
ամենեքեան
վկայ
լերուք
յարութեանդ
զոր
տեսէքդ։
186
Մի
մրգով
ճանաչի
բոլոր
պտուղ
երկրի.
մասնաւոր
առժամայն,
եւ
աւետիք
առ
յապայ։
187
Ո՛վ
հիւանդութիւն,
կենդանութեան
յոյս.
ո՛վ
հիւանդութիւն,
յարութեան
նշանակ.
ո՜վ
հիւանդութիւն,
մահու
ընդդիմամարտիկ.
ո՜վ
հիւանդութիւն,
բանսարկուին
ոսոխ.
ո՜վ
հիւանդութիւն,
հաւատոյ
հիմն.
ո՜վ
հիւանդութիւն,
թերահաւատից
յանդիմանութիւն։
188
Ոչ
հիւանդութիւն
կոչել
ախորժեմ,
այլ
հիւանդացեալ
մտաց
առողջութիւն.
ոչ
հիւանդութիւն
մահացուցիչ,
այլ
ախտացեալ
անձանց
բժշկութիւն.
ոչ
հիւանդութիւն
առ
ի
մահ
ննջումն,
այլ
ննջեցելոց
առ
ի
մահ
կանգնումն.
ոչ
հիւանդութիւն,
այլ
մերոյ
յարութեանն
պատկեր։
189
Սքանչասցուք
ընդ
նորահրաշ
յարութիւնն
Ղազարու,
պայծառասցուք
ընդ
աստուածային
ներգործութիւնն,
բերկրեսցուք
Ղազարու
յարութեամբն,
զնոյն
յոյս
յանձինս
մեր
հաստատելով։
190
Խայտասցեն
եւ
հոգիք
սրբոցն,
զի
վերստին
զգենլոց
են
զմարմինս,
զոր
մահացոյց
բանսարկուն։
191
Ողբասցէ
մահ
զկործանումն
իւրոյ
թագաւորութեանն,
կոծեսցին
եւ
դժոխք
զքակտումն
իւրոյ
զաւրութեանն,
հրճուեսցի
նախաստեղծն
ընդ
գալուստ
հովուին
ի
խնդիր
կորուսեալ
ոչխարին,
ծափս
հարցեն
հաւատացեալք
ի
նորոգմանն
Ղազարու,
սուգ
առցեն
դեւք
զինքեանց
տեսանելով
զկործանումն։
192
Աւետարանեսցեն՝
որոց
ի
գերեզմանսն
բնակեն
զյոյս
յարութեանն.
մի՛
այսուհետեւ
զարհուրեցուսցէ
զմեզ
մահ,
մի՛
դողացուսցէ
բանսարկուն,
որ
մահացոյցն։
193
Գտաք
զկենաց
ծառն,
ի
բաց
եկաց
քերովբէն
բոցեղէն
սրոյն
պահպանութեամբն,
խափանեցաւ
ներգործութիւն
մահաբեր
ծառոյն,
տերեւ
թզենւոյն
պատառեցաւ,
զի
անապականութեան
գուշակ
մեզ
այսր
աւուր
յարութեան
։
194
Ո՜վ
աստուածային
ձայնին
զաւրութիւնն,
որ
զդժոխս
պատառեաց
եւ
զըմբռնեալն
ի
մահուանէ
ոգին
արտաքս
կորզեաց։
195
Ո՜վ
աստուածային
ձայնի
զաւրութեանն,
որ
զլուծեալ
անդամսն
վերստին
նորոգեաց
ի
կեանս։
196
Ո՜վ
աստուածային
ձայնին
զաւրութեան,
որ
զորոշեալ
ոգին
ի
քթթել
ական
ժողովեաց
առ
լուծեալ
մարմինն,
ոչինչ
անպատուականագոյն
հրաշագործեալ
քան
զառաջին
ստեղծածն։
197
Ո՜վ
ձայնին
զաւրութեան,
կանգնելով
ի
շիրմէն
զչորեքաւրեայ
մեռեալն
պարաուանդեալ
ոտիւք,
ճեպով
ածէ
ի
տեղին,
ուր
էրն։
198 ,
ով
սիրելիք,
զմիտս
մեր
ի
վերայ
ձայնիս
ամբիծ
հաւատովք,
եւ
տեսցուք
մտաց
աչաւք
զնոյն
ինքն
զկենսատուն
Քրիստոս,
եւ
զնոյն
ինքն
դաւանելով
մեզ
յարութիւն
եւ
կեանք,
ի
հասարակաց
յարութենէն
մի
երկմտեսցուք,
զի
ահա
այն
ձայն
եւ
զմեզ
յարուցանելոց
է
ի
գերեզմանացն։
199
Փութասցուք
այսուհետեւ
աստէն
ամբարել
զգործս
աւգտակարագոյնս
առ
հանդերձեալ
յարութիւնն,
զի
մի՛
շիջեալ
լապտերաւք
ելցուք
ընդ
առաջ
փեսային.
զի
յորժամ
կոչիցիմք
ի
գերեզմանացն,
առ
ձեռն
պատրաստ
գտցուք
զողորմութեան,
եւղ,
որով
լապտերքն
մեր
պայծառանան։
200
Զի
ոչ
է
յետ
այնորիկ
ժողովք
վաճառուց,
ոչ
ունիս
գնել,
զոր
յուսասն։
201
Այժմ
է
հանդէս
վաճառաց,
աստէն
են
աղքատացն
ժո
ղովքն,
ի
նոսա
գանձեսցուք,
որ
ոչ
ցեց ,
նոցա
հաւատասցուք
զգանձն,
եւ
ոչ
գողն
կարէ
ական
հատանել,
ի
ձեռն
նոցա
դիցուք
ի
պահեստի,
զի
անդ
ի
ձեռս
դատաւորին
գտցուք։
203
Ընթասցուք
առ
լուծումն
մեղացն
սրագոյն
քան
զդնել
ատենին,
կաշառեսցուք
զդատաւորն
նախ
քան
զդնել
աթոռոյն,
մի՛
կացցուք
մերկս
ի
հրապարակատես
ատենին,
լաւագոյն
է
այժմ
միայն
խաւսել
ընդ
դատաւորին,
դիւրին
է
աստէն
լուծանել
զմեղադրանսն։
204
Զի
յորժամ
ծագեսցէ
լոյսն
ի
մէջ
գիշերի,
եւ
երեւեսցի
արդարոցն
պարծանքն,
այսինքն՝
յամեցեալ
Փեսայն,
կարասցուք
ժամանել
ընդ
առաջ
նորա
պայծառ
լապտերաւք,
զի
ի
դատաստանէն
ապրեալք`
առագաստին
մտիցն
լինիցիմք
արժանի՝
ընդ
հրաւիրեալսն
ժառանգելով
զանպատում
ուրախութիւնսն
ի
Քրիստոս
Յիսուս
ի
Տէր
մեր,
որում
փառք
յաւիտեանս.
ամէն։