Պատմութիւն պատերազմին Խոթինու

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՅԱՂԱԳՍ ԳԱԼՈՅ ԶՕՐԱՑՆ ՏԱՃԿԱՑ Ի ՎԵՐԱՅ ԲԱՆԱԿԻՆ ԽԱԶԱԽԱՑ, ԵՒ ԱՄՕԹԱԼԻՑ ԴԱՌՆԱԼՈՅՆ

Իսկ յաւուր շաբաթու, օգոստոսի ԻԵ [=25 օգոստ. /4 սեպտ. ], յարուցեալ զօրք բազում Տաճկաց գան մեծաւ զօրութեամբ, եւ արձակին ի վերայ բանակին Լեհաց, յայն կողմ, ուր Խազախքն էին, եւ սկսան հարկանել ի հրաբորբոք թոփից եւ ի թֆանկիցն մինչեւ ցիրիկունն, բայց ո՛չ զոք կարացին վնասել, զի բազում զգուշութեամբ ամրացեալք էին, եւ զթշնամիսն ի յերկիր թաւալէին. եւ զի Խազախ ազգն այն շատիմաց եւ խորամանկ եւս են, վասն այն ոչ առժամայն |238ա| ելին արտաքս, մինչեւ երեկոյացաւ օրն, եւ ձանձրացան թշնամիքն ի յընթանալոյ զօրն հանապազ յայս կոյս եւ յայն կոյս։

Իսկ յիննեւտասներորդ ժամն միաբանեալ զօրք Խազախացն ելին ախոյեան, եւ խաչակնքեալք զդէմս իւրեանց՝ սկսան հարկանել զայլազգիսն, մինչ զի ոչ եւս կարացին ժուժկալել, այլ չոքան յետս փախստեամբ. եւ նոքա զհետ մտեալ կոտորէին անխնայ յոյժ, զոր անթիւ ասեն զանկեալ դիակունսն, որ ծածկեաց զերեսս երկրի. եւ զի տարաժամեալ էր օրն, դարձան մեծաւ յաղթութեամբ, ժողովելով զառ եւ զաւար, եւ զերկու պատուական թոփսն քարշեալ բերէին զկնի իւրեանց. եւ այսպիսի գործ քաջութեան ցուցին յաւուր յայնմիկ զօրքն Խազախաց, մինչ զի ահ պատեաց զամենայն հեթանոսս, որ եւ թագաւորն Օսման եւս հանդերձ նախարարօքն առ յերկիւղի լեալ, ոչ սակաւ հոգայր եւ աւաղէր զկորուստ անչափ պատուական արանցն մահմետականաց։

Իսկ ի կիրակէի եւ յերկուշաբթոջ աւուր [=26-27 օգոստ. /5-6 սեպտ. ] ոչ եւս համարձակեցան ելանել ի մարտ, վասն զի դեռ եւս ապաշաւէին զանցեալ աւուր ահագին կոտորուածն։

Յայնժամ Օսմանն լի եղեւ բարկութեամբ, եւ տայ կոչել առ ինքն զնախիշխանն, որ ենիչար-աղասի կոչի, եւ երկաթի կապանօք առաքէ ի բանտ, եւ զերկուս փաշայից՝ զմիոյն ասէ հատանել զգլուխն, եւ զմին աքսորէ ի պատուոյն, վասն զի սոքա խոստացեալ էին յառաջագոյն ի միում աւուր ջնջել եւ բառնալ զբանակն Լեհաց, եւ այժմ, ասէ, յայսքան աւուրս ոչինչ օգտիք, այլ եւ զբազումս ի զօրաց իմոց կորուսիք ի ձեռն անմարդի Խազախաց. եւ աստ կատարի բան մարգարէին որ ասէ թէ՝ Արտաքուստ մանկակոտորս արասցէ զնոսա սուր, եւ ի ներքուստ շտեմարանաց նոցա, անդ է արհաւիրք ահից [հմմտ. Բ Օր. ԼԲ 25]։

Ապա յետ երկուց աւուրց [=28 օգոստ. /7 սեպտ. ] ելանէ քսան հազար արամբք իշխանն Բաբելացւոց Մուստաֆա փաշա անուն եւ գայ նոյնպէս ի վերայ Խազախաց, բայց ի ծածուկ, զի մի՛ ոք գիտասցէ, եւ յանկարծակի արձակեցան ի վերայ հետեւակազօրաց քրիստոնէիցն |238բ| որք պահէին զճանապարհն արտաքոյ դրան բանակին, մինչ զօրքն զճաշն ուտէին արք երկու հարիւր. որք իբրեւ տեսին զբազմութիւն անհաւատիցն՝ դարձան ի փախուստ, եւ անօրէնքն զհետ մտեալ սպանին ի սոցանէ զայր ոմն պատուական, որ էր հարիւրապէտ, ընդ նմա այլ եւս յիսուն, բայց [զ]որ ձողն կրէր՝ կենդանի ըմբռնեալ տարան ընդ ինքեանս ի բանակն Տաճկաց, նոյնպէս եւ [զ]ձողն առին, որ թարգմանի տաճիկ լեզուաւ պայրախ։ Զայն լուեալ զօրքն Լեհաց ելին փութանակի յարտաքս, եւ մարտուցեալ ընդ անհաւատսն՝ փախստական արարին, կոտորելով ի նոցանէ զարս երեսուն կամ աւելի։