ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹԻՒՆ «ՆԵՐԱԾՈՒԹԵԱՆՆ» ՊՈՐՓԻՒՐԻ

1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ աստուծով առաջիկայ տեսութիւն

ՊՐԱԿՔ ԺԴ

2 Թէպէտ եւ ստոյգ է սահմանն եւ բանն որ յաղագս սեռին է, այլ սակայն տագնապ հասանէ ի հակառակորդաց ճշմարտութեանն, որք սովորեցան ընդդէմ ասել ճշմատութեանն. քանզի ոչ եթէ վարկպարազի տարակուսանաւք ընդդէմ զինին, այլ եւ յոյժ ուժգնագունիւք եւ դժուարալուծիւք։ 3 Քանզի ասեն, եթէ սահմանս այս, որ ընդհանուր սեռի է, ոչ կարէ պարունակել յինքեան եւ զգերազանցեալ սեռն, այս ինքն զստորոգեալն, քանզի ստորոգեալն գերազանցեալ է քան զսեռն. քանզի ասեմք, եթէ սեռ է ստորոգեալ ըստ յոլովից եւ տարբերեցելոց տեսակաւ ի ներում զինչէին։ 4 Արդ, որովհետեւ ասացաք սեռ է ստորոգեալն, յայտ արարաք, թէ գերազանցեալ է ստորոգեալն քան զսեռն. եւ ոչ պարունակէ զնա բացատրեալդ սահման։

5 Զայս տարակուսութիւն լուծանելով ասեմք, եթէ որպէս սահմանի սահման ոչ միայն զայլսն սահմանէ, այլ եւ զինքն, վասն զի եւ զինքն սահմանէ. նոյնպէս եւ աստանաւր բացատրեալդ սահման ոչ միայն զինքն, այլ եւ զհանուրն եւ զգերազանցեալն պարունակէ։

6 Իսկ երկրորդ տարակուսին ընդդիմակացուք ճշմարտութեանն ասելով, եթէ նուազ է բացատրեալ սահմանդ. քանզի ստորոգեալն որ է գերազանցեալ՝ ոչ ըստ յոլովից եւ տարբերեցելոց տեսակաւ միայն, այլ եւ սեռիւ. որգոն՝ գոյն ստորոգի մարմնոյ եւ անմարմնոյ. իսկ մարմին ստորոգի շնչականի եւ անշնչականի։ 7 Արդ, մարմին եւ անմարմին ոչ որպէս տեսակք միայն զանազանին, այլ եւ որպէս սեռք. վասն զի մարմինն շնչականին է սեռ, իսկ անմարմին՝ անձին եւ մտաց։ 8 Արդ, պարտ է յաւելուլ ի սահմանդ եւ ասել, թէ սեռ է ստորոգեալն ըստ յոլովից եւ տարբերեցելոցն ոչ միայն տեսակաւ, այլ եւ սեռիւ ի ներում զինչէին։

9 Զայս տարակուսութիւն լուծանելով ասեմք, եթէ բացատրեալ սահմանդ առ ի Պորփիւրէ՝ զամենայնսն պարունակէ, եթէ գերազանցեալ եւ եթէ ոչ։ 10 Իսկ բացատրեալդ առ ի ձէնջ՝ ոչ ամենայն սեռի պատկանի. վասն զի եւ ոչ կենդանոյն. քանզի կենդանին սեռ գոլով՝ ստորոգի բանականին եւ անբանին, որ տեսակք գոլով՝ տեսակաւ միայն զանազանին ի միմեանց, այլ ոչ սեռիւ, վասն զի ոչ կարեն սեռք գոլ։ 11 Արդ, լաւագոյն եւ հաւաստագոյն է բացատրեալ սահմանդ առ ի Պորփիւրէ, վասն զի ամենեցուն պատկանի. եւ այդ է առաքինութիւն սահմանի ամենեցուն պատկանիլ, եւ միշտ եւ նոյնպէս գոլն. այլ ոչ որպէս բացատրեալդ առ ի ձէնջ, վասն զի դա ոչ ամենեցուն պատկանի։

12 Երրորդ առ այսոքիւք տարակուսեն՝ եթէ ոչ բարւոք է սահմանդ, վասն զի տեսակի եւ տարբերութեան պատկանի եւ այլոց բարբառոցն. քանզի եւ ընդհանուր տեսակ եւ տարբերութիւն՝ ըստ յոլովից եւ տարբերեցելոց տեսակաւ ստորոգին. նոյնպէս եւ ընդհանուր յատուկն, նոյնպէս եւ ընդհանուր պատահումն։ 13 Առ որ ասեմք, եթէ ընդհանուր տեսակն թէպէտ եւ ստորոգի ըստ յոլովից եւ տարբերեցելոց տեսակաւ, այլ յայնժամ ոչ որպէս տեսակ, այլ որպէս սեռացեալ գոլով՝ սեռային բաղազանութեամբն ստորոգի, այլ ոչ որպէս տեսակ։

14 Զոր եւ ենթագրելովք բացատրեցին։ 15 Եւ զի ոչ ասաց ենթագրելով, այլ ենթագրելովք, զի ցուցցէ՝ թէ ոչ իւր է բացատրեալ սահմանն, այլ այնոցիկ, որք ի ճեմարանէն։ 16 Բայց մեք ասացաք ի տեսութեան, թէ զիարդ պարտ է նախ եւ առաջին զաննշանականն ի նշանականէն որոշել, եւ այնպէս ապա զնշանականն. իսկ Պորփիւրիոս նախ զնշանականն, եւ ապա զաննշանականն։ 17 Եւ է նշանականն կամ հանուր, կամ մասնական. այլ այսպէս բաժանեալն նուազ ցուցանէ զբաժանումնն, քանզի ոչ պարունակեալ ունին յինքեան զիւրաքանչիւրսն. վասն զի այլ է մասնականն, եւ այլ է իւրաքանչիւրն, քանզի մասնականն անորիշ է. որգոն՝ իք մարդ. իսկ իւրաքանչիւրն որոշեալ եւ սահմանեալ, որգոն՝ Սոկրատէս, Պղատոն։ 18 Արդ, եթէ այսպէս բաժանեմք՝ եթէ նշանական ձայնն կամ հանուր է, կամ մասնական, նուազ առնեմք զբաժանումն եւ ոչ առողջ։ 19 Բայց պարտ է այսպէս ասել՝ եթէ նշանական ձայնն կամ հանուր է, կամ ըստ միոյ. քանզի ասելով ըստ միոյ՝ պարունակես եւ զիւրաքանչիւրսն, եւ զմասնականսն. քանզի մի ինչ նշանակեն իւրաքանչիւրն եւ մասնականն. ուստի եւ հակասահմանին միմեանց, քանզի զի՞նչ է մասնականն, եթէ ոչ անորիշ իւրաքանչիւր. եւ զի՞նչ իւրաքանչիւր, եթէ ոչ որոշեալ մասնական։

20 Այլ եւ դարձեալ այսպէս բաժանելով, նոյնպէս նուազ առնեմք զբաժանումն. քանզի զհոմանունս ձայնիցն ոչ պարունակեցաք, վասն զի ոչ ըստ միոյն նոքա եւ ոչ ըստ հանրականին։ 21 Եւ ըստ միոյն ոչ են, վասն զի բազում բնութիւն նշանակեն. այլ եւ ոչ ըստ հանրականին, վասն զի հանրականն եւ փաղանունաբար ստորոգի. իսկ հոմանունքն ի ձայնիցն ոչ փաղանունաբար, այլ հոմանունաբար ստորոգին։ 22 Իսկ եթէ զինչ հոմանունն է եւ զինչ փաղանունն՝ ստուգապէս ի «Ստորոգութիւնս» Արիստոտէլի ուսցուք։ 23 Ապա ուրեմն այսպէս պարտ է բաժանել. եթէ նշանական ձայնն կամ ըստ յոլովից ստորոգի, կամ ըստ միոյ. քանզի ասելով ըստ յոլովից՝ ոչ միայն զհանրականն պարունակէ, այլ եւ զհոմանունսն ի ձայնիցն։

24 Քանզի ստորոգիցելոյն՝ է ինչ որ զմիոջէ ասի միայնոյ։ 25 Բարւոք ասաց զմիայնոյ, զի եթէ զմասնականէ ասացեալ էր, զիւրաքանչիւրն թողոյր։ 26 Բարւոք ասաց եւ զյոլովիցն. վասն զի թէ եւ ասացեալ էր զհանրականացն, թողոյր եւ ոչ պարունակէր զհոմանունս ի ձայնիցն։ 27 Որզան՝ Սոկրատէս, եւ սայն, եւ այսն։ 28 Ի ձեռն յարացուցիցս յայտ արար զիւրաքանչիւրսն՝ Սոկրատէս ասելովն, եւ զմասնականսն՝ սայն եւ այսն յատուկ ասելովն։ 29 Եւ պատահմունքն հասարակաբար, այլ ոչ յատկապէս։ 30 Բարիոք ասաց հասարակաբար. քանզի հասարակաբարն կարող գոյ յոլովից ստորոգիլ, այլ ոչ յատկապէսն։ 31 Եւ պատահն, որգոն՝ սպիտակն, սեաւն, նստելն։ 32 Խնդրելի է թէ վասն է՞ր ի վերայ այլոցն մի մի յարացոյց ասաց, իսկ ի վերայ պատահման երիս. սպիտակն, սեաւն, նստելն։ 33 Եւ ասելի է, թէ պատահումն երկակի ասի՝ անջատական եւ անանջատական։ 34 Արդ, զանանջատականսն ի ձեռն սպիտակին եւ սեւոյն յայտնեաց, իսկ զանջատականսն՝ ի նստելոյն։

35 Արդ, զմիոյ միայնոյ ստորոգիցելոյն տարբեր է սեռն այնու՝ որ զյոլովից բացատուեալ է ստորոգիլ։ 36 Այս ինքն թէ ի մասնականէն որոշեալ է սեռն. զի սեռ զյոլովիցն ստորոգի, իսկ մասնականն՝ եւ ոչ երբէք։ 37 Նմանապէս ասէ եւ զորոշումն յայլոց բարբառոցն, զոր մեք յառաջագոյն ի տեսութեան ասացաք։

38 Ոչ ինչ ապա ուրեմն աւելորդ եւ ոչ նուազ պարունակէ սեռիս՝ ճառեցեալս ենթագրութիւն մտածութեան։ 39 Ըստ մերում խոստմանն բեր ասասցուք, եթէ զիարդ սահման է, եւ ոչ ենթագրութիւն առաջիկայ բացատրութիւնս։ 40 Վասն զի ենթագրութեան կարողութիւն է միոյ բառի ի բաց բարձեցելոյ՝ ամբողջ պահիլ ենթագրութեանն. որգոն՝ յորժամ ասեմք, մարդ է հետեւակ երկոտանի, ուղղորդագնաց, լայնեղունկն։ 41 Արդ եթէ զայլսն ասելով՝ զլայնեղունկն ի բաց բառնաս, ոչինչ նուազ գտանի ենթագրութիւն մարդոյն։ 42 Իսկ յորժամ սահմանեմք զմարդ եւ ասեմք՝ կենդանի բանաւոր, մահկանացու, մտաց եւ մակացութեան ընդունակ, եւ զբանաւորն ի բաց բարձեալ՝ զայլսն ասեմք, ոչ ասեմք սահման մարդոյ գոլ զնա. վասն զի ոչ գոյ կարող մարդ լինել մարդ առանց բանաւորութեան։ 43 Նոյնպէս եւ բացատրեալ սահմանին սեռի. քանզի եթէ զյոլովիցն կամ զտարբերեցելոցն տեսակաւ, եւ կամ զ՚ի ներում զինչէին ստորոգիլն ի բաց բառնաս, ոչ գոն կարող մնացեալքն սահման գոլ սեռի. վասն զի ոչ լիով յարկացոցէ զտեսութիւն նորա։ 44 Արդ, ուրեմն յայտ է եւ յասացելոցս, թէ բացադրեալդ ի վերայ սեռի ոչ է ստորագրութիւն, այլ սահման։ 45 Ընդ այսոսիկ հանդերձ Աստուծով վերլուծութիւն [սեռի եւ սկիզբն վարդապետութեան] յաղագս տեսակի։