1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
Աստուծով
առաջիկայ
տեսութիւն
ՊՐԱԿՔ
ԻԷ
2
Աստանաւր
դարձեալ
այլազգաբար
բացատրէ
մեզ
զենթագրութիւն
տարբերութեան,
ասելով,
եթէ
տարբերութիւն
է
անջատելն
բնաւորեալ
զընդ
նոյն
սեռիւ։
3
Եւ
պարտ
է
յաւելուլ,
եթէ
գոյեղաբար,
եւ
բարւոք
է
բացատրութիւն
սահմանիս.
քանզի
յայտնէ,
եթէ
տարբերութիւն
է,
որ
անջատէ
զայնս,
որոք
ընդ
նովին
սեռիւ
են՝
բանականն
եւ
անբանն,
մահկանացուն
եւ
անմահն։
4
Եւ
այլազգաբար
դարձեալ
բացատրէ,
եթէ
տարբերութիւն
է,
որով
իւիք
տարբեր
է
իւրաքանչիւր։
5
Աստուստ
խնդրեն
ոմանք
ասելով,
եթէ
ընդէ՞ր
զտարբերութիւն
միայն
քառակի
ենթագրեաց։
6
Յաղագս
որոց
ասեմք,
եթէ
ոչ
մի
ոք
ի
սահմանացդ
ընդ
թախանձութեան
մեղադրանաւք
անկանի,
քանզի
ամենեքեան
կարեւոր
բացատրեցան։
7
Արդ,
առաջինն
պարունակէ
զբաժանականսն
եւ
զբաղկացականսն
տարբերութիւնս.
քանզի
ասէ,
թէ
որով
առաւելու
տեսակն,
քան
զսեռն։
8
Եւ
արդ,
ի
յայտնելն՝
թէ
գոն
ի
սեռում
տարբերութիւնք,
զբաժանականսն
նշանակեաց.
քանզի
ի
սեռում
տարբերութիւնք
բաժանականք
են։
9
Իսկ
ի
յայտնելն՝
ի
տեսակում
զտարբերութիւնս,
զբաղկացականսն
նշանակեաց.
քանզի
բաղկացականք
տեսակացն
են։
10
Այս
առաջին
ենթագրութիւն
տարբերութեան,
որ
բաժանեցան
երկրորդ
եւ
երրորդ։
11
Երկրորդ
զբաղկացականսն
յայտնելով,
քանզի
յասելն
ըստ
յոլովից
եւ
տարբերեցելոց
տեսակաւ,
զբաղկացականսն
յայտնեաց.
քանզի
որ
ի
տեսակսն
ստորոգին
տարբերութիւնք՝
բաղկացականք
են։
12
Իսկ
երրորդ
զբաժանականսն
պարունակէ.
քանզի
ասէ,
եթէ
տարբերութիւն
է
անջատելն
բնաւորեալ
զայնս,
որք
ընդ
նոյն
սեռիւ
են
գոյեղաբար։
13
Եւ
յայտ
է,
թէ
անջատելն
ասել՝
զբաժանականսն
նշանակեաց։
14
Իսկ
չորրորդ
զընդհանրական
եւ
զպարզ
տարբերութիւն
յայտնէ.
եւ
մի
ոք
կարծեսցէ,
եթէ
որովհետեւ
ի
վերջէ
բացատրեցաւ
եւ
յիւրմէ
ներգործութենէ
նմանաբար
ընկալաւ
զանուանակոչութիւն,
նուազագոյն
ինչ
է
նախասացելոցն,
այլ
լաւագոյն
է,
քան
զայլ
երիսն
եւս,
որպէս
իւր
Պորփիւրի
թուի,
քանզի
զառաջին
ենթագրութիւն
ոչ
ընդունի.
քանզի
ասէ,
թէ
որպէս
ասեն։
15
Իսկ
զերկրորդն
յոռի
գոլ
մեք
ցուցաք,
թէպէտ
եւ
զեւն
շաղկապ
առնու.
քանզի
երբեմն
տարբերեցելոց
տեսակաւ,
եւ
երբեմն
թուով,
որ
է
անվայելուչ
սահմանի.
քանզի
ոչ
վայել
է
սահմանի
երբեմն
այսպէս
եւ
երբեմն
այնպէս։
16
Իսկ
երրորդ
նուազ
գոյ,
քանզի
ասացաք,
եթէ
պարտ
է
յաւելուլ
զգոյեղաբարն։
17
Իսկ
չորրորդն
յայսպիսեաց
ինչ
որ
ունի,
այլ
զամենայն
տարբերութիւն
յայտնէ։
18
Արդ,
ասացեալք
զիւրաքանչիւր
ուրուք
ի
չորիցս
սահմանացս
զիւրն,
յայլ
խնդիր
զբանն
ուղղեսցուք.
քանզի
խնդրի,
թէ
վասն
է՞ր
յաւել
զգոյեղն
յերրորդ
սահմանն։
19
Բայց
ինքն
իսկ
Պորփիւրիոս
ասէ,
եթէ
զգոյեղն
պարտ
է
յաւելուլ,
զի
զգոյեղագոյնն
յայտնեսցուք.
վասն
զի
եւ
պատահականք
տարբերութիւնք
տարանջատեն
զընդ
նոյն
սեռիւ
քանզի
նաւելն
տարանջատէ
զմարդ
յայլոց
կենդանեաց,
եւ
ծիծաղելն
եւ
լայնեղունկն.
վասն
զի
այսոքիկ
ի
վերայ
մարդոյ
ասին։
20
Աստուստ
դարձեալ
երկու
տարակուսանս
վերաբուսանին
մեզ,
այս
ինքն
խնդիրս,
որոց
առաջինն
այսպիսի
ինչ
է
խնդիրս.
ասեն,
թէ
զիա՞րդ
մարդոյ
միայն
գոյ
նաւելն,
քանզի
եւ
այլ
կենդանիքն
լողել
գիտեն։
21
Առ
այսոսիկ
ասեմք
այսպէս.
ոչ
ասէ
Պորփիւրիոս
զնաւելն
լողել,
այլ
զհիւսնելն
նաւել.
քանզի
հիւսնելն
մարդում
միայն
գոյ։
22
Աստուստ
դարձեալ
երկրորդ
տարակուսութիւն
զմեզ
ընդունի,
քանզի
ասեն.
եթէ
զնաւելն
հիւսնել
ասէ
Պորփիւրիոս,
վասն
է՞ր
զհիւսնելն
պատահումն
ասէ
եւ
ոչ
գոյեղ.
եւ
զի
հիւսնելն
գոյացութիւն
մարդոյ
է,
սահմանք
մարդոյն
յայտնեն,
քանզի
ասեմք՝
կենդանի
բանաւոր,
մահկանացու,
մտաց
եւ
մակացութեան
ընդունակ.
իսկ
կարելն
հիւսնել
մասն
է
ընդունականին,
քանզի
ամենայն
մարդ
ընդունակ
է
հիւսնութեան։
23
Իսկ
եթէ
մասն
է
ընդունականին՝
մակացութիւն
ոմն
է,
եւ
յայտ
է,
թէ
գոյացութիւն.
քանզի
մասունք
գոյացութեան
գոյացութիւն
են,
որպէս
ասէ
Արիստոտէլ
ի
«Ստորոգութիւնս»։
24
Արդ,
զիա՞րդ
զնաւելն
պատահումն
ասէ
Պորփիւրիոս։
25
Առ
այսոսիկ
այսպէս
ասել
պարտ
է.
եթէ
է
ինչ
առաջին,
եւ
է
ինչ
երկրորդ։
26
Առաջին՝
մարդ,
երկրորդ՝
այսպիսի
ինչ
մարդ,
որգոն՝
քերթաւղ,
կամ
կարճ,
կամ
երկայն։
27
Եւ
է
ինչ
դարձեալ
որ
ըստ
ինքեան
է,
եւ
է
որ
ըստ
պատահման։
28
Եւ
ըստ
ինքեան՝
կենդանին,
իսկ
ըստ
պատահման՝
սպիտակն։
29
Արդ,
եթէ
այսոքիկ
այսպէս,
եթէ
մարդ
առաջին
է,
իսկ
քերթաւղն
գոլ՝
երկրորդ,
արդ,
ուշ
ունելով
երկրորդին,
Պորփիւրիոս
ասէ
մակագոյեղս
զայսպիսիս,
որպէս
երկրորդ
ինչ
մարդոյն.
քանզի
զերկրորդ
մարդ
մարդոյն
եւ
կամ
կենդանոյն
մակագոյեղս
կոչեն։
30
Եւ
պարտ
է
գիտել,
եթէ
սահմանս
այս
ոչ
նշանակէ
զաննմանասեռսն,
քանզի
յասելն
զընդ
նոյն
սեռիւ,
զայս
նշանակեաց։
31
Արդ
երկուս
եւս
տարակուսանս
տարակուսեալ՝
դադարեցուսցուք
զյաղագս
այսոցիկ
զխնդիրն։
32
Նախ
եթէ
մինչ
փաղանունքն
տան
անուան
եւ
իրի
հաղորդութիւն,
եւ
ամենայն
ոք
ասէ
փաղանունաբար
ստորոգիլ
զտարբերութիւնս
տեսակացն,
զի՞
ոչ
տան
տեսակացն
եւ
անուան
եւ
իրի
հաղորդութիւն,
այլ
իրի
միայն.
քանզի
ոչ
ասեմք
զանբանութիւն
բանական,
եւ
զմահկանացուն
անմահութիւն։
33
Առ
այսոսիկ
ասեմ,
եթէ
որ
փաղանունաբար
ստորոգին՝
երկակի
են.
են
որք
անուան
եւ
իրի
տան,
որպէս
կենդանին
մարդոյն.
եւ
են
որք
իրի
միայն,
որպէս
տարբերութիւն։
34
Ապա
ուրեմն
այլ
է
տարբերութիւն
եւ
այլ՝
տեսակ։
35
Քանզի
եւ
որ
անջատին՝
այլ
է
այնմ,
որ
անջատեն
զնա.
արդ,
որ
անջատեն՝
տարբերութիւն
է,
իսկ
որ
անջատին՝
տեսակք։
36
Ապա
ուրեմն
ամենայն
իրաւք
այլ
է
տարբերութիւն
եւ
այլ՝
տեսակ։
37
Բայց
ենթագրեն
զայսպիսի
տարբերութիւն
եւ
այսպէս.
տարբերութիւն
է
անջատելն
բնաւորեալ
զընդ
նոյն
սեռիւ։
38
Զայս
սահմանի
պակասութիւն
յետ
սակաւի
միոյ
բացատրէ
ասելով.
«Եւ
առարտագործելով
զյաղագս
տարբերութեան
մի
զվայրապար
դէպն
ասել
անջատողացն
զընդ
նովին
սեռիւ
գոլ
տարբերութիւն»։
39
Որոց
շարադրութիւն
նշանակէ
զայս,
թէ
ոչ
զվայրապար
անջատողն
զընդ
նովին
սեռիւ
պարտ
է
ասել
տարբերութիւն,
այլ
զգոյեղաբարն
անջատող,
զոր
Պորփիւրիոս
որ
ի
գոլն
բաղարկոցէ
ասաց.
քանզի
ասելովն,
որ
ի
գոլն
բաղարկոցէ՝
զգոյեղ
տարբերութիւն
նշանակեաց։
40
Եւ
զզինչէրն
գոլ։
41
Այս
արիստոտէլական
առբայութիւն
ի
վերայ
գոյեղիցն
ասացեալ։
42
Եւ
որ
իրին
է
մասն։
43
Բարւոք
ասէ.
զի
բանականն
մասն
է
մարդոյ,
քանզի
բաղարկոցի
ի
սահման
մարդոյ։
44
Քանզի
ոչ
եթէ
բնաւորեալն
նաւել՝
տարբերութիւն
է
մարդոյ,
թէպէտ
եւ
յատուկ
մարդոյ
է։
45
Այս
ինքն,
թէ
պարտ
է
առադրել
ի
սահմանդ
զգոյեղաբարն.
քանզի
թէ
ոչ
առադրեմք
զգոյեղաբարն,
գտանեմք
պարունակեալ
եւ
զյատուկն,
քանզի
եւ
յատուկն
մարդոյ
որոշէ
զնա
ի
ձիոյն,
եւ
յատուկն
ձիոյն՝
յայլոց
կենդանեացն։
46
Իսկ
այսպիսիք
ոչ
են
նշանականք
գոյացութեան,
ոչ
մարդոյն
եւ
ոչ
այլոց
կենդանեաց։
