1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
պրակքս
ՊՐԱԿՔ
ԺԵ
2
Սահմանեալ
Արիստոտելի
զհոմանունսն
«որոց
անունն
միայն
հասարակ,
իսկ
ըստ
անուանն
բան
գոյացութեանն
այլ»,
յարացուցի
պիտանանայ
առ
ի
յարակացութիւն
հոմանուանցն
ճշմարիտ
մարդումն
եւ
գրիցելումն։
3
Քանզի
երկաքանչիւր
ոք
ի
նոցանէն
կենդանի
ասի.
եւ
զի
գրիցեալն
եւս
կենդանի
ասի,
յայտ
է
աստուստ,
քանզի
ստեղծիչն
նորա
կենդանագրաւղ
ասի,
իսկ
սահման
նոցա
զանազան
է.
քանզի
ճշմարիտ
մարդն
գոյացութիւն
ներշնչաւոր
զգայական
է,
իսկ
գրիցեալն
ոչ
գոյացութիւն,
այլ
պատահումն,
ոչ
շնչական՝
այլ
անշունչ,
ոչ
զգայական՝
այլ
անզգայ.
կենդանի
ասի՝
որպէս
պատկեր
ներշնչաւորի
եւ
զգայականի։
4
Եւ
զի
ծանիցուք,
եթէ
յորպիսի՛
ինչ
հոմանունցն
վերաբերի
յարացոյցդ՝
բե՛ր
ասասցուք
զբաժանումն
հոմանունցդ։
5
Հոմանունցն
ոմանք
ի
բաստէ
անուանեցան,
որպէս
յորժամ
ոմանք
յայլ
եւ
յայլ
տեղիս
գոլով՝
նոյն
անուամբ
անուանին,
եւ
ոչ
մի
ինչ
մտածութիւն
ունելով
անուանաւղացն
զնոսա՝
որպէս
Աղէքսանդրոս,
որ
եւ
Պարիս,
եւ
Մակեդոնացին.
իսկ
ոմանք
ի
տրամախոհութենէ,
որպէս
յորժամ
կամիցի
ոք
անուն
ինչ
անուանել։
6
Արդ՝
այնք
որ
ի
բաստէն
են՝
անբաժանելիք
են.
քանզի
բաժանմունք
յարհեստից
եւ
ի
մակացութեանց
վերաբերին,
որպէս
ասէ
Պղատոն,
եթէ
հմտութիւն
ըստ
արհեստում
պատրաստէ
զկենցաղս
մեր
գնալով,
իսկ
անհմտութիւն
ըստ
բախտում։
7
Իսկ
այնց
հոմանունց
որք
ի
տրամախոհութենէ
գոյ
անուանեցեալք՝
ոմանք
ըստ
ժամանակականում
մտածութեան
գոն
անուանեցեալք,
իսկ
ոմանք՝
ոչ
ըստ
ժամանակականում։
8
Եւ
այնց
որք
ըստ
ժամանակականում
մտածութեան
գոյ
անուանեցեալք՝
ոմանք՝
ըստ
յիշողութեան,
որպէս
յորժամ
ոք
յիշելով
զհայր
իւր՝
եւ
զորդին
նորին
անուամբ
անուանիցէ։
9
Իսկ
ոմանք՝
ըստ
յուսում,
որպէս
յորժամ
ոք
անուանիցէ
զիւր
որդի
Պղատոն,
յուսալով
լինել
այնպիսի,
քանզի
գիտեն
հաւատարիմ
մարդկան
անուամբ
գրգռել
զմեզ
առ
ի
նմանութիւն
նոցին՝
որոց
անուանքն.
զի
մի
լուիցուք
զայն,
եթէ
ահա
որ
կոչեցաւ
Պղատոն։
10
Իսկ
ոմանք՝
ըստ
երկաքանչիւրումդ՝
եւ
ըստ
յիշողութեան
եւ
ըստ
յուսում։
11
Արդ՝
այսպէս
ըստ
ժամանակականում
մտածութեանց։
12
Իսկ
այնց
հոմանունց՝
որք
ոչ
ըստ
ժամանակականում
մտածութեանց
գոն
անուանեցեալք՝
ոմանք՝
ըստ
հաղորդութեան,
որպէս
յերաժշտականութենէ
երաժշտական,
իսկ
ոմանք՝
ըստ
փոխաբերութեան։
13
Արդ՝
զանազանի
փոխաբերութիւն
վերաբանութեան
[1].
քանզի
փոխաբերութիւն
է
կարճառաւտ
վերաբանութիւն
[2],
իսկ
վերաբանութիւն
է,
որպէս
յորժամ
ասեմ,
եթէ
որպիսի
ինչ
բան
ունի
վեց
առ
չորս՝
զնոյն
բան
ունի
եւ
ինն
առ
վեց։
14
Իսկ
փոխաբերութիւն
է
ոչ
այն՝
որ
բանումն
պիտանանայ,
այլ
անուանում.
քանզի
յորժամ
պարտ
է
ասել՝
եթէ
«զոր
ինչ
բան
ունի
հովիւ
առ
ոչխարս,
զնոյն
բան
ունի
թագաւոր
առ
ժողովուրդս»։
15
Ոչ
այդպէս
ասէ
եւ
այդպէս
պիտանանայ
վերաբանութեանն,
այլ
անդուստ
իսկ,
որպէս
Հոմերոս,
հովիւ
ժողովրդոց
կոչէ
զթագաւոր
փոխաբերաբար։
16
Արդ՝
այսպէս
եւ
ըստ
փոխաբերութեան։
17
Իսկ
ոմանք
դարձեալ՝
որպէս
ի
միոջէ,
եւ
այլք
դարձեալ,
որպէս
առ
մի։
18
Իսկ
այնք
հոմանունք,
որ
որպէս
ի
միոջէն
գոն
անուանեցեալք՝
կամ
որպէս
յարարչականէ
կամ
որպէս
ի
բժշկականէ՝
բժշկական
գիրք,
բժշկական
գործի,
եւ
կամ
որպէս
ի
յարացուցականէ՝
որպէս
ի
ճշմարիտ
մարդոյ
գրիցեալն.
քանզի
պատկեր
է
գրիցեալն
ճշմարիտ
մարդոյ։
19
Իսկ
ոմանք՝
որպէս
առ
մին
կատարումնն
նայիցեալք՝
առողջականն
[3]
մէզ,
առողջական
կերակուր,
առողջական
ջուր։
20
Արդ՝
յարացոյցդ
առեալ
երեւի
առ
ի
միոջէն
եւ
այն
արարչականէն։
21
Եւ
արդ՝
այսոքիկ
յաղագս
այսոցիկ։
22
Բայց
պարտ
է
հոմանունցն
ոչ
ըստ
յառաջաբերութեանն
միայն
հաղորդիլ
միմեանց,
այլ
եւ
ըստ
այլ
պարակայական
իրաց.
եւ
ըստ
հոլովականին,
վասն
զի
առն
եւ
առն
ոչ
ասին
հոմանունք.
զի
մին
ուղղական
է
եւ
զշիկերէ
նշանակէ,
իսկ
միւսն
սեռական
է
եւ
զայր
նշանակէ՝
որպէս
այր
առն.
եւ
ըստ
միում
մասին
բանի
գոլոյն,
վասն
զի
կալ
եւ
կալ
ոչ
ասին
հոմանունք,
վասն
զի
ոչ
են
միոյ
մասին
բանի.
վասն
զի
մին
անուն
է
եւ
նշանակէ
որ
զարդիւնս
կասուն,
իսկ
միւսն
բայ
է
հրամայական։
