1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
եւ
առաջիկա
պրակքս
ՊՐԱԿՔ
ԺԸ
2
«Էակացն
է
ինչ
որ
զենթայ…»։
3
Յետ
բաժանման
ասիցելոցն
գայ
եւ
ի
բաժանումն
գոյիցն։
4
Եւ
երկուս
առնու
հարկադրութիւնս,
զմին՝
յասիցելոցն
եւ
զմին՝
ի
գոյիցն.
յասացելոցն՝
զընդհանուրն
եւ
զմասնականն,
իսկ
ի
գոյիցն՝
զգոյացութիւն
եւ
զպատահումն։
5
Եւ
չորս
առնէ
շարամանութիւնս՝
զընդհանուր
գոյացութիւն
եւ
զընդհանուր
պատահումն,
զմասնական
գոյացութիւն
եւ
զմասնական
պատահումն։
6
Եւ
յայսոսիկ
նախադասէ
զընդհանուր
գոյացութիւն՝
որպէս
գոյացութիւն
եւ
որպէս
սահման։
7
Իսկ
երկրորդ
դասէ
զմասնական
պատահումն,
որպէս
ամենեւիմբ
հակակայ
հանուր
գոյացութեանն.
զոր
պարտ
էր
ի
վերջոյ
դասել՝
որպէս
զստրուկս
յոռագունիցն
եւ
քարշել
յընդհանուր
գոյացութենէ.
քանզի
հակակայիցն
մի
է
գիտութիւն։
8
Իսկ
այլ
երկուս
եւս
հակակացելոց
եւ
ասացելոց
ումեմն
գոյացութիւն
գոլ
եւ
ումեմն
հանուր
գոլ՝
զտիրական
վարկն
տայ
ընդհանուր
պատահման
վասն
չորից
պատճառաց.
նախ
եւ
առաջին՝
զի
ընդհանուրբն
կերպարանին
ստորոգութիւնք
եւ
ոչ
գոյացութիւնք
գոլով.
եւ
զի
ընդհանուրն
մակացուս
զմեզ
առնէ
եւ
ոչ
մասնականն,
եւ
այսու
նախապատուագոյնք
եմք
քան
զանբանսն՝
ճանաչելով
զհանուրսն.
ապա
թէ
ոչ՝
ի
մասնական
գիտութիւնսն
պատուականագոյնք
են
քան
զմեզ
անասունքն,
ունելով
սգայութիւնս
ոմանս
ստուգագոյնս
քան
զմերս.
եւ
զի
ի
գոյացութենէ
սկիզբն
արասցէ
եւ
ի
գոյացութիւն
յանգեսցէ
եւ
ի
միջի
պահեսցէ
զպատահմունս՝
որպէս
զտկարս.
քանզի
ամենայն
ուրեք
ըստ
քերդողականին
«զյոռիսն
ի
մէջ
վարեաց»։
9
Քանզի
այսպէս
եւ
ի
վերայ
երկնայինցն
եւ
ենթալուսնեայցն
տեսանեմք.
վասն
զի
երկնայինքն
պարունակեն,
եւ
ենթալուսնեայքն
պարունակին.
եւ
դարձեալ՝
յենթալուսնեայսն
զխոնաւսն
եւ
զծորագոյնսն,
այսինքն՝
զջուր
եւ
զաւդ.
քանզի
աւդ
եւ
ջուր
պնդին
ի
ցամաքիցն՝
ի
հրոյ
եւ
յերկրէ։
10
Եւ
արդ՝
այսոքիկ
յաղագս
այսոցիկ։
11
Այլ
եթէ
այսպէս
էր
անուանեալ
Արիստոտէլի,
որպէս
մեք՝
ընդհանուր
գոյացութիւն,
ընդհանուր
պատահմունս,
մասնական
գոյացութիւն,
մասնական
պատահմունսն՝
թերեւս
արդեւք
զերծեալ
էաք
յաշխատութենէ։
12
Այլ
վասն
զի
ոչ
այսպէս
անուանէ
զնոսա,
այլ
փոփոխէ
զանուանս
նոցա՝
պարտ
է
խնդրել,
եթէ
վասն
է՞ր
փոփոխեաց
զանուանս
նոցա։
13
Եւ
ասեմք՝
եթէ
վասն
երկուց
պատճառաց.
կամ
վասն
ենթագրելոյ
միանգամայն
եւ
գոյացելոյ
զիրողութիւնսն.
քանզի
ասել
«ըստ
ենթակայում՝»
եւ
ենթագրեաց
եւ
գոյացոյց.
քանզի
ըստ
ենթակայումն
զըստ
ումեք
ստորոգիլն
յայտ
առնէ։
14
Եւ
զնոյն
եւ
ի
վերայ
այլոցն
ասասցես։
15
Եւ
կամ
զի
ցուցցէ,
եթէ
ոչինչ
կայ
աւելի
քան
զչորսս
զայսոսիկ.
վասն
այսորիկ
հակասաբար
ասաց,
որպէս
զի
կամելով
մի՛
վրիպեսցուք
եւ
կարծեսցուք
ընդ
մէջ
ինչ
գրել
այլս
այսոցիկ.
վասն
զի
է
այլոց
նմանաբար
ստորասաբար
յառաջբերեցելոց
գտանել
ինչ
միջակ.
որգոն՝
դարին
եւ
կոճատին,
հիւանդութեան
եւ
ողջութեան
կարծի
ինչ
ընդ
մէջ
գոլ
վասն
գտանելոյ
եւ
ի
վերայ
այլոց
հակակայիցն
միջակ.
որգոն՝
սպիտակին
եւ
սեւոյն՝
գորշն,
եւ
ջերմոյն
եւ
ցրտոյ՝
գաղջն։
16
Նոյնպէս
եւ
ի
վերայ
այսոցիկ
տեսանիւր,
եթէ
ասացեալ
էր
ստորասաբար.
զի
թէ
ասացեալ
էր
ընդհանուր
եւ
մասնական
գոյացութիւն
եւ
պատահումն՝
կարծիւր
լինել
միջակ
ինչ
նոցա։
17
Արդ՝
վասն
զի
ոչինչ
է
միջակ
նոցա,
վասն
այսորիկ
հակասաբար՝
զընդհանուրն
կոչելով
«ըստ
ենթակայում»,
իսկ
զմասնականն՝
«ոչ
ըստ
ենթակայում»,
իսկ
զպատահումն՝
«նենթակայում»,
իսկ
զգոյացութիւն՝
«ոչ
նենթակայում».
քանզի
հակասաբար
ասիցելոցն
ոչինչ
գտանի
միջակ։
18
Իսկ
հակասութիւն
է
կռիւ
ստորասութեան
եւ
բացասութեան.
որգոն՝
որպէս
յորժամ
ասեմ
«սպիտակ
է
՟
ոչ
է
սպիտակ».
որոց
ոչինչ
միջակ
գոյ։
19
Եւ
այսոքիկ
այսպէս։
20
Բայց
խնդրեսցի,
եթէ
վասն
է՞ր
չորից
ելոց
զերկուսն
միայն
ենթագրէ՝
զպատահումն
եւ
զմասնական։
21
Եւ
ասեմք,
եթէ
որպէս
կարճառաւտասէր
զերկուսն
միայն
ենթագրէ.
իսկ
որպէս
արուեստաւոր՝
զերկուսն
ոչ
վայրապարս,
այլ
զմինն
յերկաքանչիւրոցն
առնլով
հակադրութեանց՝
հրամայէ
մեզ
յաղագս
այլոցն
մտածութիւն
ունել.
քանզի
ի
ձեռն
«նենթակայումն»
գամք
ի
մտածութիւն
«ոչ
նենթակայումն»,
եւ
ի
ձեռն
«ոչ
ըստ
ենթակայումն»
գամք
ի
մտածութիւն
«ըստ
ենթակայումն»
եւ
ոչ
նենթակայումն։
22
Բայց
զի
խնամաւղ
յոռագունիցն
զայսոսիկ
ենթագրէ,
զի
մի՛
վասն
նուաղութեան
գոլոյն
սողոսկեցի
որպէս
եթէ
եւ
կարծեսցի
ամենեւին
ոչ
գոլ։
