Մեկնութիւն քերականի

[ԲԱՆ]

«Քերականութիւն է հմտութիւն, որք ի քերթողացն եւ ի շարագրացն իբրու բազում անգամ ասացելոց: Եւ մասունք են նորա վեց»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Ոմանք ներհակք ասացին, եթէ փոխանակ փարթամ երեւեցուցանելոյ զքերականութիւնն, նա ի յանբանութիւն եւ ի վատթարութիւն ածիք, զի ոչ ասացիք գիտութիւն, այլ հմտութիւն, այսինքն` ծանաւթութիւն կամ տեղեկութիւն. զի տեղեկութիւն չէ բոլորովին գիտութիւն: Առ որ ասեմք, եթէ գիտութեամբ ասաց զարուեստն. զի թէ հարցանեն ընդ քեզ անուն կամ բայ, որ է բանի մասն, նա հմտութեամբն, որ է հնմտութիւն, որ մտես ի յարուեստն զերդ ի գետի հուն, որ լինի հնմտութիւն: Նա հնմտութեամբն զքերթողացն եւ զշարագրացն տաս զպատասխանին զերդ զգիտուն, ապա թէ ոչ` դու ի նախնեացն անգիտացն անկար ի յոճ եւ ի սովորութիւն ըստ անասնոցն երթալոյ ի սովորական տեղիս: Եւ վասն այնոր ասի հմտութիւն, զի կատարեալ գիտութիւնն աստուծոյ միայն է. իսկ մարդկանս մասնաւոր միայն է գիտութիւն` կռած բանիւ կամ կոկ, զոր պարտ է կրթիլ ուսումնասիրացն ի բանս:

[ԲԱՆ]

«Նախ` վերծանութիւն ներկուռ ըստ առոգանութեանցն»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Գիտութիւն կռած բանիւ պիտի ուսումնասիրացն կրթիլ ի բանս. եւ զոր ինչ ասէ կամ գրէ` նա տասն առոգանութեամբքն լինին` շեշտիւն կամ բթիւն եւ կամ այլովքն ի տասանցն` առ որ պիտանանայ ի բանն:

[ԲԱՆ]

«Երկիր` զրուցատրութիւն ըստ ներգոյս քերթողական յեղանակս»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Որ արուեստաւս զարուեստիս զբառսն տանիս, այսինքն` քերթողական եղենակաւս:

[ԲԱՆ]

«Երիր` լեզուաց եւ հնագէտ պատմութեանց առձեռն բացատրութիւն»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Որ զազգին հնացեալ Կորճայքն եւ զծռութիւնն ի լեզուացն հանէ, զի ի հնոցն ի վեր է հաստատած քերականութեամբ, որ է առձեռն բացատրութիւն ի յանուանցն ճշմարտութիւն, որպէս զբերանունն, զերդ զկայծառ եւ կամ զշաքր եռաց, որ են բերանունք:

[ԲԱՆ]

«Չորիր` ըստ ստուգաբանութեան գիւտ»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Որ համեմատես զՆոր կտակարանսն ընդ Հինն եւ կամ թէ ասես Դաւթի կամ Դաւթայ, եւ կամիս զազնիւն ասես: Եւ որպէս դէմընդդիմելն է համեմատելն:

[ԲԱՆ]

«Հինգերիր` համեմատութեան տեղեկութիւն»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Դատելն «սահմանել» ասէ զասացուածսն, որ երբ գտնուս զումեք շարագրած, դատես` եթէ ուղղափառի՞ է, թէ՞ ոչ, կամ թէ բժշկական է, թէ՞ աստեղաբաշխական:

[ԲԱՆ]

«Վեցերիր` դատումն քերթածաց. նա եւ լաւագոյն է յամենեցուն, որք ըստ ներարհեստիս են»:

[ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ]

Որպէս թէ այս բանս առաւել պիտանի է այս արուեստիս հետեւողացն եւ գիտողացն քան զամենայն: