Թարգմանութիւններ

ՔԵԶԻ՛, ԱՐԵՒ…
(Վոսփորեան տեսիլ)

Նման շնորհալի հեթանոս կոյսի մը, կանաչ բլուրներով Պեյքոզ, հրարգելը քու շառայլիդ, քնացած աշխարհին վրայ սարսռագին կը բանայ իր աչքերը դեռ թաթաղուն գիշերային քունին մէջ: Խարտեաշ տարտամութիւն մը կը ծածկէ ամբողջ քղանցքը հորիզոնին: Վերածնող նշոյլներուդ քնքշենի պայծառութիւնն է այդ: Ա՛յնքան քաղցր է ծովը, ա՛յնքան անդորրաւէտ, ա՛յնքան ողորկ, որ իր լռիկ համբոյրը հազիւ հազ կը հպի ափունքին…

…Կախարդական պալատին տարփաւոր հարճը, դալարագեղ Պեյքոզը, պարուրուած ալիքին մէջ իր խարտեաշ մազերուն, դիւթանքի մը ծոցէն դուրս ելած գոհարի մը պէս՝ կարծես կը պսակէ ջուրը ապարօշով մը փալփլուն: Ծովը, այդ անփութօրէն շնորհալի դշխոն, լուսաթափանց զմրուխտի պատմուճանին վրայ կը զետեղէ իր շղարշը զանակներով ընդելուզուած: Անրջային երկնքի մը տակ, կապուտահիւս հրապոյրով, երկիրը կ'ընծայէ քեզի, ո՛վ Արեւ, իր ծոցին նախապ­տուղները:

…Շնորհքի մէջ է Պեյքոզը: Կայսերական հովանեակը իր խորհր­դա­սքօղ շրջաբակին խորէն՝ քու յաղթական լոյսիդ կը կարկառէ իր սպիտակ ճակատը երազուն՝ զոր կ'արտախուրէ կարօտախտը: Իր ապա­կիները, հեռուն, լոյսերուն դէմ կը փայլատակեն հազար ցոլցոլուն կրակներ, նման փառահեղ ու ցնորագեղ շողակներու: Այս՝ անհամեմատ յաղթանակի ա՛յն տեսլական ժամն է, երբ ասիական դիրքը՝ իր գու­նաթափ բնութեան փթթինազարդ հպարտութեամբ՝ իբր անուրջի մէջ՝ կը խորհրդանշէ արեւելեան երկիրներու հրաշապատում պերճանքը:

…Սաւառնաթեւ սպիտակ տատրակներու հանգոյն՝ առա­գաս­տա­նաւերը ջուրը կը ճեղքեն, քաղցրօրէն ու լուրջ. Գանլըճան կը զարթնու: Հիսարը կապոյտին մէջ կողմնակի ցոյց կու տայ իր պարիսպներուն ժանիքները՝ որոնց մէջէն կ'անցնին ոսկեղէն փքիններ: Չպուքլըյի բար­ձունքէն՝ Խտիւեան դղեակը հրաշալի փարոսի մը նման՝ իր փոքր աշտարակին հետ կը տիրէ դալարիքին մէջ կառուցուած պայծառ «յալը»–ներուն վրայ:

Պեյլերպէյը՝ իր փոքրիկ անկողնէն՝ պերճալի հարեմի մը գգուա­հեղձ բանտարկուհւոյն հանգունակ, սիրուն ու մեղկ, իր երկար թմբիրէն սթափած՝ մարմրուն նայուածքները կը բեւեռէ եւրոպական ափունքին: Զարդածաղիկը կ'աւելցնէ ան՝ ցոլացիկ ապարօշին: Իր փարթամ ծաղ­կու­մին վրայ անհպելիօրէն կ'ալեծփի փոշի մը ադամանդաշող:

Այս խաղաղ տեսարանին մէջ, զոր մամուռը կը վատկայէ, հիւր կայսրուհիին, վեհական շնորհքէն տակաւին կը սաւառնի բան մը, կուռ բանաստեղծութիւն մը, աւելի հզօր, քան ժամանակը, թափառայած հոգին գուցէ այդ չքնաղագեղ գահազուրկ կնոջ, որ արեւելեան դուռ­ներուն առջեւ ողջունել կու գայ արշալոյսը եւ պաշտել զքեզ, Արե՛ւ, քու նորածագ փառքիդ մէջ…

…Փա՜ռք քեզի, Արե՛ւ: Առաւօտէն մինչեւ իրիկուն հողը կը թրջուի գարնանային աւիշներով: Յոգնաբեկ եւ կակղացած երկիրը հանգիստ կ'առնէ իր անսահման վաստակին մէջ: Քու ոսկեփայլ կառքդ, որ լռիկ կը սահի կապուտակ զառիթափէն, իր տժգոյն ճակատը կ'արտախուրէ արիւ­նոտ ոսկեվառով մը: Կարմրաշառայլ դրօշակիդ ծոպերը կը հպան­ցին ջուրին: Լազվարդ կամարին վրայ շիկագոյն գանգուրներդ իրենց փառահեղութիւնը կը սփռեն: Մեղմ քսիւ մը, ծովային վերջալոյսներու տեսլական օրօր, ալեակները կը յուզէ: Երկինքը ծովուն կը հաղորդէ իր սարսուռը: Գրկի մէջ ննջող մանուկին պէս Վոսփորը կ'անդորրանայ լոյ­սով յղփացած… Երկու ափունքները իրարու կը փոխանցեն իրենց օր­հա­սական ժպիտին թառամող ծաղիկը: Էմիրկեանը բոցերու մէջ է: Իր աւազանին խորը, որ նման է շողարձակ շթաքարերու հիացիկ քարայրի մը, իբրեւ խորհրդաւոր եդեմ գիշերային հուրիներու՝ Ստենիան հորի­զոնին վրայ՝ հսկայական հրդեհի մը սքանչելի որսը կ'ըլլայ: Իր բլուր­ները վարդ են հագեր, ծիրանի են հագեր իր նոճիրները, որոնց ան­խլիրտ կատարները կը նմանին լայնաբաց աչքերու՝ անկայուն աշ­խարհիս վրայ…

…Հորիզոնին վրայ, Արե՛ւ, ճաճանչահոս զմրուխտը կենդանի ցոլ­քե­րով տակաւ առ տակաւ կը գծագրուի քու վեհափառ ռոշնութիւնդ իբրեւ արքայական պատմուճանիդ փառահեղ զառքաշը՝ խառնուրդ բաղրջուկի ու յակինթի, մանիշակի ու վարդի… Նրբին ոսկեմահիկով մինարէին միւեզզինը կ'աղօթէ անուրջով լուսապսակուած, իր բիբերուն խորը զմայլուն ցոլքերը կան քու մոգական տեսիլիդ: Երկինքը հրարշաւ անցքիդ հետքը կը պահէ տակաւին: Ժպիտդ կ'ապրի աստուա­ծա­ցում­ներէդ ալ վերջը:

…Ողջոյն քեզի, Արե՛ւ. խարտեաշ ծագումներու եւ կարմիր հո­գեվար­քի, Արեւ՝ մեծաշուք վերելքներու եւ կախարդական վայրէջքի: Փա՜ռք քեզի, քու գեղեցկութեանդ, բարիքներուդ, անվրէպ վերադարձիդ եւ քու անհուն ջերմութեանդ: Փա՜ռք: Ո՛վ մտերիմ զօրութիւն անհպելի եւ հոյակապ, լուսաւորէ՛ մռայլ ուղին մեր խաւարակուռ սրտերուն: Այն հպումովն աստուածային, որ մշտանորոգ արիւն մը կը փոխանցէ մեր երակներուն, ջերմացո՛ւր կարծր սառոյցը ընդարմացած սէրերուն: Դո՛ւն երկրային միակ քաղցրութիւն. մատչելի ամենախոնարհին իսկ. ժպտէ՛ մեզի. դո՛ւն, որ կը շողաս ամենուն համար, հզօրին, յաղթուածին, ընտրեալին, տառապեալի՜ն համար: Կա՛ն դեռ բերկրանքներ այն անձին համար՝ որ կրնայ ամէն արշալոյսի քու յաղթանակդ ողջունել, եւ թխակապոյտ մայրամուտներու պահուն՝ քեզի յանձնել, Արե՛ւ, իբրեւ սիրաբորբ պաշտամունքի խանդոտ նուէր՝ իր անրջանքին թագուն հոգին եւ ամենատենդոտ վարդը իր ամենախօլ տենչանքներուն: