Վազգէն Ղազարեան. Համակովկասեան այբուբենի նախագիծ / A Proposal for Pan-Caucasian alphabet

Մարտի 22-ին, ուրբաթ, ժամը 18.30-ին սիրով հրաւիրում ենք Ձեզ գրքի շնորհանդէսին՝ Բաղրամեան պող. 40, ՀԱՀ, Փարամազ Աւետիսեան մասնաշէնք, Ալեք Մանուկեան սրահ (3-րդ յարկ)։

Հիւսիսային Կովկասում կան բազմաթիւ լեզուներ, որոնք աչքի են ընկնում հնչիւնային բացառիկ հարստութեամբ։ Դրանցից որոշները՝ աբխազերէնը, ադըղերէնը (չերքեզերէն), աբազերէնը, թաբասարաներէնը, արշերէնը, աղուլերէնը, լեզգերէնը, ավարերէնը եւ շատ ուրիշներ պարունակում են 60-80 եւ աւելի բաղաձայն եւ համարւում են հնչիւնային տեսանկիւնից ամենաբազմազանը աշխարհում։

Այս լեզուներից շատերը, չունենալով պատմական այբուբեններ եւ դարաւոր գրային աւանդոյթ, 20-րդ դարի կէսերից գրութեան համար կիրառում են ռուսական այբուբենի «յարմարեցուած» տարբերակներ, որոնք, սակայն, չեն համապատասխանում այդ լեզուների հնչական պահանջներին։ Լինելով թերի հնչիւնային՝ այսինքն՝ մօտ 70 բաղաձայնի համար գործածելով ընդամենը 22 տառ եւ դրանց անտրամաբանական համակցութիւններ, նմանօրինակ գիրը գործնական եւ գեղագիտական լրջագոյն անյարմարութիւններ է ստեղծում դրանք կիրառող ժողովուրդների համար՝ պատճառ հանդիսանալով ռուսալեզու տիրապետող միջավայրում այս լեզուների աստիճանական գաւառայնացման, արտամղման եւ մոռացման։

Ներկայացուող նախագծում քննելով հիւսիսկովկասեան 2 բնիկ լեզուաընտանիքների 37 յայտնի լեզուների հնչիւնաբանութիւնը՝ գրքի հեղինակը վեր է հանում վերոնշեալ բոլոր խնդիրները եւ, որպես մեծապէս վտանգուած այս լեզուների գոյատեւման եւ զարգացման անհրաժեշտ պայման, շեշտում դրանց համար սեփական, անկախ եւ հնչիւնայնօրէն լիարժէք գրային համակարգերի ստեղծման անհրաժեշտութիւնը:

Ի մի բերելով հնչիւնաբանական հետազօտութեան արդիւնքները՝ հեղինակն արեւմտա- եւ արեւելակովկասեան բոլոր 37 մեծ ու փոքր լեզուների համար, որոնցից շատերը մինչեւ այժմ անգամ չունեն գրական տարբերակներ, առաջարկում է տառ-հնչիւն փոխմիարժէքութեամբ օժտուած միանգամայն նոր, պարզ, համահաւաք եւ ընդհանրական այբբենական համակարգ՝ հիմնուած Հարաւային Կովկասի եւ Հայկական Լեռնաշխարհի երեք պատմական՝ հայոց, վրաց և աղուանից այբուբեններում առկայ տառաձեւերի, կառուցուածքային տարրերի եւ նշանակերտման սկզբունքների ձեւաբանական կիրառութեան վրայ:

__________________________________________________


A Proposal for Pan-Caucasian alphabet

The indigenous languages of the North Caucasus are distinguished by their extremely rich phonetic inventory. Some of them, e.g. Abkhaz, Adyghe (Circassian), Abaza, Tabasaran, Archi, Aghul, Lezgi, Avar etc., have 60-80 consonants and are considered as phonetically the most diverse languages of the World. 

As a reult of the absence of one of the most essential components that shape the identity of ethnic communities – a centuries-old written tradition and heritage, the speakers of some North-Caucasian languages have been using (since 1930s) quasi-adapted alphabets based on Cyrillic-shaped graphics. At the same time, the Cyrillic writing system distinguishes only 22 consonants and, being therefore incapable to express the totally unalike phonetic structures of the North-Caucasian languages possessing roughly 60-70 consonants, creates considerable functional and aesthetic complications for the people that use it and leads to gradual marginalization, supplanting and extinction of these spectacular languages in prevalent Russian-speaking environment.

Based on the study of the phonetics of 37 languages of Northwest and Northeast Caucasian language families, the author of the current proposal raises the problems mentioned above and emphasizes the absolute necessity of original, independent and phonetically perfect writing systems for the North Caucasian languages, as a mandatory prerequisite to their conservation and literary development.

Pooling together the available scientific research on Caucasian phonology and summarizing the general pattern of the overall phonetic diversity of these families within single terminology, the author proposes a completely new, solid, simple and common alphabetic system with uniequivocal grapheme-to-phoneme correspondence for all 37 of North-Caucasian languages, based on the morphological usage of shape patterns and structural components of the 3 millennial alphabets of the South Caucasus and Armenian Highlands (the Armenian, Old Georgian and Caucasian Albanian alphabets).

Տեսանյութը

***



***
Մեկ այբուբեն՝ 37 լեզվի համար (http://civilnet.am/2013/04/07/մեկ-այբուբեն՝-37-լեզվի-համար/)

***
Երեւան: Մեդիամաքս: Մարտի 22-ին Երեւանում կայացել է Վազգեն Ղազարյանի «Համակովկասյան այբուբենի նախագիծ» գրքի շնորհանդեսը:
http://www.mediamax.am/am/news/region/7128/



***
Զորիկ Գալստեանի լուսանկարները տե՛ս https://www.facebook.com/zorik.galstyan/media_set?set=a.506985172669921.1073741829.100000753272371&type=1&comment_id=5715172&notif_t=photo_album_comment



***