Տաղեր

Գոչեմ առ ձեզ ողբերգական,
Հառաչելով յոյժ լալական,
Քահանայք եւ աշխարհական,
Ծունր դրէք ամենեքեան:

Ի թվին Հայոց հազար ամին,
Տասն եւ վեցն էր օգոստոսին,
Աստուածածնի փոխման օրին,
Ի տէրունի օր կիրակին:

Ի այս վերջին ժամանակի,
Փորձանք եկաւ Հայոց ազգի,
Վասն մեղացն մեր յայտնի,
Զոր գործեցաք ի յաշխարհի:

Հիւսիսական կողմն աշխարհի
Փոքրիկ երկիր կայ Օլախի,
Բազում հայք կայր իւրեանց միջի,
Լաւ քրիստոնեայք եւ անուանի:

Երիցանիքն ուսածք էին,
Ժամատեղօք պայծառ էին,
Խիստ փառաւոր հայեր կային,
Յանկարծ փորձանք եկաւ նոցին:

Օլախ ազգին մեծ վոյվոտան,
Անուամբ կոչէր ինքն Շտեֆան,
Մանուկ տիօք, ամբարտաւան,
Բազում չարիք արար մարդկան:

Նա հաւատովն էր Հոռոմի,
Դաւանութեամբ Քաղկեդոնի,
Նոր չար գործեաց Հայոց ազգի,
Զոր ոչ բնաւ եղեւ երկրի:

Չար թագաւորքն առաջին,
Այսպէս չարիք ոչ արարին,
Զոր դա գործեաց Հայոց ազգին,
Լուսաւորչի փոքրիկ հօտին:

Աստուածածնին օրն փոխման,
Օլախ ազգին չար վոյվոտան,
Իւր պորանայքն միաբան,
Սեչով քաղքի բերդն մտան:

Եպիսկոպոսք իւրեանց ազգին,
Աւագերէցք ի միասին,
Նստան ի հաց ի սեղանին,
Ուրախանալ ի միասին:

Խորհուրդ արին իւրեանց միջին,
Չարիք բազումք սերմանեցին,
Շատոց ոխ կայր իւրեանց սրտին,
Սուրբ հաւատոց Լուսաւորչին:

Ի լուսանալ օր կիրակի,
Շտեֆան պարոնն ձիաւորի,
Գայ մտանէ եկեղեցի,
Աստուածածնի Հայոց ազգի:

Ելաւ ոտիւքն ի խորանին,
Զխորհուրդն առաւ ի իւր ձեռին,
Յանկարծակի զարկ ի գետին
Եւ չար ոտիւք կոխան արին:

Զսուրբ մեռոնն Էջմիածնին,
Զայն ալ վաթեց վերայ գետնին,
Շունք եւ մարդիկ կոխան արին,
Եւ աղիք մեր խարշատէին:

Զինչ որ գիրք կայր եկեղեցին
Եւ զմեծ պատկերքն խորանին,
Խաչեր ՚ւ ըսկի մաղըզմանին,
Ոսկէջրած եւ մեծագին

Ժողովեցին ի միասին,
Տարին դրին ի վիստեռին,
Զվարդապետն եւ զաբեղանին,
Ձեռն կապած բանդ արգելին:

Սեչով քաղքին Հայոց ազգին,
Զեկեղեցիքն փակեցին,
Զդրունքն ամէնն մօհրեցին,
Որ չի հանեն սուրբ անօթնին:

Ի լուսանալ միուս օրին,
Եկաւ պարոնն ի վիստեռին,
Առմաշ ղրկեց Հայոց ազգին,
Բանալ ետուր զեկեղեցին:

Զինչ անօթ կայր իւրեանց միջին,
Խաչեր, ըսկիք եւ շուրջառնին,
Ոսկէջրած եւ մեծագին,
Բաժկամաններն եւ բուրվառնին:

Արծաթապատ Աւետարան,
Շարակնոցներ եւ Սաղմոսարան,
Այսըմաւուրք եւ Տարէգիրք,
Գանձտետր, Մաշտոց եւ այլ գրեան:

Զինչ անօթ կայր եկեղեցին,
Զամենեսեան ժողովեցին,
ԶԱստուծոյ տունն կողոպտեցին,
Տարան դրին ի վիստեռին:

Վարդապետին ՚ւ աբեղային,
Շատ չարչարանք նոցա տուին,
Աղէկ մարդիկ ի մէջ մտին,
Հազար ճորով ազատեցին:

Չար հրաման արար կրկին,
Բերել ետուր զթոփեր բերդին,
Սեչով քաղքին զեկեղեցին,
Մեծ մեծ թօփով աւերեցին:

Վասն մեղաց մեր անքննին,
Փորձանք եկաւ Հայոց ազգին,
Աշխարհականք ՚ւ իրիցանին,
Ամենեքեան փախուստ առին:

Շատ ոք փախան մորին մտան,
Ոմանք բաղերն պահուեցան,
Մերկ եւ բոկիկ ի շուրջ եկան,
Եւ լալագին մոլորական:

Հարք ի որդւոց բաժանեցան,
Որ այս չարիս հանդիպեցան,
Բուն սիրելիքն քակտեցան,
Վա~յ եւ եղո~ւկ միաբերան:

Ի լուսանալ չորեքշաբթին,
Պարոնն եկաւ ի վիստեռին,
Եւ զինչ Օլախ կայր Սեչովին,
Ժողովեցան ի միասին:

Այլ չար հրաման արար կրկին,
Զինչ որ գրեանք կայր վիստեռին,
Զարծաթապատ Աւետարաննին,
Զանգին գրեանք Հայոց ազգին,

Հանին ի դուռն ի վիստեռին
Եւ փայտի պէս կտոցեցին,
Այն անօրէն պիղծ Օլախնին,
Զամէն գրեանքն այրեցին:

Շտեֆան պարոնն ի վիստեռն էր,
Ի բարձր տեղիքը նստեալ էր
ԶՀայոց օրէնքն բամբասէր,
Վերուստ հայէր եւ ծիծաղէր:

Սեչով քաղքի զեկեղեցին
Եւ զվաներն Հայոց ազգին,
Զոր այրեցին ՚ւ աւերեցին,
Մինչեւ ի հիմն հասուցին:

Զամէն զանկակն եւ պատկերքնին,
Տարան իւրեանց եկեղեցին,
Ասին. Արժան չէ այս Հային,
Դոքա վայել են մեր ազգին:

Յետոյ հրաման եհան կրկին,
Ասաց. Բերէք զհայ երիցնին.
Զվոյթ տանուտէրքն եւ պռկարնին,
Զկանայք ՚ւ աղջկունքն ի միասին:

Բազում առմաշեր սփռեցան,
Քաղքին տներն եւ մորեստան,
ԶՀայոց ազգն զորս որ գտան,
Թէ քահանայ, թ՚աշխարհական,

Զոմանք փոսէն ի դուրս հանին,
Շատք ի մորին գտան բերին,
Կանայք բազումք եւ աղջիկնին,
Նորահարսներ ՚ւ երիցակին:

Զոմանց զձեռն կապեցին
Եւ շատք մազէն ի քարշ բերին,
Բերին ի դուռն վիստեռին,
Անտանելի չարչարեցին:

Այն վոյվոտան պեղծ Շտեֆան,
Որ ինքն եղեւ դիւաց դարան,
Ասաց. Հայեր դուք միաբան,
Ականջ դրէք ամենեքեան:

Այդ ի՞նչ հաւատ է, որ կու պաշտէք,
Ամէն ազգէ դուք ի դուրս էք,
Եկէք ամենքդ Օլախ եղէք,
Ի մեր հաւատն մկրտեցէք:

Ասեն հայերն միաբան.
Լսէ պարոն մեր Շտեֆան
Քրիստոնեայ եմք ամենեքեան
Եւ մկրտած ի յաւազան:

Պեղծ վոյվոտան Օլախ ազգի,
Պատասխանեաց Հայոց դասի,
Եկէք մտէք հաւատ Հոռոմի,
Շատ մեծութիւն տամ ես ձեզի:

Ի Սեչովա ջրեզերին,
Չաթանէ տուն սահմանեցին,
Եւ ի վերայ շատ ծեղ լցին,
Փոքրիկ դռնակ իւրեն թողին:

Կրկին ասաց Հայոց ազգին,
Թէ` Չմտնողքն հաւատ Հոռոմին,
Լնում զձեզ այս տան միջին,
՚Ւ ի հուրն այրեմ զամենեսին:

Քահանայք եւ աշխարհական,
Կանայք ՚ւ աղջկունք ամենեքեան,
Բոլոր սրտիւ յօժարեցան,
Թէ հուրն այրինք մեք միաբան:

Այն անիծած ՚ւ ամբարտաւան,
Օլախ ազգին չար վոյվոտան
Ետես Հայոց ազգն լման,
Որ այրմանէ ոչ վախեցան:

Չար հրաման եհան կրկին,
ԶՀայոց ազգն ժողովեցին,
Զվոյթ, պռկար, զերիցանին,
Զկանայք ՚ւ աղջկունք ի միասին:

Պեղծ, անիծած, չար Օլախնին,
Զնոքա ճորով մերկացուցին,
Հոռմի հաւատ դաւանցուցին,
Եւ ակամայ մկրտեցին:

Պարոնն ասաց. Ես իշխան եմ,
Եւ չարաչար զձեզ տանջեմ,
Ձեռուիդ կտրեմ, զաչուիդ հանեմ,
Դարձեալ կրկին զձեզ կնքեմ:

Զոմանց մօրուքն կտրեցին,
Զոմանց մազերն մկրատեցին,
Անտանելի չարչարեցին,
Յետոյ կրկին մկրտեցին:

Զաբեղաներն եւ զերիցնին,
Զկուլակներն ածիլեցին,
Հոռմի հաւատ մկրտեցին,
Աշխարհակնի կերպ հագուցին:

Զեպիսկոպոսն բռնեցին,
Զմազն եւ զմօրուքն ածիլեցին
Եւ հաւատոց զինքն հանին
Եւ մեծ փողպատ վիզն հագուցին:

Զկանայք լալով տանէն հանին,
Բռնութեամբ ատեան կացուցին,
Զամենեսեան մկրտեցին,
Հոռմի հաւատ դաւանցուցին:

Զգլխնուն հագուստն առին
Եւ զանձներուն շապիկքն հանին,
Եւ Օլախի կերպ հագուցին,
՚Ւ ի գլխներն տուլպանդ դրին:

Զտանն տապչանքն քակտեցին,
Զհանգստատեղն աւերեցին,
Օլախի պէս սահմանեցին
Զտունն եւ զհանգիստ Հայոց ազգին:

Օլախ երիցներ շուրջ եկին
Եւ զհայերուն տունն օրհնեցին,
Զամաններն եւ զգաւաթնին
Օրհնած ջրով լուանալ տըւին:

Ո՞վ է տեսել այսպէս խեղճ բան,
Որ այս երկիրս գործեցան,
Վայ եւ եղուկ միաբերան,
Որ այս չարիս հանդիպեցան:

Ցասում եկաւ Հայոց ազգին,
Այս Օլախաց երկրի միջին,
Զեկեղեցիքն աւերեցին
Եւ զսուրբ գրեանքն այրեցին:

Այսպէս չարար պեղծն Վաղէս,
Յուլիանոս, Հողեփեռնէս,
Մարկիանէ եւ Հերովդէս
Եւ Փարաւոն ՚ւ Աղեքսանդրէս:

Բազում չարիք որ գործեցաք
Եւ օրինաց ի դուրս ելաք
Եւ աղօթից մեք ձանձրացաք,
Զողորմութիւն տալն ուրացաք:

ԶԱստուած սրտէ ոչ սիրեցաք,
Զհայր եւ զմայր ոչ պատուեցաք,
Ընկերատեաց մեք խիստ եղաք
Եւ զհիւրն ի տուն ոչ ընկալաք:

Ոխապահ եւ խռով կացաք,
Անհաշտութեամբ զօր անցուցաք,
Բամբասանաց տեղի տւաք,
Որ այս չարիս հանդիպեցաք:

Լալով ասեմ, թէ Տէր, մեղայ,
Դու Արարիչ, մեզ ողորմեա,
Ի այլազգեաց զմեզ ազատեա,
Ի այս ցաւէս դու կազդուրեա:

Դարձեալ կրկին հրաման հանեց,
Ամէն քաղաք առմաշ ղրկեց,
Զգլուխ հայերն ամէն բռնեց,
Զեկեղեցիքն ամէն մոհրեց:

Զերիցանին զվոյթն ձենեց
Եւ ակամայ զիւրեանք կնքեց,
Լուսաւորչին հաւտէն հանեց,
Մեծ հրամանաւ ապսպրեց:

Թէ` Զինչ հայ կայ, թող մկրտին,
Կանայք ՚ւ աղջկունք ի միասին,
Թող հայ չկենայ ի մեր երկրին,
Ամէնն Հոռմի հաւատ լինին:

Եկեղեցի զինչ կայր հայի,
Խոթին, Սերաթ, Եաշպազարի,
Վասլով, Պոտշան, Ուռումանի,
Ամենեքեան հիմն քակի:

Սաստիկ հրաման եհան կրկին,
Զեկեղեցիքն աւերեցին,
Զինչ անօթ կայր կողոպտեցին,
ԶՀայոց գրեանքն այրեցին:

Պոտշան քաղքին եկեղեցին,
Ոսկւով պատկերք գրած միջին,
Շատ մալ խարճած վերայ նորին,
Յիշատակ էր Քրիստոստուրին:

Վոյվոտային աղաչեցին`
Հազար կարմիր տանք քեզ, ասին,
Ըսկիք, խաչեր եւ զանօթնին,
Մի՛ աւերել զեկեղեցին:

Պեղծ վոյվոտան նոցա ասաց,
Զխնդիրքն նոցա ոչ կատարեաց,
Անպատճառ քակել, ասաց,
Թէ չէ գլխոցդ էք դուք զրկած:

Քաղաք մի կայր Ուռումանի,
Ինքն փոքրիկ բարով իլի,
Շատ Հայ ազգ կայր ի յայն տեղի,
Խիստ տոլվաթվորք եւ անուանի:

Երէց մի կայր իւրեանց միջի
Եւ շատ գանձով բարեօք իլի,
Հեզ եւ հանդարտ ամենայնի,
Հիւրամեծար էր աղքատի:

Տարին յատեան զնա կացուցին,
Ասցին, թէ` Մուտ հաւատ Հոռմին,
Թէ չէ տանջենք անհնարին
Բանդ եւ ի մահ աղջամղջին:

Տէր Խաչատուր քաջ եւ արին,
Պատասխանեաց ի դէմ նոցին.
Չեմ ուրանալ զհաւատս հին,
Զդաւանութիւն Լուսաւորչին:

Ի Մինթանաց երկրէն ելայ,
Հաւտիս համար պանդխտեցայ,
Զիմ հաւատն ոչ ուրացայ,
՚Ւ այս երկիրս բնակեցայ:

Եւ այլ բազում բաներ ասաց,
Թէ` Ձեր հաւատն ու դուք կորած,
Ամէն ազգէ աչից ելած,
Օլախաց ազգ հոտած, նեխած:

Պատասխանեաց չար վոյվոտան.
Ծո՛յ, հայ երէց ամբարտաւան,
Դարձիր օրէնք քաղկեդոնեան,
Որ չի տանջեմք զքեզ յաւիտեան:

Դարձեալ հրաման ետ ճինկանին,
Զտէր Խաչատուրն տանջեցին,
Զձեռն եւ զոտն կապեցին
Եւ զերկու աչքն փորեցին:

Կրկին ասաց, թէ` Ուրացիր,
ԶԼուսաւորչին հաւատն ընտիր,
Թէ չէ զգլուխդ կորուսիր,
Զդուստր եւ զորդիքդ խեղճ արիր:

Առմաշներուն ասաց. Գնացէք,
Զդուստր եւ զորդիքն ջարդեցէք,
Զտուն եւ զտեղն թալնեցէք,
Յետոյ զերէցն կնքեցէք:

Երբոր եկան պեղծ առմաշնին,
Կին եւ տղայքն ճիչ բարձին,
Լալով անկան յոտս ծնօղին,
Աղաչելով կողկողագին.

Արա զկամք թագաւորին
Եւ մկրտիր հաւատ Հոռմին,
Թէ չէ անմեղ գառինք քոյին
Սրոյ ճարակ տըւեր դահճին:

Ծնողական գութն շարժեցաւ
Եւ իւր տղոցն ողորմեցաւ,
Եւ ակամայ մկրտեցաւ,
Եւ Օլախի հաւատ մտաւ:

Ի այս վերջին ժամանակի,
Հայոց ազգս կայ վտանգի
Եւ տարագիր ի աշխարհի,
Այս Օլախաց փոքրիկ երկրի:

Վայ եւ եղուկ հազար բերան,
Հառաչեցէք ամենեքեան,
Այս Օլախի հայերս որ կան,
Ի հաւատոցն զրկեցան:

Եկեղեցիքն քակտեցան,
Այն սուրբ տաճարքն անտես եղան,
Ազնիւ գրեանքն հուրն այրեցան,
Ձայնք պաշտամանցն վերացան:

Խիստ գեղեցիկ անօթք կային`
Խաչ եւ ըսկի եւ շուրջառնին,
Աղէկ մարդկանց յիշատակնին,
Բաժին եղաւ Օլախ ազգին:

Այն քաջ ուսած երիցանին,
Քաղցրաբարբառ սարկաւագնին,
«Թագաւորքնե եւ «զԱլէլունինե,
Յանկարծակի խափանեցին:

Այն հրաշալի գիշեր ժամին,
Եկեղեցեաց ուխտի նորին,
Զայն հանդիսաւոր մատաղնին,
Զննջեցելոց մեծ թաղումնին,

Մեծի ծննդեան Ջրօրհնէին,
Առաջաւոր եւ մեծ պասին,
Տեառնընդառաջ, Քառասնորդին
Եւ Աւետման սրբոյ Կուսին,

Արմաւենեաց Ծաղկազարդին,
Մեծահանդէս Զատկի օրին,
Յինանց վճար Համբարձմանին
Եւ Հոգւոյ գալստեան օրին:

Վարդավառին օր կիրակին,
Աստուածածնի ննջման օրին,
Խաչվերացի սրբոյ ուխտին
Եւ այլ սրբոց որ տօնէին:

Այն հրաշալի մեծ աղօթքնին,
Որ կարդացուէր ժամատեղին,
Զտօնն սրբոց խիստ պատուէին
Եւ զտէրունի օր կիրակին,

Ամենեքեան ոչինչ դարձան,
Ժամ եւ աղօթքն խափանեցան,
Իրիցանիքն կարգէն անկան
Եւ ժողովուրդքն մոլորեցան:

Յերկրոց երկիր շատ ոք անկան,
Քահանայք եւ աշխարհական,
Բազում եղբարք բաժանեցան,
Ղարիպութիւն վտարեցան:

Արք ի կանանց խիստ հեռացան,
՚Ւ այլ քաղաք բնակեցան,
Ով է տեսել այսպէս խեղճ բան,
Վայ եւ եղուկ հազար բերան:

Ո՛վ անիրեաւ չար թագաւոր,
Թող դու լինիս գլուխ ի կոր,
Քո մեծութիւնդ լինի խոտոր,
Որ Հայոց ազգն արիր մոլոր:

Բնաւ դու չես մեղադրելի,
Ո՛վ արբանեակ սատանայի,
Աստուած երկրի մի բարկացի`
Չար թագաւոր յայտնի լինի:

Ի մեր անբաւ գործոց չարեաց
Ցասումն ետուր Հայոց ազգաց,
Իւր սուրբ մարմինն ոչ խնայեաց,
Ետ արկանել ներքոյ ոտաց:

Յառաջն իւր սուրբ տունն մատնեաց,
Զսուրբ մեռոնն յերկիր ցրուեաց,
Զիւր սուրբ գրեանքն հրով այրեաց,
Զեկեղեցւոյ հիմն շրջեաց:

Եկեղեցին քար եւ կիր է,
Եւ իւր անօթքն` ի այլ նիւթէ,
Եւ սուրբ գրեանքն ուսուցիչ է,
Խաչ եւ ըսկիք ի արծաթէ:

Բերան չունին, որ բամբասեն,
Ոչ ձեռս եւ ոտք, որ մեղանչեն,
Վասն մեղաց մարդկան որ են,
Ցոյցս մարդկան պատիժ կրեն:

ԶՀայոց ազգն դառն մատնեաց,
Ի ձեռս արանց բռնաւորաց,
Ի հաւատոց զիւրեանք զրկեաց,
Ծաղր եւ նախատինք դրացեաց:

Աստուած փրկէ ի այլ չարէ
Եւ այլ մեծ-մեծ պատուհասէ,
Ի յաշխարհիս թէ չարչարէ,
Անանց կենացն անտես չառնէ:

Յոյս ունիմք առ Տէրն ամենի,
Որ ողորմի Հայոց ազգի,
Ով որ չարկամ եղաւ մեզի,
Անդ ահագին ատեանն դատի:

Քահանայք եւ աշխարհական,
Խնդրեմք ձեզնէ հառաչական,
Դարձիք մեղաց աղտեղական,
Լալով ասէք զՏէր մեղան:

Ես անարժան մեղաց գերի,
Մինաս անուն պարսաւելի,
Ես եմ ղարիպ հայաստանցի,
Թոխաթ անուն քաղաք կոչի:

Զայս դառն աղէտս աչօք տեսի,
Այն Օլախաց փոքրիկ երկրի,
Փորձանք եկաւ Հայոց ազգի,
Քահանայից եւ ժողովրդի:

Յանգէտ մտացս յառաջ եկի
Եւ սակաւիկ ողբս ասացի,
Զձեզ աղաչեմ յոյժ տենչալի,
Զիս յիշել առնէք արժանի:

Մեղօքս լի եմ, անարժան,
Ոտից ձերոց լինամ կոխան,
Չխնայէք զՀայրն մեղան,
Զսուրբ աղօթքն տէրունական:

Օրհնութիւն տուք դուք միաբան
Երրորդական աստուածութեան,
Որ զմեզ փրկէ ի այլ ցասման,
Այժմ եւ յաւէտ եւ ապագան: