Ուղերձներ

( Ա. )

Ե րջանկափառ քահանայից,
Թէքիրտաղու բարեկամից,
Մեր վաղեմի գեր ծանօթից,
Ողջոյն հասցէ ուրախալից,

Ր աբունատիպդ քաղցրազըւարթ,
Բարուք անոյշ յորդ եւ հանդարտ,
Ճշմարտասէր բանիւք անյաղթ,
Իմ Տէր Մեսրօպդ աստուածազարդ,

Ե րանութեան դու արժանի,
Հեզաբարոյ ըստ ամենայնի,
Տէր Աստուածատուրդ ծերունի,
Աղօթք քո մեզ ժամանեսցի։

Մ աննայօրէն միշտ զարմազան,
Հոգիընկալ դու պատուական,
Անկեղծ սիրով ասպնջական,
Իմ սիրականդ Տէր Ալեքսան։

Ի մ կանխագոյն դու սիրելի,
Յար ժամասաց եւ նազելի,
Տէր Յովանէսդ Իստանպուլի,
Տեսութեան Տեառն գոլ արժանի։

Ա ստուածարեալ մտերմական,
Հաւատարիմ 'ւ ընդհանրական,
Բանիւ բարուք ախորժ մարդկան,
Տէր Մելքիսէթդ ազնըւական։

Յ արգեմ զհեզահոգիդ արժան,
Գոլ ի Տեառնէ դու սփոփական,
Երասնամօք մեր բարեկամ,
Քաղցրախօսիկըդ Տէր Վարդան։

Ի սեռէ դու տեսակ բարի,
Որդի գոլ մեր բարեկամի,
Տէր Յովանէսդ Տէր Գրիգորի,
Մեր եարանի մուգալիտի։

Ե ղեր լայիգ դու լուսելոյն
Լուսաւորչիդ եկեղեցւոյն,
Ի Քէօսէլլէսն սակս քո գալոյն,
Զիլֆիզատէ Տէր Յարութիւն։

Բ արուք որ վատէ եւ թարզ,
Յերակ մարդոյ յար մտնուս պարզ,
Իմ սիրելեաւս Խօճայ Մարխաս,
Տէր Կիրակոսդ բարեսարաս։

Ա յլոց քահանայից զանուանս,
Զորս ոչ ճանաչեցի նուաստս,
Միշտ ողջունեմ զամենեսեանսն,
Սիրով մընալ ձեզ անսպառս։

Ն ա որ եբեր մեզ յառաւօտ,
Զազդու ցըքին վառանազօտ,
Իբր զածելի զէն եւ անօթ,
Զսիրտս մեր արար խիստ սաթ եւ սօթ։

Ս էր ի Տեառնէ գոլ պատուիրան,
Կացջիք հըլու դուք յարաժամ,
Էտէպ թէրպիէ եօլ 'ւ էրքեան,
Ի ձէնջ լսեմ եւ միշտ խնդամ։

Որ սէրն Աստուած է, սիրելի՛ք,
Զսէրն յԱստուծոյ գոլ գիտասջիք,
Զմեծ եւ զփոքր ձեր լաւ իմասջիք,
Եւ հնազանդիլ միմեանց հարկիք։

Եկէք համայնց առաջնորդիչք,
Տէրն աղ ասաց լոյս եւ ուղղիչք,
Բըժիշկք սփոփիչք եւ հայելիք,
Եւ օրինակ պիտի լինիք։

Քընարապէս տոմսս խօսեսցի,
Իբր զաւետիս ձեր լըսելի,
Ընդ Քէօսէլլէսն մեր եարանի,
Հաճի Փիլիպպոս կըտըրջի։

Որդւոյ եղբօր իմ նազելի,
Այն Փէշթիմալճիզատէի,
Մահտեսի իմըս Պօղոսի,
Սարկաւագիդ քաղցրաձայնի։

Վայելչատիպ գեղեցկատի,
Մեր Խօճայ Մելքոնզատէի,
Արիֆ զէրիֆ բայց հէրճայի,
Տիրացու Սուքիաս պալի։

Նոր սիրելի միւս տիրացուի,
Գրիգորզատէ Ղազար պալի,
Պաշտօնեայ Սուրբ Թագաւորի
Յերկարակեաց օճաղ լիցի։

Զթիւ Հայոց շուրջ առեալ է,
Գտեալ գիտասջիք ԴԱ ԶԻՆՉ Է,
ԵՐԵՄԻԱՍ ձեզ որ գրեալ է,
Գրիգորիս րաբունոյն հայրն է։

( Ձեռ. թիւ 1059, թղ. 49ա-49բ )

( Առաջին 13 տուներու սկըզբնատառերը կը յօդեն՝
ԵՐԵՄԻԱՅԻ Ե ԲԱՆՍ )։

( Բ. )

Ե րանելեաց մասին հասեալք,
Սիրով ընդ միմեանս միաբանեալք,
Ծաղկափըթիթ վեյելչացեալք,
Ի քիմս 'ւ յուղեղս մեր քաղցր բուրեալք։

Ր ոտեմ սիրոյ զողջոյնս համակ,
Ամենեցունցդ առհասարակ,
Գեղեցկատի մեծ բարեկամդ,
Խօճայ պարոնըդ Բարունակ։

Ե ղեր համայնց դու պատուական,
Քաղցրակոկորդ ազնըւական,
Լաթիֆէճի եւ միհրիպան,
Խօճայ Բարունակդ ճոխական։

Մ եր նորագոյն յոյժ սիրելի,
Բարեկամ եւ բարեխօսի,
Խօճայ Աստուածատուրդ բարի,
Ճշմարտասէր բարեզանի։

Ի բարի սեռէդ տեսակի,
Թագն ու պսակն զարդարեսցի,
Խնդմով համբուրել ժամանի,
Որդոյդ Յարութիւն Չէլէպի։

Ա ստուածուսոյց շնորհօք իլի,
Ուշիմ խոհեմ բայց մուսթաղնի,
Թէնէզուլդ է ըստ վեհագունի,
Խօճայ Մելքոն մակ Իֆթիրի։

Յ Էէն զարդարեալ բարեգոյն,
Մահտեսի Յովանէս ծերոյն,
Մահտեսի Աստուածատուր որդոյն,
Եւ եղբարցն հարազատագոյն։

Ի մ վարդապետիս նազան,
Նազարզատէն իմ պատուական,
Մահտեսի Յովանէսն եարան,
Այլ եւ ի տանն մեզ միհրիպան։

Հ ալէպի նաեւ արէպի,
Հաճի Տօնապետըն պալի,
Ամենայն բանքն իւր յաջողի,
Ընդ դստերաւն խաթուն Մէհրի։

Ո ՛վ պարոն Գրիգորդ սիրելի,
Որ պաշտպան կաս Թագաւորի,
Հարանց պապանց մեր օճաղի,
Եւ բարեկամ ընդ մեր նախնի։

Ր ամից մեծ նշան քո տալոյն,
Խօճայ Սահակըդ մեր սիրուն,
Տէր Թորոսի վախճանելոյն,
Զատկի օրն զկարգն կատարելոյն։

Գ ովեալ երախտաւորագոյն,
Սուրբ Յոհաննէս եկեղեցոյն,
Թէպէտ ես ոչ տեսի ըզնոյն,
Մահտեսի Մարուգէ ծերուն։

Ր ենասահմանէն մեր յազգէ,
Թորոս Չէլէպին յոյս կալցէ,
Տէր մեր զգութն իւր շարժեսցէ,
ԶՀավա խաթունն բժշկեսցէ։

Ի մ սիրելոյն որդի գտայ,
Ընդ ընկերաց միշտ զսէր արա՛,
Տէր Մէսրոպզատէ Զաքարեայ,
Ծանօթացեալ ի Պանտրմա։

Գ եր իտրաքով փաքիզանի,
Եարան ի ռահն Քէօսէլլէի,
Խոճայ Կիրակոսդ Մէնզիլճի,
Աստուած տայ քեզ անչափ բարի։

Ո ՛վ վարդապատիս սիրեցեալ,
Մահտեսի Եղիայդ յարգեալ,
Եղբարբք քոյով անփորձ կացեալ,
Շէն եւ պայծառ սիրով մընալ։

Ր աբուն Գրիգորիսի եարան,
Հաճի Փիլիպպոսն պատուական,
Եւ ղըլավուզ յառաջակայն,
Շնորհակալ եմ մինչ յաւիտեան։

Ի սէր չքնաղ իմն հանդիպեալ,
Ի շնորհաւոր յաւուրսն հասեալ,
Վասն այն ի սէր ձեր զայս գըրեալ,
Զողջունէ ձեր արդ իմ հարցեալ։

Ս ինս եթէ զայլս եմ մոռացեալ,
Խնդրեմ ի ձէնջ զողջոյնս իմ տալ,
Հարցանողացն հաւասարեալ,
Ընդ սիրոյ ձեր հասարակեալ։

Վ արդապետին իմ պատճառաւ,
Ընդ ձեզ նստիլ գսմէթ եղաւ,
Ա յան յայտնի սէր ձեր ցուցաւ,
Բարեկամութիւնք միշտ բընաւ։

Ր ամից դուք չէք հաւասարեալ,
Զի սէրն ի սրտից բղխեցեալ,
Դ ովիմբ ոչ էք ինձ մոռացեալ,
Հանդէպ աչաց իմ դուք կանգնեալ։

Ա ռ որ կացջիք խաղաղութեամբ,
Սիրով եւ միաբանութեամբ,
Պ այծառ եւ շէն վայելչութեամբ,
Անփորձ կենօք առողջութեամբ։

Ե ս լսեմ զձեր պայծառութիւն,
Ինձ խրախութիւն եւ ցնծութիւն,
( Տ ) Զի փառք պարծանք իմ գերագոյն,
Շնորհեալ դուք յԱստուծոյ բարոյն։

Ի նախադասն գլխաւորեալ,
Թէ կամիս զանունս իմանալ,
Ե թէ զհայ թիւ ջանաս բանալ,
(պարապ) զծրարն արձակեալ։

( Ձեռ. թիւ 1059, թղ. 49բ-50բ )

( Առաջին 19 տանց չորսական տողերու եւ յաջորդ 5 տանց երկուական տողերու սկզբնատառերը կը յօդեն՝
ԵՐԵՄԻԱՅԻ ՀՈՐ ԳՐԻԳՈՐԻՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ Ե )։

( Գ. )

Ե րանի խաղաղարարաց,
Որպէս Տէր մեր ինքն հրամայեաց,
Եւ զսէրըն մեր յոյժ պատուիրեաց,
Նոյն սէր առ ձեզ լիցի սփռած։

Ր ամից յարգեալ դու գերագոյն,
Մեծահանճար հանուրց սիրուն,
Մահտեսի Պիլիպպոս ծերուն,
Խնդրեմ միաբանիլ ի նոյն։

Ե ւ թէ տեսոյդ չեղէ արժան,
Լուեալ եղէ բարուք փարթամ,
Հաշտութեան եւ խաղաղութեան,
Միշտ բաղձանք քո ընդ նոյն եւ ջան։

Մ եկնօրէն զքեզ գովասանեաց,
Վարդապետն իմ ինձ զքեզ պատմեաց,
Արդարախօս ճշմարտապանծ,
Պատուեալ պիտանի սիրաբաղձ։

Ի մս ողջունիւ սիրազեղուն,
Հասցէ առ քեզ ըղձիւք բազում,
Եւ եղբարցդ հարազատագոյն,
Արժան տեսլեան փառաց լուսոյն։

Ա րժան ընդ քո ուստերաց,
Եւ փեսայից եւ դստերաց,
Սիրելեաց քոց բարեկամաց,
Անփորձ մընալ երկարակեաց։

Յ արգեմ զողջոյնս մեր հէմշէհրոյն,
Հաճի Եաղուպ որ բարեգոյն,
Խնդամ ընդ ձեօք սակս համբաւոյն,
Կարապետ Չէլէպի որդւոյն։

Ի մ Կարապետըդ Չէլէպի,
Խիստ ի քո սէրըն միտեցի,
Ալօնեան քո յաղթեաց կարի,
Որ զյերեկեանն մոռցուկ տըւի։

Է ն մէճլիսն որ կայաք նստած,
Պօղոսին որ օրհնէք տըւած,
Ազդմամբ չարին էր պղտորած,
Սօհպէթն այն զէհրիմար եղած։

Ո ւղորդ է թէ աչքեր հասած,
Կամ վերայ մեր լեզու ձըգած,
Լինելոյ կայր այնպէս եղած,
Խաղաղութիւն տայ մեզ Աստուած։

Ղ օղեցան աղօտացան,
Գիտութիւն մեր անդ տկարացան,
Առարկութիւնք հանդիսեցան,
Զարմանալի բանք ճառեցան։

( Ջ ) Քընարազան ձայնք բարձրացան,
Ի մէճլիսըն տրամատեցան,
Համալսարանք նոր յայտնեցան,
Իմաստունք նոր հռչակեցան։

Ո ՞վ էր տեսեալ այնպէս յատեան,
Փիլիսոփայք անյաղթական,
Ճոռոմաբանք հռետորական,
Պէսպէս արհեստք թէալէդիկայն։

( Յ ) Ուր ընթերցան եւ վարժեցան,
Ուր դաս առին եւ մարզեցան,
Ու կատարեալքն իմաստութեան,
Անդ նոր յԱթէնք հելլենական։

Ն որ բեմբասացք բանֆօսական,
Ատենաբանք ճարտարական,
Ընդ ասպարէզս հանդիսական,
Առնուլ զպսակն գեր յաղթութեան։

Ս ապէս չտեսի իբր դէմառդէմ,
ՅԷջմիածին 'ւ յԵրուսաղէմ,
Սուրեան եւ յոյն էֆրէնճ ալէմ,
Զօրեղ ատեան անդամանդ վէմ։

Ի մ ջանքս այն էր թէ խափանի,
Այլ ուրիշ խօսք մէջ բերէի,
Քանի քըշէին փախչէի,
Եւ զմէքրուհ խօսքըն ծածկէի։

Ր աբուն Գրիգորիսն կամեցաւ,
Ըզխափանելն շատ ջանացաւ,
Տաղ շարական ասել սկսաւ,
Զհրեշտակաց բանն երգել տուաւ։

Ո ՛վ սիրելիք խիստ շատցուցիք,
Ի վերաներս շատ քըշեցիք,
Միթէ վասն ա՞յդմ զմեզ հարկեցիք,
Մեք այլ մարդ ենք ժոյժ չը տարինք։

Յ երկինս ի վեր Տէրն է վըկայ,
Կարապետ Չէլէպի իմա՛,
Ի քո խաթըրն շատ նայեցայ,
Մոռացընել շատ ջանացայ։

Հ ուքմ այն աւուրն այնպէս որ դաք (?),
Դիպմունք մի էր պատահեցաք,
Յեկեղեցին մոռցուկ տըւաք,
Բերան բերել չը փութացաք։

Ո ՞վ է մարդ որ ոչ մեղիցէ,
Ո՞վ պարծիցի թէ արդար է,
Բայց մեծաւորի դէմ պարտ չէ,
Թէ ոք տին տաւասի առցէ։

Ր աբուն Գրիգորիս քարոզէ,
Եօթն շաբաթօք որ առ ձեզ է,
Զայն ընկալ դու եւ ընդունէ,
Նի՛ստ եւ Տէր ողորմեա ասէ։

Գ տւօղք ի մէջ նոյն մէճլիսի,
Խօճայ Նահապետն ժիր 'ւ արի,
Շօհ մէշրէպ սօհպէթ շէնլիկի,
Եւ շաքաճի միհրիպանի։

Ր ամից զանւանսն թէ մոռացայ,
Խնդրեմ զողջոյնս տաջիք նոցա,
Զմեզ հարցողացն եւս յարակայ,
Շէն եւ պայծառ մընալ նոցա։

Ի տունըն յոր մըտաք խնդմով,
Եւ օրհնեցաք զՊօղոսն սիրով,
Վայելչութեամբ նստի բարով,
Ծաղկի ուստերով դստերով։

Գ ովեալ մազլըմ մեր եարանին,
Մալղարացի հէմնիշինին,
Մեր մահտեսի փաքիզանին,
Տէրտէրզատէ Կարապետին։

Ո րդոյս մարիֆէթ ուզողին,
Եւ խասիէթ պահանջողին,
Երգ եւ քէլամ ինչ խնդրողին,
Ֆիլիսոֆիէ Մալխասին։

Ր ոտեմ զհարցմունս որ սակաւ է,
Փոքր մի ծիծաղիմք շէնլիկ է,
Չինկէն օտունտէ փէրէնտէ,
Չէրչի օնունտէ սագըզ է։

Ի ՞նչ կամեր այրն որ զինքն տանջէ,
Պօստանճի՞ է՝ թարխո՞ւն միթէ,
Հարցէք Մալխասն ի՞նչ լեզու է,
Հա՞յ բարբառ է թէ տաճկի է։

Ս ուրեանի՞ է, թէ ջհտի է,
Տատիա՞ն է, թէ խրւաթի՞ է,
Ախըրեա՞ն է թէ նասրանի՞ է,
Յո՞յն է լեզուէ է թէ ֆրէնկի է։

Վ երաբերցէ թարգմանն ԶԻՆՉ Է,
Եւ մեկնութիւն տրամատեսցէ,
Քանզի կնքման անուն իւր է,
Եւ միշտ ի վերայ իւր պահէ։

Ա նուն Մալխաս զի՞նչ խորհուրդ է,
Ըզթէֆսիրաթն ինձ մեկնեսցէ,
Թէշրիհ առցէ թէֆրիգ գրեսցէ,
Ալայ մալայ մին հարցմունք է։

Ր ամկականաց էլֆազ ունիս,
Թուրքի հայրենի խակ գովիս,
Տին տաւասօք երբոր վարիս,
Մեծ ամօթ է քեզ, իմ որդիս։

Դ ու շինականին եւս խամ ես,
Երբ շընական դու զքեզ ասես,
Շինականն շնականն չզատես,
Ի հաւատս զքեզ քննող դընես։

[ Ա ]յբ բեն ու գիմն հէլէ հարցիր,
Հայրէն թուրքերէն հասկացիր,
Շատ բան ու շատ բերան պիտիր,
Շատ խելք 'ւ իմաստ՝ զայն իմացիր։

[ Պ ]նակ պնակ խըմել պիտիր,
Շատ մանճանով ֆուչով գինի,
Ուլուֆէ շատ ժամանակի,
Շատ իզան շատ իտրագ խարճի։

[ Ե ]օթներորդ զժողովս սուրբ հարանց,
Զբազում սահմանս սիւնհոդոսաց,
Զինքնակալաց մեծ կայսերաց,
Ի մին սահաթն եզրել փութաս։

[ Տ ]ուաւ սահման սուրբ հաւատոյն,
Ի մեծ ժողովն սուրբ Նիկիոյն,
Հաւատամք ի մի Աստուած զնոյն,
Ընդհանուր ազգք ընդունելոյն։

[ Ի ]սկ քննող դու երեւիս,
Զմեկնիչ առեալ եւ ընթերցցիս,
Բայց զՄալխասն արդ մեկնեա՛ ինձ,
Եւ զքիրէզն կրկնեա առ իս։

[Տ]ուր զհամար դուկ ըստ սեռականին,
Ըստ գոյացութեան յորում մասին,
Յատուկ բնութիւն եւ գոյութիւն,
Եւ ըստ ազդմանն խասիէթին։

[Ի]տրա՞ր է թէ նա ֆասիտ է,
Կամ թաղլիզ է թէ թէֆթիհ է,
Մուգապիզ է, մուգավիտ է,
Մուֆէրիհ է թէ մահզում է։

[Ե]ապի՞ս է թէ հարեարպիս է,
Պարիտ րէթիպ կամ թէ հարէ,
Հարու րէթիպ թէ րէթիպ է,
Յատուկ պարիտ թէ մուսհիլ է։

[Զ]նոյն մութէտիլ ասես թէ է,
Պարիտ եապիս թէ խառնուրդ է,
(երկու տող պարապ)

[Ե]ւ զի՞նչ առնէ պալղամոտին,
Թէ զի՞նչ գործէ սէվտէվիին,
Ազդումն ի՞նչ է տէմէվիին,
Թէ զի՞նչ շինէ սաֆրէվիին։

[Կ]ամ բանքն իմ թո՛ղ կենայ՝ ասէ,
Հէմէն զքիրէզն ինձ մեկնեսցէ,
Զփիլիսոփայութիւն խառնէ,
'ւ որպէս աստուածաբան զինքն դընէ։

[Ա]ռ այս պատասխան ինձ կու տաս,
Տավայի մէրտ Խօճա Մալխաս,
Տին տավասին մեծ աշխատանս,
Շատ ժամանակ կ'ուզէ հավաս։

[Ց]ուցի զսէր իմ սիրելեացդ իմ,
Ընծայ համարիք զողջոյնս իմ,
Լուծէք ի հայ զ(պարապ),
Անյաղթ դուք ֆիլիսօֆայդք իմ։

[Զ]քո ճէրէմէն շատ գիտասցէս,
Բայց սէփէթ մի ֆիշնէ ղրկես,
Թէ չէ զնորայ ղօլին տեսնես,
Խօճայ Մալխաս լաւ ֆէհմ անես։

( Ձեռ. թիւ 1059, թղ. 50բ-52ա )

( Առաջին 40 տուներու սկզբնատառերը կը յօդեն՝
ԵՐԵՄԻԱՅԻ Է ՈՂՋՈՅՆ ՍԻՐՈՅ ՀՈՐ ԳՐԻԳՈՐԻՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ )։