1
[ՊՐԱԿՔ
Ա]
2
Հանդերձեալք
հանդերձ
Աստուծով
սկիզբն
առնել
առաջիկայ
շարագրութեանս,
զսովորականն
պատմողաց
խնդրել
զգլուխս՝
ութ
գոլ
թուով
խնդրեսցուք.
եւ
են
այսոքիկ.
դիտաւորութիւն,
պիտանացուն,
պատճառք
մակագրութեան,
հարազատութիւն,
բաժանումն
գլխոցն,
կարգն,
վարդապետական
յեղանակն,
առ
ինչ
մասն
վերաբերումն։
3
Եւ
ոչ
եթէ
աւելորդ
ինչ
առնելով
զայսոսիկ
գլուխս,
այլ
վասն
յաւժարագոյն
առնելոյ
զընթերցողսն։
4
Վասն
որոյ
եւ
զդիտաւորութիւն
խնդրեն.
վասն
զի
կարճառաւտիւք
պարունակեալ
ունի
յինքեան
զամենայն
ասացուածն
առաջիկայ
շարագրութեանց։
5
Յիրաւի
եւ
զպիտանացուն
խնդրեն,
վասն
գիտելոյ՝
թէ
առ
ինչ
պէտս
մտանէ
առաջիկայ
շարագրութեանն
իրք,
եւս
յաւժարագոյն
լինի
առ
ի
յընթեռնուլ։
6
Նմանապէս
եւ
զպատճառ
մակագրութեանն
խնդրեն.
զի
թէպէտ
եւ
պիտի
մակագրութեան
ձայնակից
լինել
դիտաւորութեան
եւ
կարճառաւտիւք
զնա
պարունակել,
այլ
է
ուրեք
որ
անհաւաստի
գոլով՝
պէտս
խնդրոյ
բացագործէ։
7
Որպէս
յորժամ
մակագրէ
Արիստոտէլ
«Յաղագս
ստորոգութեան»,
«Յաղագս
մեկնութեան»,
«Յաղագս
վերլուծութեան».
զորս
բազումք
ոչ
կարող
գոն
գիտել՝
եթէ
որպիսի
ինչ
դիտաւորութիւն
առաջիկայ
շարագրութեան
նշանակեն։
8
Արդ,
վասն
զի
բազում
անգամ,
որպէս
ասացաք,
անհաւաստի
գոն
մակագրութիւնք,
վասն
այսորիկ
պիտանանամք
խնդրոյ։
9
Յիրաւի
եւ
հարազատութիւնն
խնդրի.
վասն
զի
գիտելով՝
եթէ
հարազատ
է
առաջիկայ
շարագրածն,
զգիտութեան
փառս
ունողի
վարդապետին
յաւժարութեամբ
ընթեռնումք,
վասն
զի
բազումք
ոչ
գոլով
կարաւղք
զճշմարիտն
եւ
զսուտն
որոշել՝
զպիտանացուն
եւ
զանպէտն,
լաւ
համարին
վասն
պատուոյ
եւ
ճոխութեան
վարդապետին
յաւժարագոյնս
ընթեռնուլ,
եւ
որպէս
սիրելի
ինչ
վարկանին
զհետեւիլն
կարծեաց
վարդապետին։
10
Եւ
դարձեալ
վասն
այսորիկ
խնդրեմք
զհարազատութիւն
առաջիկայ
շարագրութեանց,
վասն
զի
բազում
անգամ
եւ
խորթք
շարագրածութիւնք
գտանին։
11
Եւ
լինին
խորթք
շարագրածութիւնք
ըստ
չորից
յեղանակաց.
կամ
վասն
հոմանունութեան,
եւ
այս
երկակի.
կամ
վասն
հոմանունութեան
շարագրողաց,
եւ
կամ
վասն
հոմանունութեան
շարագրածաց։
12
Եւ
վասն
հոմանունութեան
շարագրողաց,
որպէս
յորժամ
գտանին
երկուք
ոմանք
հոմանուն,
եւ
գրէ
իւրաքանչիւր
ոք
շարագրածս,
ոմն
«Վասն
հոգւոյ»,
եւ
ոմն
«Վասն
երկնից».
յայնժամ
վասն
հոմանունութեան
շարագրողացն
ոչ
ոք
կարաւղ
գոյ
որոշել,
այլ
զերկոսեան
շարագրածսն
միոյ
առն
կարծէ
գոլ։
13
Եւ
կամ
վասն
հոմանունութեան
շարագրածութեանցն,
յորժամ
գտանին
երկուք
ոմանք
զանազան
անուանս
ունելով՝
եւ
առնեն
շարագրածութիւնս
վասն
միոյ
իրի՝
կամ
վասն
հոգւոյ
կամ
վասն
երկնից.
եւ
յայնժամ
ոչ
ոք
կարող
գոյ
որոշել՝
կամ
զնորայն
սորա
կարծելով,
կամ
զսորայս
նորա։
14
Իսկ
ըստ
երկրորդ
յեղանակի
ասին
խորթք
շարագրածութիւնք՝
որ
լինին
ի
ձեռն
պատուասիրութեան,
այսինքն
սնափառութեան։
15
Քանզի
ոմանք
անփառք
եւ
աներեւելիք
գոլով՝
անուամբ
վարդապետութեան
կամելով
յարգել
զիւրեանց
շարագրածսն,
մակագրեն
յիւրեանց
շարագրածսն
զերեւելի
ուրուք
զանուն
վարդապետի։
16
Իսկ
ըստ
երրորդ
յեղանակի
լինին
խորթք
շարագրածք
վասն
ժլատութեան,
որպէս
եղեւ
առ
Պիսիստրատոսիւ
բռնաւորին
սիկիլացւոց։
17
Վասն
զի
առ
նովաւ
ցնդաբար
բերեցելոց
հոմերականաց
հագներգութեանցն
կամ
եղեւ
նմա
ժողովել
զամենայն
տաղս
հոմերականս,
եւ
վարձս
տանողացն
բազումս
խոստանայր
տալ։
18
Վասն
որոյ
բազումք
տաղս
ստեղծանելով
մատուցանէին
բռնաւորին՝
որպէս
թէ
Հոմերոնի
իցէ՝
վասն
իւրեանց
շահիցն։
19
Իսկ
ըստ
չորրորդ
յեղանակի
լինին
խորթք
շարագրածք
վասն
բարեմտութեան
աշակերտաց
առ
իւրեանց
վարդապետսն.
գրեն
շարագրածս
ոմանս,
եւ
մակագրեն
զանուն
վարդապետին.
որպրէս
Պղատոն
զՍոկրատային
ի
վերայ
իւրոց
շարագրածաց
մակագրեաց.
եւ
պիւթագորականքն
զՊիւթագորին
ի
վերայ
Ոսկի
ասացելոց
առակացն։
20
Արդ
վասն
խորթ
շարագրածութեան
յիրաւի
զհարազատութիւնն
խնդրեմք
ամենայն
առաջիկայ
շարագրութեան։
21
Բայց
տարորոշին
եւ
ճանաչին
շարագրածք՝
թէ
խորթք
իցեն,
թէ
հարազատք,
ըստ
նիւթոյն
եւ
ըստ
տեսակին։
22
Ըստ
նիւթոյն՝
ըստ
յարմարման
եւ
ըստ
բառից.
զի
յարմարումն
եւ
բառք
որպէս
նիւթ
են
շարագրութեան։
23
Իսկ
ըստ
տեսակի՝
ըստ
մտածութեան։
24
Յիրաւի
եւ
զ՚ի
գլուխսն
զբաժանումն
խնդրեն.
վասն
զի
գիտելով
զգլուխսն
որպէս
զմասունս՝
դիւրապէս
եւ
մասանցն
զբոլորն
կարաւղ
լինիմք
գիտել։
25
Այլ
եւ
զկարգ
շարագրութեանն
յիրաւի
խնդրեն.
զի
մի՛
զորս
յառաջ
պարտ
է
ընթեռնուլ՝
ի
վերջէ
ընթեռնուցումք
եւ
շփոթեմք
զկարգ
շարագրութեանցն։
26
Այլեւ
զվարդապետական
յեղանակն
խնդրելով
բարւոք
առնեն.
զի
որպէս
ուսանելոց
եմք՝
բազում
են
յեղանակք
վարդապետութեան։
27
Յիրաւի
եւ
զառինչ
մասն
վերաբերութիւն
խնդրեն.
զի
մի՛
որ
ինչ
ի
տեսականն
վերաբերիցի
շարագրած՝
զայն
ի
գործականն
կարծիցեմք,
եւ
որ
ի
գործականն՝
զայն
ի
տեսականն։
