1
Ընդ
այսոսիկ
հանդերձ
աստուծով
առաջիկայ
գործաւորութիւնս
ՊՐԱԿՔ
Ե
2
«Ելոյր
հարկաւորի,
Քրիսաւորի
է»։
3
Յանկումն
ունելով
նախերգանաց՝
յիրաւի
կարծեցեալ,
քանզի
ամենայն
ինչ
յանկումն
ունել
բնաւորեցան՝
որք
ըստ
մեզս
են,
բայց
միայն
յառաքինութեանց,
փութապէս
զառաջիկայ
հանդէս
զգեցցուք,
եւ
եկեալք
ի
նոյն
ինքն
ի
«Ներածութեանն»
պատմութիւն,
որ
անդուստ
իսկ
ի
սկզբանն
զերիս
զայսոսիկ
աւանդեաց՝
զդիտաւորութիւնն,
զպիտանացուն,
զվարդապետական
յեղանակն։
4
Եւ
երկաքանչիւրոցս
այսոցիկ
առ
ինքն
յարաքարշելով՝
դիտաւորութեանն
ասեմ
եւ
պիտանացուին,
զընդմէջ
ճանապարհ
ունելով
Պորփիւրիոս՝
խառնեաց
զերկաքանչիւրսդ
զդիտաւորութիւն
եւ
զպիտանացուն.
եւ
յերկուս
բաժանեալ
զպիտանացուն՝
ի
մէջ
նոցին
եդ
զդիտաւորութիւն։
5
Եւ
ասի
դիտաւորութիւն
յարաքարշել
զմեզ
առ
ինքն.
վասն
զի,
ըստ
Պղատոնի,
«մի
է
սկիզբն
ճշմարիտ
խորհելոյ՝
գիտել
յաղագս
ոյր
է
մտածութիւնն.
ապա
թէ
ոչ՝
հարկ
է
յամենայնէն
վրիպել».
քանզի
որ
զդիտաւորութիւն
առաջիկայ
շարագրութեանն
անգիտանայ,
եւ
ոչ
ասացելոցն
այնպիսին
հետեւիլ
կարող
գոյ։
6
Իսկ
պիտանացուն
ասի
յարաքարշել
զմեզ
առ
ինքն,
վասն
զի
գտանելով
զպիտանացուն
առաջիկայ
շարագրութեան՝
սքանչանամք։
7
Իսկ
սքանչանք
սկիզբն
են
իմաստասիրութեան։
8
Եւ
զի
սքանչանք
սկիզբն
են
իմաստասիրութեան՝
աստուստ
պարտ
է
գիտել.
վասն
զի
թէ
ոչ
սքանչանայ
ոք՝
եւ
ոչ
ի
խնդիր
անկանի
եւ
ոչ
իմաստասիրէ.
որգոն՝
յորժամ
տեսանելով
ոք
զծիածանդ,
եւ
ոչ
սքանչանայ՝
եթէ
զինչ
իցէ
եւ
ուստի
բաղկանայցեն
խառնուածք
նորին
երփն
երփն
գունոցն,
ոչ
անկանի
ի
խնդիր.
եթէ
սքանչանայ,
ապա
եւ
ի
խնդիր
անկանի,
ապա
եւ
իմաստասիրել
ձեռնարկէ։
9
Ապա
ուրեմն
պարտ
է
ի
պիտանացուէն
սկիզբն
առնել.
վասն
զի,
որպէս
ասացաք,
ի
ձեռն
սքանչման
նա
է
սկիզբն
իմաստասիրութեան։
10
Արդ
երկաքանչիւրոցս
այսոցիկ
զմեզ
առ
ինքն
յարաքարշելով՝
դիտաւորութեանն
եւ
պիտանացուին,
զընդմէջ
ճանապարհն
ունելով
Պորփիւրիոս
խառնեաց
զերկոսին։
11
Եւ
եռակի
ելոյ
պիտանացուին՝
նախ
դնէ
զառաջին
մասն
պիտանացուին,
ասելով՝
թէ
եւ
յառ՚ս
Արիստոտէլի
ստորոգութեանցն
վարդապետութիւն։
12
Եւ
յետ
առաջին
մասին
պիտանացուին
ի
վերայ
ածէ
զգիտելն՝
եթէ
զինչ
է
սեռ,
եւ
զինչ
տարբերութիւն,
զինչ
տեսակ,
զինչ
յատուկ,
զինչ
պատահումն,
որ
է
դիտաւորութիւն,
այս
ինքն
եթէ
յաղագս
հնգիցս
այսոցիկ
է
դիտաւորութիւն։
13
Իսկ
ասելն՝
թէ
ի
սահմանացն
բացատրութիւն,
եւ
ամենեւին
յաղագս
բաժանման
եւ
ապացուցութեան,
զերրորդ
մասն
պիտանացուին
ուսուցանէ,
եթէ
եւ
ի
տրամաբանական
հնարս
պիտանացու
գոյ։
14
Իսկ
ասելովն
զեւն
շաղկապ՝
թէ
եւ
յԱրիստոտէլի
ստորոգութեանցն՝
վարդապետութիւն,
յայտ
արար
թէ
ոչ
միայն
առ
ի
գիտել
զԱրիստոտէլի
ստորոգութիւնսն
պիտանացու
է,
այլ
եւ
յամենայն
իմաստասիրութիւն՝
որ
է
երկրորդ
մասն
պիտանացուին։
15
Դարձեալ
ասելն՝
թէ,
եւ
ի
սահմանացն
բացատրութիւն,
ոչ
միայն
զերրորդ
մասն
պիտանացուին
յայտ
արար,
այլ
եւ
զվարդապետական
յեղանակն.
վասն
զի
ամենայն
վարդապետական
յեղանակ
ըստ
չորից
տրամաբանական
հնարից
եղանի։
16
Բայց
խնդրելի
է՝
թէ
զի՞
նախ
զսեռ
դասեաց,
երկրորդ
զտարբերութիւն,
երրորդ
զտեսակ,
չորրորդ
զյատուկ,
հինգերորդ
զպատահումն։
17
Բայց
յառաջ
քան
զայս
ասասցուք՝
թէ
յէակացն
ոմանք
մասնականք
են
եւ
ոմանք
հանուրք։
18
Արդ
մասնականացն
եւ
ենթալուսնեացն
ոչ
ինչ
միշտ
եւ
նոյնպէս
բնաւորեցան
գոլ.
իսկ
հանրականքն
միշտ
եւ
նոյնպէս
բնաւորեցան
գոլ։
19
Իսկ
արդ
զայս
գիտելով՝
իմաստասիրութիւն
ըստ
նմանութեան
բնութեան
զհանրականաւք
եղանի,
որք
միշտ
եւ
նոյնպէս
բնաւորեցան
գոլ։
20
Իսկ
մասնականքն,
որ
կոչին
անհատք,
ոչ
գոլով
միշտ
եւ
նոյնպէս,
վասն
այնորիկ
ոչ
նոքաւք
բաղկանայ
իմաստասիրութիւն։
21
Եւ
ասին
մասնականք
Սոկրատէս,
Պղատոն,
Ալկիպիադ,
որք
եւ
անհատք
կոչին։
22
Իսկ
անհատք
կոչին,
վասն
զի
բաժանելով
ոչ
կարեն
պահել
զառաջին
տեսակն,
քանզի
որպէս
բոլոր
ի
մասունս
բաժանի.
զի
ամենայն
բոլոր
ի
մասունս
բաժանելով՝
ոչ
պահէ
զառաջին
տեսակն։
23
Արդ
վասն
զի
ընդհանրականքն
պատուականագոյնք
են,
որպէս
միշտ
եւ
նոյնպէս
գոլով,
վասն
այսորիկ
նախ
եւ
առաջին
զսեռ
դասեաց
Պորփիւրիոս՝
որպէս
ընդհանրական
քան
զտարբերութիւն
եւ
զտեսակ։
24
Քանզի
որ
ինչ
բանական
է՝
որ
է
տարբերութիւն,
նա
եւ
կենդանի
է՝
որ
է
սեռ.
այլ
ոչ՝
որ
ինչ
կենդանի,
նա
եւ
բանական։
25
Արդ
վասն
զի
ընդհանրականագոյն
է
սեռ
քան
զտարբերութիւն,
եւ
վասն
նորին
եւ
պատուականագոյն,
վասն
այսորիկ
նախադասեցաւ։
26
Իսկ
զտարբերութիւն
նախադասեաց
տեսակի
վասն
նորին
պատճառի.
զի
տարբերութիւն
հանրականագոյն
է
քան
զտեսակ.
վասն
զի
որ
ինչ
մարդ
է՝
որ
է
տեսակ,
նա
եւ
բանական՝
որ
է
տարբերութիւն.
այլ
ոչ՝
որ
ինչ
բանական,
նա
եւ
մարդ։
27
Վասն
այսորիկ
նախադասեցաւ
տարբերութիւն
քան
զտեսակ։
28
Իսկ
զտեսակն
նախադասեաց
յատկի
եւ
պատահման,
վասն
զի
տեսակ
եղուտ
է.
իսկ
յատուկ
եւ
պատահումն՝
մակեղուտ.
եւ
պատուականագոյն
է
եղուտն
քան
զմակեղուտն։
29
Վասն
որոյ
տարակուսեն
ոմանք
ասելով,
թէ
եւ
յատուկ՝
է
ուրեք
որ
գտանի
եղուտ՝
որպէս
մտաց
եւ
հանճարոյ
ընդունակ,
վասն
է՞ր
նախադասեաց
զտեսակն
քան
զեղուտ
յատուկն։
30
Զայս
տարակուսութիւն
լուծանելով
ասեմք,
թէ
վասն
զի
տեսակ
հանապազ
եղուտ
է.
իսկ
ոչ
հանապազ
եղուտ
է
յատուկն՝
այլ
եւ
մակեղուտ,
վասն
այսորիկ
նախադասեաց
զհանապազ
եղուտն
ոչ
հանապազ
եղտին։
31
Իսկ
զյատուկն
նախադասեաց
պատահման,
վասն
զի
յատուկ՝
է
ուրեք
զի
եղուտ
գտանի,
որպէս
մտաց
եւ
հանճարոյ
ընդունակն.
իսկ
պատահումն՝
հանապազ
մակեղուտ։
32
Արդ
այսոքիկ
եւ
վասն
դասաւորութեան
հինգ
բարբառոցդ։
33
Եւ
դարձեալ
ըստ
այլ
յեղանակի
նախադասի
յատուկ
պատահման,
թէպէտ
եւ
պատահումն
հանրականագոյն
է.
վասն
զի
յատուկն
անդրադարձի
առ
այն՝
որոյ
է
յատուկ,
որգոն,
որ
ինչ
մարդ՝
նա
ծիծաղական,
եւ
որ
ինչ
ծիծաղական՝
նա
եւ
մարդ։
34
Իսկ
պատահումն
ոչ
անդրադարձի.
քանզի
որ
ինչ
ագռաւ՝
նա
եւ
սեաւ,
այլ
ոչ
որ
ինչ
սեաւ՝
նա
ագռաւ։
