1
Ընդ
այսոսիկ
Աստուծով
հանդերձ
առաջիկայ
տեսութիւն
ՊՐԱԿՔ
ԺԹ
2
Զիւր
դիտաւորութիւնն
ամենայն
իրաւք
պահելով
իմաստասէրս՝
բանականագոյն
խնդրել
յանձն
առեալ,
քանզի
վասն
արմատոյ
եւ
հիման
բանականին
այժմ
զվարդապետութիւն
առնէ,
այս
ինքն
յաղագս
ստորոգելոյ
եւ
ենթակայի.
եւ
զի
այսոքիկ
երկոքեան
արմատ
եւ
հիմն
են
բանականին,
այսինքն
ստորոգեալն
եւ
ենթակայն,
յայտնի
է
յասացելոցս։
3
Բանականն
կատարումն
ունի
զապացուցականն,
իսկ
ապացուցականն
ի
շարաբանութեանցն
բաղկանայ,
իսկ
շարաբանութիւնքն՝
ի
նախադասութեանց,
իսկ
նախադասութիւնքն՝
ի
ստորոգելոյ
եւ
յենթակայէ։
4
Իսկ
ապացուցականն
է
հաստատութիւն
եւ
անդիմաճառելի։
5
Եւ
շարաբանութիւն
է
շարադրեալ
բան.
մարդ
կենդանի
է,
իսկ
կենդանին
գոյ։
6
Իսկ
մասունք
շարաբանութեան
են
նախադասութիւնք։
7
Առաջին
նախադասութիւն՝
մարդ
կենդանի,
երկրորդ
նախադասութիւն՝
կենդանին
գոյ։
8
Բայց
ունի
նախադասութիւն
ենթակայ
եւ
ստորոգեալ.
ենթակայ
ունի
առաջին
նախադասութիւն
զմարդն,
իսկ
ստորոգեալ՝
զկենդանին։
9
Իսկ
երկրորդ
նախադասութիւնն
ենթակայ
ունի
զկենդանին,
իսկ
ստորոգեալ՝
զգոյն։
10
Արդ,
ստորոգեալն
կամ
յոլովագոյն
պարտի
գոլ
քան
զենթակայն
կամ
հանգէտ
նորին,
բայց
նուազ՝
եւ
ոչ
երբէք։
11
Իսկ
ենթակայն՝
կամ
հանգէտ
կամ
նւազ,
բայց
յոլով՝
ոչ
երբէք
քան
զստորոգեալն։
12
Արդ,
յոլովագոյն
ստորոգեալն
քան
զենթակայն,
որպէս
կենդանին
քան
զմարդն։
13
Իսկ
հանգէտ
ստորոգիլ
ասեմք
ենթակային՝
այս
ինքն
մարդոյ
զծիծաղականն.
քանզի
հանգիտանիւթք
են
միմեանց
ծիծաղականն
եւ
մարդն,
եւ
հակադարձին
առ
միմեանս։
14
Եւ
յարացոյց
ասացելոցդ՝
նախաճառեցեալ
բաժանումն,
քանզի
գոյացութիւն
ստորոգեալ
միայն
է,
իսկ
անհատքն՝
ենթակայ.
իսկ
մէջքն
ստորոգեալք
են
եւ
ենթակայք.
այլ
տեսակագոյնն՝
ենթակայ
առաւել
գոյ
քան
ստորոգեալ,
զի
անհատիցն
միայն
ստորոգի,
բայց
ենթակայացեալ
եւ
տարընկղմեալ
ամենեցուն
վերնոցն.
իսկ
ընդմիմեամբքն՝
ստորոգեալք
առաւել
քան
ենթակացեալք։
15
Աստուստ
տարակուսեն
ոմանք
ասելով,
եթէ
զիա՞րդ
ասէք
զգոյացութիւն
միայն
ստորոգեալ.
քանզի
ահա
տեսանեմք
զսպիտակն,
այս
ինքն
զպատահումն
ստորոգեալ
գոյացութեան.
եւ
է
կաթն
գոյացութիւն,
իսկ
սպիտակն
պատահումն.
ապա
ուրեմն
ոչ
բարւոք
ասէք
զգոյացութենէն,
թէ
ստորոգի
միայն,
քանզի
ահա
եւ
ենթակայանայ
պատահմանց։
16
Առ
այսոսիկ
ասեմք,
եթէ
ոչ
ասեմք
զնա
ամենայն
գոյիցն
ստորոգիլ,
այլ
այնոցիկ
միայն,
որք
ընդ
նովաւն
են,
քանզի
այնոցիկ,
որք
ընդ
նովաւն
են,
ոչ
ումեք
ենթակայանայ,
այլ
միշտ
ստորոգի։
17
Եւ
յարացոյց
ասացելոցդ
զնոյն
բաժանումն
ստորարկեսցուք.
եւ
եղիցի
գոյացութիւն,
որպէս
բոլոր
ինչ.
իսկ
անհատքն
որպէս
մասունք.
իսկ
մէջքն՝
եւ
բոլորքն
եւ
մասունք.
այլ
տեսակագոյն
առաւել
մասն
քան
թէ
բոլոր.
իսկ
ընդմիմեամբքն
առաւել
բոլոր
քան
թէ
մասունք։
18
Արդ,
որպէս
բոլորն
զամենայն
ընդ
միմեամբ
ունի
զմասունս,
նոյնպէս
եւ
գոյացութիւն
ընդ
ինքեամբք
ունի
զամենայն
բաժանեալսն
ի
նմանէ։
19
Արդ,
բոլորն
եւ
գոյացութիւն,
թէպէտ
նմանք
միմեանց
են
ասացելովքդ,
բայց
սակայն
այլ
է
բոլոր
եւ
այլ
է
գոյացութիւն.
քանզի
գոյացութիւն
իւրով
ենթագրութեամբն
կարաւղ
գոյ
յայնսն
տեսանիլ,
որք
ի
նմանէն
բաժանեալք
են,
իսկ
բոլորն
իւրով
ենթագրութեամբ
ոչ
կարաւղ
գոյ
որպէս
բոլոր
տեսանիլ
յիւր
մասունս.
քանզի
ոչ
կարաւղ
գոն
ձեռն
եւ
ոտն
ի
գլուխ
տեսանիլ։
20
Արդ,
ասացեալ
Պորփիւրի
յաղագս
սեռականագունիցն
եւ
տեսակագունիցն
եւ
ընդմիմեամբցն,
ոչ
անտես
առնէ
եւ
զանհատսն,
այլ
սահմանէ
եւ
զնա
ասելով,
եթէ
«Անհատ
է
ի
յատկութեանց
բաղկացեալն,
որոց
հաւաքումն
ոչ
երբէք
ի
վերայ
այլոց
տեսցի»։
21
Այս
է
սահման
անհատի։
22
Եւ
յարացոյց
իմասջիր
ինձ
զՍոկրատէս.
քանզի
նա
անհատ
գոլով՝
ի
յատկութեանց
գոյ
բաղկացեալ.
այս
ինքն
ի
կնդութենէ,
եւ
յառաջքաղերթութենէ,
եւ
յուշիմութենէ,
եւ
ի
գոլոյ
Սոփրոնիսկոսի
որդի։
23
Արդ,
այսոցիկ
հաւաքումն,
ոչ
երբէք
միաբան
յայլոց
վերայ
տեսանի.
քանզի
թէ
կունդ
է,
քաղրթեղ
չէ,
թէ
քաղրթեղ
է,
ուշիմ
չէ,
թէ
ուշիմ
գոյ,
Սոփրոնիսկոսի
որդի
ոչ
կարէ
գոլ։
24
Աստուստ
տարակուսեն
ճեմականքն,
եթէ
ըստ
երկուց
յեղանակաց
յանցեաւ
Պորփիւրիոս,
զանհատն
ի
պատահմանցն
ասելով
լնուլ,
զոր
Արիստոտէլ
նախ
եւ
լաւագոյն
եւ
պատուականագոյն
ասէ
գոլ
գոյացութիւն
ի
ստորոգութիւնսն.
յայտ
է
թէ
յոյժ
սխալեաց
յայսոսիկ
Պորփիւրիոս.
քանզի
եղուտն
յեղտիցն
լնանին,
եւ
ոչ
ի
մակեղտիցն։
25
Այլ
եւ
ընդդէմ
այսորիկ,
քանզի
ինքնաստորակայքն
բաղկացուցանեն
զայլաստորակայսն,
իսկ
ըստ
Պորփիւրի
այլաստորակայքն
բաղկացուցանեն
զինքնաստորակայսն,
որ
է
անհնարին։
26
Քանզի
ինքն
Պորփիւրիոս
ասէ,
թէ
«Պատահումն
է՝
որ
լինի
եւ
բացալինի
առանց
ենթակային
ապականութեան»։
27
Արդ,
եթէ
ի
պատահմանց
բաղկացեալ
է
անհատն,
հարկ
է
ապականիլ
ենթակային
յապականիլ
պատահմանցն։
28
Առ
այսոսիկ
պատասխանատրեն
պղատոնականքն
ասելով,
թէ
ոչ
ասէ
ի
պատահմանց
բաղկանալ
անհատին,
այլ
ճանաչիլ։
29
Արդ
այսպէս
պղատոնականքն։
30
Իսկ
դուք,
ով
ճեմականք,
զի՞նչ
ասիցէք։
31
Եւ
նոքա
ոչ
ինչ
անտեղի
ասեն
լնուլ
զէութիւն
ի
պատահմանց,
եւ
առ
այլ
գոլ
էութիւն,
եւ
առ
այլ
պատահումն.
քանզի
որպէս
ջերմութիւն
ի
հուր
եւ
էութիւն
ասի
գոլ,
եւ
պատահումն.
քանզի
որպէս
առ
անորակ
մարմին՝
պատահումն,
իսկ
առ
հուրն՝
էութիւն.
քանզի
գոյացութիւն
հրոյ
ջերմութիւն
է։
32
Նոյնպէս
եւ
կնդութիւն
որպէս
մարդոյ
ելոյ
պատահումն
ասեմք,
իսկ
որպէս
առ
Սոկրատէս՝
գոյացութիւնն։
33
Արդ
բացատրելոյ
սեռի
եւ
տեսակի
զինչ
իւրաքանչիւր
ոք
է։
34
Աստուստ
զենթագրութենէ
սեռականագունիցն
եւ
տեսակագունիցն
ճառէ։
35
Քանզի
պարտ
եւ
արժան
է
կամ
հանգէտք
զհանգիտից
ստորոգիլ
եւ
կամ
մեծն
զնուազէն,
որպէս
խխնջականն
ձիոյ,
իսկ
մեծն՝
կենդանին՝
զմարդոյ։
36
Աստուստ
զարմատոյ
եւ
զհիմանէ
բանականին
ճառէ,
զստորոգելոյ
եւ
զենթակայէ.
եւ
ասէ,
թէ
ամենայն
նախադասութիւն
ստորոգեալ
եւ
ենթակայ
ունի.
եւ
ստորոգեալն
կամ
մեծագոյն
քան
զենթակայն
կամ
հանգէտ,
բայց
նուազ
եւ
ոչ
երբէք.
իսկ
ենթակայն
կամ
հանգէտ
ստորոգելոյն
է
կամ
նուազ,
բայց
յոլով
եւ
ոչ
երբէք։
37
Քանզի
բոլոր
իմն
սեռն
է,
իսկ
անհատն
մասն։
38
Աստուստ
ասէ,
թէ
որ
ստորոգին
միայն,
բոլորումն
ստորոգեալ
է,
իսկ
անհատն՝
մասին,
որպէս
ի
տեսութեան
յառաջագոյն
ասացաք,
զի՞նչ
զանազանին
բոլորն՝
եւ
որ
ստորոգին
միայն։
39
Եւ
արդ
ասասցուք,
թէ
զի՞նչ
զանազանի
մասն
յանհատէն։
40
Արդ,
զանազանի,
վասն
զի
մասն
ոչ
կարէ
ընդունել
զենթագրութիւն
բոլորին.
այսինքն՝
ձեռն,
մասն
գոլով,
ոչ
ընդունի
զենթագրութիւն
ոտից
եւ
գլխոյ,
իսկ
անհատն
ընդունի
զենթագրութիւն
գոյացութեան։
41
Այսոքիկ
մեզ
եւ
յաղագս
տեսակի
վարդապետեցան։
