3.
«ԼՈՅՍԸ
ԲԱՑՒԱՒ
ԴՈՒՌԸ
ԲԱՑՒԱՒ»
Հայրս.
-
Քանի
որ
ուզած
դպրոցդ
չես
կրնար
երթալ
եւ
Ամերիկա
ալ
շատ
հեռու
է,
եկուր
արհեստ
մը
սորվէ։
Դերձակի
մը
քով
դնենք.
թէ՛
կը
սորվիս
եւ
թէ՛
լաւ
դրամ
կը
վաստկիս։
Մայրս.
-
Մեր
Յակոբը
խանի
մը
անկիւնը
գորգ
նորոգելով
սկսաւ,
եւ
հիմա
խանութ
բացած
է
Ամերիկայի
մէջ։
Երկար
ատեն
անորոշութեան
մատնուելէ
վերջ,
առտու
մը
հայրս
զիս
տարաւ
յանձնեց
Ս.
Դաւթեան
գործակալութեան,
իբրեւ
առժամեայ
կարգադրութիւն։
-
Գիրքերը
կը
շարես,
հասցէներ
կը
գրես,
ասդին-անդին
կ’երթաս։
Ամիսը
հարիւր
ղրուշ
կուտամ։
Գործակալութիւնը
թառած
էր
հին
խանի
մը
չորրորդ
յարկը
եւ
ժամադրավայր
մըկը
համարուէր
գրոցբրոցներու,
մանաւանդ
որ
շաբաթաթերթ
մըն
ալ
կը
հրատարակէր,
«Բիւրակն»,
խմբագրութեամբԴաւիթ
Խաչկոնցի
(ի՞նչ
շուտ
մոռցանք
այս
համեստ
բանասէրը)։
Օր
մը
գրասենեակ
ներկայացաւ
հասակագեղ
երիտասարդ
մը,
սրածայր
մօրուքով։
Ձեռքն
ունէր
նոր
գծուած
նկար
մը,
առաջուց
ապսպրուած։
Ս.
Դաւիթեան
աչք
մը
նետեց
նկարին
վրայ,
վար
դրաւ
եւ
մէճիտ
մը
երկնցուց
նկարիչին։
Երիտասարդը
մէկէն
ի
մէկ
փրփրելով,
մէճիտը
երեսին
նետեց,
նկարը
քաշեց
եւ
դուրս
նետուեցաւ
շանթարձակ։
Այնքան
յուզուած
էր
որ
հազիւ
կը
լսուէին
արտասանած
բառերը։
Երիտասարդը
կը
կոչուէր
Տիրան
Չրաքեան։
*
Ասդին
անդին
թերթ-գիրք
տանելով
բաւական
մարդ
ճանչցած
էի։
Օր
մը
նամակատան
առջեւ
դիմացս
ելաւ
Մ.
Շամտանճեան,
որ
կիսամսեայ
թերթ
մը
կը
հրատարակէր։
-
Իմ
քովս
կուգա՞ս,
«Էքսփետիսիոն»ի
համար։
-
«Էքսփետիսիո՞ն»ը
ի՛նչ
է։
-
Փոստա.
թերթերը
կը
ծալես,
հասցէները
կը
գրես,
«փուլ»երը
կը
փակցնես,
նամակատուն
կը
տանիս։
Ամիսը
120
ղրուշ
կուտամ։
Երկու
օր
վերջը
փոխադրուած
էի
Շամտանճեանի
քով,
չեմ
գիտեր
ո՛րքան
մնալով
Դաւթեան
գործակալութեան
գրասենեակը.
բայց
վրայ
տալով
ստանալիքս։
Բորբոսած
խանի
մը
անկիւնէն
փոխադրուեր
էի
Պապը
ալի
ճատտէսի։
Պողոտան,
որ
կը
տանի
Բ.
Դուռ։
«Մասիս»ի
խմբագիրը
սենեակ
մը
ունէր
«Սուրհանդակ»ի
խմբագրատան
մէջ։
Քանի
մը
շաբաթ
հազիւ
աշխատած
էի,
երբ
թերթին
տնօրէնը,
Տիգրան
էֆէնտի,
իր
քով
կանչեց
զիս։
-
Շամտանճեանը
բան
չի
կրնար
վճարել
քեզի.
արդէն
պիտի
ելլէ,
թերթն
ալ
պիտի
դադրի.
քովս
եկուր,
բաժանորդներու
հաշիւները
կը
նայիս,
նամակներ
կը
գրես,
կը
վարժուիս։
Ամսականդ
ալ
150,
յետոյ
կ’աւելցնեմ։
Շէնքին
երկրորդ
յարկէն
իջայ
առաջինը։
Օրն
ի
բուն
հաշիւ,
ընկալագիր,
նամակ։
Յետոյ
բարձրաձայն
կարդալ
օրուան
թերթերը,
որպէսզի
էֆէնտին
մտիկ
ընէ
(աչքերը
տկար
էին)։
Յետոյ
յարակից
սենեակը,
-
երկու
մեթր
լայնքով,
չորս
մեթր
երկայնքով
խշտեակ
մը,
ուր
խմբագիրները
կ’աշխատէին,
իբրեւ
խմբագրապետ
ունենալով
Զարմայր
Դպիրը
(այժմ
վարդապետ)։
Կը
պատմէին,
այն
ատեն
թէ
բուն
խմբագրապետը
Մ.
Շամտանճեանն
էր,
նոր
եկած՝
Գերմանիայէն։
Բայց
Տիգրան
էֆէնտին
ըլլալով
շատ
զգոյշ
մարդ,
վերջին
պահուն
իր
որոշումը
փոխած
եւ
խմբագրապետի
աթոռին
վրայ
նստեցուցած
էր
այս
վաւերական
տիրացուն,
անգոյն
եւ
անվնաս։
Խմբագիրներուն
քով
երթալ
գալով,
գրաշարներուն
ձեռագիր,
փորձ
տանիլ-բերելով,
ես
ալ
սկսայ
ծծել
տպագրական
մելանին
հոտը,
զգալ
ձեռագիրներու
խշրտուքը։
Ֆրանսերէնս
փորձելու
համար,
օր
մը
հինգ
տող
հեռագիր
թարգմանել
տուին,
սրբագրեցին
եւ
ղրկեցին
գրաշարին։
Յաջորդ
օրը,
հայրս
նոյն
պարծանքով
կը
ցուցնէր
այդ
հեռագիրը,
ինչպէս,
ժամանակին,
«Կ.
Պոլսոյ
արքեպիսկոպոս»ին
պատմութիւնը։
*
Այս
հեռագիրը
պատճառ
եղաւ,
որ
վէճ
մը
ծագի
երկու
սենեակներուն
միջեւ,
-
գրագի՞ր
թէ
խմբագիր։
Խմբագիրները
կը
կանչէին
իբրեւ
օգնական,
մանաւանդ
փորձ
կարդալու,
բաղդատելու,
ձեռագիրները
կարգի
դնելու
համար։
Տիգրան
էֆէնտին
կը
մրմռար
թէ
նամակները,
հաշիւները
երեսի
վրայ
կը
մնան։
Իսկ
իմ
ոտքերս
աւելի
շատ
կը
հակէին
դէպի
խմբագիրներուն
սենեակը։
Կոչո՞ւմ։
Որեւէ
ատեն
խորհա՞ծ
էի
խմբագիր
ըլլալու
մասին։
Կը
յիշեմ
թէ
նախակրթարանին
մէջ,
երբ
օր
մը
վարժապետը
հարցումներ
կ’ուղղէր
աշակերտներուն,
իրենց
ապագայ
ասպարէզի
մասին,
պատասխանեցի,
ամենայն
միամտութեամբ.
-
Կ’ուզեմ
թերթ
ծախել։
-
Հրատարակե՞լ
թէ
ծախել։
-
Ծախել,
ինչպէս
ամէն
օր
կը
տեսնենք,
փողոցներու
մէջ
եւ
Կամուրջին
գլուխը
-
«Հայրենի՜ք»,
«Արեւե՜լք»…
-Տղաս,
ատ
ի՞նչ
գործ
է.
ատոր
ցրուիչ
կ’ըսեն,
ամէն
մարդ
կրնայ
ընել.
իսկ
դուն
որ
ուսում
կ’առնես…
Ի
վերջոյ
որոշուեցաւ,
որ
առտուն
հաշիւներով
զբաղիմ,
կէս
օրէն
վերջն
ալ
խմբագիրներուն
քով
երթամ,
վարժուելու
համար։
«Դասընթացք»ը
բացուեցաւ
արտաքին
լուրերը
թարգմանելով,
մանաւանդ
որ
քիչ
մը
անգլերէն
ալ
գիտէի.
(կը
շարունակէի
աւելին
սորվիլ
ինքնօգնութեամբ)։
