Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

ԱԲԲԱՅ Անտոնիոս նայեցաւ 'ի խորս դատաստանին այ, խնդրեաց եւ ասէ. տէր, ո՞րպէս ոմանք սակաւացեալք լինին եւ ոմանք ծերանան, եւ ընդէ՞ր ոմանք տառապեալք եւ ոմանք փարթամք, արդարքն տառապին եւ անիրաւքն հանգչին։ Ձայն եղեւ առ նա եւ ասէ. Անտոնիէ, անձին քում զգուշասցիս դու. զխորս աստուծոյ ոչ է կարելի քեզ ուսանել։
       ԱՍԷ աբբայ Անտոնիոս ցաբբայ Պիմէն՝ եթէ այս է մեծ գործ մարդոյ յորժամ զսխալանս իւր առնու 'ի վերայ իւր առաջի աստուծոյ, եւ փորձ գտցի 'ի փորձանս մինչեւ ցվերջին շունչն։ Ասաց դարձեալ աբբայ Անտոնիոս. տեսի զամենայն որոգայթս սատանայի մեկնեալ 'ի վերայ ամենայն երկրի, եւ հառաչելով ասացի՝ ո՞վ է կարող անցանել ընդ սոսա. եւ լուայ ձայն որ ասէր՝ խոնարհութիւնն։
       ԱՍԷ հայրն Պիմէն. եհարց հայրն Մովսէս զեղբայրն Զաքարիա, յորժամ կամէր վախճանել, եւ ասէ. զի՞նչ տեսանես։ Ասէ ցնա. ոչ ինչ լաւագոյն քան զլռութիւն։ Եւ ասէ. այո որդեակ, լուռ կաց։ Եւ յորժամ վճարեաց, մինչդեռ նստեալ կայր աբբայն Իսիդորոս , նայեցեալ ընդ երկինս ասէ. զուարճացիր զուարճացիր, որդեակ իմ Զաքարիա, զի բացան քեզ դրունք արքայութեանն երկնից։
       ԱՍԷԻՆ վասն աբբայ Թէոդորի՝ եթէ եղեւ սարկաւագ 'ի Սկիւթ եւ ոչ կամէր պաշտել զաստիճանն, վասն որոյ 'ի բազում տեղիս փախեաւ։ Եւ յետ այսորիկ ասեն ցնա ծերքն. մի՛ թողուր զսարկաւագ ութիւն քո։ Եւ նա ասէ. կալարուք զիս հրաժարեալ մինչեւ աղաչեցից զած եթէ ընկալցի՞ զիս կալ 'ի տեղւոջ պատարագի։ Եւ աղաչելով նորա զաստուած՝ ասէ. եթէ կամիս դու կալ ինձ 'ի տեղւոջս իմում եւ յաստիճանի՝ ցոյց ինձ։ Եւ ցուցաւ նմա սիւն հրոյ յերկրէ մինչեւ յերկինս, ձայն եղեւ առ նա եւ ասէ. եթէ կարող ես լինել իբրեւ զսիւնս զայս, գնա եւ պաշտեա զաստիճան սարկաւագութեդ։ Եւ նա լուեալ զայս՝ դատեաց 'ի միտս իւր ոչ ընդունել զկարգն. եւ եկեալ յեկեղեցին եդ ծունր եղբարցն, եւ ասեն ցնա եղբարքն. եթէ ոչ կամիս պաշտել, ապա եւ 'ի խորհրդոյն զգուշացիր։ Իսկ նա ոչ կամեցաւ եւ ասէ. եթէ ոչ տայք թոյլ, որոշիմ 'ի տեղւոյս յայսմանէ։ Եւ այսպէս զնա թողին։
       ԿԱՑԻՆ երբեմն դեւք 'ի սենեակն աբբայ Արսէնիու եւ նեղէին զնա. եւ եկեալ սպասաւորացն 'ի դուրս սենեկին լուան 'ի նմանէ զի ասէր գոչելով առ աստուած. մի՛ թողցես զիս, զի ոչ երբէք արարի առաջի քո բարի, այլ վասն քաղցրութեան քո արարից սկիզբն։
       ԵՐԹԵԱԼ էր երբեմն հայրն Մակար առ հայրն Անտոն եւ խօսեալ ընդ նմա դարձաւ անդրէն 'ի Սկիւթ, եւ եկին հարքն ընդ առաջ նորա։ Եւ մինչդեռ խօսէին , ասէ ցնոսա ծերն. հարցի ցհայրն Անտոն եւ ասեմ՝ եթէ պատարագաողք ո՞չ կան 'ի տեղւոջն։ Եւ սկսան հարքն խօսել վասն այլ իրաց, եւ ոչ հարցին եւ ուսան վասն նորին իրաց զպատասխանիս հօրն Անտոնի, եւ ոչ ծերն ինչ ասաց ցնոսա։ Զայս ասաց ոմն 'ի հարանցն՝ եթէ իմացան եթէ մոռացեալ լինին եղբարցն հարցումն վասն իրացն, որ եթէ օգուտ է ինքեանց, հարկաւորին ինքեանց ասել զսկիզբն բանին. ապա թէ ոչ հարկաւորեսցին յեղբարցն, ոչ եւս կատարեն զբանն, զի մի՛ գտցին զայն ինչ խօսելով զոր ոչ ոք հարցանիցէ, եւ երեւեսցին դատարկախօսք։
       ԵՐԿՈՒ եղբարք էին ըստ մարմնոյ, եւ կամեցաւ սատանայ որոշել զնոսա 'ի միմեանց։ Արդ յաւուր միում լուցեալ ճրագ կրտսերոյն եւ եդեալ 'ի վերայ աշտանակին, եւ ազդեալ սատանայի ընկեաց զաշտանակն եւ անցոյց զճրագն. եւ բարկացեալ եղբօր նորա՝ եհար զնա։ Եւ նորա անկեալ առաջի նորա ասելով՝ համբերեա, եղբայր, եւ դարձեալ լուցանեմ։ Եւ ահա զօր ութիւն տեառն եկն եւ տանջեաց զդեւն մինչեւ ցառաւօտն, եւ երթեալ դիւրին պատմեաց իշխանին զեղեալսն։ Եւ լուեալ քուրմն հեթանոսաց զեղեալսն զի պատմէր, չոգաւ եղեւ միայնակեաց, եւ բուռն հարեալ 'ի սկզբանն զխոնարհութենէ ասելով՝ խոնարհ ութիւն քակէ զամենայն զօր ութիւն թշնամւոյն. զոր օրինակ ինքն իսկ լուաւ 'ի նոցանէ թէ յորժամ խռովեցուցանեմք զմիայնակեացս եւ դառնայ մի ոք 'ի նոցանէ եւ անկանի առաջի եղբօրն, խափանէ զամենայն զօրութիւնս մեր։
       ԱՍԱՑ աբբայ Մակարիոս մեծն. որքան անձն սիրէ զփառս մարդկան, հեռի է այնպիսին 'ի փառաց անտի այ, զի խոնարհ ութիւն ոչ ունի. ապա եթէ ոչ՝ ոչ խնդրէր գովեստ, որ եղծանելոց է. իսկ ուր խոնարհ ութիւն ոչ է, չիք անդ եւ ոչ աստուած։
       ԷՐ մեծ ոմն բանջարակեր 'ի Յորդանան, եւ մտեալ 'ի տոթոյն յայր մի, եւ կայր 'ի ներքս առիւծ եւ սկսաւ մռնչել։ Եւ ասէ ցնա ծերն. զի՞ նեղիս, գոյ տեղի ինձ եւ քեզ. ապա թէ ոչ՝ արի եւ գնա։ Իսկ առիւծուն ոչ կարացեալ տանել՝ ել եւ գնաց։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Մակարայ եգիպտացւոց՝ եթէ ելանէր երբեմն 'ի Սկիւթայ 'ի լեառն Նիտրեայ. եւ իբրեւ մերձեցաւ 'ի տեղին՝ ասէ ցաշակերտն. յառաջեա սակաւիկ մի։ Եւ եղեւ յառաջել նորա պատահէր ումեմն քրմի հեթանոսաց զի ունէր զինքեամբ մեծի տօթոյն եւ ընթանայր. եւ աղաղակեալ առ նա եղբօրն ասէ. աստուծոյ դեւ, ո՞ւր երթաս։ Եւ նորա դարձեալ յետս՝ հարկանէր զնա չարաչար եւ թողոյր կիսամահ, եւ դարձեալ առեալ զփայտն ընթանայր. եւ երթեալ սակաւիկ մի յառաջ՝ պատահէր նմա հայրն Մակար զի ընթանայր, եւ ասէ. կեցջիր, վաստակաւորդ։ Եւ սքանչացեալ եկն առ նա եւ ասէ. զի՞նչ բարի տեսեր յիս եւ ողջունեցեր զիս։ Ասէ ցնա ծերն. վասն զի տեսի զքեզ աշխատեալ, եւ ոչ գիտես զի ընդունայն աշխատիս։ Ասէ ցնա. եւ ես յողջունին քում զղջացայ եւ իմացայ եթէ մեծին աստուծոյ ես դու, եւ այլ ոմն չար միայնակեաց դիպեցաւ եւ թշնամանեաց զիս եւ ես հարի զնա մինչեւ 'ի մահ։ Եւ գիտաց ծերն թէ աշակերտն իւր է։ Եւ կալեալ զոտս նորա ասէր. ոչ թողից զքեզ, բայց եթէ արասցես զիս միայնակեաց։ Եւ եկեալ 'ի տեղին ուր կայր եղբայրն, 'ի վեր ամբարձեալ զնա բերին յեկեղեցի լերինն, եւ տեսին զքուրմն ընդ նոսա, արարին եւ զնա միայնակեաց։
       ԿԵՐՊԱՐԱՆՕՔ հրեշտակի չոգաւ սատանայ առ ոմն 'ի ծերոցն եւ ասէ ցնա. ես եմ Գաբրիէլ առաքեալ 'ի տեառնէ առ քեզ։ Եւ ծերն ասէ. մի՛թէ առ այլ ոք առաքեալ իցես, զի ես մեղաւոր եմ։ Եւ 'ի խոնարհ բանից ծերոյն չիք եղեւ չարն 'ի միջոյ։
       ԵՐԲԵՄՆ սատանայ կամեցաւ փորձել զԱրսէն, եւ կերպարանեալ զինքն 'ի նման ութիւն առն՝ ասէ ցԱրսէնիոս. ես եմ Քրիստոսն, եկի տեսանել զվաստակաւորդ մեծ։ Եւ Արսէն ծածկեաց զաչսն եւ ասէ. ես զՔս յայսմ աշխարհի ոչ կամիմ տեսանել։ Եւ զարմացեալ դեւն փախեաւ ասելով. ո՛րքան խորութիւն ետ որդւոց մարդկան որդին Մարիամու։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն տարակուսեցաւ 'ի բանս գրոց եւ խնդրեաց յայ զեօթն շափաթ պահօք եւ աղօթիւք եւ ոչ յայտնեցաւ նմա, եւ ապա խորհեցաւ գնալ առ վարդապետն բանից ուսանիլ 'ի նմանէ։ Եւ յորժամ ելաւ ընդ դուռն, երեւեցաւ նմա հրեշտակ տեառն եւ ասէ ցնա. ահա եօթն շաբաթ խնդրեցեր եւ ոչ առեր. արդ վասն զի խոնարհութեամբ սկսար գնալ առ եղբայրն, այդ էած զաստուած 'ի գութ եւ առաքեաց զիս մեկնել քեզ զբանն։ Եւ յայտնեաց նմա։
       ԱՅԼ եղբայր ոմն եկն առ ծեր ոմն եւ մետասան անգամ չարախօս եղեւ նա զխորհրդոց իւրոց ծերոյն. եւ իբրեւ խօսէր ընդ եղբայրն ծերն՝ փախչէր դեւն, եւ իբրեւ գայր 'ի խուղն իւր՝ դարձեալ գայր դեւն. եւ համբերեաց եղբայրն, եւ դադարեաց պատերազմն։
       ԵՂԵՒ եւ այլ ոմն 'ի միայնացեալսն սքանչելի այր, որոյ անուն էր Ամոնիոս. որ էր այսպէս անզբաղ գործով, իբր զի 'ի Հռոմ ընդ Աթանասի եղեալ՝ ոչ ինչ ընտրեալ տեսանել 'ի գործոց քաղաքին , բայց միայն զՊաւղոսի եւ զՊետրոսի մատուռն։ Այս Ամոնիոս յեպիսկոպոսութիւն քարշեալ, եւ փախուցեալ՝ զաջոյ ունկն իւր եհատ, որպէս զի արդեօք ծանականօք մարմնոյն 'ի ձեռնադրութենէն ճողոպրեսցի։ Իսկ ժամանակաւ ինչ յետոյ Եւագրիոս 'ի Թէոփիլոսէ յեպիսկոպոսէն Աղեքսանդրու յեպիսկոպոս ութիւն ըմբռնեալ փախեաւ ոչ ինչ ծայրատելով 'ի մարմնոյն. եւ հանդիպեալ Ամոնի՝ ողջոյն տուեալ ասէր՝ որպէս զի չարաչար իցէ գործեալ կտրել զլսելիսն, եւ պարտաւոր իցէ աստուծոյ զայս արարեալ։ Իսկ Ամոնիոս առ նա. այլ դու, ասէ, ով Եւագրիէ, ոչ կարես տալ դատաստանս զլեզուդ 'ի բաց հատանելով՝ յաղագս ինքնասիր ութեան զտուեալ շնորհսն ոչ 'ի գործ արկեալ, այլ թաքուցեալ զնա։
       ԱՍԱՑ աբբայ Մովսէս. որ ոք ունի խոնարհութիւն, խոնարհեցուցանէ զդեւս. իսկ որ ոչ ունի, ինքն խոնարհի 'ի դիւաց։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եկն առ ծեր մի, եհարց զնա եւ ասէ. զիա՞րդ կեաս, հայր։ Եւ ասէ ծերն. չարաւ կամ, որդեակ։ Եհարց դարձեալ. զիա՞րդ, աբբայ։ Ասէ ծերն. ահա տասն եւ եօթն ամք են զի կամ առաջի աստուծոյ եւ զօրհանապազ զիս անիծանեմ եւ ասեմ, անիծեալ ոյք խոտորեցան 'ի պատուիրանաց քոց։ Եւ զայս լուեալ եղբօրն ել արտաքս, եւ բազում օգտեալ 'ի խոնարհութէ ծերոյն գնաց։
       ԵՀԱՐՑ դարձեալ ոմն եղբայր զծեր եւ ասէ. զի՞նչ է յառաջադիմ ութիւն անձին մարդոյ։ Եւ ասէ ծերն. խոնարհութիւն, եւ այլ յառաջադիմութիւն ոչ է քան զայս. զի որ իջանէ 'ի խոնարհութիւն, 'ի վեր ելանէ նա 'ի բարձրութիւն։
       ՀԱՐՑԻՆ ցաբբայ Ղոնգինոս թէ ո՞ր առաքին ութիւն մեծ է քան զամենայն, հայր։ Եւ ասէ ծերն. կարծեմ թէ որպէս ամբարտաւան ութիւն վատթար է քան զամենայն, որպէս զի եւ 'ի նոյն իսկ յերկնից ընկենուլ զոմանս, բայց եթէ խոնարհութիւն կարող է 'ի նոյն իսկ յանդնոց վերացուցանել զմարդ յերկինս թէ որպէս դեւ իցէ մեղաւոր. քանզի վասն այսորիկ եւ տէրն նախ քան զամենայն երանէ զաղքատս հոգւով։ Ասաց դարձեալ՝ թէ որպէս մեռեալ ոչ ուտէ, նոյնպէս եւ խոնարհն ոչ դատապարտէ զմարդ, թէ եւ տեսանիցէ զնա կռոց երկրպագեալ։
       ԱՍԱՑ ծեր ոմն . խոնարհ ութիւն բազում անգամ եւ առանց աշխատ ութեան զբազումս ապրեցոյց, եւ վկայէ այսմիկ մաքսաւորն եւ պոռնիկն եւ անառակ որդին. բանս ինչ փոքունս ասացին եւ ապրեցան։ Իսկ աշխատութիւն մարդոյ եթէ ոչ ունի խոնարհութիւն, այն իսկ կորուսանէ զնա . քանզի բազումք մեծամեծ վաստակօք յորոց առնեն՝ յամբարտաւանութիւն գան որպէս փարիսեցին, եւ կորնչին։ Ասաց դարձեալ. խօսել 'ի հաւատս եւ ընթեռնուլ վասն հաւատոց՝ ցամաքեցուցանէ զղջումն մարդոյ եւ եղծանէ զնա. իսկ վարք հարանցն եւ բանք սոցա լուսաւորեն զանձն։
       ԵԿՆ երբեմն եղբայր ոմն 'ի Սկիւթ թեբացի եւ եմուտ եկաց 'ի միաբանակեցաց վանս, եւ գրեթէ էին ամենեքեան որ էին 'ի վանսն՝ արք սուրբք, որ կոչէին տաբենիսացիք։ Իսկ իբրեւ եկաց սակաւ աւուրս՝ ասէ ցփարախապետն. աբբայ, արա ինձ աղօթս եւ արձակեա զիս, քանզի ոչ կարեմ բնակել այսր։ Ասէ ցնա հայրն. ընդէ՞ր, որդեակ։ Ասէ ցնա եղբայրն. աբբայ, այսր վաստակ ոչ է եւ ոչ վարձք, քանզի ամենայն հարքն ճգնողք են. իսկ ես այր մեղաւոր եմ, երթամ ուր եւ գտանիմ արհամարհիլ եւ կատաիլ, քանզի այսոքիկ են որ ապրեցուցանեն զմարդ մեղաւոր։ Իսկ վանականին զարմացեալ եւ գիտացեալ եթէ մշակ է, արձակեաց զնա ասելով. երթ, որդեակ, եւ քաջալերեա եւ զօրասցի սիրտ քո եւ համբեր տեառն։
       ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՔ երկու պատերազմէին ընդ միմեանս, ոմն աղքատ էր եւ միւս հարուստ. եւ ասէ աղքատն ցեղեկեցականս իւր. յաղթեսցուք մեք մեծին եւ հարստին շնորհօքն Քրիստոսի։ Եւ ասեն. ո՞ կարէ յաղթել նմա։ Եւ առեալ ընդ ինքեան զեկեղեցականս իւր գնաց առ նա յաւուր յորում ունէր նա մեծ ժողով առ ինքն, եւ անկաւ առ ոտս նորա, նոյնպէս եւ իւրքն։ Իսկ նորա տեսեալ ընկէց եւ զինքն 'ի գետինն եւ ասէ. յայսմհետէ դու հայր եւ տէր, եւ ես ծառայ քո։ Եւ եղեւ մեծ սէր 'ի մէջ նոցա։
       ՀԱՅՐՆ Ալոնիս յոյժ գովեցաւ յեղբարցն, զի հեզութեամբ սպասաւորեաց յաւուրս ժողովոյն, եւ ոչ ետ պատասխանի գովողացն զնա։ Եւ յորժամ նստէր 'ի տունն, աշակերտն ասէ ցնա. ընդէ՞ր ոչ ետուր պատասխանի գովացողն զքեզ։ Եւ նա ասէ. թէ տուեալ էի պատասխանի, յայտ առնէի թէ ախտացայ ես 'ի բանս նորա։
       ԱՍԱՑ հայրն Իսահակ երէց խրճթացն՝ թէ մինչդեռ էի ես 'ի մանկութեան, նստէի ես առ հայրն Կրոնի, եւ ոչ երբէք ասաց ինձ թէ արի գործեա։ Եւ էր նա ծեր եւ դողդոջայր 'ի ծերութէն, եւ իւրովի յառնէր եւ տայր ինձ զհացիկն եւ ամենայն ումեք նմանապէս։ Եւ ընդ հօրն Թէոդորայ փերմինացւոց նստայ, եւ նորա ոչ երբէք ասացեալ էր ինձ վասն գործոյ իրիք, այլ եւ զսեղանն իսկ իւրովի դնէր եւ ասէր ցիս. եղբայրիկ, ճաշակեա։ Եւ ես ասացի ցնա. հայր, եկի առ քեզ զի օգտեցայց ինչ, եւ զիա՞րդ ոչ ասես ցիս ինչ զի արարից։ Իսկ ծերն լուռ եւեթ կայր։ Եւ իմ երթեալ եւ պատմեալ զայս ծերոց, եւ ծերոցն եկեալ ասեն ցնա. հայր, եկն եղբայրդ առ քո սրբութիւնդ զի օգտեսցի, արդ ընդէ՞ր ոչ ասես դմա զի գործեսցէ գործ ինչ։ Ասէ ցնոսա ծերն. մի՛թէ գլխաւո՞ր ինչ եմ ես միաբանակեցաց զի հրամայեցից դմա, ես ի՞նչ դմա ասեմ. այլ եթէ կամի զոր ինչ թէ տեսանիցէ զիմ թէ գործեմ գործեսցէ դա։ Եւ ապա յայմհետէ յառաջէի եւ կատարէի զոր ինչ պատրաստեալ էր ծերոյն գործել։ Բայց նա զոր ինչ եթէ առնէր, զամենայն ինչ լռութեամբ կատարէր. եւ այսուիկ ուսոյց զկատարեալ լռութիւնն։
       ՄԻՆՉԴԵՌ նստէր երբեմն Զաքարիա 'ի Սկիւթ, եկին 'ի նա տես ութիւն յաստուծոյ, եւ յարուցեալ նորա եկն առ հայրն իւր Կիւրոն եւ պատմեաց նմա։ Իսկ ծերն անհմուտ էր տեսութեանց, բայց 'ի գործս առաքին ութեան ճգնեցուցանել էր զինքն. յարուցեալ գան հարկանէ զնա՝ թէ 'ի սատանայէ է քեզ այդ։ Եւ մինչդեռ այն խորհուրդք զնա ստիպէին, յարուցեալ 'ի գիշերի չոգաւ առ հայրն Պիմէն պատմեաց նմա զիրսն, եւ թէ զիարդ հանապազ բոցակէզ լինի փոր նորա։ Եւ գիտացեալ ծերոյն թէ յայ է, ասէ ցնա. երթ առ այս անուն ծեր եւ զինչ ասասցէ քեզ՝ արասջիր։ Եւ երթեալ է յառաջագոյն քան զհարցանել նորայ առաջեաց ծերն եւ ասաց զամենայն ցնա՝ եթէ տեսանողութիդ այդ յաստուծոյ է, աղէ երթ հնազանդեա հօրն քում։
       ԵՐԹԵԱԼ ամանց առ հայրն Սիսոյ լսել 'ի նմանէ բանս ինչ, եւ ոչ ինչ խոսեցաւ ընդ նոսա, այլ յամենայն ժամ ասէր՝ թող ութիւն արարէք ինձ։ Եւ տեսեալ նոցա զփիւրտունսն զոր գործ էին, ասեն ցաշակերտն նորա ցԱբրահամ, զի՞նչ առնէք զփիւրտունսդ զայդ։ Եւ նա ասէ. այսր անդր ծախեմք։ Իսկ ծերոյն լուեալ ասէ. եւ Սիսոյ աստի եւ անտի ուտէ։ Եւ նոցա լուեալ եւ յոյժ օգտեալ՝ չոգան խնդութեամբ տեսեալ զխոնարհ ութիւն նորա։
       ԵՐԹԵԱԼՔ երբեմն եղբարք եօթն առ հայրն Սիսոյ եւ հարցեալ զնա բանս օգտակարս։ Իսկ ծերոյն պատասխանի տուեալ ասէ ցնոսա՝ եթէ յորժամ եկի ես նստայ՝ 'ի տեղւոջս յայսմիկ, չոգայ յառաջագոյն առ հայրն Ովր եւ Ատրէ, եւ հարցի ցնոսա զբանս զայս։ Եւ պատասխանի տուեալ նոցա ասեն ցիս. հաւատաս 'ի մեզ։ Եւ ես ասացի՝ այս։ Ասեն ցիս։ իսկ երթ եւ որպէս տեսերդ զմեզ եթէ զոր ինչ առնեմք՝ արա եւ դու։ Եւ հարցեալ ցնա եղբարցն եթէ զի՞նչ էին նորա գործքն, պատասխանի տուեալ ծերոյն եւ ասէ, մինն 'ի նոցանէ խոնարհ էր, իսկ միւսն հնազանդութիւն մեծ ունէր։ Պատասխանի տուեալ եղբարցն եւ ասեն. ահա նոքա ցուցին քեզ զիւրեանց գործսն՝ եւ դու 'ի քոյոց գործոցդ ասա մեզ։ Պատասխանի տուեալ ծերոյն եւ ասէ ցնոսա, ըստ իմում խորհրդոյս այսպէս ասեմ՝ եթէ քան զամենայն ինչ գլխաւորագոյն այս է՝ զի յամ ինչ մարդ զինքն մի ինչ համարեսցի։ Եւ օգտեալ 'ի նմանէ գնացին։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Պիմէնի՝ եթէ ոչ երբէք կամէր տալ զբանս իւր եւ առնել գեր 'ի վերայ քան թէ զայլոց ծերոցն, այլ մանաւանդ թէ յամենայնի գովէր զնոսա։
       ԱՍԷՐ ոմա յեղբարցն ումեմն ծերոյ մեծի. թէ գտանէի ծեր ըստ կամաց իմոց, ախորժելով մեռանէի ընդ նմա։ Եւ ասէ ցնա ծերն ծիծաղելով. ազնիւ ասես տէր իմ։ Իսկ նորա եւս առաւել զօրացեալ 'ի խորհուրդս իւր՝ կարծէր թէ ճշմարիտ ասիցէ, վասն զի ոչ իմացաւ զխորհուրդս ծերոյն։ Եւ իբրեւ ետես զնա ծերն՝ եթէ կարծիցէ զինքենէ թէ ազնիւ ինչ ասիցէ՝ ասէ ցնա. եթէ գտանես ծեր ըստ կամաց քոց, կամիս բնակիլ ընդ նմա, Եւ նա ասէ՝ այս։ Ասէ ծերն. ոչ զի երթիցես դու զհետ կամաց ծերոյն, այլ զի նա երթիցէ զհետ քոց կամացդ, այդպէս հանգչին միտք քո։ Եւ յարուցեալ եղբօրն անկաւ առաջի ծերոյն եւ ասէ. թող ութիւն արա ինձ. զի մեծապէս պանծայի կարծելով թէ ազնիւ ինչ ասացի՝ ոչ ինչ ամենեւին ասելով։
       ՀԱՅՐՆ Արսեէնիոս ոչ դադարէր 'ի լալոյ զամս քառասունս, եւ եկաց ամս իննսուն եւ հինգ. եւ երբ վախճանէր՝ գողայր, եւ ասաց. տարէք զիս յանապատ, զի ուտիցեն զիս գազանք։
       ԱՍԷՐ հայրն Դանիէլ՝ եթէ յորժամ վախճանէր երանելին Արսէն, պատուիրեաց մեզ եւ ասէ. մի՛ ինչ հոգ տանիք առնելոյ սէր 'ի վերայ իմ, բայց միայն զպատարագն. ես եթէ արարի ինչ ինձ սէր, զայն ունիմ գտանել։
       ԱՍԷ դարձեալ հայրն Դանիէլ՝ թէ ոչ երբէք կամեցաւ հայրն Արսէն խօսել եւ խնդրել բան ինչ 'ի գրոց , որ եւ կարող ութիւն էր իւր՝ եթէ կամէր. այլ եւ ոչ թուղթ գրէր ումեք վաղվաղակի։
       ԱՍԷԻՆ դարձեալ վասն նորին հօրն Արսէնի՝ եթէ որպէս յաշխարհի ունէր հանդերձս ամենապատիկս քան զբազումս, այսպէս եւ 'ի Սկիւթ փութայր անարգագոյն քան զամենեսեան զգենուլ. եւ յորժամ գայր յեկեղեցին զկնի բազում ժամուդ, ընդ սեամբն նստէր, զի մի ոք տեսցէ զերեսս նորա եւ մի նա զայլոց։
       ԱՍԱՑ դարձեալ հայրն Դանիէլ վասն նորուն հօրն Արսէնի՝ եթէ էին դէմք կերպարանաց նորա որպէս զՅակոբայն. էր ինքն ամենեւին սպիտակ իբրեւ զձիւն, եւ ոսկերք նորա ցամաքեալ՝ ունելով զմարթն միայն՝ 'ի վերայ եւ մորուք նորա մինչեւ 'ի կուրծսն ամենեւին սպիտակ, եւ արտեւանունք նորա անկան 'ի սաստիկ լալոյ նորա։ Բարձր էր ինքն հասակաւ, այլ կորացեալ էր 'ի ծերութենէն. եւ վախճանեցաւ ամաց իննսուն եւ հնգից։ Ել 'ի պալատէն Թէոդոսի մեծի քառասնամեայ, երէց պալատանն, հայր արկադեայ եւ Ոնորու թագաւորացն. եւ եղեալ յանապատին 'ի Սկիւթ զքառասուն ամ, եւ տասն 'ի վիմին Տրոյանով Բաբելոնի ընդդէմ Փերմեայ, եւ երիս ամս 'ի Կանոպոս 'ի ներքին կողմանն, եւ այլ եւս երկուս ամս դարձեալ եկն 'ի Տրոհի մեհեանն եւ անդ ննջեաց։ Եւ եթող ինձ զպատմուճանն իւր զմաշկեղէն եւ զմազեկամաս սպիտակ եւ հողաթափս արմաւենիս, եւ ես անարժանս ագանէի զայն զի օրհնեցայց։
       ԱՍԷԻՆ վասն որումն ծերոյ 'ի Սկիւթ՝ եթէ ծառայ էր լեալ եւ գայր ամի ամի յԱղեքսանդր եւ բերէր զվարձս տերանցն իւրոց։ Իսկ նոքա ընդ առաջ երթային նորա եւ երկիր պագանէին նմա։ Իսկ ծերոյն արկեալ ջուր 'ի կուժն եւ մատուցանէր նոցա զի լուասցին։ Իսկ նոքա ասէին՝ թէ մի առնես զայդ, հայր, եւ մի լինիր մեզ բեռինք։ Իսկ ծերն ասէր. խոստովանիմ զի ծառայ եմ ձեր, տեարք, եւ գոհանամ զձէնջ զի թողէք զիս ծառայել աստուծոյ ազատ. այլ ես տամ ձեզ ջուր լուանալոյ, եւ զվարձկանութիւն իմ պարտիմ ձեզ։ Իսկ նոքա հակառակէին եւ ոչ առնուին յանձն։ Ասէ ցնոսա. եթէ ոչ կամիք ընդունել, նստիմ աստ եւ ծառայեմ ձեզ։ Եւ երկուցեալք 'ի նմանէ՝ թողուին նմա զոր ինչ եթէ խնդրեսցէ առնել, եւ յուղարկէին զնա պատուով եւ բազում պիտոյիւք, զի արասցէ վասն նոցա սէր. եւ վասն այսորիկ եղեւ անուանի մենակեաց 'ի Սկիւթ։
       ԱՍԱՑ հայրն Սահակ թեբայեցի՝ թէ ոչ երբէք մըտուցի 'ի խուղն իմ խորհուրդս վասն եղբօր՝ որոյ զիս նեղեալ է, եւ ես դարձեալ փութացայ զի մի ունիցի եղբայրն 'ի խցին վասն իմ խորհուրդս ինչ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցոմն 'ի հարանցն եւ ասէ. ընդէ՞ր խոնարհիմ ես եւ անկանիմ առաջի նորա եթէ ընդ իս է ոք թշնամութեամբ, եւ տեսանեմ զի ոչ ունի յստակ խորհուրդս ընդ իս։ Ասէ ցնա ծերն. ասա ինձ զճշմարիտն ո՞չ ունիս 'ի սրտի քում արդար ութիւն յորժամ խոնարհեցուցանես զքեզ նմա, եւ թէ նա յանցեաւ ինձ, այլ վասն պատուիրանին խոնարհիմ ես նմա։ Ասէ ցնա եղբայրն. այս այդպէս է։ Ասէ ցնա ծերն. յաղագս այնորիկ ոչ կատարին կամք քո յայ՝ զի ոչ յստակ մտօք խոնարհիս, այլ որպէս թէ ոչ յանցուցեալ իցես նմա, այլ այնէս ածես զմտաւ՝ եթէ նա յանցեաւ։ Բայց այսպէս եթէ նա յարցանիցէ քեզ, գիր 'ի մտի քում եթէ ես յանցեայ նմա, եւ զեղբայրն քո արդարացս. եւ յայնժամ աստուած կատարէ զկամս քո, զի յստակեսցին խորհուրդք նորա ընդ քեզ։ Եւ պատմեաց ծերն օրինակ այսպիսին ինչ. էին ոմանք աշխարհականք երկիւղածք, եւ խորհեալ միաբան գնացին եւ եղեն միայնակեացք. եւ նախանձուն աստուծոյ բերեալ լինէին. եւ ըստ աւետարանական բանին ոչ գիտելով ներքինացուցին զինքեանս՝ կարծելով թէ վասն արքայութեան երկնիցէ։ Եւ լուեալ եպիսկոպոսապետին Աղեքսանդրու՝ 'ի բաց մերժեաց զնոսա։ Իսկ նոցա կարծեալ եթէ ազնիւ ինչ գործեցին, զայրացան ընդ նմա եւ ասեն. մեք ներքինացուցաք զմեզ վասն զմեզ վասն արքայութեանն երկնից, եւ սա մերժեաց զմեզ, եկայք երթիցուք եւ ասասցուք վասն դորա ցեպիսկոպոսեան Երուսաղէմի, եւ երթեալ պատմեցին նմա զամենայն։ Ասէ ցնոսա եպիսկոպոսապետն Երուսաղէմի, եւ ես մերժեմ զձեզ։ Խռովեալ դարձան ընդ նմա եւ չոգան յԱնտիոք առ միւս եւս եպիսկոպոսապետն եւ պատմեցին զամենայն որ ինչ եղեւ. եւ նա դարձեալ որոշեաց զնոսա։
       Ասեն ցիրեարս. եկայք երթիցուք 'ի Հռոմ առ հայրապետն, եւ նա խնդրէ զվրէժ մեր յամենեցունց 'ի սոցանէ։ Արդ երթեալ սոցա առ մեծ եպիսկոպոսապետն Հռոմայ՝ ասացին ցնա զոր ինչ եթէ արարին ընդ նոսա եպիսկոպոսապետքն. եւ եկաք առ քեզ, զի դու ես գլուխ ամենեցուն։ Ասէ ցնոսա եպիսկոպոսապետն. եւ ես մերժեմ զձեզ եւ որոշեալ էք։ Յայնժամ 'ի վարանս մտեալ ասեն ցիրեարս. սոքա ընկեր ընկերոյ շողոմս առնեն վասն ժողովելոյ 'ի սիւնհոդոսն, այլ եկայք երթիցուք առ սուրբն աստուծոյ առ եպիսկոպոսն Եպիփան 'ի Կիպրոս. զի մարգարէ է եւ ոչ առնու ակն մարդոյ։ Եւ իբրեւ մերձ եղեն 'ի քաղաքն։ յայտնեցաւ նմա վասն նոցա եւ առաքեաց 'ի պատահումն նոցա, հալածեաց զնոսա եւ ասէ եւ յիմ քաղաք մի մտանէք։ Յայնժամ խօսել սկսան ընդ իրեարս եւ ասել. արդարեւ մեք յանցեաք եւ զի՞ արդարացուցանեմք զմեզ. զի եթէ նոքա անիրաւութեամբ մերժեցին զմեզ, միթէ եւ մարգարէ՞ս այս. ահա աստուած յայտնեաց նմա վասն մեր։ Եւ ըստգտին զինքեանս յոյժ վասն յանցմանն զոր արարին։ Յայնժամ գիտացեալ սրտագին աստուծոյ եթէ ըստգտին զինքեանս ճշմարտութեամբ, կատարեաց զկամս հօրն Եպիփանու եպիսկոպոսի։ Եւ ինքն իսկ առաքեաց եւ աստուած զնոսա մխիթարել զնոսա, ժողովեաց 'ի մի տեղի եւ գրեաց առ եպիսկոպոսապետն Աղեքսանդրու եւ ասէ. ընկալ զորդեակսդ քո, վասն զի ապաշխարեցին ճշմարտութեամբ։ Արդ այս են կամք մարդոյ եւ ընդ այս հաճի աստուած ։
       ԱՍԷՐ հայրն Դանիէլ՝ եթէ երբեմն եկին 'ի հարանցն յԱղեքսանդր տեսանել զհայր Արսէն։ Եւ էր ոմն 'ի նոցանէ հօրեղբայր երանելւոյն Տիմօթէոսի եպիսկոպոսին Աղեքսանդրու, եւ ունէր զոմն յեղբօրորդեկացն իւրոց։ Եւ էր ծերն յայնժամ հիւանդացեալ եւ ոչ կամեցաւ տեսանել զնոսա, զի մի եւ այլք եկեսցեն եւ ստիպեսցեն զնա, եւ էր յայնժամ 'ի վիմին 'ի Տրոյիս, եւ դարձան խռովեալք։ Դէպ եղեւ զի եկին բարբարոսք 'ի տեղին յայն, եւ նորա գնացեալ եկն 'ի ներքին կողմ Եգիպտոսի եւ անդ լինէր։ Եւ լուեալ դարձեալ նոցին ծերոցն՝ եկին տեսանել զնա, եւ խնդութեամբ ընկալաւ զնոսա։ Ասէ ցնա եղբայր ոմն որ էր ընդ նոսա. գիտեա հայր, զի եկաք տեսանել զքեզ 'ի Տրոյին եւ ոչ ընկալար զմեզ։ Ասէ ցնա ծերն. դուք ճաշակեցէք հաց եւ արբէք ջուր, բայց ես, որդեակ, ոչ հաց եւ ոչ ջուր ճաշակեցի, բայց սակայն եւ ոչ նստայ տանջելով զիս մինչեւ փորձեցի եթէ հասեալ էք 'ի տեցին ձեր, զի վասն իմ աշխատեցայք դուք, թող ութիւն արարէք ինձ, եղբարք. Եւ մխիթարեալ գնացին։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Պետրոսի եւ հօրն Եպիմաքեայ եթէ միախորհուրդք էին 'ի Հռայիթ. մինչդեռ ճաշակէին նոքա յեկեղեցին , բռնաբարեցին զնոսա զի եկեսցեն 'ի սեղան սրբոյն, եւ մեծ աշխատութեամբ երթեալ հօրն Պետրոսի միայն։ Եւ իբրեւ յարեան, ասէ ցնա հայրն Եպիմաքոս, զիարդ իշխեցեր երթալ 'ի սեղան ծերոցն։ Ասէ ցնա հայրն Պետրոս. եթէ նստեալ էր իմ առ ձեզ, որպէս զծեր պատուէին զիս եղբարքն, եւ տային ինձ օրհնել յառաջ, եւ մեծագոյն երեւէի 'ի միջի ձերում արդ երթեալ առ հարսն՝ կրսերագոյն եմ քան զամենեսեան եւ խոնարհ խորհրդովք իմովք։
       ԴԱՐՁԵԱԼ պատմեցաւ վասն այլոյ եպիսկոպոսի ոքսիրինքացւոց հօրն Ափուայ՝ թէ յորժամ էր մենակեաց, բազում կրօնաւորութեամբք վարէր. եւ յորժամ եղեւ եպիսկոպոս, կամեցաւ նովին խստակրօնութեամբն վարիլ, եւ ոչ հանդարտեաց, եւ ընկէց զինքն առաջի տեառն եւ ասէ, միթէ վասն եպիսկոպոսութեանս մերժեցաւ շնորհն յինէն։ Եւ յայտնեցաւ նմա թէ ոչ, այլ յայնժամ անապատ էր եւ մարդ ոչ գոյր եւ աստուած օգնական լինէր քեզ. իսկ այժմ աշխարհ է մարդիկ օգնական լինին քեզ։
       ԷՐ ոմն մենակեաց եգիպտացի 'ի Կոստանդնուպօլիս առ երանելեաւն Թէոդոսիւ փոքու, եւ բնակեալ էր 'ի փոքր խցկան յանապատի։ Իսկ թագաւորն գայր անդ միայն, եւ բազմ ութիւն 'ի հեռուստ ակն ունէին նմա։ Իսկ նա առեալ զթագն 'ի գլխոյ իւրմէ եւ թաքուցեալ բախեաց զդուրս միայնակեցին. եւ բացեալ նմա զդուրսն՝ ծանեաւ թէ թագաւորն է եւ լուռ եկաց. ընկալեալ զնա որպէս զմի 'ի զինուորաց. եւ յաղօթս կացեալ նստան։ Եւ սկսաւ հարցանել եթէ զիարդ կան հարքն եգիպտացիք։ Եւ նա ասէ. ամենեքեան աղօթս առնեն վասն քոյոյ փրկութեան։ Եւ հայեցեալ 'ի խուղն՝ ոչ եգիտ անդ նիւթս , բայց միայն փիւրիդ մի փոքր՝ յորում կայր հաց։ Ասէ միայնակեացն, ճաշակեա սակաւիկ մի առ իս։ Նա ասէ. որպէս քեզ կամք են։ Եւ թրմեաց հաց եւ արձակ ձէթ եւ աղ եւ կերան, եւ ետ նմա ջուրն եւ արբ։ Եւ ասէ ցնա. գիտե՞ս ով եմ ես։ Եւ նա ասէ. աստուած գիտէ ով ես դու։ Պատասխանի տուեալ ասաց. ես եմ Թէոդոս թագաւոր։ Եւ առժամայն երկիր եպագ նմա։ Ասաց. երանի է ձեզ ճշմարտից եւ անհոգաց յաշխարհէս, 'ի թագաւորութեան ծնեալ եմ եւ ոչ երբէք յագեցայ հացիկ եւ ջրով որպէս այսէր, եւ կարի հաճոյ եղեւ ինձ եւ սկսաւ պատուել զնա։ Իսկ նորա յարուցեալ դարձեալ փախեաւ յԵգիպտոս։ Ասէին ծերքն՝ եթէ երբեմն տուաւ մեզ 'ի Սկիւթ մէն սակաւ թուզ. եւ վասն զի ոչ ինչ էր, ոչ առաքեցաք հօրն Արսէնի, զի մի նմա անարգանք լիցին այն։ Իսկ ծերոյն լուեալ ոչ եկն 'ի ժողովն ասելով. որոշեցիք զիս եւ ոչ ետուք ինձ յօրհնութենէն զոր առաքեաց աստուած եղբարցդ, յորմէ չէի ընդունելոյ արժանի։ Եւ լուեալ ամենեցուն օգտեցան 'ի խոնարհութենէ ծերոյն. եւ երթեալ երիցուն տարաւ նմա 'ի թզոյն եւ աստուած զնա 'ի ժողովն մեծաւ խնդութեամբ։
       ՆՍՏԷՐ երբեմն հայրն Յոհաննէս 'ի Սկիւթ, եւ եղբարքն շուրջ զնովաւ հարցանելով իւրաքանչիւր զխորհուրդս տւր , եւ պատասխանի տայր նոցա իւրաքանչիւր ումեք։ Ասէ ցնա ոմն 'ի ծերոյն։ Յոհաննէս, որպէս ըզպոռնիկ ես զարդարելով զքեզ ինքն եւ բազմացուցանելով զհոմանիս քո։ Ասէ ցնա հայրն Յոհաննէս. ճշմարիտ ասացէր, հայր եւ ոչ է այլ ազգ ինչ, եւ զայդ աստուած յայտնեաց քեզ։ Եւ յետ այսորիկ ոմն 'ի ծանօթից նորա ասաց. ո՞չ արդեօք խռովեսցիս 'ի ներքոյ հայր։ Եւ ասէ ցնա հայրն Յոհաննէս, ոչ խռովիմ, այլ որպէս արտաքոյս եմ, նոյնպէս եւ ներքոյս։
       ԵԿՆ ոմն 'ի հարանցն առ հայրն Սիսոյ 'ի լեառն հօրն Անտոնի, եւ մինչդեռ խօսէին ընդ իրեարս, եհարց ցհայրն Սիսոյ եւ ասէ. ուր ժամանեցեր արդեօք 'ի չափ երանելւոյն Անտոնի, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. ես ուստի ժամանեմ 'ի նորա չափն . զի եթէ ունէի զմի ինչ 'ի խորհրդոցն հօրն Անտոնի, լինէի ամենեւին որպէս եւ զհուր. բայց սակայն գիտեմ զմարդ զոմն զի աշխատութեամբ հանդարտէ այլ ոք տանել խորհրդոց նորա։ Դարձեալ եհարց ցնա եւ ասէ. այսպէս հալածէր արդեօք սատանայ զառաջինսն։ Ասէ ցնա հայրն Սիսոյ. արդ առաւել հալածէ. վասն զի ժամանակ նորա մերձեալ է եւ խռովի։
       ԴԷՊ եղեւ երբեմն հօրն Թէոդորեայ փերմացւոյ լինել ուրեմն. եւ մինչդեռ ճաշակէին եղբարքն, վասն երկիւղած ութեան լռութեամբ առնուին զբաժակն եւ ոչ ասէին թէ թող ութիւն արա։ Ասէ ցնա հայրն Թէոդորոս. կորուսին միայնակեացք զլռ ութիւն իւրեանց վասն ոչ ասելոյ եթէ թողութիւն արա։
       ԱՅԼ ոմն ծեր ասաց՝ եթէ ազնիւ է ասել առ իրեարս՝ թողութիւն արա, եւ այսպէս առնուլ. վասն զի այս է ձեւ միայնակեցի։
       ԱՍԷՐ հայրն Արմատէս. կամիմ զմարդ որ մեղուցեալ իցէ եւ գիտասցէ եթէ մեղայ եւ ապաշխարեսցէ առաւելագոյն քան զմարդ որ ոչ իցէ մեղուցեալ, եւ ունիցի զինքն այնպէս որպէս թէ արդար ութիւն իցէ արարեալ։
       ԱՍԱՑ հայրն Փորտաս . եթէ աստուած կամի ընդ իմ ընդ կեանս, գիտէ որպէս մատակարարէ ինձ. եւ եթէ ոչ կամի, վասն է՞ր ինձ կեանքս։ Զի ոչ յամենեցունց ընդունէր ինչ, եւ կայր ինքն 'ի կողի եւ ասէր. եթէ տայր ինչ ոք ինձ եւ ոչ վասն այ, ոչ ինչ ունիմ ես տալ նմա, եւ յայ առնու վարձս, զի ոչ վասն աստուծոյ ետ զայն, եւ զրկի որ տայն. զի վասն այնորիկ որ եթէ ընդ աստուծովն իցեն եւ 'ի նմանէ միայն ունիցին ակնկալութի՝ այնպէս երկիւղածութեամբ կատարեցէք. մի՛ թշնամանս ինչ համարելով, թէ եւ բիւր անգամ անարգանք ոք իցեն. եւ զփառս մարմնոյ մի՛ խնդրէք, այլ որ զախտս մարմնոյ լուծանէք. եւ զի եթէ զլաւագոյնսն խնդրես, եղիցին փառք. առաքին ութիւն փառս 'ի մարդկանէ ոչ խնդրէ, եւ ոչ կամի զպատիւ զմայրն չարի որ առաջնորդէ 'ի մարդահաճութիւն, եւ թշնամիք են կամողացն զփառս աշխարհի զառժամայն զսպանումն։ Արդ այսպիսիս բազում ախտից ծառայէ. վասն զի սիրոյ է երկայնամտելն, եւ ոչ է սիրոյ բարկանալն եւ սրտմտելն. զի սնափառ ութիւն մարդկան խոնարհել ոչ կամի, եւ յառաջ քան զինքն պատուել զոք՝ ոչ կարէ յափշտակելով զնախապատուութիւն, մի՛ գուցէ անարգ երեւեսցի։
       ԱՍԷԻՆ ոմանք. եթէ ոք գայր առ հայրն Պիմէն, առաքէր զնոսա ծերն առ հայրն Անուբ, զի նա երիցագոյն է յաւուրց։ Ասէր եւ հայրն Անուբ. առ եղբայրն Պիմէն երթայք, զի նա ունի զշնորհդ զայդ։ Ապա եթէ նստէր հայրն Անուբ առ նմա, ոչ խօսէր առաջի նորա։
       ԱՇԽԱՐՀԱԿԱՆ ոմն ունէր դուստր ամուսնաւ իւրով հանդերձ. դէպ եղեւ դստերն յայսոյ պղծոյ տարակուսիլ, եւ ծնողք նորա աղաչէին զհանդիպեալ միայնակեացս աղօթս առնել 'ի վերայ նորա, եւ ոչ բժշկեցաւ։ Յետոյ ասէ ցնա ոմն միայնակեաց սիրելի նոցա. եթէ կամիք որ ողջանայցէ դուստրդ ձեր՝ երթայք յայս ինչ անապատ, քանզի անդ սուրբք են, եւ հաւատամ եթէ յաղօթից նոցա բժշկի։ Իսկ նոցա լուեալ 'ի նմանէ գնացին յանապատն. եւ դէպ եղեւ ումեմն տղայոյ միայնակեցի ելանել 'ի վանացն, եւ իբրեւ տեսին զնա յոյժ խնդացին ասելով. ահաւասիկ առաքեաց աստուած մի 'ի նոցանէն, որպէս զի մի՛ երթիցուք յայնչափ ինչ անապատ։ Եւ իբրեւ մերձեցան, ընկեցին զինքեանս 'ի խոնարհ մանկամբն հանդերձ աղաչելով զնա եւ ասելով. դուստրս մեր այս տարակուսի 'ի դիւէ, այլ վասն աստուծոյ աղօթս արա 'ի վերայ։ Եւ նա ասէ. մարդ մեղաւոր եմ։ Եւ նոքա աղաչէին ասելով. մի՛ ասեր այդպէս՝ վասն այ, այլ վշտակից լեր մեզ եւ աղօթեա 'ի վերայ դորա. քանզի կարծէին եթէ վասն խոնարհութեան ասէր զայն. եւ դարձեալ նոյնպէս ասէր նոցա։ Իբրեւ նեղէին զնա եւ աղաչէին ջեռուցեալ սրտիւն, եհան յանթէ իւրմէ փոքրիկ գիրս եւ ասէ ցնոսա երդմամբ՝ եթէ զայս գողացայ եւ ելի անտի։ Իսկ յորժամ ասաց զբանս զայս, 'ի բաց եկաց դեւն 'ի մանկանէ անտի՝ չհանդուրժեալ խոնարհ ութեան երիտասարդին, այլ եւ նոցա հաւատոցն՝ զի ոչ նուազեաց գայթակղեալ 'ի բանս միայնակեցին, այլ որպէս մեծի եւ սրբոյ երկրպագէին եւ աղաչէին. եւ առեալ զդուստրն իւրեանց բժշկեալ գնացին փառաւորելով զաստուած։
       ԵԿՆ երբեմն մենակեաց 'ի Հռոմայ, որ մեծ 'ի պալատանն էր, եւ բնակեաց 'ի Սկիւթ մերձ յեկեղեցին. ունէր ընդ ինքեան եւ ծառայ մի ալեւոր սպասաւոր ինքեան։ Եւ տեսեալ երիցուն զտկար ութիւն նորա եւ գիտացեալ թէ յորպիսի հանգստենէ էր. զոր ինչ թէ աստուած առաքէր՝ տայր տանել նմա։ Եւ լեալ այնպէս զքսան եւ հինգ ամ 'ի Սկիւթ, եւ եղեւ տեսանող անուանի։ Լուեալ ոմն ծեր 'ի կրօնաւորացն եգիպտացւոց վասն նորա եկն տեսանել զնա, ակն ունելով թէ աւելի ինչ վարս մարմնոյ տեսանիցէ 'ի նա. եւ մտեալ եւ ողջոյն տուեալ նմա, աղօթս արարեալ եւ նստան։ Եւ տեսանէր զի ունէր հանդերձս փափուկս եւ քաղադրոն եւ մաշկ 'ի վերայ նորա եւ սնարս, եւ զոտսն մաքուր ունէր եւ հողաթափս . եւ զայս տեսեալ գայթակղեցաւ, զի ոչ էր 'ի տեղւոջն այնպիսի կարգ, այլ խստակրօնութի։ Եւ վասն զի տեսանող էր ծերն, իմացաւ եթէ գայթակղեցաւ հայրն, եւ ասէ ցսպասաւորն ծերն. արա մեզ տօն այսօր վասն հօրս։ Եւ դէպ եղեւ զի էր անդ փոքր մի բանջար, եւ եփեաց, եւ 'ի ժամուն յարուցեալ ճաշակեցին. ունէին ընդ ինքեանս եւ սակաւ մի գինի, եւ արբին վասն հիւանդ ութեան իւրեանց։ Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ, ասացին զերկոտասան սաղմոսն եւ ննջեցին. նոյնպէս եւ 'ի գիշերին։ Յարուցեալ այգուն եգիպտացին ասէ ցնա. աղօթս արա 'ի վերայ իմ։ Եւ գնացեալ ոչ ինչ օգտեալ 'ի նմանէ։ Իբրեւ չոգաւ վայր մի, կամեցեալ ծերոյն օգտեցուցանել զնա, առաքեաց դարձեալ կոչեաց զնա. եւ եմուտ միւսանգամ, եւ խնդութեամբ ընկալաւ զնա։ Եւ հարցեալ ցնա ծերոյն եւ ասէ. յորմէ՞ գաւառէ ես։ Եւ ասէ. ես եգիպտացի եմ։ Եւ յորմէ՞ քաղաքէ յԵգիպտոսէ։ Եւ ասէ. ես ոչ եմ քաղաքացի, այլ գեղջուկ։ Եւ ասէ ցնա ծերն. զի՞նչ էր գործք քո 'ի գիւղն քոյ։ Եւ նա ասէ. պահապան էի։ Եւ ասէ ցնա. ո՞ւր ննջէիր։ Եւ ասէ. 'ի բացի։ Եւ ասէ. իսկ զիա՞րդ ննջէիր։ Եւ նա ասէ. 'ի գետնի։ Եւ զի՞նչ առնէիր ճաշ յանդին եւ կամ որպիսի՞ գինի։ Եւ նա ասէ. չոր հացիկ ունէի, եւ էր զի դիպեալ էր ինձ ձուկն աղի, եւ ջուր 'ի գետնոյ ըմպէի։ Եւ ծերն ասէ. մեծ է աշխատութեամբ քո. էին 'ի գիւղն քո բաղանիք։ Եւ նա ասէ. ոչ էին, այլ 'ի գետն լուանայի։ Արդ իբրեւ հարցեալ ծերն զայս ամենայն եւ ծանեաւ զնեղութիւն նորա, կամեցեալ օգտեցուցանել զնա՝ ասաց նմա զառաջին զկարգսն իւր մինչդեռ յաշխարհի էր, եւ ասէ. զիս տառապեալս զոր տեսանես, յաշխարհէն 'ի մեծ քաղաքէն Հռոմայ եմ, անուանի լուեալ 'ի պալատան թագաւորին։ Եւ իբրեւ լուեալ եգիպտացւոյն զսկիզբն բանիցն՝ զղջացաւ եւ կամէր լսել հաստատութեամբ զասացեալսն 'ի նմանէ։ Դարձեալ ասէ. թողի զՀռոմ եւ եկի բնակեցայ 'ի յանապատիս յայսմ։ Եւ զիս զոր տեսանես, տունս գեղեցիկս ունէի եւ կարասի սաստիկ, եւ արհամարհեալ զայնու՝ եկի բնակել 'ի փոքր խցկանս յայսմ։ Ունէի ոսկի գահոյս, յորում էին անկողինք բազմապատիկք. եւ թողեալ զայն ամենայն՝ ետ ինձ աստուած զքաղադիր եւ զմաշկեակս։ Եւ հանդերձք իմ պատուականք եւ մեծագինք էին, եւ փոխանակ այնր զանարգս զհանդերձս զայս ունիմ. եւ յընթրիսն իմ սաստիկ ծախք ծախէին, եւ փոխանակ այնր զսակաւ բանջարիկս եւ զփոքր ապակեակս ետ ինձ աստուած։ Էին սպասաւորք բազումք իմ, ծառայք եւ աղախնայք, եւ ահա ընդ նոսա ամենեցուն արկ աստուած 'ի սիրտ ծերոյս այսմիկ եւ սպասաւորէ ինձ։ Եւ փոխանակ բաղանեացն յոր լուացեալ լինէի հանապազօր հանդերձ անոյշ իւղովք, արկանեմ փոքր մի ջուր զոտիւք իմովք, եւ զանարգ զհողաթափս զայս զգենում վասն տկարութեան իմոյ. եւ փոխանակ փողոցն եւ քնարիցն, ասեմ զփոքր սաղմոսկունս զայս. եւ փոխանակ նիւթոցն զոր ունէի եւ բազմութեն, հանդարտութեամբ կատարեմ զկեանս իմ։ Արդ աղաչեմ զքո աստուածապաշտուիդ, հայր իմ, մի՛ գայթակղիր յիմ տկարութիւնս։ Եւ զայս լուեալ եգիպտացւոյն եւ զգաստացեալ անձին, աղաղակեաց եւ ասէ. վայ ինձ, զի 'ի բազում նեղութէ աշխարհիս եկի 'ի հանգիստ մեծ, եւ զոր ոչ ինչ ունէի յայնժամ՝ այժմ ունիմ. բայց դու, հայր, եկիր 'ի բազում հանգստենէ 'ի նեղութիւն, եւ 'ի բազում փառաց եւ 'ի մեծութէ 'ի խոնարհութիւն եւ յաղքատութի։ Եւ շինեալ 'ի նմանէ մեծապէս՝ գնաց 'ի տեղի իւր, եւ եղեւ նմա սիրելի, եւ գայր առ նա վասն օգտի իւրոյ։
       ԵԳԻՊՏԱՑԻ ծեր մի գնաց առ հայրն Զենոն ասորի եւ ասաց նմա զանձնէ բանս նախատանաց։ Եւ ասէ Զենոն. եգիպտացիքն զբարի գործս իւրեանց թագուցանեն եւ զանարգանս իւրեանց յայտնեն, եւ Յոյնք եւ Ասորիք զբարի գործս յայտնեն եւ զնախատանացն թագուցանեն։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն՝ եթէ էին երկու եղբարք 'ի խրճիթսն եւ տրտմեցան ընդ իրեարս. եւ երթեալ միոյն 'ի խուղն իւր, ոչ կարաց նստել 'ի խռովութէն. եւ երթեալ անկաւ առաջի նորա, եւ ոչ եբաց նմա. եւ երթեալ եղբայրն ասաց ցհայրն Ապողոն։ Եւ ասէ ցնա ծերն. որ ինչ եթէ ունիս արդար ութիւն առ նմա՝ մի՛ երեւեցուցաներ, այլ երթ անկիր առաջի եղբօրն։ Եւ երթեալ դարձեալ եւ բախեալ զդուրսն, եւ յառաջ քան զբանալն եղբօրն զդուրսն անկաւ առաջի նորա եւ ասէ. թողուի արա ինձ։ Եւ այնպէս եկեալ պատմեաց ծերոյն։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Ամոնայ՝ եթէ ոմանք եկին առ նա զիրերաց դատախազ, եւ ծերն լուռ կայր. եւ կին ոմն ասէ ցմերձաւորն իւր. ծերս այս անմիտ է։ Եւ լուեալ զայս ծերոյն, կոչեաց զկինն եւ ասէ ցնա. քանի՛ աշխատ ութիւն աշխատեցայ յանապատիս զի ստացայ զանմտութիւնս զայս, եւ վասն քո՞ ունիմ զայս կորուսանել։
       ԱՍԱՑ հայրն Կիւրիոն՝ եթէ բազում աշխատութիւնս ըստ մարմնոյ աշխատեցայ առաւել քան զորդին իմ Զաքարիա, եւ ոչ ժամանեցի 'ի չափ նորա վասն խոնարհութեան եւ հնազանդութեան նորա։
       ԱԾԻՆ ոմանք դիւահար առ ոմն ծեր մեծ 'ի Թեբայիդ եւ աղաչէին զնա զի հանցէ զդեւն, իսկ ծերն ոչ կամէր. եւ աղաչեալ զնա բազում անգամ, իսկ ծերոյն գթացեալ յանձն առ եւ ասէ ցդեւն. ել յարարածոյդ այ։ Եւ դեւն ասէ. ես ելանեմ, բայց հարցանեմ զքեզ բան ինչ՝ զի՞նչ է գրեալ յաւետարանին, ո՞յք են այծիքն եւ ո՞յք աչխարքն։ Եւ ծերն ասէ. այծն ես եմ , իսկ զոչխարսն աստուած գիտէ թէ ոյք իցեն։ Եւ լուեալ դիւին գոչեաց 'ի ձայն մեծ եւ ասէ. ահա վասն խոնարհ ութեան քո ելանեմ։ Եւ առժամայն ել 'ի մարդոյն։
       ԳՆԱՑԻՆ երկու եղբարք ըստ մարմնոյ առ եղբարսն յանապատն, եւ ուղղեալ զառաքինութիւնն՝ գովէին յեղբարցն։ Դէպ եղեւ միոյն 'ի նոցանէ հիւանդանալ 'ի բազում ամս. իսկ միւսն սպասաւորէր նմա։ Եւ եկին ոմանք 'ի հարանց տեսանել զնա, եւ սկսան գովել զսպասաւորն եւ ասել՝ եթէ միաբանութիդ ձեր եւ կրօնաւորութիւն եւ սրբ ութիւն վարուց զամենայն եղբարքս օգտեցոյց։ Եւ նա ասաց խոնարհութեամբ եթէ ես մինչեւ ցայժմ սկիզբն ոչ արարի միայնակեցաց վարուց, իսկ եղբայրս իմ է որ եթէ ուղղեաց զվարս միայնակեցաց. բայց զի ծանիցէք՝ եկայք զհետ իմ։ Եւ մուծեալ զնոսա 'ի խուղն ուր կայր եղբայր նորա, ասէ ցնա. հայր, ո՞ւր է փայտատն որ ետու ցքեզ երեկ։ Եւ նորա սկսեալ խնդրել զայն 'ի ներքոյ քաղադրին իւրոյ ասելով՝ եթէ աստ արդեօք եդի, տես՝ եղբայր, ասէ, եւ յուզեա ընդ իս։ Եւ յանձին կալաւ պահանջել զոր ոչ էր առեալ։ Եւ օգտեալ հարքն գնացին։
       ԱՍԱՑ երանելի աբբայն Եւագրիոս ցաբբայն Արսէնիոս. ընդէ՞ր մեք յայս խրատու եւ յիմաստութենէ ոչ ունիմք զոր սոքա վայրենի եգիպտացիքս վարս եւ իմաստութիւն ստացան։ Ասէ աբբայն Արսէնիոս. մեք յաշխարհէ խրատեալք ոչ ունիմք զոր սոքա վայրենի եգիպտացիքս իւրեանց չարչարանօք ստացան։
       ՀԱՐՑԱՔՆՆԵԱՑ աբբայ Արսէնիոս զծեր ոմն եգիպտացի վասն մտածութեան, եւ այլ ոմն ետես զնա եւ ասէ. Արսէնիե, ո՞րպէս այնչափ խրատս հռոմայեցի եւ հելլենացի ստացեալ՝ ցայս վայրենիս վասն քոյին մտածուեդ հարցանես։ Եւ նա ասէ. զհռոմայեցի եւ զհելլենացի ստացայ զխրատ, բայց զայբ եւ բեն վայրենաւոր այսորիկ ոչ երբէք ուսայ։
       ԱՍԱՑ հայրն Եպիփան. քանանացին աղաղակէր, տեռատեսն լռեաց, մաքսաւորն չհայէր 'ի վեր. զո՛ր կամիս՝ արա եւ կեցցես։
       ԵՂԵՒ երբեմն խնդիր վասն Մելքիսեդեկի, եւ անդ էր Կոպրէ՝ որ եհար զերեսս իւր եւ ասաց. վայ վայ, վայ քեզ, Կոպրէ, զի զոր հրամայեաց աստուած՝ զայն ոչ խնդրես, եւ զոր ոչ հրամայեաց՝ խնդրես։ Եւ լուեալ ծերքն գնացին եւ փախեան 'ի սենեակս իւրեանց։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ եթէ լա՞ւ իցէ ծունր։ Ասաց. Յեսու Նաւեայ յորժամ ծունր եդ, ապա ետես զաստուած։
       ՈՎՐ եւ Աթերիս օտարք էին աշխարհաւ 'ի միմեանց եւ կային առ իրեարս. եւ այնչափ հնազանդ էին միմեանց, զի յաւուր միում կամէր Աթերիս ձուկն կտրել ընդ մէջ, եւ 'ի ձայնելն Ովրայ՝ եթող զդանակն ընդ ձուկնն եւ ել առ նա, ոչ կտրեաց եւ ոչ առ զդանակն։ Եւ յետոյ արար զկէս ձկանն խարշատեալ եւ զկէսն կարի ազնիւ. եւ յուտելն ասաց աւերելոյն՝ լա՞ւ է, հայր։ Եւ ընկերն ասէ. այո, հայր, եւ յոյժ լաւ է։ Եւ երբ զազնիւ զուգեալն ուտէին՝ ասաց. կարի զազիր եւ աւեր է, հայր։ Եւ նա ասէ. ահա իրաւ ես, հայր, չէ բարւոք։ Եւ զայսպիսի օրինակս պահել պարտ է ամենեցուն։
       ՀԱՐՑԱՒ ծերն՝ եթէ լա՞ւ է օտարութիւն։ Ասէ. այո՝ լաւ է. քանզի ուրեմն յեկեղեցւոջն ուտէին սէր, եւ կայր օտար մի անդ եւ հանին զնա 'ի դուրս, եւ դարձեալ կոչեցին վասն խղճի մտաց, եւ ապա ասեն ցնա. զի՞նչ կրեցեր յելանելն եւ 'ի մտանելն։ Եւ ասէ. ունիմ զիս իբրեւ զշուն. եթէ վարեն գնամ, եւ եթէ կոչեն գամ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն զեօթն ամ խնդրեաց յաստուծոյ շնորհս բժշկութեան, եւ ետ նմա աստուած. եւ չոգաւ առ ծեր ոմն եւ պատմեաց նմա։ Եւ նորա լացեալ ասէ. դժուարինս խնդրեցեր, որդեակ. եւ արդ երթ եւ այլ զամս եօթն խնդրեա բառնալ 'ի քէն զշնորհսն։ Եւ արար այնպէս։
       ՊԱՏՄԵԱՑ հայրն Դանիէլ՝ եթէ էր որումն իշխանի դուստր զոր ունէր դեւ, եւ 'ի բազում տեղիս տարան զնա եւ ոչ կարացին բժշկել։ Դէպ եղեւ աշակերտի որումն ծերոյ անցանել ընդ այն, եւ դիւահարն ած ապտակ նմա. իսկ նա զպատուիրանն Քրիստոսի կատարեալ՝ մատոյց եւ զմիւսն. եւ դեւն ոչ կարացեալ հանդուրժել պատուիրանին կատարելոյ՝ աղաղակեալ 'ի ձայն մեծ եւ ել 'ի նմանէ։ Եւ յորժամ եկին ծերքն, պատմեաց նոցա զամենայն պատճառս իրացն, եւ փառաւորեցին զաստուած։
       ԷՐ ոմն եղբայր առ միաբանակեացս եւ զամենայն բեռինս եղբարցն զանձամբ առնոյր եւ մինչեւ 'ի պոռնկ ութիւն անգամ ասէր՝ թէ ես արարի, եւ չարախօսէր զինքենէ։ Իսկ այլ եղբարքն քանզի ոչ գիտէին զգործս նորա, սկսան տրտնջել զնմանէ եւ ասել՝ ո՛րքան չարիս առնէ սա աստ, եւ վասն այսր եւ գործէ սա ոչ։ Իսկ հայրն գիտէր զգործս նորա եւ ասէ ցնոսա. եղբարք, կամիմ զմի պրտուեղէն դորա խոնարհութեամբ, քան զամենեցուն ձեր ամբարտաւանութեամբ, բայց կամի՛ք եթէ կատարեսցէ աստուած զկամս ձեր։ Եկն եբեր զգործս նոցա ամենեցուն, եբեր եւ զպրտուեղէն եղբօրն. եւ լուցեալ հուր ընկէց զայն 'ի հուրն եւ լուցեալ այրեցան նոցա ամենեցուն, բայց պրտուեղէն եղբօրն ոչ այրեցաւ։ Երկուցեալ անկան առաջի նորա, եւ յայնմհետէ ունէին զնա իբրեւ զհայր։
       ԱՍԱՑ Յոհաննէս կարճահասակն ցեղբայր իւր երէց. կամէի անհոգ լինել իբրեւ զհրեշտակ որք ոչ ինչ գործեն, այլ անդադար զաստուած պաշտեն։ Եւ մերկացեալ զհանդերձս իւր ել գնաց յանապատ, եւ լեալ անդ շաբաթ մի դարձաւ անդրէն առ եղբայրն 'ի խուղն իւր. եւ բախեալ զդուրսն, ոչ եբաց նմա ասելով՝ ո՞վ ես դու։ Եւ ասէ. ես եմ Յոհաննէս։ Եւ նա ասէ. Յոհաննէս հրեշտակ եղեւ, եւ ոչ է ընդ մարդկան։ Եւ նա աղաչեաց զի բացցէ նմա , եւ ոչ եբաց նմա, այլ եթող զնա 'ի տառապանս մինչեւ յառաւօտն, եւ այգուն ասէ ցնա. ահա մարդ ես եւ պէտք են քեզ գործոյ զի կերիցես։ Եւ անկեալ առաջի ասէ. թողութիւն արա ինձ։
       ԱՆՑԱՆԷՐ երբեմն հայրն Մակար յանտառէն 'ի խուղ իւր եւ ունէր արմաւենի. եւ ահա երեւէր նմա բանսարկուն ունելով մանգաղ եւ կամէր հարկանել զնա եւ ոչ կարաց, եւ ասէ. մեծ բռն ութիւն է ինձ 'ի քէն, Մակար, զի ոչ կարեմ հակառակել ընդ քեզ. ահա զոր գործես դու, գործեմ եւ ես. պահեա դու, եւ ես ամենեւին ոչ ճաշակեմ. հսկես դու, ես բնաւ ոչ ննջեմ. մի միայն իրօք որով յաղթես դու ինձ։ Ասէ հայրն Մակար . զի՞նչ են իրքն այն։ Եւ նա ասէ. խոնարհութիւն քո, զի վասն խոնարհութեան քո չկարեմ հակառակել ընդ քեզ։ Եւ համբարձեալ զձեռս իւր յաղօթս եւ աներեւոյթ լինէր 'ի նմանէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն հրաժարեալ յաշխարհէ հարբ իւրով ըստ մարմնոյ, եւ ոչ կացին երկոքեան 'ի մի վանս. իսկ յետ ժամանակի իմիք լուաւ եղբայրն վասն հօրն իւրոյ եթէ զդիւահար զոմն բժշկեաց. եւ երթեալ եղբօրն պատմեաց ումեմն ծերոյ մեծի որպէս տրտմեալ վասն անձին իւրոյ ասելով. աբբայ ահաւասիկ հայր իմ զարգացաւ եւ զդեւն հալածեաց յեղբօրէն. իսկ ես 'ի ծուլ ութեան եմ եւ ոչ մի ինչ յառաջադիմութիւն գոյ յիս. Ասէ ցնա ծերն. արդարեւ, որդեակ, ոչ է այս յառաջումն դեւս հանել կամ հիւանդս բժշկել. քանզի զայսոսիկ ոչ եթէ մարդն առնէ. այլ զօրութիւնն աստուծոյ եւ հաւատք մատուցելոյն. սակայն բազմաց զասյոչ իմացեալ յամբարտաւան ութիւն 'ի բժշկութեց անտի եկեալ կորեան։ Իսկ ես ասեմ. եթէ գայցէ մարդ 'ի ճշմարիտ խոնարհութիւն, այլ յառաջադիմ ութիւն մեծ ոչ գոյ քան զնա, որ ոչ երբէք անկանի. քանզի որ միանգամ խոնարհեցուցանէ զինքն 'ի վայր, ու՞ր ապա ունի անկանել որ 'ի գետին իջոյց զինքն. իսկ նշան այնպիսւոյն այս է՝ թէ խնդայ ընդ արհամարհանս եւ ընդ անարգանս։
       ՏՂԱՅ ոմն տուեալ 'ի վանս 'ի նախնեաց իւրոց, եւ յետ ժամանակաց եկին տեսանել զնա. իսկ ծերն ասէ միում յեղբարցն ձայնել զփոքրիկն։ Իբրեւ մերձեցաւ առ աբասն՝ ասղ ցնա. ով կոչեաց զքեզ, ապտակեալ զնա ասէ՝ երթ 'ի խուցն քո։ Եւ տրտմեցան ծնողք նորա։ Եւ յետ սակաւ միոյ ասեն ցնա. հարմայեա որ զի գայ փոքրիկն եւ տեսանեմք զնա։ Եւ կոչեաց աբասն եղբայր մի եւ ասէ ցնա. կոչեա զփոքրիկն։ Իբրեւ մերձեցաւ առ ծերն ապտակեաց զնա եւ ասէ. ո՞վ կոչեաց զքեզ , երթ 'ի խուցն քո։ Դարձեալ տրտմեցան ծնողք նորա եւ ասեն. աւաղ թէ ոչ էր եկեալ մեր այսր։ Իսկ յետ սակաւ միոյ շարժեալ 'ի բնութենէ անտի, ասեն ցաբասն. հրամայեա որ գայ փոքրիկն։ Ասէ եղբօր մի, կոչեա զնա։ Իսկ յորժամ մերձեցաւ առ ծերն, ապտակեաց զնա եւ ասէ. ո՞վ կոչեաց զքեզ, երթ 'ի խուցն քո։ Եւ իբրեւ գնաց սակաւ մի, կոչեաց զնա աբասն եւ կալեալ զձեռանէ նորա ետ ցծնողսն իւր եւ ասէ ցնոսա. ահաւասիկ որդիդ ձեր եղեւ միայնակեաց։ Յայնժամ ծնողքն օգտեալք յոյժ գոհացան զաստուծոյ 'ի յառաջումն տղայոցն վկայութեամբ աբասուն։
       Եւ արդ մեք աղօթեսցուք հասանել յայնպիսի խոնարհութիւն օգնութեամբն աստուծո յ։
       ԱՍԷ ծերն. յամեայնի փորձանս մի մեղադրես մարդոյ, այլ քեզ ասա՝ եթէ այս ամենայն վասն մեղաց իմոց եկն 'ի վերայ իմ։
      
       ՄՆԱՑՈՐԴՔ յերկրորդ թարգմանութենէ
       ԳՆԱՑԻՆ ոմանք 'ի հարցն առ հայրն Անտոնիոս, եւ էր եւ հայրն Յովսէփ ընդ նոսա. եւ կամեցաւ հայրն Անտոն փորձել զնոսա, եւ առեալ 'ի մէնջ զբանս գրոց սկսաւ հարցանել ընդ նոսա, այլ յառաջ 'ի փոքրագունիցն նոցա սկսաւ հարցանել եւ ասէ՝ թէ զի՞նչ է զօր ութիւն բանիս այսորիկ. եւ իւրաքանչիւր ոք 'ի նոցանէ ասէր ըստ իւրում զօրութեան։ Իսկ ծերն ասէ ցմի մի 'ի նոցանէ. դեռ եւս ոչ գիտէք զնա։ Յետոյ եկն հարցանելով 'ի ծերագոյնս նոցա. եհարց ցհայրն Յովսէփ եւ ասէ. դու ո՞րպէս կարծես զբանս զայս։ Եւ նա ասէ. ոչ եւս գիտեմ եւ ոչ իմանալ կարող եմ զայդ։ Ասէ հայրն Անտոն. ճշմարիտ հայրն Յովսէփ եգիտ զնա՝ որ ասացն թէ ոչ գիտեմ։
       ԵՐԵՔ ոմանք 'ի հարցն ունէին սովորութիւն մի անգամ յամին ելանել առ հայրն Անտոնիոս. եւ երկուսն 'ի նոցանէ մինչ ելանէին, հարցանէին զնա վասն խորհրդոց իւրեանց եւ վասն փրկ ութեան անձին . իսկ միւսն լռէր միշտ եւ ոչ ինչ հարցանէր։ Յկնի բազում ժամանակաց ասէ ցնա հայրն Անտոն. ահա այսքանի ամ է զի դաս աստ եւ ոչ ինչ հարցանես ցիս։ Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. բաւական է ինձ տեսանելն զքեզ միայն յօգուտ ինձ։ Այսպիսի է խոնարհութիւն։
       ԱՍԷՐ հայրն Դանիէլ՝ եթէ մինչ հանդերձեալ էր փոխադրիլ յաստեացս հայրն Արսէնի, պատուիրեաց մեզ եւ ասէ. մի հոգայք վասն իմ առնել ինչ սէր, զի ես թէ արարի ինչ բարի յերկրի, զայն գտանելոց եմ։ Եւ իբրեւ մերձ էր ննջել զքուն արդարոց, շփոթեցան աշակերտք նորա, եւ նա ասէ. լռեցէք, զի ոչ եւս մերձեալ է ժամն, այլ մինչ գայցէ՝ ես ասացից ձեզ. բայց դատաստան պահանջեսցի 'ի ձէնջ առաջի աթոռոյն Քրիստոսի, եթէ տացէք ումեք զմարմին իմ։ Եւ նոքա ասեն. եւ զի՞նչ արասցուք։ Ասէ ծերն. կալեալ տոռն յոտս իմ քարշեալ ընկեցէք յանապատի։ Արդ այս երանելի եւ սուրբս աստուծոյ յայսպիսի բարւոք խոնարհ ութեան չափ հասեալ էր՝ որ այսպէս պատուիրէր զսուրբ մարմնոյն։ Եւ այսպէս պատմէր միշտ ծերն՝ թէ յորմէհետէ ելի աստ, 'ի վերայ բանի զղջացի բազում անգամ, այլ 'ի վերայ լռութեան ոչ երբէք։ Իսկ իբրեւ մերձեցաւ մահն սրբոյն, սկսաւ լալ եւ ողբալ։ Ասեն եղբարքն. ճշմարիտ եւ դո՞ւ եւս երկնչիս 'ի մահուանէ, հայր։ Եւ նա ասէ. ճշմարտութեամբ ասեմ, եղբարք, եւ տէր գիտէ, զի այս երկիւղ որ այժմն է 'ի սրտի իմում, միշտ ընդ իս էր յայնմհետէ որ եկի 'ի կրօնաւորութիւն։ Զայս ասացեալ ննջեաց զնինջ արդարոց երանելին Արսէնիէ։ Իսկ իբրեւ լուաւ հայրն Պիմէն եթէ ննջեաց հայրն Արսէնի, ողբաց եւ ասէ. երանի է քեզ, հայր Արսէնի, զի ողբացեր զանձն քո յաշխարհիս յայսմիկ. զի որ ոք աստ ոչ ողբասցէ զանձն, 'ի հանդերձեալն ողբասցէ. զի կամ աստ կամաւ, եւ կամ անդ ակամայ վասն տանջանացն պարտիմք ողբալ։
       ՊԱՏՄԷՐ հայրն Դանիէլ եւ զայս՝ եթէ կոչեաց երբեմն հայրն Արսէնիոս զհայրն Աղեքսանդրոս եւ զԶոյիլէ եւ ասէ. ցնոսա. գիտեմ զի պատերազմին ընդ իս դեւք, այլ ոչ գիտեմ եթէ յափշտակիմ 'ի նիրհումն. արդ աշխատեցարուք ընդ իս յայսմ գիշերի եւ պեհեցէք զիս, զի մի՛ ննջեցից 'ի հսկումնս յայս։ Եւ նստան յերեկոյէ մինն ընդ աջմէ նորա եւ միւսն ընդ ահեկէ լռելեայն, եւ ասէին՝ թէ մեք ննջեցաք եւ զարթեաք, եւ զնա ոչ իմացաք թէ ննջեաց բնաւ. իսկ առաւօտուն ոչ գիտեմք թէ կամաւ արար զայս եւ թէ բնութեամբ ննջեաց, աստուած գիտէ. քանզի կափոյց զաչսն եւ շնչեաց երիցս անգամ, եւ բացեալ զաչսն յարեաւ վաղվաղակի եւ ասէ անգոհ ձայնիւ. ես ննջեցի, այո ես ննջեցի։ Այսպիսի ոք էր երանելին Արսէնիոս։
       ՀԱՅՐՆ Աղաթոն մինչ փոխադրիլ մահուամբ հանդերձեալ էր, եկաց նա զաւուրս երիս 'ի բաց ունելով զաչս իւր եւ բնաւ ոչ շարժէր զնոսա։ Իսկ եղբարքն խթեցին զնա եւ ասացին. ո՞ւր իցես արդեօք, հայր Աղաթոն։ Իսկ նա ասաց նոցա. առաջի դատաստանին աստուծոյ կամ ես, որդեակք։ Ասեն ցնա. նա դո՞ւ եւս երկնչիս, հայր, 'ի ժամէն յայնմանէ։ Եւ նա ասէ նոցա. ես ըստ կարի իմում ճգնեաց պահել զպատուիրանս այ, այլ սակայն յամենայնի մարդ եմ, եւ ոչ գիտեմ թէ գործք իմ հաճոյ եղեն աստուծոյ թէ ոչ։ Ասեն ցնա եղբարքն. եւ ո՞չ յուսանաս դու 'ի գործս քո թէ հաճոյ են աստուծոյ։ Ասէ ցնոսա ծերն. ոչ իշխեմ վստահանալ մինչեւ կացից առաջի այ, քանզի այլ ազգ դատաստանք աստուծոյ եւ աստուծոյ ազգ մարդկայինք իցեն։ Եւ իբրեւ կամէին այլ ազգ ինչ խօսել, ասէ. աղաչեմ մի՛ ինչ խօսիք ընդ իս 'ի ժամս յայս, զի ոչ կարեմ լսել։ Եւ առժամայն կատարեցաւ ուրախութեամբ խօսելով ընդ հրեշտակսն որք եկեալ էին տանել զհոգի նորա յերկինս։
       ԱՍԵՆ ցհայրն Ամոնա. զի՞նչ իցէ նեղ դուռն եւ անձուկ ճանապարհն որ գրեալ է։ Նա պատասխանի ետ եւ ասէ. դուռն նեղ է բռնադատելն զանձն եւ զչար խորհուրդս հատանելն, եւ թողուլ զկամս իւր եւ հետեւել կամացն աստուծոյ, զի կարող լիցի ասել՝ ահա մեք թողաք զամենայն եւ եկաք զհետ քո։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն՝ եթէ գնաց եղբայր ոմն առ հայրն Ամոնաս եւ ասէ ցնա. հայր, ասասցես ինձ բան։ Եւ եկաց առ նմա աւուրս եօթն, եւ ծերն ոչ խօսեցաւ ընդ նմա ինչ։ Եւ իբրեւ յուղարկէր զնա, ասէ ցնա. գնասցես եւ զգոյշ լիցիս անձին քում, քանզի յաւուրս յայսոսիկ մեղքն իմ եղեն պարիսպք խաւարայինք ընդմիջելով ինձ եւ աստուծոյ իմոյ։ Զայս զեղբօրէ ասէր՝ իւր համարելով զմեղքն նորա, զի խոնարհք են հոգիք սրբոցն։
       ՀԱՅՐՆ Յոհաննէս պատմեաց մեզ՝ եթէ հայրն Անուբ եւ հայրն Պիմէն եւ այլ եղբարքն նոցա միոյ մօր ծնունդ էին եւ 'ի միասին եղեն կրօնաւորք 'ի Սկիտէ։ Եւ յորժամ եկեալ Մարզիկքն աւերեցին Սկիտէ, գնացին նոքա 'ի տեղին յայն որ կոչէր Տերենութ, եւ կացին անդ աւուրս ինչ մինչեւ խնդրեսցեն թէ ուր բնակեսցեն , եւ մտեալ կային 'ի տաճար կռոց։ Ասէ հայրն Անուբ ցհայրն Պիմէն. արասցես սէր, ես եւ դու եւ այլ եղբարք մեր իւրաքանչիւր առանձին կացցուք եւ հսկեսցուք զեօթնեակս զայս, եւ մի՛ տեսցուք զմիմեանս մինչեւ տէր ցուցցէ՝ թէ ուր պարտ իցէ կեալ մեզ։ Ասէ հայրն Պիմէն, այդպէս արասցուք որպէս ասացերդ։ Եւ կացին լռեալ առանձինն իւրաքանչիւր։ Եւ էր 'ի տաճարին յայն արձան կռոց մեծ կանգուն. եւ յառնէր ընդ առաւօտն հայրն Անուբ եւ հաւաքէր քարս եւ քարկոծէր զերեսս կռոցն քարամբք յառաւօտէ մինչեւ յերեկոյն, իսկ յերեկոյին ասէր ցկուռսն, թող ութիւն արասցես ինձ, զի տրտմեցուցի զքեզ։ Եւ լցաւ եօթնեակն այն, եւ նա զայն արար հանապազ։ Իսկ յաւուր շաբաթու ժողովեցան 'ի միասին դարձեալ։ Ասէ հայրն Պիմէն ցհայրն Անուբ . տեսանէաք զքեզ զայս եօթն աւուրս զի հարկանէիր քարամբք զերեսս այս կռոց զօրն ողջոյն, իսկ յերեկոյին անկեալ յերկիր խնդրէիր թող ութիւն 'ի սմանէ, եւ զիա՞րդ հաւատացեալ մարդ, եւ ես առաւել կրօնաւոր ոք կրկնեսցէ ծունր կռոց եւ խնդրեսցէ 'ի նմանէ թողութի։ Ասէ ցնա ծերն. զայս՝ օրինակ ձեզ արարի, եղբարք, զի մինչ տեսանէիք զիս կոծելով զերեսս նորա՝ միթէ խօսեցաւ ինչ կամ բարկացաւ։ Ասէ Պիմէն ոչ։ Եւ մինչ կրկնեալ ծունկս խնդրէի թողութիւն՝ միթէ շփոթեցաւ ինչ եւ կամ ասաց ոչ ներել ինձ։ Ասէ Պիմէն ոչ։ Ասէ ծերն. այսպէս եւ մեք եղբարք եօթն եմք. եւ եթէ կամիք կեալ 'ի միասին՝ եղերուք իբրեւ զկուռքս զայս քարեղէն, որ ոչ 'ի վերայ անարգանաց եւ ոչ 'ի վերայ փառաց եւս շփոթեցաւ կամ շարժեցաւ սա 'ի բարկ ութիւն ինչ. իսկ եթէ ոչ կամիք այսպէս տանել, ահա չորս դրունք են տաճարիս, եւ իւրաքանչիւր ոք 'ի մէնջ ելեալ գնասցէ ուր եւ կամեսցի։ Իսկ նոքա իբրեւ լուան զայս. անկեալ առ ոտս նորա ասեն. որպէս կամիս. այնպէս արասցուք եւ լուիցուք զինչ եւ ասասցես դու։ Եւ ասէր հայրն Պիմէն՝ եթէ բնակեցաք 'ի միասին խոնարհութեամբ միմեանց զամենայն աւուրս կենաց մերոց, եւ առնէաք զամենայն զոր ինչ ասէր ծերն, եւ կացուցաք զոմն 'ի մէնջ եւի կոնոմոս մեզ, եւ զոր ինչ դնէր առաջի մեր՝ այն էր կերակուր մեր, եւ ոչ ոք իշխէր 'ի մէնջ խնդրել այլ եւս ինչ կամ խօսել կամ ոչ ճաշակել զառաջի եդեալն, եւ կացաք 'ի միասին զաւուրս մեր խաղաղութեամբ հանգստեամբ եւ ուրախութեամբ։
       ԱՍԷՐ հայրն Գելասի. ոչ կարեմք իջանել մեք 'ի կենագործող խոնարհութիւն, եթէ ոչ նախ ձգեսցուք 'ի բաց զսատակիչ հոգւոց զծանր բեռն ամբարտաւանութեան. զի եթէ ճգնեսցուք յայս, գտցուք զխորհութիւն։ Մի ասասցուք թէ այս ինչ ոչ վնասեսցէ մեզ, զի ամենայն ինչ որ օգտեցուսցէ զմեզ՝ նա նորին հակառակն վնասեսցէ, որպէս եւ տէրն ասէ՝ թէ որ ոչ ժողովէ ընդ իս՝ ցրուէ։ Եւ քանզի որպէս կնիք զի զոր ինչ դրոշմեալ ունի՝ զայն նկարեսցէ ուր եւ կնքեսցէ , այսպէս եւ գործք դրոշմեալ նկարին 'ի հոգիս։ Արդ եղիցին տեսակք քո եւ հանդերձք եւ գնացք եւ նստել եւ կերակուր եւ կեալ եւ անկողին եւ օդ եւ ամենայն պատրաստուցի եւ տուն եւ ամենայն անօթք նորին նուաստ եւ արհամարհեալ։ Այսպէս եւ աղօթք քո եւ սաղմոսերգութիւն եւ կեալն ընդ ընկերին՝ ամենայն նուաստ եւ հեզ եղիցին։ Մի խօսեսցիս մեծամեծս եւ մի հռետորականս եւ մի գոռոզ ձայնիւ, եւ մի յանդէպ ժամու ասասցես եւ կամ գործեսցես ինչ, եւ մի երգելով աղօթեր եւ մի հպարտութեամբ պատասխաներ. այլ յամենայնի 'ի բանս եւ 'ի գործս առցես զմեծսն եւ տացես զփոքունս։ Եւ քաղցր լեր առ բարեկամսն եւ հեզ առ հնազանդեալսն քեզ եւ անյիշաչար առ յանդգնեալսն եւ մարդասէր առ խոնարհսն, եւ մխիթարիչ լեր վշտացելոց եւ տեսուչ հիւանդաց։ եւ մի՛ արհամարհէր զոք 'ի մարդկանէ, եւ քաղցր լեր եւի խօսել, ուրնխ եւ դաշն 'ի պատասխանել, եւ բարեխօս յամենայնի եւ հեշտընկալ ընդ ամենեսեան։
       ԱՍԱՑ հայրն Մովսէս ցհայրն Զաքարիա, ասա ինձ բան ինչ որդեակ։ Իսւ նա անկաւ առ ոտս նորա եւ ասէ. եւ դու ընդ իս հարցանես, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. հաւատաւ ինձ, որդեակ, զի տեսանեմ զշնորհս հոգւոյն սրբոյ հանգուցեալ 'ի քեզ, վասն այնորիկ հարցանեմ։ Իսկ Զաքարիա իբրեւ յայ հրամայեալ նմա առեալ զկնկուղ իւր 'ի գլոյ իւրմէ ընկէց 'ի գետին, եւ կոխէր ոտիւքն զնա եւ ասէր. եթէ ոք այսպէս ոչ կոխեալ խորտակեսցէ զանձն իւր 'ի ձեռն վերջին խոնարհութեանն եւ ցածութեանն, ոչ եւս կարող իցէ նա կրօնաւոր լինել։
       ԱՍԱՑ հայրն Եսայիաս. սէր երկրաւոր մեծութեան եւ Փառաց ծնանի զստութիւն. իսկ խոնարհութիւն ծնանի զերկիւղն աստուծոյ 'ի սրտի. եւ դու մի՛ կամեսցիս սիրելի մեծամեծաց լինել եւ իշխանաց աշխարհի, զի մի զրկեսցիս 'ի փառացն աստուծոյ։ Ասաց դարձեալ. յորժամ կացցես յաղօթս, եթէ խոնարհութեամբ արասցես եւ զանձն քո անարժան համարեսցիս, ընդունելի են աստուծոյ, իսկ եթէ ամբարտաւան իցէ սիրտ քո եւ յիշեսցես զայլ ոք ծոյլ եւ դատեսցես զնա, ընդունայն է աղօթք քո։ Դարձեալ ասէ 0 ընդէ՞ր երանելի իցէ խոնարհն. վասն զի ոչ ունի լեզու բամբասել զոք կամ ընդդիմանալ զրկողին իւրոյ, եւ ոչ աչս ունի զի տեսցէ զպակաս ութիւն ընկերին. ունկն ոչ ունի զի լուիցէ զանօգուտսն. նա եւ ոչ բերան ունի չարախօսել զոք կամ զեղբայր իւր, եւ ոչ քննել զայլոց զյանցանս, այլ միայն զմեղս իւր, եւ խաղաղարար իցէ առ ամենեսեան ըստ բանին տեառն. եւ ոչ վասն այլոյ ումեք առնէ զայս, այլ վասն տեառն, բայց այս իցէ իրաւացին. զի թէ պահեսցէ ոք զվեց աւուրբք եւ զամենայն առաքինութիւնս կատարեսցէ, այն ամենայն առանց խոնարհ ութեան ոչ ինչ են եւ վայրապար յոյժ։ Դարձեալ ասէ. որ ոք ստանայ զխոնարհութիւն. տեսանէ նա զմեղս իւր. եւ որ չոգայ զհետ խոնարհութեան եւ ողբոց, արտաքսեն սոքա 'ի սրտէ նորա զամենայն չար խորհուրդս, եւ սնուցանեն զանձն նորա ամենայն առաքինութեամբ. եւ որք ունիցին ողբք եւ խոնարհութիւն. ոչ եւս յաղթեսցեն զնա պատկառանք մարմնականք այլ արհամարհանք զոր արհամարհեսցի նա 'ի մարդկանէ։ զէն նորա լիցին եւ պահեն զնա 'ի տրտմութենէ եւ 'ի չարի չար հատուցանելոյ. եւ ուսուցէ համբերել ամենայն չարեաց. եւ յայլոց ամենայնէ ոչ ինչ մերձենայ 'ի խոնարհ։ Ասաց դարձեալ. անկեալ առաջի աստուծոյ գիտութեամբ եւ հնազանդել պատուիրանացն խոնարհութեամբ. բերէ 'ի մարդ զսէրն աստուծոյ եւ զանախտութիւն. իսկ խոնարհութիւն եւ համարել զանձն մեղաւոր քան զամենայն մարդ, եւ արհամարհել զինքն իբրեւ թէ ոչ երբէք բարի գործեալ իցէ։ Եւ գործք խոնարհ ութեան այս ինչ է, լռ ութիւն միշտ, եւ ոչ պատերազմել ընդ ումեք եւ ոչ ումեք հակառակիլ, եւ հնազանդել բոլորից, եւ 'ի խոնարհ նայել ակամբ միշտ, եւ առաջի աչաց ունել միշտ զմահ, անսուտ գոլ 'ի բանս, եւ ոչ դիմաբանել աւագացն եւ ոչ հաստատել զիւր բանն, եւ ունել համբեր ութիւն մտաց եւ ատել զհանգիստն եւ հատանել զկամս իւր եւ ոչ բարկանալ ումեք, ոչ ունել նախանձ կամ հեռ, եւ պարապել զօրհանապազ յողբս. այս է չափ խոնարհութեան. եւ զի որ ստանայ զխոնարհութի, նա յանձն իւր ժողովէ զյանցանս եղբօրն եւ ասէ՝ ես մեղայ. իսկ որ ատեայ զեղբայրն, զանձն իմաստուն եւ արդար ասէ, եւ յամօթ առնէ զեղբայրն. իսկ որ զանձն պատկառէ, նա այլում ոչ վնասէ։ Դարձեալ ասէ. մի՛ խօսեսցի լեզու քո, այլ գործք քո, եւ եղիցին բանք քո խոնարհ քան զգործս քո. եւ մի ինչ խորհեսցիս արտաքոյ մտաց, եւ մի՛ վարդապետեր արտաքոյ խոնարհութեան, որպէս զի կարասցէ ընդունել երկիր զսերմն քո։ Ասաց դարձեալ. ոչ իցէ խօսելն իմաստութիւն, այլ իմաստ ութիւն իցէ ճանաչելն զժամանակ խօսելոյն թէ երբ իցէ ժամ խօսելոյ. եւ զբանն իմաստութեամբ լսէ եւ իմաստութեամբ խօսեսցիս, եւ զգոյշ լեր նախ քան զխօսելն քո, եւ տուր պատշաճ պատասխանի, եւ 'ի գիտ ութեան տգէտ լեր դու՝ զի զերծցիս 'ի բազում վշտաց. քանզի ինքն իւր բարդէ վիշտս՝ որ ցուցանէ զանձն իմաստուն, վասն այսորիկ մի պարծեսցիս 'ի վերայ գիտ ութեան քո. զի ոչ ոք գիտէ որպէս է եւ ոչ բնաւ. եւ կատարումն ամենայնի պատկառանք է, իսկ խոնարհելն քո 'ի իերքոյ ընկերին ընդ աստուած միաւորէ զքեզ։
       ԱՍԱՑ դարձեալ հայրն Եսայիաս վասն խոնարհութեան. յիշեսցուք, եղբարք. զայն որ ոչ ունէր ուր դնէր զգլուխ իւր. եւ 'ի միտ առցես. եղբայր, եւ մի բարձրամտեսցիս. տես թէ ով էր եւ կամ զինչ եղեւ վասն քո. թագաւոր էր եւ եղեւ օտար եւ պանդուխտ վասն քո։ Ով անպատմելի մարդարսիր ութեան քո, տէր. ընդէ՞ր այդպէս խոնարհեցար յաղագս մեղուցեալ ծառայիցս, մինչ զի արարիչդ ամենայնի ոչ ունէիր ուր զգլուխդ դիցես. իսկ մեք ապերախտքս եւ ամենայն նուաստ եւ անարգ խոնարհ ութեան արժանիքս՝ մեծութեան եւ պատուոյ ցանկամք անցաւորիս։ Արդ ընդէ՞ր շփոթեալ ես, ով եղկելի մարդ, եւ զինչս ժողովես, եւ ընդէ՞ր կուրացեալ ես անառակութեամբ, եւ կամ ընդէր հետեւեալ ես պատրանաց կենցաղոյս, եւ ընդէ՞ր ոչ ստանաս զհանդերձեալ բարիսն։ Արդ զայս ամենայն քննեսցես. եւ զլաւագոյնսն ընտրեսցես։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասաց ցհայրն Թէոդորէ՝ եթէ կամիմ կատարել զպատուիրանս աստուծոյ։ Ասաց ծերն՝ եթէ հայրն Թէովնաս երբեմն ասաց եթէ կամիմ դնել զխորհուրդ իմ լնուլ զօրէնսն աստուծոյ։ Եւ տարեալ զալիւրս իւր 'ի փուռն՝ արար հացս, եւ խնդրել աղքատս եւ եգիտ անդ եւ ետ նոցա ցհարցն իւր։ Եկեալ եւ այլք խնդրեցին, եւ զի ոչ մնաց հաց՝ ետ նոցա զսըփրիդսն իւր. իսկ եւ այլ եւս խնդրեցին, եւ նոցա ետ զայն որ զգեցեալն էր, եւ ինքն մերկ եմուտ 'ի սենեակն, եւ էած զմիջովքն զթիկնոցն իւր, եւ մեղադրէր անձին եւ ասէր՝ թէ ոչ կարացի կատարել զպատուիրանս այ։ Իսկ եթէ եւ դու այնպէս կարասցես առնել, դեռ եւս պարտիս ասել՝ ոչ կարացի կատարել զպատուիրանս այ. զի կատարել պատուիրանացն խոնարհութիւնն է, յորում հանգչի աստուած 'ի հեզս եւ 'ի խոնարհս. եւ որ կատարէ զխոնարհութիւնն , կատարէ նա եւ զամենայն պատուիրանս. եւ որ ոչ ունի զխոնարհութիւնն, ոչ ունի նա եւ զայլ ամենայն պատուիրանս. վասն զի ոչ են ընդունելի առանց խոնարհ ութեան ամենայն առաքինութիւնք առաջի ընդունողին Քրիստոսի։ Իսկ եղբայրն այն խոնարհեալ երկիր եպագ , եւ շահեալ գնաց ուրախութեամբ։
       ԳՆԱՑ երբեմն Թէոփիլոս եպիսկոպոսն 'ի լեառն Նիտրիոյ, եւ եկն հայր լերինն առ նա 'ի տեսանել զնա։ Ասէ եպիսկոպոսն ցծերն. զի՞նչ գտեր գործ մեծ 'ի կրօնս յայս, հայր։ Ասէ ծերն. զայն զի դիցէ մարդ զմեղս 'ի մտի, եւ նախատէ եւ պատկառէ զինքն։ Ասէ Թէոփիլէ. ճշմարիտ ճանապարհ փրկութեան այդ է։
       ՆՈՅՆ ինքն Թէոփիլէ եպիսկոպոս գնաց երբեմն 'ի Սկիտէ, եւ ժողովեցան առ նա հայրն եւ եղբարքն, եւ ասեն եղբարքն ընդ հայրն Պամբոյ. ասասցես, հայր, բան ինչ եպիսկոպոսին, զի շահեսցի 'ի քէն։ Ասէ ծերն. եթէ ոչ շահեսցի նա 'ի լռութենէ իմմէ, եւ ոչ 'ի բանէն շահեսցի։ Յայնժամ ասեն. այո լռութիւնն իցէ գործ խոնարհութեան եւ շահեցուցանող եւ սիրելի ամենեցուն։
       ԱՍԷՐ մայրն Թէոդորոս՝ եթէ ոչ ճգնութիւն եւ ոչ տքնութիւն եւ ոչ այլ ինչ աշխատանք առաքին ութեան կեցուցանել կարիցէ զմարդ իբրեւ զխոնարհութիւն։ Քանզի էր ուրեմն միայնակեաց ոմն որ հալածէր զդեւս 'ի մարդկանէ, եւ հարցանէր ցնոսա թէ որո՞վ առաքինութեամբ ելանէք դուք, մի՛թէ պահօ՞ք ելանէք։ Ասէ դեւն. մեք բռնաւ ոչ ինչ ճաշակեմք։ Իսկ ծերն ասէ. հսկութեա՞մբ։ Եւ դեւն ասէ. մեք բնաւ ոչ ննջեմք։ Եւ ծերն ասէ. միայնակեցութեա՞մբ։ Դեւն ասէ. մեք միշտ յանապատի շրջիմք։ Ծերն ասէ. եւ արդ որո՞վ իւիք ելանէք դուք։ Եւ դեւն ասէ. ոչ ինչ հալածէ եւ ոչ յաղթէ մեզ ինչ այլ այնպէս իբրեւ զխոնարհութիւնն. զի նովիմբ հալածիմք մեք, եւ նոյն ինքն խոնարհ ութիւն է որ կորուսանէ զմեզ իսպառ։ Արդ տեսանե՞ս թէ ո՛րպէս յաղթող է դիւաց եւ կորուսանէ զնոսա խոնարհութիւն։
       ԱՍԱՑ հայրն Յոհաննէս կարճահասակն՝ եթէ խոնարհութիւն է դուռն երկնից, եւ հարքն մեր բազում պատկառանօք եւ նախատանօք մտին ուրախութեամբ 'ի քաղաքն աստուծոյ կենդանւոյ. զի խոնարհութիւն եւ երկիւղն աստուծոյ վերագոյն են քան զամենայն առաքինութիւնս։ Դարձեալ ասէ. ո՞վ վաճառեաց զՅովսէփ։ Եւ պատասխանի ետ եղբայրն եւ ասէ. եղբարքն նորա վաճառեցին։ Ասէ ծերն. ոչ, այլ խոնարհ ութիւն նորա վաճառեաց զնա. զի կարող էր ասել ցգնողսն՝ եթէ եղբայր սոցա եմ, այլ լռեաց եւ խոնարհութեամբ վաճառեցաւ, եւ վասն խոնարհութեան նորա արար զնա աստուած իշխան 'ի վերայ երկրին եգիպտացւոց։ Դարձեալ ասէ. մի՛ թողցուք զբեռն թեթեւ՝ որ է մեղադրել անձին, եւ մի՛ բարձցուք զծանունս՝ այսինքն է արդարացուցանել զանձն։ Այս հայրն Յոհաննէս ջերմեռանդ էր հոգւով, եւ գնաց ոմն առ նա եւ ետես զի հիւսէր զսիրայ եւ գովեաց զձեռագործս նորա, իսկ նա լռեաց. եւ եղբայրն այն դարձեալ գովեաց, եւ նա դարձեալ լռեաց։ Իսկ յերրորդումն իբրեւ գովեաց, ասէ նա ցեկեալ եղբայրն. ով եղբայր դու, ուստի՞ պատահեցար՝ մինչ եկիր դու զաստուած հանել յինէն։ Յայսպիսի խոնարհ ութեան էր երանելին, զի զգովասանութիւնն թշնամ ութիւն համարէր ինքեան։
       ԱՍԱՑ ոմն վասն նորա. ո՞վ իցէ Յոհաննէս որ խոնարհութեամբ իւրով կապեաց զամենայն Սկիտէ 'ի յայն փոքու ճկոյթն իւր։
       ԱՍԱՑ հայրն Յոհաննէս կարճիկս այս՝ եթէ ծեր ոմն հոգեւոր արգելեաց զինքն 'ի խցի, եւ էր ինքն մեծատուն յոյժ եւ փառաւորէր 'ի մարդկանէ։ Իսկ հարքն պատուիրեցին նմա եւ ասեն. ահա ոմն 'ի սրբոյ փոխադրիլ մերձ է, եկեսջիք 'ի տեսանել զնա նախ քան զմահ նորա։ Եւ նա խորհէր 'ի մտին եւ ասէր. եթէ ելանեմ ես 'ի տուէ, գան առ իս ամենեքեան եւ փառաւորեն զիս եւ ոչ եւս այլ հանգեայց աստ, այլ գնացից 'ի գիշերի գաղտ եւ ծածուկ յամենեցունց։ Եւ իբրեւ ել 'ի գիշերի 'ի սենեկէ իւրմէ զի ծածկեսցի յամենեցունց, յայնժամ ահա առաքեցաւ յաստուծոյ հրեշտակս երկուս՝ ունելով զամբարս 'ի ձեռին, եւ վառեալ տանէին առաջի նորա, եւ ահա ամենայն քաղաքն ընթացաւ առաջի նորա։ Եւ որչափ նա ջանայր փախչել 'ի փառաց, այնչափ այլ առաւել եւս փառաւորէր նա յաստուծոյ. 'ի մարդկան փառաց փախչելով եհաս փառացն աստուծոյ ըստ բանի տեառն որ ասէ՝ եթէ որ խոնարհեցուցանէ զանձն , բարձրասցի։
       ԱՍԱՑ հարն Յոհաննէս թեբայեցին՝ եթէ պարտ է կրօնաւորին նախ քան զամենայն առաքին ութիւն զխոնարհ ութիւն ստանալ, եւ զի նա է առաջին պատուիրան փրկչին որ ասէ՝ երանի աղքատաց հոգւով, զի նոցա եւ արքայութիւնն երկնից։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն վասն հօրն Իսիդորի՝ եթէ հիւսէր զարմաւ զգիշերն ողջոյն։ Եւ ասեն ցնա եղբարքն. հանգիցես, հայր, մի դատիր յոյժ զի ծերացեալ ես։ Իսկ նա ասէր. թէ հրկէզ առնեն զիս 'ի գործէ եւ հոսեն զմոխիրս ոսկերացս, եւ ոչ յայնժամ շնորհս ունիցի, թող թէ աշխատիլ ինչ։ Ասէր վասն նորա դարձեալ՝ եթէ յորժամ բերէին խորհուրդք նորա եթէ մեծ ոմն ես դու, նա ասէր ցնոսա, միթէ իցեմ ես իբրեւ զհայրն Անտոն կամ իբրեւ զհայրն Պամբոյ եւ կամ իբրեւ զայլ հարսըն. եւ խոնարհէր սովաւ։ Եւ իբրեւ հակառակեալ ասէին խորհուրդքն՝ եթէ զկնի այսր ամենայն վշտաց 'ի տանջանս գնալոց ես, ասէր ցնոսա պատասխանի. թէպէտ 'ի տանջանս գնալոց եմ, սակայն դուք 'ի ներքոյ իմ գտանելոց էք ստուգապէս։ Ասէր նա դարձեալ եթէ որովհետեւ այսչափ մեծ իցէ բարձր ութիւն խոնարհութեան, եւ այսչափ դժուարին է անկանել 'ի հպարտութիւն, ապա աղաչեմ զձեզ, եղբարք, զի զմինն կալցուք եւ 'ի միւսոյն փախիցուք։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց զհայրն Կրոնոս եւ ասէ. որո՞վ օրինակաւ ստանայ մարդ զերկիւղն աստուծոյ։ Ասէ ծերն. որպէս կարծեմ ես եթէ այսուիկ ստանայ մարդ զերկիւղն այ, զի փախիցէ յամենայն ըղձալեաց եւ հանգստեանց մարմնոյ եւ տացէ զինքն յաշխատ ութիւն որչափ կարող ութիւն է, եւ յիշեսցէ զօր որոշման հոգւոյ իւրոյ 'ի մարմնոյ, նա եւ զօր ահեղ դատաստանին աստուծոյ եւ զհատուցումն։
       ՊԱՏՄԷՐ մեզ հայրն Կարիոն՝ եթէ մինչ նստէի ես 'ի լեառն Սինայի, էր անդ եղբայր մի ընտրեալ եւ ճգնաւոր յոյժ, այլ եւ գեղեցիկ տեսլեամբ եւ կատարեալ հասակաւ . եւ յորժամ գայր յեկեղեցին յաղօթսն, զգեցեալ ունէր նա պատառատուն հանդերձ եւ փոքր ինչ պարեգօտ։ Յաւուր միոջ տեսի ես զնա յեկեղեցին այնպէս եւ ասեմ ցնա, եղբայր, որպէս եւ այլ եղբարքն զգեցեալ գան յեկեղեցին՝ զգեցիր եւ դու եւ նմանեա սոցա։ Իսկ նա ասէ ցիս. թող ութիւն արա ինձ, հայր, ոչ ինչ ունիմ այլ զի զգեցայց։ Եւ ես տարեալ 'ի սենեակն ետու նմա հանդերձ՝ զամենայն որ ինչ պարտ էր, եւ յայնմհետէ զգենոյր եւ նա նման եղբարցն եւ երեւէր իբրեւ զհրեշտակ աստուծոյ։ Եւ եղեւ երբեմն պէտք ինչ եղբարցն զի առաքեսցեն եղբարս տասն առ թագաւորն վասն գործոյ, ինչ եւ թուեցին եւ զեղբայրն զայն ընդ գնացողսն յարքունիս։ Իսկ նա իբրեւ լուաւ, անկաւ առաջի հարցն, աղաչէր եւ ասէր. վասն սիրոյն այ՝ մի առաքէք զիս անդր զի ես ծառայ էի իշխանի ումեմն 'ի պալատին, եւ փախեալ եկեալ եմ աստ. եւ թէ տեսանէ զիս, հանէ յիրնէն զզգեստս զայս եւ ծառայեցուցանէ զիս։ Եւ յետոյ ծանեաք զճշմարիտն յայնցանէ որք ճանաչէին զնա եթէ էր նա եպարքոս 'ի պրետրոն արքային մինչ էրն յարքունիս, եւ զի մի ծանիցեն զնա եւ գտցէ փառս 'ի մարդկանէ՝ եւ վասն այսորիկ պատճառէր նա զծառայն լինելոյ։ Եւ զի այսպէս ստիպէին սուրբքն յամենայն ժամ փախչել 'ի փառաց մարդկայնոց եւ հասանել փառացն այ։
       ԾԵՐ ոմն էր 'ի Սկիտէ, որոյ անուն էր Կարիոն, որ թողեալ էր 'ի գիւղ երկուս որդիս եւ զկինն, եւ այնպէս եկն 'ի կրօնաւորութի։ Եւ զկնի ժամուց ինչ եղեւ սով յԵգիպտոս, եւ վշտացաւ յոյժ կինն այն, եւ յարուցեալ գնաց 'ի Սկիտէ եւ տարաւ ընդ ինքն զմանկունս իւր. իսկ էր մինն արու որ կոչէր Զաքարիա, իսկ միւսն դուստրն էր. եւ եկեալ նստաւ 'ի հեռաստանէ 'ի շամբս մարեաց, ուր եւ սովորութիւն էր կնոջ մարդոյ նստել եւ զերթեւեկ եղբարցն տեսանել։ Իսկ կինն նայէր տեսանել զեղբայր ոմն եւ կամ զորդի. եւ էր տեղին այն մայրի 'ի բացեայ, եւ էր անդ եկեղեցի եւ աղբիւր ջրոյ եւ շամբ ինչ, եւ տեսին անդ զմիմեանս Կարիոն եւ կինն իւր։ Ասէ կինն ցհայրն Կարիոն. դու միանձնացար, եւ արդ սով սաստիկ է յԵգիպտոս, եւ որո՞վ սնուցից զորդիսն քո։ Ասէ Կարիոն. առաքեա զդոսա առ իս։ Եւ իբրեւ առաքեաց զնոսա, մանուկն եկաց առ հօրն իւրոյ. իսկ դուստրն դարձաւ առ մայր իւր, եւ իջին յԵգիպտոս 'ի տունն իւրեանց. իսկ ծերն սնուցանէր զմանուկն 'ի սենեակ իւր, եւ գիտէին ամենեքեան զի որդի էր նորա։ Եւ իբրեւ սնաւ մանուկն եւ մեծացաւ, եղեւ տրտունջ 'ի մէջ եղբարցն վասն նորա։ Իբրեւ լուաւ հայրն Կարիոն զայս՝ ասէ ցորդին իւր։ Զաքարիա, արի գնասցուք աստի, զի տրտունջ է զմէնջ վասն քո։ Ասէ Զաքարիա ցծերն հայր իւր. աստ գիտեն զի որդի քո եմ, եւ զի սնայ եւս աստ եւ տրտնջեն, եթէ այլուր գնասցուք ուր ոչ գիտեն զայս՝ ոչ կարես ասել զիս որդի քո, գուցէ եւ անդ տրտնջեն առաւել։ Ասէ ծերն. արի գնասցուք 'ի Թեբայիդա։ Եւ գնացին անդ։ Եւ զկնի սակաւ աւուրց եղեւ եւ անդ տրտունջ վասն մանկանն։ Ասէ հայրն ցԶաքարիա. գնասցուք դարձեալ 'ի Սկիտէ։ Եւ իբրեւ եկին անդ, եղեւ դարձեալ տրտունջ վասն նորա։ Յայնժամ գնաց մանուկն Զաքարիա 'ի գիւղ մի ուր էր բորակ, եւ մերկացեալ նստաւ 'ի ծով բորակին՝ թաղելով զինքն մինչեւ ցռնգունս իւր, եւ արկանէր զբորակն զայն յերեսս իւր եւ 'ի գլուխն, եւ համբերեաց այնչափ մինչեւ կիզեալ սեւացաւ մարթ եւ մարմինն նորա, եւ կորոյս զգեղեցկ ութիւն մարմնոյն եւ եղեւ որպէս զհնդիկ սեաւ, եւ ապա ել անտի եւ զգեցաւ զհանդերձ իւր եւ եկն առ հայրն, եւ նա ձայնիւն հազիւ ծանեաւ զորդին իւր։ Իսկ իբրեւ եկն կիրակէ եւ գնաց նա յեկեղեցին հաղորդիլ 'ի սուրբ խորհրդոյն, յայտնեցաւ այն Իսիդորէ քահանայն Սկիտոյ զոր արար մանուկն, եւ ետես զնա քահանայն եւ զարմացաւ եւ ասէ. Զաքարիա մանուկ յանցեալ կիրակէին իբրեւ զմարդ եկն 'ի հաղորդութիւն, եւ այսօր տեսանի իբրեւ զհրեշտակ աստուծոյ. զի յայնպիսի գեղեցկութենէն զրկեալ զմարմինն ետ զինքն յանարգութիւն ս եւութեան վասն խոնարհութեան սրտին։
       ՊԱՏՄԷՐ մեզ հայրն Մակար վասն իւր՝ եթէ մինչ մանուկ էի եւ նստէի 'ի խցի յԵգիպտոս, կապեալ զիս տարան 'ի քաղաքն եւ օրհնեցին քահանայ. եւ ես զի ոչ կամէի յանձն առնուլ զայն, փախեալ գնացի յայլ տեղի։ Եւ այր ոմն աստուածասէր գռեհիկ տանէր եւ վաճառէր զձեռագործ իմ եւ սպասաւորէր ինձ։ Եւ դիպեցաւ փորձ ութիւն կուսի ումեմն 'ի գիւղն յայն, զի անկաւ ոմն ընդ նմա, եւ յղացաւ առժամայն։ Եւ իբրեւ հարցին ծնողք նորութէ ո՞վ արար զայդ ընդ քեզ եւ նա ասէ. միայնակեացն այն որ նստի 'ի խցին։ Եւ եկեալ 'ի գեղէն տարան անդր զիս, եւ կապեցին 'ի պարանոցի իմում աղբով լի կճիճս եւ ունկունս կժոց եւ հրապարակեցին զիս այնպէս շրջեցուցանելով 'ի փողոցս, եւ հարկանէին զիս ուժգին եւ ասէին. այս չար արգելական ծեր պղծեաց զկոյս մեր, հարցուք զսա հարցուք. եւ ձաղեցին այնպէս մերձ 'ի մահ զմարմին իմ։ Ասեն ծերք գեղին. մինչեւ յե՞րբ գանէք զդա, թոյլ տուք զի մի՛ մեռցի։ Եւ սպասաւորն իմ կայր յետոյ ամաչեաց, քանզի անարգէին զնա յոյժ։ Իսկ ծնողք աղջկանն ասեն. ոչ թողցուք զդա մինչեւ տացէ երաշխաւոր սնուցանել զկին իւր։ Եւ եկաց երաշխաւոր ինձ սպասաւորն իմ, եւ գնացի 'ի խուց իմ եւ տայի օր ըստ օրէ զծախս կնոջ իմոյ։ Եւ ասեմ ցանձն իմ. Մակարի, արդ աշխատեաց զի գտեր դու քեզ կին, եւ առաւել եւս զի սնուցանել ունիս դու զնա։ Եւ գործէի ես ցայգ եւ զցերեկ եւ առաքէի նմա։ Իսկ իբրեւ եհաս ժամանակ ծննդեանն, յերկունս եկաց չարչարեալ զաւուրս բազումս եւ ոչ կարէր ծնանել։ Հարցին ցնա ծնողքն իւր եւ ասեն. զի՞նչ իցէ այն զի ոչ կարես ծնանել։ Իսկ նա ասէ. վասն այնորիկ դիպեցաւ ինձ այս, զի սուտ վկայեցի զծերոյն միայնակեցէ արդարոյն այն, եւ ոչ ճանաչեմ զնա, եւ վայ է ինձ զի զանպարտն դատապարտեցի. այլ այս ոմն երիտասարդ արար զայն։ Իսկ իբրեւ լուաւ զայն սպասաւորն իմ, գայր առ իս ստէպ եւ խնդութեամբ եւ ասէ ցիս. ոչ կարաց ծնանել կոյսն այն մինչեւ խոստովանեցաւ զուղիղն եւ ասաց՝ ոչ ճանաչեմ զմիայնակեացն եւ ոչ նա զիս, այլ սուտ վկայեցի եւ զրպարտեցի զնա. եւ զի ահա գիւղն ողջ գան աստ, եւ բազում փառօք եւ պատուով կամին խնդրել թող ութիւն 'ի քէն։ Իսկ ես իբրեւ լուայ զայս, զի մի՛ հոգասցեն մարդիկ ամաչեցեալ յինէն, փախեայ անտի եւ եկի աստ 'ի Սկիտէ. եւ այս է առաջին պատճառն իմ գալոյ եւ բնակելոյ 'ի Սկիւտէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Պեւորէ՝ եթէ հնազանդ եւ քաղցր եւ հեզ էր առ ամենեսեան հայրն Մակարի, եւ այնչափ մինչեւ ասացին եղբարքն թէ ընդէ՞ր ես այդպիսի դիւրալուր։ Իսկ նա ասէ. զերկոտասան ամ աղաչեցի զտէր, եւ ետ ինձ զշնորհս զայս, եւ դուք կամիք մերկացուցանե՞լ զիս 'ի սմանէ։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Մակարիոսի, եթէ մտանէր ոք առ նա եղբայր իբրեւ առ մեծ եւ առաքինի ծերոյ առաջի, 'ի հարցանելն նորա ինչ խրատ, ոչ ինչ տայր պատասխանի. իսկ եթէ ասէր ոք յեղբարցն ցնա իբր թէ արհամարհանօք՝ եթէ, ծեր, յորժամ յուղտն մշակէիր եւ գողանայիր զբորակսն եւ ծախէիր՝ ո՞չ հարկանէին զքեզ ուղտապանքն այնոքիկ, այսոցիկ առնէր պատասխանի խնդութեամբ զինչ եւ հարցանէին։
       ԱՅԼ երբեմն 'ի վերայ կացեալ դեւն սրով հօրն Մակարայ իբր թէ հատցէ զոտս նորա՝ եւ ոչ կարաց, այլ յաղթեցաւ 'ի խոնարհութենէ նորա։ Եւ ասէր դեւն. վասն այն յաղթէք մեզ, զի մեք թէպէտ զամենայն առաքինութիւն ունիմք, այլ զխնորհութիւն ոչ։
       ԱՍԷՐ հայրն Մակարի՝ եթէ մինչ մանուկ էի, ձանձրացայ 'ի նստելն 'ի սենեկի, եւ յարուցեալ ելի յանապատ եւ եդի 'ի մտի թէ զոր ոք տեսից անդ՝ հարցից 'ի նմանէ զբան շահու անձին. եւ դիպեցայ մանկան ումեմն որ արածէր զարջառս, եւ ասեմ ցնա. զի՞նչ արարից, մանուկ, զի քաղցեալ եմ։ Եւ նա ասէ ցիս. կերիցես։ Եւ ես դարձեալ ասեմ. կերայ եւ դեռ եւս քաղցեալ եմ։ Եւ նա ասէ ցիս. եւ դարձեալ եւս կերիցես։ Եւ ես ասեմ. բազում անգամ ճաշակեցի եւ դարձեալ քաղցնում եւս։ Իսկ նա ասէ ցիս. մի՛թէ է՞շ իցես դու որ միանգամայն զուտել խնդրես։ Եւ այս շահ եղեւ ինձ բազում եւ օգտեցայ։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Մովսէսի՝ եթէ յորժամ եղեւ սարկաւագ, ասէ ցնա եպիսկոպոսն. ահա եղեր դու ամենեւիմբ սպիտակ, հայր Մովսէս։ Եւ նա ասէ. արտաքո՞յ եթէ ներքոյ։ Եւ զի կամէր եպիսկոպոսն փորձել զնա, ասէ ցսպասաւորս եկեղեցւոյն. յորժամ գայցէ Մովսէս յեկեղեցին, արտաքսէք զնա, եւ տեսէք թէ զինչ ասասցէ։ Եւ իբրեւ եկն եւ եմուտ ծերն 'ի խորանն, բարկացան նմա եւ վարեալ զնա ասէին. գնասցես արտաքս, հնդիկ եւ սեաւ դու։ Իսկ նա ելանէր եւ ասէր ցանձն իւր. թէ լաւ եւ բարի եւս արարին քեզ, մոխրամորթ եւ սեաւ դեւանման դու, զի մարդ ոչ ես եւ ընդէ՞ր գնաս դու 'ի մէջ մարդկան։ Եւ իբրեւ ծանեան փորձիւ զճշմարիտ խոնարհութիւն նորա զի մարդ աստուծոյ էր, պատուեալ զնա պատկառէին 'ի նմանէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Մովսէս եւ ասէ. յամենայն աշխատութեանց մարդոյ ո՞ր ոք առաւել օգնեսցէ նմա։ Ասէ ցնա ծերն. աստուած է որ օգնէ մարդոյն, որպէս եւ գրեալ է՝ թէ աստուած մեր ապաւէն եւ զօր ութիւն 'ի վերա նեղութեանց որ գտին զմեզ յոյժ։ Պատասխանի ետ եղբայրն եւ ասէ. իսկ պահք եւ տքնութիւնք եւ ճգնութիւնք զոր առնէ մարդ՝ զի՞նչ լինիցի։ Ասէ ցնա ծերն. այս զօրութիւնք են որ խոնարհեն զհոգին. եւ զի գրեալ է՝ տես զխոնարհ ութիւն իմ եւ զվաստակ իմ եւ թող ինձ զամենայն զմեղս իմ։ Եւ եթէ արասցէ զայսոսիկ մարդ, գթասցի տէր 'ի վերայ նորա։ Եղբայրն ասէ. ահա այր ոմն հարկանէր զծառայ իւր 'ի վերայ յանցանաց զոր առնէր. եւ զինչ պարտ է ասել եւ առնել ծառային։ Ասէ ծերն. թէ իմաստուն իցէ ծառայն, ասէ՝ մեղայ ողորմեա ինձ։ Եւ ասէ եղբայրն. եւ ո՞չ ինչ պատճառս դնել պարտ իցէ նմա։ Ասէ ծերն ոչ քանզի յորժամ յանձն առցէ զյանցանս իւր եւ ասացէ՝ մեղայ, վաղվաղակի թողցէ տէր նորա զմեղսն զոր արարեալ էր։
       ԱՍԱՑ հայրն Մատոյէ. որչափ մերձեսցի մարդ յած, այնչափ մեղաւոր որ համարեսցի զանձն իւր. զի Եսայի մարգարէ յորժամ ետես զաստուած, յայնժամ անարժան կոչեաց զանձն իւր։ Արդ եւ ես իսկ մինչ մանուկ էի, կարթէի թէ գործեմ ինչ բարի. իսկ արդ մինչ ծերացեալ եմ, տեսանեմ զի եւ ոչ մի ինչ բարի իցէ յանձն իմ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Մատոյէ եւ ասէ. ո՞րպէս սկիտացիք առաւել առնեն քան զգրեալսն յօրէնս, զի սիրեն զթշնամիսն առաւել քան զանձինս իւրեանց։ Ասէ ցնա ծերն. ես, որդեակ, դեռ եւս եւ ոչ զսիրելին իմ սիրեմ առաւել քան զանձն իմ։ Իսկ եղբայրն շահեալ 'ի բանէ ծերոյն, ծանեաւ զխոնարհեցուցանել զանձն եւ ծածկել զառաքինութիւնն։
       ԱՍԱՑ հայրն Յակոբ՝ եթէ գնացի երբեմն առ հայրն Մատոյէ. եւ իբրեւ ելի եւի գալ, ասեմ ցնա՝ եթէ գնամ 'ի սենեակս։ Եւ ծերն ասէ ցիս. հարցանիցես յինէն զհարն Յոհաննէս։ Եւ իբրեւ գնացին անդ, ասեմ ցնա. հարցանէ զքեզ հայրն Մատոյէ։ Ասէ ցիս ծերն. ահա հայրն Մատոյէ այր արդարեւ իսրայէլացի՝ յորում նենգութիւն ոչ գոյ։ Եւ զկնի ամի միոյ ելի դարձեալ առ հայրն Մատոյէ եւ պատմեցի նմա զբանն հօրն Յոհաննու։ Ասէ ցիս ծերն. ոչ եմ արժանի բանին Յոհաննու. այլ զայս գիտասցես՝ զի որ գովէ զընկերն եւ ոչ զանձն , նա 'ի մեծ չափ հասեալ իցէ, քանզի այս է կատարելութիւն քոնարհութեան՝ պատուել զընկերն եւ ոչ զինքն։
       ԳՆԱՑ երբեմն հայրն Մատոյէ յՌայիթոյ 'ի կողմանս Մակդաղոյ ունէր ընդ ինքն զաշակերտն իւր, եւ կալեալ զնա եպիսկոպոսն օրհնեաց քահանայ։ Եւ իբրեւ ուտէին 'ի միասին, ասէ ցնա եպիսկոպոսն. թողցես դու ինձ, հայր. գիտեմ զի ոչ կամէիր դու զայդ, այլ զայս արարի վասն այն. զի եւ մեք օրհնեսցուք 'ի քէն. Ասաց ծերն հեզութեամբ. այո այո , այլ զբանս իմ կամեսցիս փոքր մի, այլ զայս դժուարիմ յեղբօրէս որ է ընդ իս, զի ոչ կարեմ միայն կատարել զաղօթս։ Ասէ եպիսկոպոսն, եթէ արժանի իցէ դա օրհնեցից եւ զդա։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ. թէ արժանի իցէ եւ թէ ոչ՝ զայն ոչ գիտեմ, այլ զայս գիտեմ՝ զի լաւագոյն է քան զիս։ Յայնժամ օրհնեաց եւ զնա քահանայ, եւ ոչ մերձեցան 'ի սուրբ սեղանն մատուցանել պատարագ, եւ գնացին անտի այնպէս վասն առաւել խոնարհ ութեան իւրոյ։ Եւ ասէր ծերն. հաւատամ յաստուած զի ոչ մերժիցէ զիս տէր. զի ոչ է իմ մեղք վասն ձեռնադրութեան, վասն զի ոչ մատուցանեմ պատարագ, զի քահանայութիւնն գործ անմեղաց իցէ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէր ցհայրն Մատոյէ. հայր, ասա ինձ բան։ Ասէ ցնա ծերն. աղաչեա զած. զի տացէ սրտի քում խոնարհութիւն եւ սուգ, եւ տեսցես միշտ զմեղս քո, եւ մի՛ դատել զոք երբէք, այլ եղիցիս ամենեցուն կրտսեր։ Մի՛ ունիցիս բնակել ընդ մանկան, եւ կամ ընկեր լինել նմա, եւ մի՛ լիցիս ծանօթ կամ խօսակից կնոջ, եւ մի՛ եւս սիրելի լինիցիս հերձուածողի, եւ հարցես 'ի քէն զհամարձակ ութիւն ամենեւին, եւ կապեալ կապեսցես զլեզու եւ զկոկորդ եւ զորովայն քո եւ զգուշասցիս 'ի գինւոյ։ Եւ թէ ոք ասիցէ ինչ չար քեզ, մի՛ կռուեսցիս ընդ նմա. այլ թէ բարի ինչ ասիցէ, ասասցես՝ այո. իսկ եթէ չար ինչ ասիցէ, ասասցես՝ դու գիտես զինչ ասես. եւ մի՛ գժտիր եւ մի՛ տխրիր զինչ ասաց. այս է խոնարհութիւնն։ Եղբայրն ասէ. եւ զի՞նչ արարից, հայր, զի լեզու իմ յաղթէ ինձ. եւ յորժամ մտանեմ առ մարդիկ, ոչ կարեմ ունել զնա, այլ դատեմ եւ բամբասեմ եւ ես ընդ նոսա զամենեսեան վասն ամենայն գործոց, եւ արդ զի՞նչ արարից։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ ոչ ես կարող ըմբռնել զլեզու քո, գնացեալ կացցես միայնութեամբ, զի այդ տկար ութիւն մեծ է. իսկ որք ընդ եղբարսն կեան, զլեզու ըմբռնել պարտ է. քանզի եւ ես ոչ վասն առաքին ութեան նստիմ միայն, այլ վասն տկարութեան իմոյ. զի զօրաւորքն բնակեսցեն 'ի մէջ եղբարցն։
       ԱՍԱՑ հայրն Նեղոս. երանի կրօնաւորի որ առնէ զինքն կոխան ամենայնի։
       ԱՍԱՑ հայրն Քրիստոսանթիոս՝ եթէ լաւագոյն իցէ քան զիս շուն, նախ զի տիրասէր եւ յոյժ, եւ երկրորդ զի 'ի դատաստան ոչ գայցէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Որսիսիոս. զոր օրինակ աղիւս որ ոչ ունիցի հիմն զբարւոքսն եւ զհաստատագոյնս յափն գետոյն շինելոյ, եւ ոչ օր մի կացցէ, իսկ թերծեալն հրով ագուռ կացցէ եւ 'ի ջրի լաւ քան զքար եւ 'ի հուր եւս, այսպէս եւ մարդ որ ունի կամք եւ ախտք մարմնոյ եւ ոչ կիզէ զնա եւ թրծէ, եւ ոչ ջեռուցանէ զնա երկիւղիւն աստուծոյ իբրեւ զՅՈվսէփ, նա փութապէս քակտի եւ կործանի. եւ թէ կացցէ իշխան մարդկան, առաւել եւս վնասի վասն յաւել եւս լինել փորձութեանցն։ Իսկ որք հաստատուն 'ի հաւատսն իցեն, անշարժելի մնան, որպէս լսեմք զերանելւոյն Յոբայ, զոր եւ թէ քննէ ոք՝ ասասցէ թէ ոչ էր նա երկրաւոր մարդ. նոյնպէս եւ Յովսէփ եթէ քանի անգամ փորձեցաւ, եւ այս յայնմ երկրի ուր եւ ոչ աստուածապաշտ ութիւն էր, այլ աստուած էր ընդ նմա եւ յամենայնի փրկէր զնա, արդ է նա ընդ հարսն իւր յարքայ ութեանն երկնից։ Նոյնպէս եւ մեք թէ գիտասցուք զչափ մեր եւ ճգնեսցուք ըստ կարի մերում, այսպէս կարասցուք զերծանել 'ի դատաստանացն այ։
       ԻՇԽԱՆ գաւառին այնորիկ կալեալ զայր ոմն 'ի գեղէ հօրն Պիմէնի եւ եդ 'ի բանտի։ Եւ եկեալ արք տեղւոյն աղաչէին զհայրն Պիմէն եւ ասէին. եկ առ իշխանն եւ հանցես զնա։ Իսկ ծերն ասէ ցնոսա. մնացէք ինձ զերիս աւուրս, զի եկից առ ձեզ։ Եւ եկաց յաղօթս Պիմէն եւ ասէ . տէր մի եւս շնորհեսցես ինձ զխնդիրն զայն, ապա թէ ոչ՝ ոչ թոյլ տացեն մինձ մարդիկ նստիլ աստ։ Եւ զկնի այսորիկ գնաց ծերն առ իշխանն եւ աղաչէր զնա վասն այնորիկ, զի թողցէ զայրն զայն։ Ասէ ցնա իշխանն. վասն աւազակի միոյ աղաչես զիս, հայր, վասն նորա ոչ լուայց քեզ։ Իսկ ծերն ուրախ եղեւ, զի ոչ եհաս նա խնդրոյն իւրոյ։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն՝ եթէ եղբայր ոմն եւ եհարց ցհայրն Ալոնի եւ ասէ. զի՞նչ է արհամարհել զանձն եւ ցորչափ։ Ասէ ծերն. այն է արհամարհել զինքն՝ որ ոք համարեսցի զինքն վատթար քան զանասունս, զի նա 'ի դատաստան ոչ մտանէ։
       ԱՍԱՑ հայրն Յովսէփ՝ եթէ նստէաք երբեմն առ հօրըն Պիմէնի, եւ Պիմէն ասէ, հայր Աղաթոն։ Իսկ մեք ասեմք. մանուկ եւ դեռ եւս Աղաթսն, ընդէ՞ր հայրկոչես զնա։ Իսկ հայրն Պիմէն ասաց. պատիւ երեսացն եւ լռուի լեզուին եւ հեղուի սրտի իւրոյ կոչեաց զնա հայր։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն. վասն այսորիկ անկանիմք մեք 'ի բազում փորձութիւնս, զի ոչ պահեմք զկարգ եւ զտեսակ մեր, որպէս եւ գրեալ է վասն սոցա, եւ ոչ նախանձիմք կնոջն քանանացւոյ որ ընդունեցաւ զանունն Յիսուսի, եթէ ո՛րպէս ընկալաւ զնա փրկիչն եւ ետ զխնդրուածս եւ զհանգիստ նորա։ Դարձեալ ասէ . մի՛ համարիր զանձնդ իմաստուն, այլ միաբանեաց ընդ մերոյ որ բարւոք քաղաքավարի։
       ԵՀԱՐՑ եղբայրն եւ ասէ. զի՞նչ իցէ բարձրութիւն։ Ասէ ծերն. արդարացուցանել զանձն. քանզի եւ հայրն Պափնուտի մեծ էր, այլ գնայր առ թեթեւ գործս։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն՝ եթէ պատկառեսցէ մարդ զինքն եւ յամենայն համբերեսցէ, եւ թէ իմասցի մարդ զբանս առաքելոյն որ ասէ՝ ամենայն ինչ սուրբ է սրբոյն, եւ նուաստ համարեսցի զանձն քան զամենայն ստացուածս։ Ասէ եղբայրն. եւ զիա՞րդ համարեցայց զանձն վատ քան զմարդասպանս։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ իմաստութեամբ քննեսցես, այսպէս դատեսցես եւ ասասցես. նա զմարդոյ մի անգամ սպան զմարմին միայն, իսկ ես 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի սպանանեմ զընկերն կամօք եւ զանձն իմ մեղօք։ Եւ գնաց եղբայրն այն առ հայրն Անուբ եւ խնդրեաց զբանս զայս։ Ասէ ցնա հայրն Անուբ. եթէ քննեսցէ ոք զբանդ զայդ եւ տեսցէ զպակաս ութիւն եղբօր իւրոյ, զարդար ութիւն իւր կլանել տացէ մեղաց նորա։ Ասէ եղբայրն. եւ ո՞ր իցէ արդար ութիւն նորա։ Ասէ ծերն, ամաչեցուցանել զանձն իւր։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. եթէ անկանիմ 'ի մեղս զազիրս, խեղդեն զիս ներքուստ խորհուրդք իմ եւ ասեմ թէ ընդէ՞ր անկայ։ Ասղ ցնա ծերն. յորում ժամու անկանի մարդ 'ի մեղս եւ զղջասցի, 'ի նմին ժամու թողցի մեղքն նորա շնորհօքն աստուծո յ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն նստէր 'ի խցի փոքր մի հեռի 'ի գեղէ իւրմէ եւ ասէր ցեղբարսն, այսքանի ամք է զի եմ աստ եւ բնաւ ոչ ելի ես 'ի գիւղն, եւ դուք յամենայն աւուր ելանէք անդ։ Եւ պատմեցին զայս եղբարքն հօրն Պիմէնի, եւ ծերն ասէ ցնոսա, լաւագոյն էր գնալ 'ի գիւղն եւ ոչ պարծիլ 'ի խորհուրդս՝ զայս եթէ ես ոչ ելի անդ, եւ դատել զայլ ոք՝ թէ դուք ելիք 'ի գիւղն. զի ուր գուցէ խոնարհութի, ոչ կարէ պարծիլ. եւ զի ոչ կարէ առանց նորա կեալ բնաւ կենդանութիւն հոգւոյն։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Պիմէն եւ ասէ. ո՞րպէս պարտ իցէ ինձ կեալ 'ի տեղի յոր բնակեցայց։ Ասէ ցնա ծերն. կալցես զմիտս քո իբրեւ զօտարի համարել զքեզ ուր եւ կեցցես եւ մի խնդրեսցես յառաջել զբան քո քան զայլոյ եւ հանգիցես. եւ զի դնել պարտ է զյոյս 'ի տէր եւ ոչ ինչ համարել զանձն եւ թողուլ զկամս իւր, եւ թէ կամի ոք, սոքա են մշակութիւնք հոգւոց։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն, եթէ հայրն Անտոնիոս ասէր՝ եթէ այս է մեծ ութիւն մարդոյ, զի դիցէ զյանցանս իւր առաջի աստուծոյ միշտ, եւ զի ակն կալցի փորձութեց մինչեւ 'ի վերջին շունչն. զի հառաչանօք մտին յաշխարհս ամենեքեան եւ երիւք հառաչանօք ելանեն աստի։ Եւ ասէր՝ թէ առանց միոյ առաքին ութեան այլ ամենայն առաքինութիւնք անօգուտ են, այսինքն է առանց մեղադրել անձին միշտ, յորմէ ծնանի կեցուցիչ խոնարհութիւն։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն, եթէ եկեսցէ առ քեզ եղբայր ոմն եւ տեսանէ զքեզ ոչ շինեալ 'ի գալ նորա, խնդրեա դու 'ի քեզ թէ զի՞նչ խորհէիր 'ի մտի նախ քան զգալ նորա, եւ յայնժամ ծանիցես զպատճառս երկմտ ութեան նորա . եւ թէ արասցես զայս խոնարհութեամբ եւ արդար մտօք, եղիցիս դու անմեղ յընկերէն, եւ ինքն բառնայ զիւրն պակասութի։ Զի եթէ զգուշութեամբ արասցէ ծեր զնստել իւր 'ի սենեկի, ոչ եւս մոլորեսցի, զի աստուած ընդ նմա իցէ. եւ յայսպիսի նստելոյն ստանայ մարդ զերկիւղն աստուծոյ։
       ԱՍԱՑ հայրն Պիմէն, վասն այսորիկ նեղիմք եւ աշխատիմք այսչափ՝ զի ոչ բառնամք զեղբարսն մեր որպէս գրեալ է եւ հրամայեալ մեզ յայ. կամ ո՞չ տեսանէք զկինն քանանացի՝ թէ ո՛րպէս հետեւեալ աղաչէր զփրկիչն վասն դստերն իւրոյ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Բեսարիոն եւ ասէ ցնա. հայր, զի՞նչ արարից։ Ասէ ցնա ծերն. լռեա, խոնարհեա եւ մի զանձնդ ինչ համարիր. եւ թէ լուիցես ինձ եւ նուաստացուսցես զքեզ, հանգիցես ուր եւ կեցցես։
       ԱՍԱՑ հայրն Թէովնա. թէպէտ եւ ոք ստանայ զառաքին ութիւն ինքեամբ, ոչ տացէ նմա շնորհս աստուած. այլ յորժամ գնասցէ առ ընկերն եւ պատմէ զամենայն զիւր եւ դատի 'ի նմանէ, յայնժամ տայ նմա աստուած զշնորհս իւր։ Եւ զի դարձեալ ասէ. մի կատարեր զկամս քո, զի պարտական ես դու խոնարհել եղբօր քո։ Դարձեալ ասէ. զոր ետես մարդ եւ ոչ պահեաց, ո՞րպէս կարող իցէ ուսուցանել զայն ընկերի իւրոյ։ Դարձեալ եւս ասէ. որ կամիցի կեալ ընդ եղբարս, պարտ է նմա լինել իբրեւ զարձան քարեղէն, որ թէպէտ եւ փառաւորեսցի կամ թէ անարգեսցի՝ ոչ հպարտասցի եւ ոչ բարկասցի, այլ զամենայն կրեսցէ անշփոթաբար։
       ԱՍԷՐ հայրն Պափնուտի՝ եթէ որչափ ժամանակս կենդանի էր ծերն, յամիսն երկու անգամ գնայի առ նա. եւ էր նա հեռագոյն յինէն մղոնս երկոտասան. եւ գնայի եւ պատմէի նմա զամենայն խորհուրդս իմ. եւ զայս միայն ասէին ինձ ծերքն՝ թէ ուր գնասցես կեալ, մի՛ ինչ համարիր զանձն քո եւ գտցես հանգիստ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասաց ցհայրն Սիսոյի. տեսանեմ, հայր, զի յիշատակ աստուծոյ կայ միշտ 'ի մտի իմում։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ ինչ մեծ է այդ եթէ խորհուրդք քո առ աստուած են եւ յիշես զնա, այլ այս է ճշմարիտ մեծ՝ եթէ համարիս դու զքեզ վատ քան զամենայն ստեղծուածս. զի այսպէս համարել զինքն եւ աշխատ ութիւն մարմնոյ՝ սոքա առաջնորդեն առ խոնարհութիւն։
       ԵՐԵՔ ծերք ոմանք գնացեալ առ հայրն Սիսոյի, զի լսէին զնմանէ, եւ առաջինն ասէ. հայր, ո՞րպէս կարիցեմ զերծանել ես 'ի գետոյն հրեղէն։ Եւ երկրորդն ասէ. եւ ես ո՞րպէս փրկեցայց 'ի կրճտելոյ ատամանցն եւ յանքուն որդանցն։ Եւ երրորդն ասէ. եւ զիս հալէ յիշատակ արտաքին խաւարին։ Պատասխանի ետ ծերն եւ ասէ. ես եւչ զմի յիշեմ 'ի դոցանէ, այլ ողորմած եւ բարերար է աստուած, եւ յուսամ զի առնիցէ ողորմ ութիւն 'ի վերայ իմ։ Իսկ նոքա իբրեւ լուան զբանն ծերոյն, գնացին տրտմեալս. այլ ծերն ոչ կամեցաւ տխուր գնալ նոցա, վասն այսորիկ յետս դարձոյց զնոսա եւ ասէ ցնոսա. երանի է ձեզ, եղբարք, զարմացայ ես ընդ բարձր առաքին ութիւն ձեր, զի առաջինն 'ի ձէնջ ասաց ինձ հոգալ զգետն հրեղէն, եւ երկրորդն վասն տարտարոսին, եւ երրորդն վասն արտաքին խաւարին, զի եթէ յիշատակ սոցին տիրեալ է մտաց ձերոց, եւ մեղս գործել ձեզ անհնար իցէ երբէք։ Իսկ զի՞նչ արարից զխստասիրտս եւ զարհամարհողս ես, որ ոչ երբէք յիշեմ թէ ուրեմն տանջանք այսպիսիք վասն մարդկան է. եւ յայսմանէ մեղանչեմ յամենայն ժամ։ Իսկ նոքա երկիր պագին նմա եւ ասեն. որպէս լսէաք, նոյնպէս եւ տեսաք։ Եւ 'ի խոնարհութենէ ծերոյն շինեցան եղբարքն եւ գնացին ուրախուբ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէր ցհայրն Սիսոյի. հայր, ասա ինձ բան։ Ասէ ցնա ծերն . զի՞նչ ասացից քեզ, որդեակ, զի ես զնոր կտակարանս ընթեռնում, եւ 'ի հինն անկանիմ միշտ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Սիսոյի եւ ասէ. հայր, զի՞նչ արարից։ Ասէ ցնա ծերն. գործդ այդ զոր դու խնդրես, է այդ լռ ութիւն կատարեալ եւ խոնարհ ութիւն հաստատուն. զի գրեալ է՝ երանի որ քննեն զիրաւունս եւ առնեն զնա. զայս արար եւ կեցցես։
       ԱՍԱՑ հայրն Սիսոյի ցեղբայր ոմն. եղբայր, ո՞րպէս կեաս դու։ Եւ նա ասէ. զաւուրս իմ անցուցանեմ, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. հէ՛, թէ ես էի՝ անցուցանէի զաւուրս, եւ ոչ աւուրքն զիս անցուցանէին։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Սիսոյի՝ եթէ նստէր երբեմն եւ գոչեաց մեծաձայն եւ ասէ. ով թշուառութես։ Ասէ աշակերտ իւր . զի՞նչ վշտանաս, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. մի մարդ խնդրեմ խօսել ընդ նմա եւ ոչ գտանեմ։
       ԱՍԷԻՆ վասն հօրն Սիսոյի՝ եթէ հիւանդացաւ երբեմն, եւ նստէին մերձ 'ի նա ծերքն, եւ նա խօսէր յայլ ոմանս։ Եւ ասեն ցնա ծերքն. զի՞նչ տեսանես, հայր, եւ խօսիս ընդ նոսա։ Եւ նա ասէ. տեսանեմ զոմանս եկեալ առ իս տանել զիս, եւ աղաչեմ զնոսա զի թողցեն զիս փոքր մի ապաշխարել։ Ասէ ոմն ցնա. եթէ թողուն զքեզ , զի՞նչ կարես ապաշխարել զի ծեր ես։ Ասէ ծերն. թէ եւ այլ ինչ ոչ կարեմ առնել, այլ հառաչեցից եւ սգացից զանձն իմ, եւ այն բաւական էնձ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Սիսոյի եւ ասէ. ո՞ր իցէ ճանապարհ , հայր, որ տանի 'ի խոնարհութիւն։ Ասէ ծերն. այս ինքն է ճգնութիւն եւ պահք խիստ եւ աղօթք անպակասելի, եւ վատթար քան զամենեսեան համարել զինքն եւ յատնեալ յամենայն բարեաց։
       ԱՍԱՑ մայրն Սինկլիտիկէ. զոր օրինակ նաւ ոչ լինի առանց բեւեռի, այսպէս ոչ կեցցէ անձն առանց խոնարհութեան։
       ԱՍԱՑ հայրն Սերենիոս. արարի զօրութիւն յամենայն կեանս իմ, հունձս. հիւսել եւ կարել. եւ յայսմ ամենայնի եթէ ոչ էր կերակրեալ հզօր աջ բարձրելոյն այ, եւ ոչ կարէի յագենուլ հացիւ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցհայրն Տիթոյի եւ ասէ. զի՞նչ արարից. հայր։ Ասէ ցնա ծերն. արա զոր ինչ տեսանես յիս։ Եղբայրն ասէ. եւ զի՞նչ տեսի 'ի քեզ։ Ասէ ցնա ծերն. արա զայն զի խորհուրդ իմ խոնարհ է քան զամենայն մարդոյ, զի խոնարհ ութիւն բարձրացուցանէ. եւ զի որ ոք ունի խոնարհութիւն՝ հնազանդեցուցանէ զդեւսն. իսկ որ ոչն ունիցի խոնարհութիւն՝ այպան 'ի դիւաց. եւ մի լինիցիս բանիւ միայն խոնարհ, այլ եւ գործովք. զի անհնար է բարձրանալ 'ի գործս աստուածայինս առանց խոնարհութեան։
       ԱՍԱՑ ծեր ոմն մեծ միայնակեաց ցդեւն. ընդէ՞ր այսչափ պատերազմիս ընդ իս, դեւ դու։ Իսկ դեւն ասէ. եւ եւս առաւել դու հզօրապէս պատերազմիս ընդ իս, որ զիջեալ խոնարհիս յոյժ ամենայնի եւ նեղես զիս։
       ԱՍԱՑ ծերն՝ եթէ պսակ իցէ կրօնաւորի խոնարհութիւն. զի որպէս լերինք ոչ անկանին երբէք. այնպէս եւ ոչ խոնարհն անկանի, զի ոչ երբէք բարկանայ խոնարհն եւ ոչ բարկացուցանէ զոք։
       ԶՄԻՄԱՅՆԱԿԵՑԻ ումեմն ապտակեաց զերեսս դիւահար ոմն, եւ նա մատոյց նմա եւ զմիւսն. իսկ դեւն երկեաւ 'ի խոնարհութէ նորա եւ փախեաւ առժամայն եւ ել 'ի մարդոյն։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ մտանէ քեզ խորհուրդ ամբարհաւաճութե, քննեսցես զմիտս քո, եւ տես թէ պահեալ իցէ քո զամենայն պատուիրանս. եւ տես թէ սիրեցեր զթշնամին քո, եւ տես թէ համարիս դու զքեզ ծառայ անպիտան. եւ եթէ զայս ամենայն արարեալ իցես, մի եւ յայնժամ հպարտասցիս. ապա թէ ոչ արարեալ իցես. ընդէ՞ր բարձրամտես ունայն. եւ զի ամբարտաւան ութիւն ախտ դիւաց իցէ եւ չար քան զամենայն մեղս է։
       ԱՍԱՑ ծերն. որ աւելին քան զարժանն իւր գովի կամ պատուեսցի, նա մեծապէս տուժեսցի. իսկ որ 'ի մարդ. կանէ ոչ գովի եւ պատուի, նա յաստուծոյ փառաւորի։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմնեհարց ընդ ծերն եւ ասէ. ընդէ՞ր այսպէս պատերազմիմք 'ի դիւաց, հայր։ Ասէ ցնա ծերն. վասն այսորիկ զի զղէն մեր 'ի բաց ձգեցաք 'ի մէնջ, որէ արհամարհութիւն եւ խոնարհութիւն եւ անընչութիւն եւ համբերութիւն։ Ասէ եղբայրն. եւ ո՞ր է խոնարհութիւն։ Ծերն ասէ. այն իսկ է եթէ մեղիցի քեզ եղբայր քո, եւ թողցես դու նմա նախ քան զխնդրելն 'ի քէն։ Ասէ եղբայրն. եւ այլ զի՞նչ է խոնարհութիւն։ Ասէ ծերն , բարի առնելն ընկերին եւ չար արարողին։ Ասէ եղբայրն. եւ եթէ ոչ հասցէ մարդ 'ի չափս յայս, զի՞նչ արասցէ։ Ասէ ծերն. փախիցէ 'ի չարէ եւ լռեսցէ։
       ԾԵՐ ոմն միայնակեաց շրջէր մոլորական յանապատի եւ կարծէր 'ի մտի թէ կատարեալ իցէ զամենայն առաքինութիւնս, եւ խնդրեաց յայ աղօթիւք եւ ասէ. ցոյց ինձ, տէր թէ զինչ պակաս իցէ զի արարից։ Իսկ աստուած կամեցաւ խոնարհել զմիտս նորա, ասէ ցնա. գնա առ արքիմանտրիտն այն, եւ զոր ինչ ասիցէ քեզ՝ զայն արասցես։ Եւ ասէ տէր ցարքիմանրիտն. միայնակեաց ոմն որ գայ արդ առ քեզ. ասացես նմա արածել զխոզս։ Եւ իբրեւեկն ծերն, մտեալ առ արշիմանրիտն եւ ողջունեալ զմիմեանս նստան։ Ասէ ծերն ցարքիմանտրիտն. ասա ինձ բան, հայր. զի արարից եւ կեցից։ Ասէ ցնա ծերն. եւ զոր ինչ ասացից քեզ, առնե՞ս զայն։ Եւ նա խոստացաւ առնել։ Ասէ ցնա. առ զխարազանն զայն եւ զբիր, եւ գնացեալ արածեա զխոզս։ Իսկ ծերն հնազանդեալ հրամանաց նորա գնացեալ արածէր զխոզսն։ Իսկ որք ճանաչէին զնա՝ եկին տեսանել զնա, եւ իբրեւ տեսին՝ ասեն ցմիմեանս. ո՛, միայնակեացն այն մեծ յիմարեալ է եւ արածէ զխոզս, զի դեւ եմուտ 'ի նմա։ Եւ իբրեւ ետես տէր զխոնարհութիւն նորա, զի խնդութեամբ համբերէր նախատանաց մարդկան, ետ նմա զշնորհս իւրանարգ եւ անպիտան համարեալ զինքն եւ խոնարհ քան զամենայն մարդիկ, եւ առաքեաց յանապատ դարձեալ։
       ԱՍԱՑ ծերն. մի ասասցես վասն ընկերին 'ի մտի քո՝ թէ ես արթուն եւ հսկող եւ ճգնող քան զնա իցեմ, այլ խոնարհեաց դու շնորհացն Քրիստոսի հոգւով աղքատութէ եւ սիրով եւ հեղութեամբ, զի մի՛ անկցիս յախտ պարծենողութեան եւ կորուսանես զվաստակս քո. զի գրեալ է՝ թէ որ պարծին կեալ, զգոյշ լիցի զի մի անկանիցի , այլ աղիւ տեառն յաղեսցէ զինքն։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէ ցծերն. հայր, ասացես ինձ բան կենաց։ Ասէ ծերն. թէպէտ եւ ասացից, ոչ ոք լուիցէ, զի աղտաղտ իցէ երկիր մեր։
       ԱՍԱՑ ծերն. յորժամ ոչ ունիցիմք պատերազմ , յայնժամ առաւել պարտ է մեզ խոնարհել. զի ետես աստուած զտկար ութիւն մեր եւ եթող զմեզ առանց պատերազմի. իսկ եթէ պարծիցիմք, առցէ 'ի մէնջ զօգն ութիւն իւր եւ կորնչիմք։
       ԸՆԴ ոմն ծեր ասէին դեւք. ըղձա՞ս դու տեսոյն Քրիստոսի, ծեր։ Ասէ ծերն. անիծեալ դուք եւ Քրիստոս ձեր. զի ես հաւատամ Քրիստոսի իմոյ որ ասէ, եթէ ասիցեն ձեզ ահաւասիկ է Քրիստոս աստ կամ անդ՝ մի՛ հաւատայցէք։ Եւ յայսմանէ հալածեալ դեւն անյայտ եղեւ։
       ԱՍՆՑ ծերն . եթէ խոնարհութեամբ եւ երկիւղիւն աստուծոյ ասես դու բան ինչ եղբօրն եւ գործ դնես, բանն քո եւ շնորհք աստուծոյ հնազանդէ քեզ զեղբայրն եւ առնէ զասացեալսն գործ։ Իսկ որ պատուականութեամբ եւ գոռոզութեամբ խոնարհել ջանայ եւ այնպէս ասէ եղբօրն զգործ, աստուած որ տեսանէ զծածկեալս սրտին՝ ոչ տայ թոյլ եղբօրն հնազանդել նմա եւ առնել զգործն. քանզի յայտնի են գործք որ ըստ աստուծոյ եղեալ. եւ դարձեալ եւ այն յայտնի են որ պատուականութեամբն են. քանզի որ ըստ այն իցէ՝ խոնարհութեամբ եւ աղաչանօք լինի, իսկ որ պատուականութեամբն է՝ բարկութեամբ եւ շփոթիւ լինի, զի 'ի չարէն է։
       ԱՍԱՑ ծերն. կամիմ զի յաղթիցեմ խոնարհութեամբ, եւ ոչ յաղթել այլոց ամբարտաւանութեամբ։
       ԱՍԱՑ ծերն. մի արհամարհեր զսպասաւոր քո որ կացցէ առաջի քո , զի ոչ գիտես եթէ հոգի աստուծոյ 'ի վերայ քո հանգուցեալ է, թէ 'ի վերայ նորա։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն եհարց ցծերն եւ ասէ. եթէ բնակիմ ընդ եղբօր եւ տեսանեմ զնա յանցանել իմիք 'ի գործս ինչ անպատշաճս, պա՞րտ է թէ յանդիմանեցից զնա։ Ասէ ցնա ծերն. եթէ իցէ աւագ քան զքեզ եւ կամ հասակակից քո, լռեա զի ունիցիս հանգիստ, եւ այսու արասցես զքեզ վատթար եւ լիցիս անհոգ։ Ասէ եղբայրն. եւ զի՞նչ արարից, հայր, զի շփոթեն զիս եղբարքն։ Ասէ ծերն. եթէ ոչ համբերեսցես, ասա մի անգամ խոնարհութեամբ. եւ եթէ ոչ լուիցեն, լռեա եւ թողցես զաշխատ ութիւն քո 'ի ձեռս այ. այլ զգոյշ լեր զի մի՛ գիտասցեն թէ վասն աստուծոյ լռեցեր . եւ զի լռեցեր. եւ զի բարւոք է լռելն, քանզի խոնարհութիւն է այն։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ ստասցիս լռութիւն, մի՛ համարիր զքեզ գործող առաքինութեան, այլ ասասցես՝ անարժան եմ եւ անպատշաճախօս, վասն այն լռեմ։
       ԱՍԱՑ ծերն . եթէ ոչ ծածկեն զաչս եղին որ աղասցէ երկանս զի մի՛ կերիցէ զալիւր իւր, այսպէս եւ մեծ խորհրդով առնումք զծածկոյթ 'ի վերայ աչաց մտաց, զի մի՛ տեսցուք զոր արասցուք բարիս, եւ կորուսանիցեմք զվարձս մեր. եւ վասն այնորիկ թոյլ տալովն աստուծոյ անկանիմք 'ի զազիր խորհուրդս, զի զնոսա միայն տեսանելով դատեսցուք զանձինս մեր ոչ ունել բարիս, եւ այնոքիկ զազիր խորհուրդք եղիցին ծածկոյթ մեր փոքու բարեգործութեանցն, զի մի՛ տեսցուք զգործս բարիս, այլ տեսանելով զզազիրն զայն խորհուրդ՝ արհամարհեսցուք զանձինս. զի յորժամ մարդ նախատէ զանձն, ոչ կորուսցէ զվարձս իւր։
       ՀԱՐՑԻՆ ցծերն եւ ասեն. զի՞նչ է խոնարհութիւն։ Իսկ նա ասէ. խոնարհ ութիւն մեծ գործ աստուածային իցէ, եւ ճանապարհ խոնարհ ութեան է աշխատ ութիւն մարմնոյ եւ ունել զանձն անարգ եւ յանցաւոր քան զամենեսեան։ Եղբայրն ասէ. եւ ո՞ր է անարգ ունել զանձն։ Ասէ ծերն. այն է որ ոչ նայեսցի յայլոյ մեղս, այլ յանձին, եւ միշտ աղաչեսցէ զտէր աստուած։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն ասէ ցծերն. ասա ինձ բան, հայր, որով կեցից։ Եւ ծերն ասէ. եթէ անարգեսցիս եւ համբերեսցես, այս մեծ իցէ քան զամենայն առաքինութիւն. քանզի որ զարհամարհանս եւ զանարգանս եւ զտուժմունս կարօտիւ եւ սիրով յանձն առնցէ, նա կարող իցէ կեալ։
       ԱՍԱՑ ծերն. մի՛ ունիցիս ծանօթ ութիւն առ իշխանս, եւ մի՛ յաճախեր երթալ առ նա, զի մի՛ տնկեսցի 'ի քեզ համարձակութիւն եւ ըղձանս առաջնորդութեան։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն հարեալ խոցեցաւ յեղբօրէ, եւ կալեալ ձեռօքն զխոցն իւր զի մի՛ հոսեսցի արիւնն, եւ գնաց խնդրել թող ութիւն 'ի խոցողէն իւրմէ։
       ԱՍԱՑ ծերն. մի՛ դիցես 'ի մտի երբէք դատել զեղբայրն եւ մի՛ բնաւ վասն եւ ոչ մի ինչ գործոյ։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ ճգնէաք 'ի խոնարհութիւն, ոչ պիտոյանայր մեզ այլ ճգնութիւն, զի ամենայն չարիք յամբարհաւաճութենէ գան 'ի վերայ մեր. զի եթէ մեծին Պաւղոսի տուաւ 'ի խրատել զնա հրեշտակ սատան զի մի՛ բարձրասցի, ո՞րչափ եւս առաւել փքացելոցս մեզ տացի սատան կոփել զմեզ մինչեւ խոնարհեսցուք։
       ԾԵՐՈՅ ումեմն վասն մեծի խոնարհ ութեանն զոր ունէր՝ ետ աստուած շնորհս հոգեկան տեսութեան. եւ որ ոք գնայր առ նա, տեսանէր զմիտս նորա ծերն. իսկ նա դժուարեալ ընդ այն՝ աղաչեաց զած բառնալ 'ի նմանէ զայն, եւ իբրեւ ոչ եհաս խնդրոյն՝ գնաց առ ծերն ոմն մեծ եւ աղաչէր զնա եւ ասէր. վաստակեա ընդ իս պահօք, զի առցի յինէն տեսութիւնս այս։ Եւ նստան իւրաքանչիւրն առանձին 'ի սենեկի իւր եւ աղաչէին զաստուած վասն այնորիկ։ Եւ եկն յերկնից ձայն առ ծերն որ ասէր. ահա բարձի 'ի քէն զայն, այլ ունիցիս զնա յորժամ եւ կամեսցիս եւ պիտոյ լինիցի։
       ԾԵՐ ոմն էր անմեղ, քաղցր եւ բարերար, որ ոչ էր երբէք խորհեալ չար զումեքէ, որոյ դիպաւ այսպիսի ինչ։ Եղբայր ոմն գողացաւ զանօթս այլում, եւ տարեալ առ ծերն այն եդ 'ի պահեստի. եւ ծերն ոչ գիտէր թէ ուստի եւ կամ ում իցէ։ Իսկ զկնի աւուրց ինչ ծանեան զանօթսն, եւ կալեալ զծերն խնդրէին 'ի նմանէ զինչ եւ գողացեալն էր։ Իսկ նա ասէր. թողութիւն արարէք ինձ զի գթեցի։ Եւ զկնի աւուրց ինչ եկն եղբայրն որ գողացեալն էր, եւ նա եւս մեղադրէր ծերոյն եւ ասէր. դու գողացեալ ես զանօթս զայսոսիկ։ Իսկ ծերն անկաւ առ ոտս նորա եւ ասէ. թողցես ինձ զի յանցեայ։ Եւ այսպէս զոր ինչ եւ գթէին եղբարքն եւ ուրանային, նա յանձն առնոյր զյանցանս եւ ասէր՝ թող ինձ զի յանցեայ։ Եւ այսպէս խոնարհէր երանելին այն, մինչ զի ոչ գայթակղեաց նա բնաւ զեղբայր ոք երբէք։
       ՄԻԱՅՆԱԿԵԱՑ ոմն եղեւ եպիսկոպոս, եւ 'ի բազում հրահանգ եւ զգոյշ լինելոյ ոչ ումեք բարկանայր, այլ երկայնամտութեամբ կրէր զամենեցուն յանցանս. այլ եւ կոմոնոս նորա ոչ բարւոք յարգէր զգործս եկեղեցւոյն։ Եւ եկեալ ոմանք անկան առաջի նորա եւ ասեն ցնա. ընդէ՞ր ոչ սաստես իկոնոմոսին՝ որ խանգարեաց զամենայն գործս եկեղեցւոյն։ Իսկ եպիսկոպոսն յապաղէր սաստել. եւ նոքա ժողովեալ դարձեալ եւս բարկացուցանէին զնա 'ի վերայ կոմոնոսին։ Իբրեւ ծանեաւ եպիսկոպոսն զի կամէին հարկեցուցանել զնա ստիպով, գնաց թաքեաւ 'ի նոցանէ. իսկ նոքա խնդրեալ հազիւ կարացին գտանել զնա, եւ ասեն ցնա. ընդէ՞ր թաքեար 'ի մէնջ։ Իսկ նա ասէ ցնոսա. զի զոր ուղղեցի՝ զվաթսուն ամ աղօթիւք խնդրեալ յաստուծոյ բազում աշխատութեամբ, դուք կամիք հանել յինէն յերկուս աւուրս։
       ԱՍԱՑ ծերն . ոչ որ փոքրացուցանէ ինքն զանձն իւր՝ այն խոնարհ ութիւն իցէ, այլ որ ուրախութեամբ կրեսցէ զնախատինս եւ զանարգանս եւ զվիշտս որ գայցեն 'ի վերայ նր։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն բնակէր 'ի սենեակս եւ 'ի բազում խոնարհութէն զայս աղօթս միշտ մատուցանէր առ աստուած. տէր, առաքեա զփայլակն 'ի վերայ իմ, զի թէ ողջ իցեմ, ոչ հնազանդիմ քեզ։
       ԳՆԱՑ ոմն օտար մեծատուն յՌայիթոյ եւ բաժանեաց եղբարցն սէր մէն մի դահեկանս. իսկ էր ոմն մերձ 'ի սենեակս արգելական ծեր, եւ ետ նմա դահեկան մի։ Եւ յայնմ գիշերի ետես ծերն արտ ինչ լցեալ փշովք, եւ եկաց ոմն 'ի վերայ նորա եւ ասէր. արի, ծեր, արի եւ սրբեա զարտորայս զայս 'ի փշոց, որոյ առեր զսէրն։ Եւ իբրեւ լուաւ, առաքեաց զդահեկանն 'ի տուողն իւր եւ ասէ. առցես 'ի քեզ, եղբայր, զոսկին քո, զի ոչ կարեմ ես խլել զփուշս այլոց ձեռօք իմովք, այո թէ կարող էի խլել զփուշս իմ։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ նստցիս յանապատի հանդարտեալ, մի՛ համարեսցես զքեզ սուրբ եւ ճգնող, այլ եւս առաւել համարեա զքեզ իբրեւ զվարեալ ոք արտաքս 'ի շանց՝ որք ուտեն եւ խածնեն զժողովուրդ աստուծոյ։
       ԱՍԱՑ ծերն. եթէ վաստակեսցի մարդ եւ անարգեսցի եւ անարգեսցի եւս , պարտ է այսպէս հաւանական յօժարութեամբ յանձն առնուլ, եւ կարծել զինքն անարգ քան զշուն գոլ բարի է։ Քանզի շուն ոչ գիտէ զարարիչ իւր, եւ ոչ 'ի դատաստան եւս յառնելոց իցէ. զի լաւագոյն է բնաւ ոչ յառնել. քան 'ի դատաստան յառնել եւ տանջիլ յաւիտեան։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն հեղձէր 'ի չար եւ 'ի զազիր խորհրդոց եւ դժուարէր 'ի բազում խոնարհութենէն եւ ասէր 'ի մտի՝ եթէ ես յայպիսի մտածութիւնս կալով ոչ ունիմ յոյս փրկութեան։ Եւ գնացեալ առ ծեր ոմն աղաչէր զնա. զի աղօթեսցէ վասն նորա, որպէս զի թեթեւասցին չար խորհուրդք 'ի մտաց նորա։ Ասէ ցնա ծերն. ոչ է բարի այդ քեզ որդեակ։ Եւ նաղէր զծերն առնել զայն։ Եւ նեղեալ յաղաչանաց նորա ծերն աղօթեաց առ տէր, եւ եբարձ աստուած զպատերազմն զայն յեղբօրէն։ Եւ յանկարծակի անկաւ եղբայրն 'ի խորհուրդ հպարտութեան եւ ամբարտաւանութեան, եւ գնաց դարձեալ առ ծերն եւ ասէ ցնա. խնդերսցես դու յաստուծոյ, զի եկեսցեի յիս դարձեալ այն ախտակիր խորհուրդք որով ունէի զխորհութիւն ։
       ԵՂԲԱՅՐ ոմն գնաց առ հայր ոմն 'ի վանս Դադիուկիոյ մերձ յԵրիքով եւ ասէ ցնա. հայր, ո՞րպէս կեաս։ Ասէ ցնա ծերն. չարեօք, որդեակ։ Ասէ ցնա եղբայրն. ընդէ՞ր հայր։ Ասէ ցնա ծերն. ունիմ արդ երեսուն ամ զի կամ առաջի տեառն եւ յաղօթս անիծանեմ զանձն իմ, եւ ասեմ երբեմն ցտէր՝ մի՛ ողորմիր ամենեցուն որ գործեն զանօրէնութիւն, եւ ես անօրինիմ. եւ ասեմ անիծեալ ոյք խոտորեցան 'ի պատուիրանաց քոց, եւ ես խոտորիմ. եւ ամենեւին ես ստեմ աստուծոյ եւ սեմ. կորուսանես զամենեսան ոյք խօսին սուտ. եւ միշտ զչար յիշեմ եւ ունիմ 'ի մտի զեղբօրէն, եւ ասեմ ցաստուած, թող մեզ զպարտս մեր, որպէս եւ մեք թողումք մերոց պարտապանաց. եւ զամենայն խորհուրդս իմ ունիմ յորկրամոլութիւն, եւ ասեմ թէ մոռացայ ուտել զհաց իմ. եւ ննջեմ մինչեւ ցառաւօտն, եւ ասեմ. 'ի մէջ գիշերի յառնէի խոստովան լինել առ տէր. եւ զղջ ութիւն բնաւ ոչ ունիմ եւ ասեմ, վաստակեցայ ես 'ի հեծութեան իմում, եւ եղեն ինձ արտասուք իմ կերակուր 'ի տուէ եւ 'ի գիշերի. եւ 'ի մտի ունիմ խորհել զչար եւ ասեմ ցած խորհուրդսրտի իմոյ առաջի քո է յամենայն ժամ, եւ զի պահս ամենեւին ոչ ունիմ. եւ ասեմ. ծունկք իմ տկարացան 'ի պահոց. եւ ամենեւին լի եմ ամբարտաւանութեամբ, եւ երգեմ յամօթ ինձ՝ եթէ տես զխոնարհ ութիւն իմ եւ զվաստակ իմ եւ թող ինձ զամենայն զմեղս իմ. անպատրաստ եմ յոյժ, եւ ասեմ, պատրաստ է սիրտ իմ աստուած։ Եւ զի համառօտիւ ասացից, ամենայն աղօթք իմ եւ պաղատանք իմ յամօթ եւ 'ի պատկառանս ինձ են։ Ասէ ցնա եղբայրն. կարծեմ, հայր թէ զայս ամենայն վասն իւր ասէ Դաւիթ մարգարէն։ Յայնժամ հառաչեաց ծերն եւ ասէ ցնա. զի՞նչ ասես, եղբայր լռեա. եթէ ոչ պահիցեմք զոր ինչ ասեմք առաջի աստուծոյ, յամօթ եւ 'ի կորուստ մատնելոյ եմք։ Եւ այնպէս շահեալ եւ օգտեալ 'ի նմանէ գնաց գոհանալով զտեառնէ։
       ԱՍԷՐ ոմն 'ի ծերոյն՝ եթէ ժողովեցան երբեմն 'ի Սկիտէ հարքն 'ի միասին վասն շահու անձին. եւ յարեաւ ոմն 'ի ծերոցն՝ եւ էր 'ի վերայ թիկանց իւրոց մազեղինոյ մասն ինչ որ կայր 'ի վերայ աթոռոյ իւրոյ. եւ կալեալ զայն երկքումբք ձեռօքն եկաց 'ի մէջ ամենեցունց յարեւելից կողմանէ, եւ նայէին 'ի նա ամենեքեան, եւ սկսաւ աղօթել եւ ասէ. աստուած ողորմեա ինձ։ Եւ ետ պատասխանի ինքն անձինն եւ ասէ. եթէ կամիս զի ողորմեցայց քեզ, թող զայդ զոր ունիս 'ի թիկունս քո եւ ողորմեցայց քեզ։ Եւ դարձեալ ասաց զայսոսիկ եօթն անգամ, եւ ապա եդ 'ի ներքոյ զձունձն եւ նստաւ 'ի վերայ նորա։ Ասեն ցնա հարքն. պատմեա մեզ զի՞նչ էր զոր արարէր։ Եւ նա ասէ ցնոսա. ձունձ զոր ունէի 'ի թիկունս իմ , այն են կամք իմ. եւ աղաչէի զտէր, զի ողորմեսցի ինձ տէր նովաւ, եւ ասաց ցիս՝ թողցես զոր կալեալդ ես զկամս քո, եւ ողորմեցայց քեզ։ Եւ արդ մեք, եղբարք, եթէ կամիմք զի աստուած ողորմեսցի մեզ, թողցուք 'ի բաց զկամս մեր եւ գտցուք ողորմութի։ Ասեն ցնա. եւ ո՞ր իցէ թողուլ զկամս։ Եւ նա ասէ. ստանալ զխոնարհութիւն, քան զոր ոչ իցէ այլ առաքինութիւն մեծ. քանզի որչափ իջանէ ոք 'ի խոնարհութիւն, առաւել ելանէ 'ի բարձրութի։ Զայս լուեալ ամենեքեան ուրախացան յոյժ եւ հաստատեցան 'ի վերայ խոնարհութեան, սիրելով զնա առաւել քան 'ի վերայ այլ առաքինութեան, եւ գնացին յիւրաքանչիւր տեղիս։
       ԱՍԱՑ ոմն 'ի հարանցն վասն խոնարհ ութեան զառակս զայս՝ եթէ ասացին մայրք եղեգանց, եթէ զիա՞րդ դուք տկարք եւ վտիտք ելով ոչ փշրիք եւ խլիք 'ի շարժել հողմոց 'ի ձմերայնի. իսկ մեք այսչափ զօրաւորք եւ մեծամեծք եմք եւ խորտակեալ խլիմք արմատով 'ի բախմանէ հողմոց։ Պատասխանի ետուն եղեգունք եւ ասեն. մեք 'ի բախել հողմոյ ձմերայնոյ խոնարհիմք եւ ձգիմք աստի եւ անտի ընդ նոսա դողալով եւ շրջելով, եւ այսպէս ոչ խորտակիմք. իսկ դուք զի ընդդէմ կայք 'ի բախել հողմոց, վասն այնորիկ գան ամենայն չարիք 'ի վերայ ձեր։ Եւ ասէ ծերն. պարտ է թոյլ տալ յորժամ ասասցի բան ինչ արհամարհանաց, եւ ոչ տալ տեղի բարկութեան եւ ոչ կալ ընդդէմ եւ ոչ անկանել 'ի տգեղ խորհուրդս եւ 'ի գործս չարս, այլ 'ի բարին հաստատուն կալ շնորհօքն Քրիստոսի։