Վարք սրբոց հարանց…, հատոր Բ

Հ. Թէ ո՛րպէս պարտի իւրաքանչիւր ոք ժողովել զիւր զմիտսն եւ զխորհուրդսն յածեալս յաշխարհս. եւ մի՛ ինչ այլ իմանալ. բայց միայն զակնկալ ութիւն աստուծոյ եւ զսէրն որ առ նա է՝ ամբողջ ապրեցուցանել։
       Պ. Որպէս եւ մայր ունելով մանկունս, եւ նոքա երթիցեն այլուր, եւ կամ որպէս յանպէտս յածիցին ընդ վայր ո՞չ ապաքէն առեալ մօրն ժողովէ զնոսա 'ի նոյնն՝ խրատելով եւ օրինադրելով զնոսա. դոյնպէս եւ անձն պարտի ամենայն ուստեք զիւր խորհուրդսն յածեալս ժողովել իբրեւ զիւր մանկունս։ Զի թէպէտ եւ 'ի հոգոց աշխարհիս եւ կամ 'ի մեղաց ինչ ցրուիցին, բայց սակայն որչափ իւր կարող ութիւն գոյ՝ միշտ եւ անդադար պարտի ժողովել զխորհուրդսն 'ի տուն մարմնոյ իւրոյ առինքն. եւ հանապազ ակն ունել տեառն, կալ 'ի հաւատսն հաստատունս եւ 'ի սուրբ սէրն որ առ նա է, եւ ասել եթէ ե՞րբ եկեսցէ տէր ճշմարտութեամբ ժողովել զայնոսիկ առ ինքն, եւ արասցէ զխորհուրդս մեր աստուածայինս եւ երկնայինս եւ բանականս, եւ ուսուսցէ նմա աղօթս ճշմարիտս եւ անզբաղս եւ անյածս։ Իսկ եթէ մեր յաղօթս կալով եւ զխորհուրդս մեր արտաքոյ յածեսցուք, եւ մեզէն իսկ մատնեմք զմեզ եւ թողացուցանեմք 'ի մտածութիւնս մեղաց եւ ոչ ժողովեմք զնոսա։ Դարձեալ եւ ոչ զկամս մեր ձգեմք առ նա, եւ բռնաբարեմք մեք իսկ մեզէն զխորհուրդս մեր առ տէր. որպէս զի ինքն իսկ տէրն կամօք իւրովք եկեսցէ առ մեզ, եւ ճշմարտութեամբ իւրով ժողովեսցէ զմեզ առ ինքն։ Իսկ արդ մեր թուլութեամբն եւ ածելով արտաքոյ ընդ վայր զմիտսն, եւ մարմինն մեր թէ կայցէ յաղօթս առանց մտացն, այլ ոչ թողուս զտէրն գալ առ քեզ քոյով կամօքդ, որպէս եւ ոչ դու քոյով ամքդ փութաս առ նա։ Ամենայն իսկ մեր հաճոյ լինել տեառնն եւ միտք անձինն 'ի խորհուրդսն են։ Այլ փութա 'ի ներքոյ հաճոյանալ նմա 'ի խորհուրդսդ. եւ յամենայն ժամ 'ի ներքս ակն ունել քո տեառն. եւ միշտ եւ հանապազ փութացիր 'ի ներքոյ խնդրել զնա խորհրդովք. եւ բռնաբար իսկ հարկեցո զկամս քո բարեյօժարութեամբ՝ զախորժակս մտացդ ունել առ տեր, եւ ապա տեսցես որպէս ինքն կամօք իւրովք գայ առ քեզ, եւ օթեվանս առ քեզ արասցէ։ Եւ որչափ զմիտս քո բռնաբարես իբր թէ կամօքդ առ 'ի խնդրել բոլորով սրտիւ քոյով զնա, նոյնպէս եւս առաւել նա հարկեսցի յիւրոց գթութեանցն եւ ըստ իւրում բարերար քաղցրութեանն գալ առ քեզ եւ հանգուցեաք զքեզ հոգեպէս։ Ամենեւին իսկ ոչ եթող զքեզ երբէք, այլ եկաց անտեսաբար մօտ առ քեզ, տեսանելով նորա զքո զմիտսդ եւ զխորհուրդսդ, եւ հայելով 'ի մտածութիւնսդ քո եւ տեսանելով թէ ո՛րպէս կարդաս առ նա, եթէ յամենա՞յն անձնէ եւ կամ թէ ծուլութեամբ, մինչեւ յուրանալո՞վ եւ կամ թոյլ մտօք, մի՞ ախտիւք մեղացն գործառնութեամբ ինչ։ Արդ յորժամ տեսցես դու եթէ յամենայն ժամ հանդերձ գործառնութեամբն սփռիցես զխորհուրդս քո առ տէր աստուած եւ առ նորա միայն հայեցուածսն, յայնժամ ինքն տէր իսկ յայտնի քեզ, եւ երեւեցուցանէ զինքն անձին քում անճառութեամբ, եւ ցանկալի գեղեցկութեամբն իւրով պայծառացուսցէ զքեզ, եւ դոյնպէս օգնականութեամբն իւրով առլցուսցէ զքեզ, եւ զյաղթ ութիւն իւր զամենայն առ քեզ առնէ , եւ զերծուցանէ զքեզ յաներեւոյթ թշնամեացն քոց, հայելով տեառն յառաջագոյն զքո առ նա զանզբաղ զխնդրուածս, եւ զմտացդ քոց զակնկալութիւն անսխալ, եւ անպակասաբար միշտ ունել առ նա զուղիղ սէրն սրտի մտօք. եւ այնպէս ուսուցանէ զքեզ եւ տայ քեզ ճշմարիտ առօթս եւ զսէրն հաւատոց եւ զճշմարտութեան, եւ զխնդութիւն իսկ զերկնային եւ զճշմարիտն՝ որ է ինքն իսկ Քրիստոս ամենայնի առ քեզ եղեալ։
       Հ. Թէ ո՛րպէս պարտ է դադարել ումեք 'ի տան։
       Պ. Զի մի՛ բնաւ ամենեւին իսկ ունիցի որ յինքեան յիշողութիւն ինչ մարդոյ։
       Հ. Եւ զի՞նչ գործս բարիս արդեօք պարտ իցէ ունել 'ի սրտին, զի ինքեան պարապիցէ միայն մտօքն։
       Պ. Այս է բարի կատարեալ գործառն ութիւն հաբեղայի, հայեսցի յաստուած հանապազ անզբաղ մտօք։
       Հ. Եւ որպէս պարտին միտքն հալածել զխորհուրդսն։
       Պ. Ոչ կարէ ամենեւին յինքնէ, քանզի եւ ոչ զօրութիւն իսկ ունի. այլ յորժամ խորհուրդ ինչ անկանիցի յանձն, առժամայն իսկ ապաւինել պարտի առ այն որ արարն զնա՝ հանդերձ աղաչանօք եւ պաղատելով. եւ նա ապա հալէ զնոսա իբրեւ զմոմ, քանզի աստուած մեր հուր ծախիչ է։
       Հ. Ո՛րպէս կամ ի՞բր հարքն Սկիւթայ, որ է յԵգիպտոս անապատին, ընդդիմակ խորհրդովք եւեթ վարէին միշտ։
       Պ. Եւ այն բարի գործառն ութիւն նոցա մեծ էր եւ ընտիր, բայց աշխատութիւն մեծ ունէր, եւ ոչ ամենեցուն եւ զգուշալի։
       Հ. Եւ ո՞րպէս ոչ ամենեցուն է զգուշալի։
       Պ. Քանզի զարհուրումն եւ ցնորս զխելացն ունի,
       Հ . Ո՞րպէս։
       Պ. Արդ յորժամ խորհուրդ ինչ եկեսցէ յանձնն, եւ կարասցէ ինքն ապա բազում ճգնութեամբ հանել զնա յինքենէ, դարձեալ եւս այլ խորհուրդ գալով նա ընդունի զհոգին մարդոյն յինքն. եւ այսպէս ապա զամենայն իսկ օրն անձնն ընդդիմաբանէ ընդ խորհուրդսն իւր, ընդդնելով ընդ նոսա յարուվէճ հակառակութեան. ապա ոչ եւս երբէք պարապէ անձնն աստուածային տեսութեանն։
       Հ. Եւ որո՞վ օրինակաւ այժմ խորհուրդ մեր ապաւինեսցի յաստուած։
       Պ. Եթէ առ քեզ խորհուրդքն պոռնկ ութեան լինիցին մերձ, դու առժամայն իսկ կորզեալ ձգեա զնա, եւ բաց զուշդ քո եւ զմիտսդ, 'ի վեր զնա հանջիր հանդերձ փութով, մի՛ յամեսցիս. քանզի յամելն 'ի քեզ յերկար խորհրդոյն՝ ըստ նմա զիջանելոյ սահման ունի։
       Հ. Եւ՝ եթէ փառասիր ութեան խորհուրդն եկեսցէ առ քեզ եթէ ուղղեցեր զքեզ , ո՞չ պարտի ընդդիմաբանել ընդ նմա խորհուրդն իւր։
       Պ. Եւ դու յորում եւ պէտ ժամու հակառակիս ընդ նմա բանիւք, նա եւս քան զեւս յոյժ հզօրագոյն լինի, եւ առաւել իսկ քան զքեզ նա եւս շատ գտանէ ընդդդիմաբանութիւն. եւ ապա ոչ այսչափ հոգիքն կարեն առընդունել. քանզի գտանիս դու որպէս թէ ասելով 'ի քեզ՝ եթէ ես ինձէն իսկ եմ բաւական կռուել ընդդէմ մարտիցն։ Որպէս ոք՝ հայր հոգեւոր ունելով, զամենայն իսկ զհոգսն իւր 'ի հայրն ընկենու, եւ ինքն անհոգ կայ ամենայնիւ, եւ դատաստանս ոչ եւս ունի առ 'ի յայ, գոյնպէս եւ որ այն տայ զանձն՝ չպարտի ամենեւին իսկ հոգ տանել իւրոց բոլոր խորհրդոցն, եւ թէ հակառակել եւ կամ թէ բնաւ տեղի իսկ թողուլ նոցա մտանելոյ 'ի քո անձնդ։ Արդ եթէ մտցէ եւս 'ի քեզ աղտեղի խորհուրդք, դու անդր 'ի վեր առ հայրն քո հանջիր զնա. եւ ասա նմա՝ թէ ոչ ունիմ ես ընդ քեզ իրս, ահաւասիկ է հայրն իմ նա գիտէ։ Եւ եւս՝ մինչ դու դեռ տանիս, 'ի մէջ ճանապարհի թողու զքեզ եւ փախչի, քանզի եւ չկարէ իսկ գալ առ հայրն քո ընդ քեզ եւ ոչ բնաւ կալ առաջի նորա։ Արդ քան զայս բարի գործառն ութիւն մեծ եւ յոյժ անհոգ ոչ եւս այլ գոյ իսկ յամենայն եկեղեցւոջ.
       Հ. Եւ արդ ո՞րպէս եւ թէ ի՞բր սկիւթացի հարքն ընդդիմակ եւ հակառակող խորհրդովքն իւրեանց միշտ հանապազ ընդ թշնամիսն՝ գտան նոքա հաճոյք աստուծոյ։
       Պ. Քանզի նոքա պարզամտութեամբ եւ հանդերձ երկիւղիւն աստուծոյ առնէին զինչ եւ գործէինն, յաղագս այսորիկ աստուած էառ եւ ընկալաւ զնոսա. եւ յետոյ ապա ինքն իսկ բարի գործառնութիւնն իւրեանց հանդերձ իւրովք իսկ տեսութեամբն եկն առ նոսա կամօքն աստուծոյ, եւ յաղագս բազում նոցա աշխատութեանն զոր միշտ վաստակէինն՝ եւ յոյժ իսկ աստուածասիր ութիւն նոցա։ Ասէր իսկ նա մեծն այն, որ զայսոսիկ ուսոյց մեզ՝ եթէ եղեալ իմ 'ի Սկիւթ, չոգայ տեսանել անդ զմեծ ոմն 'ի սուրբ հարանցն՝ որոյ բազում իսկ ժամանակս կեցեալ էր անդ։ Եւ տեսեալ նորա զիս՝ միայն ողջոյն ետ ինձ եւ նստաք, եւ այլ ոչ եւս նա ինձ պատասխանի ետ. բայց միայն նստեալ իմ եւ 'ի տես ութիւն պարապելով, եւ նորա զսիրայն գործելով, համբուն ոչ կանգնեցաւ եւ նայեցաւ յիս եւ ոչ ուտել հրամայեաց ինձ. եւ սակայն ունելով զվեց օր պահելով՝ եկաց զվեց օրն ամենայն առանց ուտելոյ. եւ նա ինքն եկաց մնաց զողջ օրն մանելով զչուանն։ Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ, դարձեալ ինքն արմաւենի թրմեաց եւ զամենայն գիշերն նստաւ գործելով։ Եւ 'ի տասաներորդ աւուրն պատասխանի տուեալ ասէ ցիս. եղբայր, ուստի՞ գտեր դու զբարի գործառնութիւնդ զայդ։ Եւ ես ասացի ցնա. դու, աբբայ, ուստի՞ ունիս զքոյդ, եւ քանզի մեր 'ի մանկութենէ զայս բարի գործառնութիւնս ուսաք առնել 'ի հարանցն մերոց։ Ասէ սկիւթացին, մեք այդպէս ինչ ուսումն չընկալաք 'ի հարցն մերոց. այլ որպէս տեսանես իսկ այժմ, դոյնպէս մնացի զամենայն ժամանակս իմ. սակաւ մի ձեռագործ, սակաւ մի խոկումն սուրբ գրոց եւ սակաւ մի յաղօթս կալ, եւ ըստ զօր ութեան իմոյ սրբել զխորհուրդս, եւ ընդդիմաբանութեամբ հակառակել ընդ այնոսիկ որ գան 'ի վերայ մեր չար խորհուրդքն։ Եւ այսպէս, ասէ, առնելով իմ, ապա տես ութեան հոգին ինքնին եկն առ իս, իմ ոչ գիտելով բնաւ ամենեւին եթէ այսպիսի տես ութիւն ոմանք ունէին։ Եւ ես ասացի նմա, թէ եւ ես 'ի մանկութենէ իմմէ այսպէս ուսայ որպէս գիտացեր վասն իմ։
       Հ. Ասա ինձ՝ թէ որո՞վ օրինակաւ պարտի այսպիսիս հայել 'ի տեսութիւնսն։
       Պ. Գիրք սուրբ ցուցին մեզ թէ որպէս կամ իբր։
       Հ . Ո՞րպէս։
       Պ. Քանզի Դանիէլ իբրեւ զհինաւուրց տեսանէր զնա, իսկ Եզեկիէլ 'ի վերայ կառացն քերովբէից. բայց Եսայի 'ի վերայ բարձրացեալ աթոռոյն եւ վերացելոյն, իսկ Մովսէս զանտեսն իբրեւ զտեսանելի համբուրեաց։
       Հ . Ո՞րպէս կարեն միտք տեսանել զոր ոչ երբէք ետես։
       Պ. Զթագաւոր ո՞չ երբէք տեսեր 'ի վերայ աթոռոյ իբրեւ զպատկերս կանգնեալս։
       Հ. Եւ պարտի՞ն այժմ միտք մարդոյ գրել յինքեանսն զաստուածայինսն։
       Պ. Չէ բարի գրել 'ի միտսն, եւ կամ անսուրբ խորհրդովք ըստ զիջանել կամաւ մտացն յայն յաստուածայինսն։
       Հ. Մի՞ գուցէ իբր թէ մեղք ինչ համարիցին։
       Պ. Ընկալ զայս այսպէս, եւ մարգարէքն տեսին պատմութեամբ. եւ ապա ինքնին իսկ կատարեալն գայ առ քեզ, որպէս եւ առաքեալ ասէ. տեսանեմք այժմ իբրեւ ընդ հայելի օրինակաւ, իսկ յայնժամ դէմ յանդիման։ Եւ քանզի յայնժամ յայտնի ասէ՝ թէ իբրեւ խորհուրդքն կատարեալք եղիցին, յայնմհետէ ապա համարձակութեամբ իսկ տեսանէ զնա։
       Հ. Եւ արդ չունի՞ առ այժմ ցնորս եւ կամ զարհուրումն մտացն։
       Պ. Եւ ոչ բնաւ իսկ ամենեւին, եթէ ոք ճշմարտութեամբ ճգնիցի ըստ օրինին։ Ասէր իսկ ինքն՝ թէ զամենայն շաբաթն առնէի, եւ ոչ մի ժամ յիշեցի զմարդկան ինչ յիշողութի, նկատելով եւ ասելով 'ի միտս իւր զոչ յիշելն զոք։ Եւ այլ ոմն ասէր՝ եթէ եղէ եւ մնացի 'ի ճանապարհի շրջելով երբեմն, եւ հրեշտակս երկուս տեսանէի զի գային ընդ իս աստի եւ անտի իմ. եւ ես, ասէ, ոչ հայեցայ 'ի նոսա։
       Հ. Յաղագս է՞ր ոչ։
       Պ. Քանզի գրեալ է՝ թէ ոչ հրեշտակք եւ ոչ զօրութիւնք կարեն մերժել զմեզ 'ի սիրոյն Քրիստոսի։
       Հ. Յամենայն ժամ կարեն խորհուրդքն մարդոյն տեսլեանն պարապել։
       Պ. Եւ եթէ ոչ յամենայն ժամ, բայց յորժամ խորհուրդն բռնադատիցի յայլոց ինչ խորհրդոց չարաց. բայց դու մի՛ ինչ յամիցես ապաւինել 'ի տէր. ասեմ իսկ քեզ, եթէ կատարեսցի խորհուրդն յայսմիկ առանց աշխատութեան, դու զլեառնդ շարժես։ Քանզի եթէ զխորհուրդս քո իջուսցես անտի 'ի վերուստ, որպէս զդատապարտեալ ոք որ 'ի խաւարայինն 'ի բանտ արկանիցի, եւ արդ յորժամ արձակիցի եւ զլոյս տեսանիցէ՝ ոչ եւս ապա կամի յիշել նա ինքն զխաւարն յորում կայրն. դոյն օրինակ եւ խորհուրդն մեր յորժամ սկսցի զիւր իսկ զլուսաւորութիւնն տեսանել, ոչ եւս կամի 'ի խաւարին եւ 'ի չար խորհուրդսն կալ։ Ասէր ոմն 'ի կատարելոցն՝ եթէ երբեմն կատարելով իմ զխորհուրդսն փորձել թէ արձակեցից զնա, թող երթիցէ եւ թափառեալ շրջիցի յիրս երկրիս այսորիկ, եւ արձակեցի զնա. եւ նա եկաց մնաց 'ի նմին՝ ոչ գիտելով թէ ուր երթիցէ, եւ մնաց 'ի տեղւոջ իւրում անշարժ. իսկ ես, ասէ, դարձեալ առն զնա 'ի վեր. եւ գիտէր իսկ ինքն նա՝ եթէ երթեալ էր 'ի յածելն, ես, ասէ, 'ի վտանգել ունէի զնա։ Զայս բարի գործառնութիւն դադարումն հանդերձ աղօթիւք ուղղէ 'ի տան. քանզի ասէր նա ինքն, եթէ միշտ յաղօթս կալ՝ վաղ եւ երագ յուղղութիւն ածէ զմիտս մեր։
       Հ. Ո՞րպէս կարէ ոք յամենայն ժամ յաղօթս կալ, զի տկար է մարմինս մեր առ 'ի ժուժկալ սպասաւորութիւն աղօթից նոցա սրբոց։
       Պ. Արդ ոչ միայն կալն մեր 'ի ժամանակի աղօթիցն միայն ասին աղօթք, այլ յամենայն իսկ ժամ։
       Հ. Ի՞բր յամենայն ժամ։
       Պ. Եթէ ուտիցես եւ եթէ ըմպիցես եւ կամ եթէ 'ի ճանապարհի շրջիցիս եւ եթէ գործ ինչ առնիցես, մի՛ 'ի բաց կացցես երբէք յաղօթիցն քոց։
       Հ. Արդ եթէ ընդ ումեք խօսիցի, ո՞րպէս կարիցէ կատարել զինքն զայն բան՝ եթէ յամ ժամ յաղօթս կացէք։
       Պ. Յաղագս այսորիկ իսկ ասաց առաքեալն՝ ամենայն աղօթիւք եւ խնդրուածովք, Արդ դու յորժամ չպարապիցես ընդ այլում խօսելով յաղօթս կալ, հեծութեամբքն աղօթեսջիր։
       Հ. Զո՞ր աղօթս պարտիմք աղօթել։
       Պ. Հայր մեր որ յերկինս, եւ որ զկնի է։
       Հ . Քանի՞ ինչ չափ արժան է մեզ ունել աղօթիցն մերոց։
       Պ. Զչափն չասաց յայտնի. եւ քանզի ասելն եթէ յարաժամ յաղօթս կացէք, այս ինքն է անպակաս չափ ունի։ Արդ եթէ ոք միայն յորժամ ինքն առանձինն յաղօթս կայ հաբեղայն , եւ զայն միայն աղօթեսցէ, այսպիսի մարդ չկայ երբէք յաղօթս։ Ասէր իսկ նա՝ եթէ պարտի այսպիսիս զամենայն մարդ իբրեւ զմի ոք տեսանել, եւ 'ի չարախօսութենէ արգելուլ զանձն։ Ասէր ոմն 'ի կատարելոցն՝ եթէ զքսան ամ ճգնեցայ մի՛ երբէք թողուլ առ իս օտար խորհուրդս մտանել 'ի սիրտ իմ. եւ տեսանէի, ասէր ինքն, եթէ մինչեւ ցվեցերորդ ժամն զամենայն աւուրս զբանսարկուն սատանայ, զի աղեղն ունէր լարեալ ինքն 'ի ձեռին իւր, եւ կամէր ձգել 'ի սիրտ իմ. եւ ապա նեղեալ նորա եւ ամաչեցեալ, ասէ, յինէն այնպէս երթայր գնայր աւուր աւուր։ Ո՜վ բարի քաղաքավարութեանն եւ ընտիր բարուցն բարի գործառնութիւն, եւ կարի իսկ դիւրաւ յայ հաճութիւն։ Տեսի ես, ասէ, կատարեալ զոմն մի յընթրիս եղբարցն մոնոզոնաց, որ թէ եւ էր ժամանեալ նորա, եւ յերկար ըմպման գինւոյն նեղելոյ յաղագս եղբարցն համարձակութեանց, եւ նա, ասէ, ոչ եկաց 'ի բաց յաղօթիցն իւրոց եւ յայ մինչեւ ցլոյսն, եւ ոչ զմի բաժակն յինքնէ 'ի բաց դարձոյց յառնլոյ ընդ նոսա. եւ ինքն էր զարմանալի այր։ Նա ասէր՝ թէ թուեցի երբեմն զաղօթս իմ զոր առնէի, եւ գտի հինգ հազար զոր առնէի յաւուրն, եւ նոյնչափ եւս 'ի գիշերի զի առնէի զաղօթսն։ Որ ոք կամիցի Քրիստոսի աստուծոյ հաջոյ լինել, յառաջ քան զամենայն զխոնարհ ութիւն պարտի ստանալ եւ զհամբերութիւն։
       Հ. Որպիսի՞ ինչ պարտ է լինել միայնակեցին։
       Պ. Միայնակեաց աղաւնի է. քանզի որպէս աղաւնին ելանէ յօդս թօթափել զթեւս իւր, եւ եթէ յամենայն արտաքս 'ի բունոյ իւրոյ՝ 'ի վայրենի թռչնոց կառափեալ կորուսանէ զվայելչութիւն իւր, այնպէս եւ միայնակեաց որ ելանէ 'ի ժամ աղօթիցն 'ի խցէ իւրմէ թօթափել զխորհուրդս իւր, եթէ յամեսցէ արտաքոյ խցի իւրոյ՝ կառափի 'ի դիւաց անտի, եւ խաւարին խորհուրդք իւր։
       Հ. Որո՞վ խորհրդով արտաբերէ սատանայ զմիայնակեաց 'ի խցէ իւրմէ։
       Պ. Սատանայ թովիչ է. քանզի որպէս թովիչ կակուղ բանիւք արտաբերէ յորջոյ իւրմէ, եւ ըմբռնեալ զնա շրջեցուցանէ 'ի հրապարակս քաղաքաց, եւ արձակեալ զնա առ 'ի կատակիլ 'ի մարդկանէ, իսկ յորժամ արասցէ ընդ նմա զամենայն զկատակ, յետոյ կամ հրով կորուսանէ զնա կամ ջրով ընկղմէ, սոյն օրինակ է միայնակեցի՝ որ կրիցէ կիրս յորժամ 'ի խորհրդոց անտի ձգեալ թողցէ զխուց իւր։
       Հ. Եթէ ելանիցէ եղբայր 'ի սպասաւոր ութիւն պաշտման եւ հանդիպեսցի կնոջ մարդոյ, զիա՞րդ կարէ փախչել 'ի մարտէ անտի պոռնկութեանն։
       Պ. Ի մարտէն ոչ կարէ փախչել, իսկ 'ի գործոյ անտի կարէ փախչել եթէ լռեսցէ 'ի ժամ պատահմանն. քանզի որպէս հուր յարանց՝ հրահանաց ընդ միմեանս բախելով՝ հանդերձ ծծմով արտաբերէ զհուր, նոյնպէս եւ խօսք առն ընդ կնոջ զմեղս գործեն։
       Հ. Որո՞վ խորհրդով մտանէ պոռնկ ութիւն 'ի մարդն։
       Պ. Ոչ մի եւ ոչ երկու եւ ոչ հինգ եւ կամ տասն ճանապարհ բովանդակեն պոռնկութեան. քանզի ամենայն խորհուրդք սատանայի զպոռնկութեան ունի զգործ ծածկեալ։
       Հ. Բարիո՞ք իցէ ստանալ երկուս հանդերձս։
       Պ. Ստացիր երկուս հանդերձս եւ մի՛ ստանար չարախօսութիւն, որ արատաւորէ զամենայն մարմին. քանզի անձին ոչ ինչ է 'ի չարախօսութիւն, իսկ մարմնոյ պէտք են արկանելիք. սակայն ունելով զպէտս եւ զբաւականն, այսու շատասցուք։
       Հ. Զիա՞րդ պարտ է կատարել զպաշտօն սաղմոսերգութեան եւ զչափաւորութիւն պահոցն։
       Պ. Մի՛ ինչ աւելի քան զհրամայեալսն իմանալ. քանզի բազումք կամեցեալ առաւել քան զչափն , յետոյ եւ ոչ սակաւ կարացին կատարել։
       Հ. Եթէ բռնադատեսցէ զիս եղբայր՝ որպէս զի արբից բաժակ մի գինի 'ի խցէ նորա, բարիո՞ք է երթեալ։
       Պ. Փախիր 'ի գինւոյ եւ ապրիս որպէս զայծեամն յորոգայթից, քանզի բազումք յաղագս այնմ պիտոյից կապեցան 'ի գլորումն խորհրդոց։
       Հ. Ընդէ՞ր ոչ կարեմք բնակել ընդ եղբարս։
       Պ. Վասն զի ոչ երկնչիմք յաստուծոյ. զի եթէ յիշէիր զգրեալսն եթէ Ղովտ 'ի Սոդոմ ապրեցաւ՝ ոչ զոք դատապարտեալ, եւ դու արդեօք զանձնդ 'ի մէջ գազանաց արկանէիր բնակել։
       Հ. Եթէ ոք գայթակղեցուցանէ զիս, կամի՞ս զի արկից նմա ծունր։
       Պ. Արկ նմա ծունր եւ 'ի բաց անջատեա զքեզ 'ի նմանէ, վասն զի աբբայ Արսէնիոս ասէր. ընդ ամենեցուն սէր կալջիր, եւ յամենեցունց խորշեսջիր։
       Հ. Զի՞ է մարթ մատուցեալ գոհականս յեկեղեցիս։
       Պ. Գործս այս գանձ է որ կայ առաջի աստուծոյ. եւ զոր արկանես զայսր, 'ի վեր երթայ նա։
       Հ. Զի՞նչ են մեղք չարախօսութեան։
       Պ. Մեղք չարախօս ութեան ոչ թողացուցանէ զմարդ գալ առաջի տեառն, քանզի գրեալ է. որ չարախօսէր զընկերէ իւրմէ, հալածէի զնա։
       Հ. Կամիմ մարտիրոսանալ վասն այ։
       Պ. Եթէ ոք 'ի նեղ ութեան ժամու համբերեսցէ եղբօրն, հաւասար է նա հնոցի երից մանկանցն։
       Հ. Ընդէ՞ր յորժամ կամիմ կալ յաղօթս, զբաղեն զիս խորհուրդքս։
       Պ. Վասն զի սատանայ 'ի սկզբանէ ոչ կամեցաւ երկիր պագանել այն ամենեցուն, անկաւ յերկնից եւ օտարացաւ յարքայութենէն աստուծոյ, եւ վասն այսորիկ զբաղեցուցանէ զմեզ յաղօթիցն։
       Հ. Ուստի՞ ցանկութիւն կերակրոց մատուցանէ ինձ խորհուրդքս, եւ զիջուցանէ զիս յաղօթիցն եւ 'ի պահոցն։
       Պ. Քանզի զԱդամ 'ի ձեռն կերակրոց պատրեաց, վասն այսորիկ մեզ նոյն օրինակաւ ներգործէ։
       Հ. Ընդէ՞ր այսպէս պոռնկ ութիւն թախանձէ զմարդ։
       Պ . Քանզի տեսանէ սատանայ եթէ պոռնկութիւն օտարացուցանէ զմեզ 'ի հոգւոյն սրբոյ, որպէս եւ տէրն ասէ՝ եթէ ոչ եւս բնակեսցէ հոգի իմ 'ի մարդիկս յայս վասն գործոց դոցա։
       Հ. Ուստի՞ այսպէս սատանայ ձգէ զիս 'ի բաղմունս, եւ խափանէ զիս 'ի ձեռագործէ անտի։
       Պ. Քանզի գիտէ սատանայ թէ պտղաբեր ութիւն 'ի ձեռագործէ անտի լինի։
       Հ. Զիա՞րդ կարէ մարդ արգելուլ զդաւաճան ութիւն դիւաց։
       Պ. Որպէս ձկունք ոչ կարեն արգելուլ զձկնորսն առ 'ի չարկանելոյ զկարթն 'ի ծովն, այլ յորժամ գիտասցեն զնենգ ութիւն կարթին, 'ի բաց դարձեալ ապրին, եւ մնայ դատարկ ձկնորսն, նոյնպէս եւ մարդ։
       Հ. Եթէ ունիցի՞ արդեօք մեղս վասն մտածելոյ իսկ։
       Պ. Որպէս զվէմ ինչ ոչ վնասեն ալիք, նոյնպէս եւ դաւաճանումն դատարկացեալ ոչ ինչ մեղիցէ մարդ. քանզի գրեալ է թէ ամենայն մեղք չեւ եւս կատարեալ՝ ոչ եւս համարին մեղք։
       Հ. Բարւո՞ք իցէ բնակել յանապատի։
       Պ. Որդիքն Իսրայէլի յորժամ դադարեցին 'ի զբօսանաց անտի յանապատին եւ բնակէին եւ տաղաւարս, յայնժամ ծանուցաւ նոցա զիա՛րդ պարտ էր երկնչել յայ. քանզի եւ նաւք արէկոծեալք 'ի մէջ ծովուն մնան դատարկք, իսկ յորժամ մեկնեսցին 'ի նաւահանգիստն՝ յայնժամ զշահավաճառն 'ի դէպ ստանան, նոյնպէս եւ մարդ եթէ ոչ 'ի նմին տեղի ժուժկալեսցէ, ոչ առնու զգիտ ութիւն փրկութեան։ Քանզի եւ յառաջ քան զամենայն առաքին ութիւն զխոնարհութիւն խնդրեաց աստուած. զի գրեալ է՝ թէ յո՞ բնակեցայց ես, եթէ ոչ 'ի հեզս եւ 'ի խոնարհս եւ որք դողան 'ի բանից իմոյ։
       Հ. Զիա՞րդ կարէ մարդ բնակել առանձինն։
       Պ. Նահատակն եթէ ոչ ջանայցէ ընդդէմ բազմաց, ոչ կարէ ուսանել զարուեստ յաղթութեան, որպէս զի կարասցէ այնպէս ընդ ոսոխին իւրում ախոյեան ելանել։ Նոյնպէս եւ միայնակեացն եթէ ոչ խրատեալ ընդ եղբարս ուսանիցի զարուեստ խորհրդոցն, ոչ կարէ առանձինն բնակել եւ ընդդիմանալ խորհրդոցն։
       Հ. Եթէ լիցի 'ի հարկէ գալ ընդ կնոջ 'ի խօսս, զիա՞րդ պարտ է պատահել նմա։
       Պ. Հարկաւորութիւնս այս գործ սատանայի է, քանզի բազում ծառայս հարկաւոր ունի. ապա թէ լինիցի պէտք գալ 'ի խօսս ընդ կանանց, մի՛ տար նմա խօսել ինչ աւելի. եւ դու եթէ խօսիս, բովանդակեա սակաւուք զշատ ինչ, եւ փութացեալ արձակեա զնա. ապա եթէ յամենաս ընդ նմա, գիտեա եթէ ցանկութիւն նորա զխորհուրդս քո զիջուցանէ։
       Հ. Որո՞վ խորհրդով կարասցէ մարդ ապրել 'ի չարախօսութենէ։
       Պ. Որ ընդունի զհուր 'ի ծոց իւր, վիրաւորի. նոյնպէս եւ որ ընդունի զխօսս մարդկան, ոչ անպարտ լինի 'ի չարախօսութենէ
       Հ. Զի՞նչ են գիշերային երեւակերպք սատանայի։
       Պ. Որպէս 'ի տուընջեանն օտարոտի խորհրդովք զբաղեցուցանէ զմեզ առ 'ի չպարապել մեզ աղօթից, նոյնպէս եւ 'ի գիշերի թռուցանէ զմիտս մեր առաչօք երեւմամբ, եւ խափանէ զմեզ 'ի գիշերային աղօթիցն։
       Հ. Զի՞նչ արասցէ մարդ զփորձութիւն, որ լինի նմա 'ի կատարումն մարմնոյ յանուրջս։
       Պ. Որպէս ոք գտեալ զդատախազ իւր 'ի քուն՝ սպանանիցէ զնա, մի՛թէ սպանողն կատակե՞լ կարիցէ զոր սպանն՝ որպէս զյաղթող. եւ ոչ երբէք. քանզի չիք նմա յաղթութիւն, այլ եւ առաւել եւս սգալի է։
       Հ. Զիա՞րդ կարասցէ մարդ շնորհս առնուլ սիրել զաստուած։
       Պ. Եթէ ոք տեսանիցէ զեղբայր իւր 'ի յանցանս, եւ կարդասցէ առ աստուած վասն նորա յօգնութիւն, յայնժամ առնու զգիտ ութիւն թէ զիարդ հարտ է սիրել աստուած։
       Հ . Զո՞ր պատուիրան ստացեալ մարդ կարէ ապրել։
       Պ. Չորք առաքինութիւնք են յարեալ 'ի մարդ, պահք եւ աղօթք առ աստուած եւ ձեռագործ եւ մարմնոյ զգաստութիւն։ Այսոցիկ առաքինութեանց ընդդիմամարտեալ սատանայի եհան զԱդամ. 'ի սկզբանէ 'ի ձեռն մարմնոյ պատրեալ եւ կրկին յամօթ արարեալ փախստական լինել՝ հաւանեցոյց թաքչել. որպէս զի մի՛ գայցէ առաջի աստուծոյ, զի մի՛ գուցէ երկիր պագանիցէ աստուծոյ, եւ թող ութիւն լինիցի մեղացն։ Իսկ յորժամ արտաքսեցան Ադամ, դատարկացեալ եկաց սատանայ, 'ի ձեռն դատարկ ութեանն յայլ մեղս դատապարտեալ, 'ի վհատ ութիւն առանձինն ունել զնա կամեցեալ։ Իսկ մարդասէրն աստուած տեսեալ զխարդախութիւնն սատանայի, ետ Ադամայ գործ. ասէ. գործեա զերկիր. ուստի առարդ։ Որպէս զի Ադամայ՝ գործոյն հոգ տանելով, զհրապուրանս սատանայի 'ի բաց ընկենուցու։ Իսկ սատանայի եւ այսու պատրեալ, 'ի հրեշտակ զինքն նմանեցուցեալ, զդստերս մարդկան 'ի պաճոյճս պոռնկ ութեան զարդարէ, եւ զհրեշտակաց փառս խոնարհեցուցեալ 'ի ցանկ ութիւն մարմնոյ զիջոյց զնոսա։ Ջանայ այսուհետեւ սատանայ ընդդէմ պահոց եւ ընդդէմ աղօթից եւ ընդդէմ ձեռագործի, քանզի ձեռագործ զբազում զչար արուեստս նորա խափանէ. ջանայ եւ ընդդէմ առաքինութեանցս գործոյ. ապա եւ ամենայն առաքինութեանց տիրեսցէ։
       Հ. Եւ զի՞նչ արասցէ մարդ զի առնուցու շնորհս առաքինութեան։
       Պ. Եթէ որ կամեսցի ուսանել արուեստ, զամենայն հոգս թողեալ եւ նկուն արարեալ զանձն, 'ի ձեռն խոնարհութեան առնու զշնորհս արուեստին. նոյնպէս եւ միայնակեացն եթէ ոչ թողուցու զամենայն հոգս մարդկայինս, եւ առնել զանձն նուաստ եւ չհամարել եթէ լաւագոյն եմ քան զոք եւ կամ թէ հաւասար ուրուք, եւ յայնժամ գտեալ զառաքինութեանցն զգործն իւրովի ե կեալ, մինչդեռ դու խօսիս, ասէ՝ ահաւասիկ եմ։
       Հ. Զիա՞րդ կարէ մարդ գիտել եթէ աղօթք նորա ընդունելի են առ աստուած։
       Պ. Յորժամ մարդ զգուշասցի առ 'ի չզրկել զընկեր իւր, յայնժամ համարձակեսցի 'ի միտս իւր եթէ ընդունելի են աղօթք նորա առաջի աստուծոյ. ապա եթէ ոք զրկեսցէ զընկերն իւր, աղօթք նորա գարշելի եւ անընդունելի են. քանզի հեծումն զրկելոյն տայ թոյլ աղօթից զրկողին մտանել առաջի աստուծոյ։ Ապա եթէ ոչ փութայ հաշտեսցի ընդ ընկերին, ոչ անպարտ եղիցի 'ի մեղաց իւրոց յաւիտեան. զի գրեալ է. զոր կապիցէք յերկրի, եղիցի կապեալ յերկինս։
       Հ. Բարիո՞ք է՝ 'ի բերան առնուլ զգիրս սուրբս։
       Պ. Ոչխարն առնու ճարակ 'ի խոտոյ անտի զբարիոք դալարիս, ապա եւ ճարակի զբալախ անապատի. եւ յորժամ խոստանայ 'ի փշոց անտի, որոճայ զդալարին եւ քաղցրանայ բերան իւր, եւ դադարէ թոյնք փշոցն։ Նոյնպէս եւ մարդոյ բարիոք է սուրբ գրոց ընթերցումն առ 'ի դաւաճանումն չարին։ Քանզի եթէ ոք պարապիցէ եթէ բազմօք եւ եթէ սակաւուք 'ի սաղմոսերգութենէ, եւ պապանձեսցէ զբերան իւր եւ գոչեսցէ առ աստուած, այնպիսին դիւաց գործ գործէ. վասն զի դեւք ոչ կարեն լսել զգովեստն Քրիստոսի, եւ զսաղմոսերգութիւն խափանեն։