Տաղեր

Գոչեմ լալական, ձայն ողբերգական, երգ դանբանական,
Ողբա Հայաստան, տուն Թորգոմական, ցեղիցն Յաբեթեան,
Զի ահա բարձան քաջքն յաղթական` թագաւորական,
Արքայք վեհական, բռնաւորական, ահարկուք մարդկան,
Յաղթական իշխան, զօրեղ զօրական տոհմէ Հայկազեան,
Այլեւ Արշակեան, յազգէ Պարթեւեան, որ մեզ տիրեցան,
Նաեւ Բագրատեան տոհմ Եբրայական, որ մեզ խառնեցան,
Թագաւորք նստան բարեպաշտական, քրիստոսադաւան,
Որով զօրացան, զի յաղթող գտան եւ Հայք պերճացան:
Արդ սոքա բարձան, Հայք անտիրացան եւ եղեն կոխան:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազօր հոգի աստուծոյ, աղաչեմք:

Րախացեալ ազանց յաւուրս քաջաց, սուրբ թագաւորաց
Գոյր մեզ ի հովւաց, սուրբ հայրապետաց եւ առաջնորդաց,
Որպէս հայրն ազգաց, ընտրեալն ի բազմաց, արփին Հայկազանց,
Գրիգոր պարթեւաց, զարմն օրհնութեանց` Աբրահամազանց,
Նորին զաւակաց, որդւոց եւ թոռանց, ընտրեալ քաջ հովւաց,
Այլեւ յաջորդաց նոցին աթոռաց, սուրբ դիտապետաց,
Նաեւ րաբունեաց, մեծ վարժապետաց եւ վարդապետաց,
Քաջ ախոյանաց ընդդէմ զինողաց հոգւոց թշնամեաց,
Բանսարկուին որդեաց չար արբանեակաց, նորին գործակցաց,
Պիղծ հեթանոսաց, չար հերձուածողաց եւ հակառակաց:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Իսկ որք ասացան եւ անուանեցան արքայ եւ իշխան,
Այլեւ հովւական պետից դիտական, հայրապետական,
Երկու գաւազան` թագաւորական, քահանայական,
Միանգամ բարձան, ոչ երեւեցան, զի ըսպառեցան:
Սակայն կան, մնան նշոյլք մասնական եւ աղօտական,
Ի դասս հովւական, առաջնորդական, բայց եմք անարժան
Զի ոչ եմք նման նախնեաց սրբազան, այլ եմք անպիտան
Վասն որոյ բարձան կանոնք եւ սահման օրինադրական,
Զի այլայլեցան կարգն սրբազան եկեղեցական,
Ցանկն օրինական խրամատեցան եւ պատառեցան:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Գործն արարչական եւ արքունական, բանն ըստ Փիլոնեան,
Զի ողորմական եւ իրաւական գործէ զամենայն,
Նա ի մեզ եդան ՚ւ իրաւի տուան արդար դատաստան,
Զի կշռեցան, մեղք մեր չափեցան Տեառն յանդիման,
Վասն որոյ թողան ձեռաց տեառնական եւ յերեսաց անկան:
Այս մեծ Հայաստան եղեւ լալական եւ թշուառական,
Պետաց զրկեցան` հարանց սրբազան, մնալով անիշխան,
Ի գետնի անկան, եղեն ցիր եւ ցան, թշնամեաց կոխան,
Այլեւ մատնեցան ազգի անպիտան, հեթանոսական,
Կան ծառայական անձամբ վշտական եւ չարչարական:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Որպէս ասացի ի վերոյ բանի` զվիշտ մերոյ ազգի,
Բայց այս յաւելի մեր ժամանակի, որ այժմ երեւի,
Աշխարհ վրդովի, արհավիրք լինի, երկիր սասանի,
Գունդք աւազակի, զօրք ասպատակի յերկիր երեւի,
Շինւածք աւերի, է, որ հրդեհի, մարդիկք ըսպառի,
Ոմն անկեալ գերի, ընչիւք զերծանի, թէ չունի, մեռնի,
Ոմն յընչից թափի, աղքատ ՚ւ անօթի մոլորեալ շրջի,
Ոմն հալածի, ի յանապատի սովամահ լինի,
Ոմն ի մէջ շինի կերակուր չունի, սովու մեռանի,
Մարդիկք ըսպառի, մեռեալն յաւելի, քան զկենդանի:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Րամից վշտալի այս ժամանակի դառն եւ անբարի,
Մէջ ձմերայնի սառն եւ ցրտալի ծաղիկ բուսանի,
Ւ խոր գիշերի, խաւարին տեղի, արեւ մեզ ծագի,
Ւ փշոց միջի վարդ փթթեալ լինի` հոտով բուրելի:
Ւ Միջագետի, յԵդեսիայի` յՈւռհայ քաղաքի,
Այր ոմն երեւի տիօք պատանի, մեծ առաքինի,
Մեծատան որդի, յազգէ պատուելի եւ երեւելի,
Չարէն խոտորի, սիրեալ զբարի, որ եւ հետեւի,
Այլեւ հրաժարի փառաց աշխարհի, որ են սնոտի,
Գրոց հետեւի ՚ւ իմաստասիրի եւ աշակերտի:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Ի չափ կատարեալ հասակին լցեալ, երիտասարդ լեալ,
Իմաստիւք կրթեալ, ուսմամբ ճոխացեալ, գերագոյն գտեալ,
Յաստիճան հասեալ, գաւազան առեալ, րաբունի եղեալ:
Յաթոռ վիճակեալ, եպիսկոպոս լեալ, ի յԱմիթ նստեալ,
Այլ առաւելեալ, գերագոյնն ելեալ, յաստիճան պատւեալ,
Հայրապետ եղեալ, յաթոռս նստեալ տանն աստուածընտրեալ,
Անդէն կոչեցեալ, բազմաց աղաչեալ, հազիւ հաւանեալ
Եւ անդ ձեռնադրեալ, Էջմիածնին լեալ, պատրիարգ ընտրեալ,
Անունն փոխեալ` Գրիգոր յորջորջեալ, որ նախ Սրապիոն լեալ,
Ի նոյն գահ նստեալ, արժանաւորեալ, Հայք ուրախացեալ:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Էր հանգոյն նախնեաց պարթեւականաց, քաջ հովուապետաց,
Սիւն հաստատ կանգնած մէջ Հայաստանեաց, պարծանք աշխարհաց:
Արեգակ բարձանց լոյս ի մեզ ծագեաց` խաւարին նստեաց,
Քաջ հովիւ խաշանց, տածող ոչխարաց մեզ բանականաց,
Վայրի դալարաց, ի ջուրս հանգստաց, սնուցիչ բազմաց:
Ջահ եկեղեցեաց, քանոն օրինաց, սահմանիչ կարգաց,
Հայր որբոց ՚ւ այրեաց, տեսուչ տնանկաց, սիրող աղքատաց,
Տիրող հիւանդաց, օգնական գերեաց եւ ցուպ տկարաց,
Դարձ մեղաւորաց, խրատիչ չարեաց, յորդորիչ բարեաց,
Ուսուցիչ բազմաց, իմաստ տգիտաց, րաբբի րաբունեաց:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Բայց այսօր լքաւ, ի միջոյ բարձաւ, զվաղճանն ընկալաւ,
Ցաւք մեր դառնացաւ, վիշտն զօրացաւ, սուգն բազմացաւ,
Զի մէջք մեր բեկաւ, սիրտ մեր խոցեցաւ, աչք մեր մթացաւ,
Լացցուք արտասուաւ, ողբով, աշխարաւ անմխիթարաւ,
Զի լոյս մեր շիջաւ, խաւար մեզ արկաւ, թանձրագոյն միգաւ,
Սիւնն մեր անկաւ, տունն խախտեցաւ եւ կայ յերերեաւ:
Սիովն տխրեցաւ, զի փեսայն բարձաւ, ինքն այրի նստաւ,
Մանկունքն որբացաւ, զի հայրն մեռաւ, յորդւոցն հեռացաւ,
Ցնծութիւն բարձաւ, ի սուգ փոխեցաւ, տրտմութիւն դարձաւ,
Եղուկ մեզ եկաւ եւ վայ աւաղաւ հազար բերանաւ:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Աւր չար, դառնագոյն էհաս մեզ իսկոյն, աղէտ տրտմագոյն,
Եղեն մթագոյն լուսաւորաց գոյն, սակս խաւարելոյն,
Արեւ աչերոյն, լուսին` ականջոյն եւ աստղ` ռնգոյն,
Ճրագ բերանոյն, պատրոյգ սուրբ լեզուն, լոյս բանն քաղցրագոյն,
Միանգամ իսկոյն շիջեալ ամենուն, է նսեմագոյն,
Դարձ եղեւ ամպոյն զկընի անձրեւոյն, որ ըստ իմաստնոյն,
Անձրեւ շնորհոյն, որ ի յաստուծոյն ամպ իւր լոյս հոգւոյն,
Վերանայ ի նոյն եւ է' իսկագոյն ձեռին աստուծոյն,
Շարժեալ պահոզնոյն, որ ի տան մարմնոյն, բաժանումն հոգւոյն,
Տանուտէր հոգւոյն, զգայական տնկոյն, տնկական ճորտոյն:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Նոյն մասունք հոգւոյն եղեն բիւրագոյն, արքն զօրագոյն,
Զգայական շնչոյն, տնկականն ի նոյն, խափանին գործոյն.
Աչքն տեսանելոյն, ունկն լսելոյն, ռնկունքն հոտոյն,
Բերան խօսելոյն եւ բարբառելոյն, ձեռն ի գործելոյն,
Բերան աղօթոյն դատարկեալ իսկոյն ի ճաշակելոյն,
Տեսողքն ընդ ծակոյն, խաւարեալ եւ սոյն աչքն հրաշագոյն,
Դրունք սուրբ մարմնոյն փակեցան ի նոյն ձայնէ աղօթոյն,
Ի ձայն մեծ հաւուն, հրեշտակի սրբոյն ընթանայ ի նոյն:
Ահա եղեն նկուն այս դստէրք երգոյն ձայնէ զուարթնոյն,
Հայեալ ի բարձունս, յապշութիւն ողւոյն, ահ ճանապարհոյն:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Սրբափայլ հոգւոյն, հանգոյն նշենոյն ծաղկեալ գոյնզգոյն,
Չէ նման կապարոյն տարածեալ հողոյն, որպէս չար հոգւոյն,
Գնացեալ մարմնոյն յաւիտէնից տուն` գերեզման գբոյն,
Իսկ մաքուր հոգւոյն երթայ վեհագոյն ի կայանս վերնոյն,
Կործանեալ ընդ նոյն արծաթէ լարոյն, բանս սուրբ բերանոյն,
Խորտակեալ եւ սոյն մանեկին ոսկւոյն, միտքն վեհագոյն,
Մանրեալ սափորոյն ի յաղբեր ջրոյն, մեռանիլ մարմնոյն,
Ընկրկեալ անւոյն ի գուբ խորագոյն, որ գերեզմանոյն,
Մարմինն ի հողոյն առեալ աստուծոյն, սա դառնայ ի նոյն,
Հոգին աստուծոյն փչմամբ վեհագոյն, սա երթայ առ նոյն:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Ահա ողբացէք, վա~յ մեզ ասացէք, եղո~ւկ կարդացէք,
Որք ի յԱմիթ էք ի յոգոց հանէք եւ հառաչեցէք,
Որք աշակերտք էք, զի որբ մնացէք, ընդ հիգոյս լացէք,
Դուք ի սուգ նստէք, կոծ մեծ արարէք, յողբս յօրինեցէք,
Զբանս ի միտ բերէք, զքարոզն յիշեցէք, զդասն ի միտ ածէք,
Զի այլ ոչ լսէք, թէպէտ եւ խնդրէք, ծարաւ մնացէք,
ՅՈւռհայ ծանուցէք, զմահն պատմեցէք եւ մխիթարեցէք,
Շիրիմն ընթացէք, վայր խոնարհեցէք, վասն իմ համբուրէք,
Բարեխօսեցէք եւ միջնորդեցէք, զօրհնութիւնս առէք,
Ինձ ուղարկեցէք, վիրիս դեղ տուէք եւ զովացուցէք:
Մխիթարեա զմեզ ողորմութեամբ քո, ամենազոր հոգի աստուծոյ,
Աղաչեմք:

Յոյժ ողորմելի որդիք սիրելի հօր մեր գովելի,
Աշակերտք բանի, եղբարք տենչալի, բանս առ ձեզ դարձցի,
Հայր մեր վախճանի, որդիքն որբ լինի, խեղճեւ եղկելի,
Տէր մեր մեռանի, ծառայքս լինի կոխան ի յոտի,
Հարեալ քաջ հովւի, ոչխարքն ցրուի գազանաց միջի,
Բերանն արձակի թշնամեաց լեզւի, վերայ մեր բացւի,
Այլ ո՞վ երկնչի ՚ւ ի մէնջ պատկառի, բայց ո'չ ոք եւ մի,
Եղաք մեք յերկրի նման զինւորի, որ զէնն ըսպառի,
Թագ մեր ի գլխի անկաւ ի գետնի, եղաք մեք լալի,
Աչք մեր արտասուի, ձայն մեր ողբալի զի ա՞րդ դադարի:
Յիշեա Տէր եւ ողորմեա զհոգիս Հօր մերոյ
Եւ եւս առաւել զյորդորումն սիրոյ
Եւ ըստ գործս բարեաց պարգեւել մեզ,
Խնդրեմք:
Զանձինս մեր եւ զմիմեանս Տեառն աստուծոյ յանձն եղիցիք,
Աղաչեմք:

Սակայն նա հանգեալ, զվախճանն ընկալեալ, ի հանգիստ փոխեալ,
Կենցաղոյս ելեալ, վշտաց հեռացեալ, նեղութեանց զերծեալ,
Ի վեր բարձրացեալ, յերկինս վերացեալ, առ Տէր գնացեալ:
Ընդ հարցն երանեալ, ընդ նոսին դասեալ, պարակից եղեալ,
Հրեշտակաց դասեալ, սրբոցն խառնեալ եւ փառաւորեալ:
Այլ մեք, որ տրտմեալ, ի նմանէ զրկեալ եւ սրտիւ խոցեալ,
Կա ուրախացեալ, նաեւ երանեալ, ցնծալից բերկրեալ,
Բայց եմք յուսացեալ սուրբ հոգւոյն, որ գալ զձեզ մխիթարեալ,
Զսիրտ ձեր տրտմեալ ուրախացեալ, զարտասուս սրբեալ
Եւ զիմս թշւառեալ զԳրիգորս հիւծեալ զբանիս յօրինեալ:
Եւ այժմ ողորմեաց մեզ Տէր աստուած մեր,
Ըստ մեծի ողորմութեան քում,
Աղաչեմք: