ՅԱՂԱԳՍ
ՍՊԱՆՄԱՆ
ՕՍՄԱՆԻՆ,
ՈՐ
ԵՂԵՒ
Ի
ԹՈՒԻՆ
ՀԱՅՈՑ
ՌՀԱ,
ՄԱՅԻՍ
ԺԹ,
ՅԱՒՈՒՐ
ՉՈՐԵՔՇԱԲԱԹԻՆ
Արդ՝
որովհետեւ
ժամանեցաք
ի
վերջ
լիակատար
պատմութեանս,
օն
առեալ
ընթասցուք
յառաջին
զպարտսն
մեր
ծանուցանել
զմնացուածս
բանից
սկզբան
գլխոյն,
յորս
թոյլ
ետ
յայնժամ
հարկ
տեղւոյն
այնորիկ։
Քանզի
լուաք
ի
տեղեկագունից
եւ
ի
ճշմարտապատում
արանց,
թէ
իբրեւ
եհաս
անօրէն
արքայն
Օսման
ի
քաղաքն
իւր
ի
Կոստանդնուպոլիս,
յայնժամ
սկսաւ
հո|251ա|գալ
եւ
տխրել
հանապազ
անհանգիստ
խղճի
մտօք
վասն
ամենայն
անցիցն
անցելոց,
մինչեւ
նեղէր
եւ
տագնապէր
ի
բազում
խորհրդոցն։
Ապա
մտավարժ
լեալ
հանճարեցաւ
նոր
իմն
խորհուրդ՝
հնարիւք
ինչ
հատուցանել
զփոխարէնն
վրիժուց
ազգին
Իլախաց։
Վասն
որոյ
կամեցաւ
մեծաւ
պատրաստութեամբ
գնալ
ի
Մակքան,
զի
ոչ
եթէ
փոյթ
ինչ
էր
նմա
գնալ
անդ,
այլ
ի
մտի
եդեալ
էր
անցանել
ի
յերկիրն
Անատոլու,
եւ
հաստատել
նոր
հեծեալս
եւ
ի
միւսում
ամին
գալ
դարձեալ
ի
վերայ
քրիստոնէից.
զոր
լուեալ
զայս
ամենայն
նախարարացն
իւրոց՝
ջանիւ
մեծաւ
կամէին
արգելուլ
զնա
ի
կամացն,
իսկ
նա
ոչ
բնաւ
ումեք
ի
նոցանէ
անսայր,
այլ
ընդդիմադրեալ
զբանս
նոցա
ասէր
կեղծաւորաբար,
թէ
ո՛չ
կամիմ
այլափոխել
զբանս
իմ,
զի
ուխտ
երդմամբ
արարեալ
եմ
գնալ
անդ
անպատճառ։
Իբրեւ
տեսին
մեծամեծքն,
թէ
ոչ
կարեն
դարձուցանել
զնա
ի
կամացն
իւրոց,
յայնժամ
ժողովեցան
ամենայն
զօրք
իւրեանց
ի
մէջ
քաղաքին,
եւ
ուղարկեն
առ
նա
դեսպանս
եւ
ասեն.
Մեք
զգնալն
քո
ի
Մակքան
արգելուլ
չկարեմք,
բայց
տուր
մեզ
նախ
զմեծ
վեզիր
քո
զՏիլավէր
փաշայն,
եւ
զաւագ
կուսակալն,
եւ
զայլ
եւս
ութն
արս,
որք
հակառակ
են
մեզ,
եւ
երթ
դու
խաղաղութեամբ։
Իսկ
Օսման
ոչ
կամեցաւ
տալ
նոցա
եւ
ոչ
զմին
ի
նոցունց,
զի
մի՛
եւ
նոքա
զնա
մատնեսցեն
զօրացն,
քանզի
խորհրդակիցք
էին
միմեանց։
Եւ
դարձեալ
առաքեն
երկու
եւ
երեք
անգամ
վասն
նոյն
իրաց,
եւ
նա
ոչ
տայր
թոյլ
ամենեւին
մերձենալ
ի
նոսա։
Եւ
տեսեալ
ամենայն
ամբոխն
թէ
ոչինչ
օգտին՝
յայնժամ
համարձակեալ
ամենայն
բազմութիւն
զօրացն,
եւ
դիմեալ
առ
հասարակ
մինչեւ
ի
դարպաս
վեզիրին
առանց
հրամանի
թագաւորին,
եւ
ըմբռնեալ
զնա
քարշէին
արտաքս
ի
փողոց
քաղաքին,
եւ
անդ
սրախողխող
արարեալ
ընկեցին
ի
կերակուր
շանց.
նոյնպէս
եւ
զայլոցն
հատեալ
զգլուխն՝
կախեցին
զփայտէ,
եւ
զմարմինս
նոցա
թաւալէին
ի
թէ|251բ|ատրոնն
Աթ-մեյտանի
եւ
այսպիսի
խռովութիւնք
աղմկաց
անկաւ
ի
միջի
նոցա
յաւուր[ս]
յայնոսիկ,
մինչ
զի
բերեալ
վաղվաղակի
զհօրեղբայրն
Օսմանին՝
զսուլթան
Մուստաֆայն
հաստատեցին
թագաւոր
ի
վերայ
իւրեանց։
Իբրեւ
լուաւ
Օսմանն
զեղեալ
գործսն՝
երկեաւ
երկիւղ
մեծ,
եւ
թագուցեալ
գայ
ի
տուն
իշխանին,
որ
ենիչար-աղասի
կոչի,
եւ
ուղարկէ
զնա
առ
ամբոխն՝
խոստանալ
նոցա
պարգեւս
ամենայն
գլխոյ
Ճ
դահեկան
ոսկի՝
թերեւս
հանդարտեսցին
այնպիսի
վրդովմանց։
Իսկ
գունդք
հեծելոցն
ոչ
ետուն
թոյլ
խոսել
նմա
եւ
ոչինչ,
այլ
եւ
կալեալ
զնա
սատակեցին
ի
նմին
տեղւոջ,
եւ
ումեմն
Հիւսէին
փաշայի
նոյնպէս
ջախջախեալ
բեկին
զգլուխն,
եւ
ոչ
այսու
ամենայնիւ
շատացան
անզգամ
ազգն
Սարակինոսաց,
այլ
եւս
քան
զեւս
խռովէին
իբրեւ
զալիս
մրրկեալս
կամ
որպէս
զյորձանս
հեղեղաց
գարնանազայր
գետոց։
Եւ
յարուցեալ
գան
մինչեւ
ի
դրունս
պալատին
կայսերականի,
եւ
ըմբռնեալ
զողորմելին
Օսման,
նստուցանեն
ի
վերայ
անարգ
երիվարի
միոջ,
եւ
առեալ
տարան
մինչեւ
ի
տեղին,
զոր
կոչեն
Ետի-խուլէ,
եւ
ապա
անդ
ողորմաբար
խեղդամահ
արարեալ
կորուսանեն
զարքայն
իւրեանց,
որ
բազմողոք
աղաղակաւ
հայցէր
ամենից
զփրկութենէն
եւ
ոչինչ
օգտէր.
որ
եւ
է
այս՝
նշան
եւ՛
եղծման
եւ՛
կործանման
տանն
հեթանոսաց։
Բայց
այս
ամենայն
վրէժխնդրութիւնք
յուզեցան
ի
տեառնէ
եւ
յերկայնամտէն
Աստուծոյ
ի
վերայ
ամբարտաւանին
Օսմանայ,
զի
այժմ
եւս
պատրաստ
էր
հեղուլ
վերստին
զարիւն
եւ
զնենգութիւն
դաւաճանութեան
դառնացեալ
սրտին
իւրոյ
ի
վերայ
քրիստոնէից,
թէպէտ
եդ
ուխտ
սիրոյ
եւ
դաշինս
երդմանց։
Վասն
որոյ
յեղակարծ
ժամանակի
մինչդեռ
ի
բարձրագոյնս
կամէր
ձկտիլ՝
նուազեցաւ
ընդհանուրբ,
ի
խնդրել
սակաւուն՝
զրկեցաւ
ի
հանուրցն,
առ
յուժգին
ընթանալն՝
ընկլաւ
սաստկապէս,
[յ]անխախտելի
կարծիլն՝
մանր
խորտակեցաւ
եւ
որ
ի
յերկինս
բարձրանալն՝
էջ
ի
դժոխս
լի
դառնութեամբ,
որպէս
զԿափառնայում
ընկղմեալ
ջնջեցաւ
շաղախեալ
զհոգի
իւր
արեամբ
անմեղաց։
Ընդ
որս
եւ
մեք
|252ա|
ամենեքեան
զուարճացեալք
ոգւով,
բարձրաբարբառ
բանիւ
զբիւրակործան
վտանգեալ
զանօթն
ապականիչ՝
միաբան
սաղմոսասաց
ցնծութեամբ
ասասցուք.
Այս
այն
այր
է
որ
ոչ
արար
զԱստուած
իւր
օգնական,
այլ
յուսացաւ
սա
ի
բազում
մեծութիւն
իւր,
եւ
զօրացաւ
ի
նանրութեան
իւրում
[Սաղմ.
ԾԱ
9]։
Ապա
յետ
այսորիկ
զանհատանելին
յօրհնաբանութիւն
առաքեսցուք
գոհութեամբ
ամենասուրբ
երրորդութեանն,
քանզի
զոր
մինչեւ
ցայս
ժամանեալ
վայր՝
անդադար
հետեւմանց
սակս
համառօտութեան
բանիս
եւ
գրոյս
հանդերձ
ծանօթութեամբ
մտաց,
եւ
վկայութեամբ
սրտից
մերոց՝
ըստ
ուխտադրութեանս
մերում
առաջաբանի,
թէ
որչափ
մարթն
էր՝
այժմ
բովանդակապէս
ետուր
զվախճանն
օժանդակութեամբն
իւրով։
Ուրեմն
աստանօր
ժամ
է
եւ
մերս
դադարեցուցանել
զփութութիւն
ջանից
աշխատութեանցս,
փառաւորելով
զամենակարող
եւ
զանհասանելի
մեծութիւն
զօրութեան
նորա,
այժմ
եւ
միշտ
եւ
յաւիտեանս
յաւիտենից,
ամէն։
