Այլ նորավէպեր

Հիւանդանոցին մէջ կատաղի յիմարներուն տրուած մասը ապուշներուն եւ անվնաս յիմարներուն յատկացուած շէնքին ծայրն է. հոն պատին գամուած հաստատուն ու ամուր օղակներու կապուած են յիմարները. բայց նորեկ կատաղիներն երկու երեք օր խաւարային խցիկի մը մէջ մնալէ յետոյ կը տարուին հոն։

Երեք հատ են այս անլոյս ու փոքրիկ զնտաններն, որք իրարու քով դրուած երեք կանգուն դագաղներու կը նմանին։

Կռւոյն տաքութեան մէջ ստացած կռուփներէն ու հարուածներէն շփոթած, Ներսէս ժամանակ չէր ունեցեր իր շուրջը դիտելու. բանտին մէջ ա՛լ անշուշտ ժամանակ ունէր շատ, բայց լոյսը բացարձակապէս կը պակսէր։

Պատանին ձեռքովը շօշափեց իր չորս կողմը. հազիւ մէկ ու կէս կանգուն տարածութիւն ունէր իր խցիկը, քանի որ առանց շարժում ընելու նստած տեղէն անոր չորս պատերուն կրնար դպիլ. եւ այսպէս չոր տախտակին վրայ նստած, Ներսէս առաջին անգամ իր կենացը մէջ գլուխը ձեռացը մէջ առաւ մտատանջութեամբ։

Այս առաջին խորհրդածութիւնը քաջալերիչ չէր ու մարդկութիւնը չարաշուք գոյնով կը ներկայանար իր աչքին առջեւ. իր անմեղ հոգին վերջապէս կ՚ապստամբէր այնքան խստութենէ զայրացած։ Ի՞նչ կ՚ուզէր այս պատուելին իրմէ. ի՞նչ գէշութիւն ըրեր էր անոր որ զինքն այսպէս կը հալածէր. իսկ սա տնտեսին ինչե՜ր պիտի ընէր եթէ անգամ մը դուրս ելլէր բանտէն. ու վրէժխնդիր ծրագիրներ քիչ մը իւր սիրտը կ՚սփոփէին. բայց ե՞րբ դուրս պիտի ելլէր ասկից, ժամերը կ՚անցնէին ու Ներսէս ի զուր կ՚սպասէր փրկաւէտ ձայնի մը. ապահով էր թէ ոչ ոք պիտի գար զինքը հարցնելու եւ իրեն հոգածութիւն ցոյց տալու մօրմէն ի զատ։

Մօրը յիշատակին Ներսէս արտասուեց. այս միայնութեան, այս մթութեան մէջ, մօրը յիշատակը լուսաւոր ճառագայթի մը պէս ցոլաց ու իւր հոգին ողողեց. ո՞ւր էր հէք կինը. այս ահաւոր բա՞նտը նետել կ՚ուզէր իւր զաւակն արդեօք երբ միամիտ պարզութեամբ մը ազգին խնամոցը յանձնելու կուգար իւր մէկհատիկ որդին. խնամո՞ցը. խնամք բառը դառն հեգնութիւն մ՚էր այս վայրենի տանջանաց ու զրկանաց դէմ որոց զոհ ըլլալու դատապարտուած են ազգին որբ ու անտերունչ մանուկները։

Յանկարծ երկաթէ մեծադղորդ շառաչիւն մը լսուեցաւ ճիշդ իր քովիկն եւ իր խցիկը մեծազօր ու ահեղ մարմնոյ մը երերումովը տատանեցաւ։

Ներսէս ահաբեկ յիշեց որ կատաղի յիմարի մը ճիշդ մօտը կը գտնուէր. այն ատեն սարսափը պահ մը իր սրտին բաբախիւնը դադրեցուց ու վայրկեան մը անշունչ ու անշարժ սպասեց։

Լռութիւնն յաջորդեց, սառն ու սպառնալից լռութիւն մը այս տախտակապատ գերեզմանին մէջ. ձայն չի կար ու Ներսէս սիրտ առաւ քիչ մը. պահ մը վերջը մռնչիւն մը, խուլ եւ վայրագ հրէշային մռնչիւն մը, ու յետոյ դարձեալ լռութիւն։

Այսպէս ժամեր անցան, ամեն բանտարկութեան ժամերու պէս դանդաղ ու երկար։ Ներսէս այս մշտատեւ մութին մէջ ժամանակի գաղափարը կորսնցուցեր էր. ցորե՞կ թէ գիշեր էր, չէր գիտեր. կը հաշուէր միայն որ առնուազն օր մը եղած էր իւր բանտարկութենէն ի վեր, մինչդեռ իրօք հազիւ երեք ժամ անցած էր. այս է պատճառը որ մարդս շուտով կը ծերանայ բանտին մէջ։

Քիչ մը վերջը զնտանին դուռը բացին. ի՜նչ յոյսով, ի՜նչ անմեղ ու հաստատ համոզում ունեցաւ թէ զինքը փրկելու եկած էին. երեք օրը լրացե՞ր էր արդեօք։

Ներսէս տախտակամածին վրայ գետնաքարշ, ոտք ելլել ուզեց, իւր նոր փրկիչը դիմաւորելու համար։

Որքա՜ն դառն եղաւ իւր պատրանքը երբ կտոր մը չոր հաց նետելէ վերջը իրեն, ճիշդ ինչպէս շան մը կը նետեն, յիմարապետն աճապարեր էր դուռը գոցելու երեսին։

Մարդս միշտ պիտի ապացուցանէ թէ վայրենի կենդանիներէն սերած է։

Զարմանք չէ որ հիւանդանոցի մը մէջ պաշտօնեայք ուրիշ ամեն մարդերէ աւելի զուրկ ըլլան մարդկութեան զգացումներէ։

Ասոնք՝ սովորաբար առանց ընտանեաց, առանց սիրոյ, առանց կապակցութեան, սառն ու անտարբեր մարդիկ են որք կը կոչուին ամենէն աւելի գթալից, ամենէն աւելի խանդաղատանաց ու գորովոյ կարօտ պաշտօններու։

Զնտանին մէջ ժամանակը կ՚անցնէ՞ր թէ չէր անցներ. Ներսէս աւեի ետ երթալուն կը հաւատար. ու խոնաւ փայտին վրայ նստած ամենէն փոքրիկ շշունջին ու ձայնին ուշադիր, անհամբեր ու սրտատրոփ կը կենար։ Ո՛չ ոք, ո՛չ ոք կար զինքը հարցնող կամ փնտռող։ Այն ատեն կը զղջար Դանիէլ պատուելիին այս աստիճան թշնամանալուն. ծերունի վարժապետին դաժան դէմքը ամենակարող ու անողոք իշխանութեան մը պատկերը կ՚ըլլար իւր աչքին. մինչեւ այն օրը ծաղրած ու արհամարհած այդ բթամիտ ծերուկը, վիթխարի ու մեծազօր բացատրութիւն մը կ՚ստանար. ու մտածել չի գիտցող այս տղան մտածելէ զատ ուրիշ բան չունէր հիմա, մութին ու խոնաւութեան մէջ։

Պահ մը կարծեց թէ գէշ երազի մը տագնապով այս ցուրտ ու մթին խցիկին մէջ կը գտնուէր. իցի՜ւ թէ այնպէս չըլլար։

Բայց ահա քովէն յիմարին շղթայակապ մարմնոյն տատանումները կ՚աւելնային ու բոլոր շէնքը ուժգնութեամբ կը ցնցուէր. իր խցիկը զատող պատը անոր անդիմադրելի ոյժին դէմ խիստ տկար պատուար մը կ՚երեւէր իրեն, եւ ի՞նչ պիտի ընէր եթէ այդ տկար պատը խորտակելով, յիմարը իր վրայ յարձակէր. Ներսէս անզգայապէս, մեղմիւ, առանց իւր գոյութեան, իւր դրացիութեան կասկածը տալու, ետ ետ կ՚երթար մինչեւ միւս պատը, իբրեւ թէ մեծագոյն միջոց մը ձգելու կատաղի մարդուն եւ իր մէջտեղ։