Երբ պատանի են

Ա. ԲԱՐԵՒԸ 

Քաղաք մը, Արեւելքէն։

Հոն եմ տարած գեղէն փախչող պատանութիւն մը, ոտքեր՝ որոնք գուլպայ չունին ու ծուիկ–ծուիկ չուխայ մը, որ ոսկորներ միայն կը ծածկէ։ 

Մենք բանուորներ ենք ու մեր հացը կը հանենք քրտինքէն։ 

* * *

Փողոց մը, այդ քաղաքէն: 

Վախկոտ է անիկա՝ ինչպէս բոլոր այն բաները, որոնք Արեւելքին մէջ մեր ցեղինն են եղած։ Արեւ չ՚իյնար հոն, ամրան տարի օրերուն ու դէմէ դէմ տանիքներ իրենց գործ ժանեակները իրարու մօտ կը բերեն։ Խոտ կայ քարերու ճեղքին ու խոտ կայ նորէն դուռներու սեմին։

Ու ամէն առտու ես կը մտնեմ մահուան այդ խողովակէն, ծուլացող գնացքովը գեղացի տղուն, որուն համար ամէն շիւղ, կանանչի ամէն պաստառ բան մը ետ կը դարձնէ իրմէն ներս:

Դպրոց կը տանի այդ ճամբան ու աղայի մը քմայքը իմ ուսէս նետած է գիրքերուն տոպրակը: 

* * *

Դասէն ու խաղէն դուրս, ես հոգի կու տամ առտուան երթին։

Մեր բունն է, որ վախկոտ փողոցը կը բանայ, առջին նոճիով մը։ Անոր կը կռթնի մէկը մեր պատերէն: 

Անիկա պատուհանի տեղ ունի ծակ մը, որ ամառը բաց է սեւին վրայ ու ձմեռը թուղթէ փայլուն խորք մը կը հագնի։

Անկէ ես մտիկ կ՚ընեմ մեռելութիւնը մեր փողոցին։ Հովն անգամ իր քայլերը կը բռնէ հոն թարթափած պահերուն։

Ես մտիկ կ՚ընեմ։ Պղտորում մը, նախ՝ որ լռութեան մէջ կը հոսի ու վանկ ըլլալէ առաջ թրթռում մըն է։

Յետոյ չափն է, որ կը ճշդուի ու ընդհատները կը գծագրուին, հետզհետէ աւելի յստակ, քարերուն վրայ: 

Այն ատեն քարերուն զարկին նման բան մըն ալ ներսէս կը զարնէ կուրծքիս տախտակին, ո՛չ ամուր, ո՛չ անոնցմէ, որոնք կոտրելու համար կու գան:

Գլուխս կը վազէ ծակին։ 

*  *  *

Առջիս է անիկա։

Սեւ գոգնոց մը, որուն ալիքները սրունքին վրայ յանկարծ կը կտրուին։ 

Գնացք մը, որ գոգնոցը կ՚օրօրէ, ու կը դողայ անոր կռնակէն վար, մէջքին թափելու համար։

Անոր հետ, թանձր թեւը մազերուն, որ ծոծրակէն կը մեկնի մատաղ տունկի մը ցօղունին նման, քիչ–քիչ բարակնալով, ու ժապաւէնով մը կը վարդանայ: 

Անփոփոխ է անջրպետը, որ այդ ձեւը կը զատէ իմ անգուլպայ ոտքերէս։ Իրարու ետեւէ, ան իր պայուսակին քառանկիւնը կախ իր մատներէն, ես՝ ուսիս տակը սեղմած թոյլ ծրարը գիրքերուն, կը քալենք նեղ փողոցէն դուրս, երբ հիմա ճամբան գահավէժ էջք մըն է, շքեղ տուներու եզերքով մը: 

Անիկա դպրոցը կ՚երթայ աղջիկներուն։ 

*  *  *

Ես հոգի կու տամ իրիկուան դարձին։ 

Չեմ գիտեր ինչ համ կայ երազկոտ այն գնացքին մէջ, որ տղոց քայլերէն կը թափի, երբ անոնց առջին սեւ գոգնոցով աղջիկներուն խումբն է, որ կը քաշուի վեր, դանդաղ, թերեւս խորհուրդով։ 

Բայց մեր փողոցէն ներս, ուր կը մտնենք գրեթէ շատ անգամ մինակ, մեր ձեւերը իրար կը քաշեն, ու մենք կը դադրինք դպրոցին պատկանելու։ 

Այն ատեն, բացէն գացող անոր գլուխը կը դառնայ քանի մը անգամ ուսերուն վրայ ու անգուլպայ տղու իմ աչքերս թաց բանով մը կը լեցուին։ 

Մեր ձեւերը իրար կը քաշեն, բայց մեր ոտքերը կը փախչին իրարմէ։ 

*  *  *

Մեր փոgողը համբաւի կու գայ ձիւներէն ետքը:

Խարխուլ տանիքներ իրենց ճերմակ բեռը կը թափեն նեղկուկ այդ անցքին ու տուներուն դուռները կը կորսնցնեն իրենց աղխերն ու կեդրոնի երիզները։ Պզտիկները պատուհաններուն կը փակցնեն իրենց երեսն ու քիթերը ու քանի մը օր, բարձրացող ու կակուղ այդ պաստառին վրայ, հետքը չի գար աղարտում մը բերելու։ 

Յետոյ, մէջտեղէն կը փորուի գիծ մը, որ կը լայննայ օր օրի, եզերք ու խորք կը ճարէ, ծածկելու համար պզտիկներուն ամբողջ հասակը։ Մեր արմուկները տեղ–տեղ թերի եռանկիւններ կը ծռեն անոր կողերուն։ 

Բայց բոլոր ճերմակ բաներուն նման, ձիւնն ալ խաբել կը սիրէ։

* * *

Անիկա գամուած է մինչեւ սրունքները։ 

Ամայի փողոցին մէջ պատուհանները չեն նայիր դուրս ու անգուլպայ տղու իմ ոտքերս կը վախնան ելլելու:

Իմ ոտքերս կ՚ամչնան դուրս ելլելու։ Բայց փողոցին մէջտեղը միս–մինակ է սեւ գոգնոցով աղջիկը, որ մուշտակին է տուած իր երեսները եւ ափն ալ պահած ձեռնոցին մէջ: 

Թող չամչնան անգուլպայ ոտները։

Ես կը բռնեմ անոր ոտքերը կապող ձիւնին գուղձը, կտոր–կտոր կը նետեմ ճերմակ այդ ձիւթը անոր կօշիկներուն կրունկէն ու դողալով մատ կը նետեմ գուլպայով կոճերուն: 

Ինչպէ՜ս կը նային աղջիկները, երբ պզտիկ են ու բարի։ 

Ինչպէ՜ս կը նային աղջիկները, երբ պարմանի են ու բարի։ 

Բայց ինչպէ՜ս կու լան անգուլպայ ոտները, ձիւներուն ներքեւ, ներքեւ մանաւանդ մուշտակով նայուածքներուն: 

*  *  *

Կռնակս տուած նոճիին, սեւ գուլպայով մը հագուեցուցած ոսկորներուս սուգը, ես կը սպասեմ անոր։ 

Սորված եմ համրել վայրկեանները, որոնք անոր հասակը պիտի հանեն փոցողի ծայրին։ Հիմա, ինչո՞ւս պէտք, դպրոցէն քակուող խումբը սեւ գոգնոցներուն: Ես վազեր եմ շատ առաջ։ Ու նոճիին տակ, բանաստեղծի լրջութեամբ, կը սպասեմ անոր բարեւին։ 

Գարուն մը անցաւ ձիւներուն վրայէն։ Ան ինծի բերաւ գուլպայ ու արցունք: 

Անո՞ր։ 

Չեմ գիտեր։ Մինակ մեր փողոցը կը մտնենք, իրիկուան դարձին, մօտ, շատ աւելի մօտ, իրարու: Ես կրնամ տեսնել դեղին մազերուն տակ ձիւնը անոր ծոծրակին ու բաց մնացող ափին ալիքը, որ կու գայ ու կ՚երթայ ստուերը կոծելով:

Ան չի դառնար ետ։ Բայց մեր ոտքերը մտիկ կ՚ընեն իրարու: 

Անոր բարեւը առտու մը առի։ 

*  *  *

Ատ բարե՜ւը։ 

Չսպասուած հով մըն էր ան, առտու մը դարձեալ, վտանգէ մը ետք, երբ ազատեցի անոր ամօթխածութիւնը երկու լակոտներու յարձակումէն։ 

Ան իր դպրոցը գնաց: :

Իրիկուան դարձին մեր մարմինները նոյն գիծին եկան։ Մեր դուռին առջեւ ան բարեւեց դարձեալ։ 

Ներս մտնել, խարխուլ այդ բունէն, հետդ տանելով գիծերու այդ բռնկումը, որ աղջկան մը երեսէն կը զատուի, մեծ շուշանի մը նման անիկա բռնել հոգիիդ գիշերին դէմ, լուսաւորուիլ անով ու լալ անով, մինչեւ որ առտուն նորէն քեզի դարձնէ իրական ծաղիկը, սեւ գոգնոցին վերեւ, ճերմակ երեսներուն հրաշքովը։ 

* * *

Կը սպասեմ անոր, ամէն իրիկուն։ 

Տասը քայլ անդիէն, անոր դէմքէն ինծի կը հասնի տաքութիւն մը, որ անշուշտ ինձմէ կը բխի եւ որուն աղբիւրը կը շփոթեմ յուզումէս։ 

Ստուերոտ փողոցին մէջ, որքան յստակ է ձիւնը անոր այտերուն։ 

Ու մէկէն, կրակի մէջ մտնողի նման, սիրտս կը պլորուի՝ ինչպէս պիտի ընէր տերեւ մը, որ բռնուած ըլլար բոցին դէմ։ 

Կ՚անցնի։ Միօրինակ է աչքերը շեղելու իր եղանակը։ Միօրինակ է դարձեալ իր ձեւը ժպտելու: 

* * *

Մենք բառ մը չենք առած ու տուած իրարու։ 

Ո՞ր տղան պիտի չփնտռէր մեղեդին, որ թրթռումը կը պսակէ ու լռութիւնները իրենց ճակատագրին կը տանի։