Ջերմանց մխիթարութիւն

Պատմութիւն եւ նախագիտութիւն վասն այն երկու ջերմանցն, զոր անուանեն անփիլիօս եւ լիպիրիայ։

Այս երկու ջերմս ընծային հով եւ հաստ եւ յղրկուտ պալղամէն, զոր ՚ի հալած ապիկի նման է. եւ ժողովի այն պալղամն ՚ի ստամոքսն, կամ ցներքսեւ յամենայն երակսն։ Ապա այն որ ՚ի ստամոքսն ժողովի եւ բորբոսի, ընծայի իւրմէն ջերմն՝ զոր անուանեն անփիլիօս. իսկ այն որ ցներքս ՚ի յերակսն ժողովի եւ բորբոսի, ընծայի իւրմէն ջերմն՝ զոր անուանեն լիպիրայ։

Ապա այս ջերմս՝ որ լիպիրայ անուանի, որ ցներքսէր լինի բորբոսն, իմանայ իւր տէրն խիստ ցրտութիւն ընդ դրուց մարմնոյն, եւ խիստ տաքութիւն ցներքսէ. մանաւանդ թէ խառնի մաղձն ՚ի յայն բորբոսած պալղամն ցներքսէ ՚ի յերակսն։ Իսկ այն պալղամն՝ որ ՚ի ստամոքսն ժողովի եւ բորբոսի, զոր անուանեն անփիլիօս, ընծայի իւրմէն ջերմն, որ իմանայ իւր տէրն զցուրտն ցներքսէ, եւ զտաքութիւնն ՚ի դուրս ՚ի մարմինն. եւ իւր պատճառն այս է՝ որ այն մասն որ բորբոսեցաւ ՚ի պալղամէն, այնէ զտաքութիւն. եւ այն մասն որ չէ բորբոսած, այրնէ զցուրտն։ Եւ իւր գոզն այլ պակաս տաքութիւն լինի, քան ՚ի յայն ջերմն՝ զոր անուանեն ափիմեռինօս, եւ այլ սպիտակ լինի եւ շատ հաստ. եւ իւր մաճասին երակն թոյլ լինի այլ աւելի քան ափիմեռինոս ջերմանն։

Այլ ուրդի յայս ջերմս՝ որ օր ընդ մէջ լինի իւր նոպայն. եւ այլ ուրդի՝ որ ՚ի չորս օրն հազ մին առնու զնուպայն. այլ դու մի՛ մտիկ դնես իւր նուպային, եւ մի՛ ընդունիս, այլ զինքն ՚ի յար նշանացն իմացիր, եւ մի՛ ՚ի նուպայէն. զի կայ՝ որ յամէ իւր նոպայ չորս պահ. եւ այլ կայ՝ որ յամէ հինկ պահ. եւ այլ կայ՝ որ յամէ իւր նոպայն քսան եւ չորս պահ։ Բայց այս ջերմս չքաշէ յերկար աւուրք, զի բնութիւն զշատն յաղթէ, եւ խափանէ զիւր գործն։