Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն միօրեայ ջերմանն որ պատճառն ՚ի սիրտ ելնելոյն լինի։

Իւր նշանն այն է, որ երեսն կարմիր լինի, մէջ ընդ մէջ եւ ժամ ժամ դեղին դառնայ։ Կարմրութեան պատճառն արեանն եռալն է՝ որ շուրջ զսրտովն կայ. եւ արեանն եռալոյն պատճառն քինախնդիր լինելն է առ տրտմեցուցիչն։ Իսկ դեղնութեան պատճառն այն է՝ որ արիւնն ՚ի ներքս հաւաքի ՚ի սիրտն, ոխս եւ սուգ առնէ վասն քինախնդիր լինելոյն. եւ վասն այդր պատճառանացդ արիւնն վայր մի եռայ եւ ՚ի դուրս գայ, եւ վայր մի ՚ի ներքս հաւաքի։ Եւ իւր նշանն այս է՝ որ աչքն կարմրի եւ բարձրանայ. եւ մաճասին երակն մեծ լինի եւ պինտ. մեծութեանն պատճառն ուժն է որ աղէկ կայ. եւ պնտութեանն պատճառն որ բնական տաքութիւնն ՚ի դուրս ելանէ եւ պնդի։

Եւ իւր ստածումն այս է, որ ամենայն դիմօք անուշացնես եւ խաղաղես զսիրտն. եւ ՚ի գինւոյ պատրաստել, մանաւանդ ՚ի հին գինւոյ, զի շուտ ելանէ ՚ի վեր ՚ի գլուխն. եւ նոյնպէս ՚ի յամենայն ցեղ տաք կերակրոց պատրաստ պահել, որ չվառի բնական տաքութիւնն. եւ ՚ի բաղանեաց պատրաստ կալ, որ չբորբսի յաւելուածքն ՚ի մարմինն, որ է նիւթն. զկերակուրն հով եւ գիճային տուր։ Ապա թէ գինի տաս, սակաւ եւ շատ ջրախառն տուր. եւ զքո զամենայն ջանք վասն սրտին արա՝ որ անուշացնես զսիրտն եւ խաղաղեցնես զտրտմութիւն, խօսիւք եւ կատակով եւ այլ ամենայն դիմօք զբաղեցո. օգտակար է օգնականութեամբն Աստուծոյ։

Մասրճուայն ասէ ՚ի նոյն պատճառքդ, թէ այս ջերմս ընծայի ՚ի հոգւոյն առաւել շարժելոյն ցներքսի մարմնոյն դէպ ՚ի դուրս՝ վասն բնութեան զօրութեանն. զի գումարի ՚ի ժամ տրտմութեանն։ Եւ իւր նշանն այս է, որ աչքն ՚ի յիր բնական գոյնէն փոխի եւ ՚ի դուրս բարձրանայ. եւ երեսացն գոյնն խիստ կարմրի. եւ լինի որ երեսն այտոյց առնու. եւ գոզն կարմիր դառնայ։

Եւ իւր ստածումն այն է, որ եղկ ջրով ՚ի յաւազանն մտէ, եւ ճուլապ հով ջրով խմէ։ Ապա ա՛ռ սպիտակ սանտալ եւ քաֆուր եւ վարդի ջուր. զայս ամէնս յիրար խառնէ, հա՛ր աղէկ, եւ ՚ի վերայ գլխոյն դիր։ Խմելու քաղցր եւ թթու նռան ջուր տուր. եւ կերակուր հով եւ գէճ տուր, նշի ձիթով եւ շաքարով. եւ ամենեւին գինի մի՛ տար. եւ զբաղեցո կատակով եւ ուրախարար խօսիւք. օգտակար է։

Մուհամատ Զաքարիայն ասէ. յորժամ ՚ի յեղկ ջրոյն ելանէ ՚ի հով ջուր նստի, եւ ընդ մտելն՝ շուտով ելանէ, եւ զայլ ստածումնդ զոր ասացաք ՚ի բանի պահէ. եւ հանապազ ՚ի վարդի ջուրն եւ ՚ի քաֆուրն հոտոտալ տուր, եւ ՚ի յար ընդ քուն լինելն զբաղի, զի օգտակար է։

Սահակ ասէ, թէ իւր ստածումն այն է՝ որ երբ ՚ի տրտմութեանն սրութենէն հանգչի, ՚ի բաղանիս մտո եւ ՚ի կիսեղկ ջրով յաւազան մտէ, եթէ ձմեռն լինի. ապա թէ ամառն լինի եւ օդն տաք, զմարմինն հով ջրով աղէկ լուա՛։ Եւ ՚ի յանուշահոտսն հոտոտայ, մանաւանդ եթէ հով եւ գէճ լինի, զերդ զմանուշակն եւ ՚ի նինոֆարն եւ քաֆուրն, եւ այլ ամենայն իրք որ նման է նոցա։ Եւ խմելու ճուլլապ տուր սառամբ հովցուցած. եւ կերակուր հով եւ գիճային տուր. զերդ դդմով մուզավարայն ազոխի ջրով եւ նշի ձիթով, եւ նռան մուզաւարայ, եւ մանտր ձուկն թաժայ՝ նշի ձիթով տապկած. եւ զայդ կերակուրդ յար ՚ի բան պահէ. եւ ՚ի տաք կերակրոց եւ ՚ի չորային եւ ՚ի գինւոյ պատրաստ կալ. եւ շատ քուն լինելն օգտակար է, եթէ Աստուած կամի։