ՋՐՈՑ
առատութիւն
Հայաստան
աշխարհիս,
միանգամայն
ընդ
քաջալաւ
ութեան
երկրին
եւ
օդոյ
այնչափ
էր՝
մինչեւ
զսիրտ
աշխարհակալին
Շամիրամայ
յինքն
ձգել.
եւ
'ի
մէջ
այնչափ
աշխարհաց
իւրոց
զՀայս
ընտրել
յիւր
ամարանոց.
«Տեսեալ,
ասէ
Խորենացին
ա.
16.
զգեղեցկ
ութիւն
երկրին
եւ
զօդոցն
մաքր
ութիւն
եւ
զաղբերացն
յստակագոյն
բղխմունս
եւ
զկարկաջասահան
ութիւն
գետոց
բարեգնացից,
Պարտ
է
մեզ,
ասէ,
յայսպիսում
բարեխառն
ութեան
օդոց
եւ
մաքր
ութեան
ջուրց
եւ
երկրի,
քաղաք
եւ
արքունիս
շինել
բնակուե,
որպէս
զի
զչորրորդ
մասն
'ի
բոլորմանէ
տարւոյն,
որ
է
ամառնայինն
եղանակ,
ըստ
ամենայն
բարեվայելչութեան
անցուցանեմք
'ի
Հայս»։
Վասն
բազմ
ութեան
գետոց
աշխարհիս
վկայէ
եւ
Ստրաբոն
գիրք
ժա.
թղթ.
529
ասելով.
«Գետք
Հայաստան
եաց
են
բազումք,
յորս
ծանօթագոյնք՝
որք
իջանեն
'ի
ծովն
Պոնտոս՝
են
Փասիս
եւ
Լիդոս
(Գայլ),
փոխանակ
որոյ
ոչ
ուղիղ
դնէ
Երատոսթենէս
զԹերմոտոնդա։
Իսկ
'ի
ծովն
Կասպից՝
Կուր
եւ
Երասխ։
Ի
ծովն
Կարմիր
(Իմա՛
'ի
ծովն
Պարսից)
Եւփրատ
եւ
Տիգրիս»։
Զայսոսիկ
յիշելով
Ստրաբոն՝
յիշեաց
միայն
զմեծամեծ
գետս
Հայաստան
աշխարհիս,
'ի
բաց
թողեալ
զփոքունս.
զի
արդարեւ
սոքա
են
մեծագոյն
գետք
Մեծին
Հայ
ոց,
բաց
'ի
Լիդոս
գետոյ՝
որ
չէ
'ի
կարգի
սոցա,
եւ
առաւել
սեփական
է
Փոքուն
Հայոց։
Մերս
Խորենացի
յաշխարհագր
ութեան
այսչափ
ինչ
գրէ
վասն
Մեծին
Հայ
ոց,
ունել
«գետս
մեծամեծս
եւ
մանունս»։
Իսկ
վասն
նահանգին
նորա
կոչեցեալ
Բարձր
Հայք,
ասէ,
«Ի
չորս
կողմունս
արձակէ
գետս
մեծամեծս»։
Որով
Հայաստան
ըստ
արժանւոյն
դասի
ընդ
այն
աշխարհս՝
որք
կոչին
Ջրաբաշխ։
Կամելով
յայսմ
վայրի
գրել
զգետոցս
աշխարհիս,
նախ
գրեսցուք
զչորեցունց
մեծամեծ
գետոց,
ապա
զմանունց։
